Onderwijs Kerknieuws. Rechtszaken. Gemengde Berichten. Waarom algemeen stemrecht? ruim 900.000 in de laatste jaren. Ook het ge middelde bedrag van elk voorschot klom trapsge wijze, nl. van ruim 50 in 1855 tot ongeveer 80 in 1870, 90 in 1875, f 100 in 1882. In 1882 werd tegen een som van 900.000, die op voorschot werd verleend, ongeveer 10.000 door de borgen afgelost en 500 als oninbaar afgeschreven. Als boeten werd door de hulpbanken een som van ruim 850 in 1882 ontvangen, daaren tegen mede in dat jaar als restitutie van rente of als premie bij vervroegde terugbetaling van het voorschot een bedrag van 1900 uitgekeerd. d. Banken van leening. Omtrent de beide soorten dezer instellingen gemeentelijke en verpachte worde uitvoerige opgaven gedaan. Opmerkelijk is het groot verschil tusschen het gebruik in de eene en dat in de andere provincie van deze in stellingen gemaakt. Het in 1882 verleend bedrag der voorschotten per inwoner is nl. voor Noord- Holland 4.41^, voor Drenthe 0.20, voor het geheele rjjk 1.99. In een tijdperk van 50 jaren; waarover de opgaven loopen, is de omvang der verpachte banken be- langrjjk verminderd. Het getal dezer instellingen daalde nl. van 80 in 1880 tot 50 in 1860 en 23 in 1880. In verband hiermede verminderde het bedrag der voorschotten, door deze banken per inwoner verleend, van 0.68 in 1829, tot 0.08 in 1882. Daarentegen steeg het bedrag der voor schotten, door de gemeentelijke banken per inwoner verleend, 1.08 in 1829 tot 1.91 in 1882. Na aftrek der kosten bedroeg de winst of rente der kapitalen, waarmede gemeentelijke banken werken, in de laatste jaren niet meer dan gemid deld 4j DQOB P. C. F. FKOWEIN. V. Te beweren, dat het algemeèn stemrecht een revolutionair karakter draagt, is de domheid zelve. Het stemrecht is zoo antirevolutionair mogelijk. Het is steeds gebleken de veiligheidsklep te zijn, waardoor de spanning in den staat verhinderd werd tot revolutie of geweld over te slaan. Stem recht en revolutie staan tot elkaar in verhouding als overreding en geweld. Sluit het volk den mond, en aanvankelijk zullen de grieven begraven bljjven diep in het gemoed. Maar bij de oude grieven voegen zich nieuwe, die zich opkroppen tot het gemoed vol is, en steeds voller wordt. De spanning neemt toe. Men tracht zich nog te be dwingen uit vrees. Maar ook dit gelukt niet bij het stijgen der spanning. En eindelijk breekt het overvol gemoed los met dat ruwe geweld, waarmêe zich onbeproefde, lang bedwongen hartstocht gewoonljjk een weg weet te banen, Maar geeft het volk gelegenheid zich te uiten, gelegenheid zijn grieven te openbaren, de middelen ter voorkoming daarvan kenbaar te maken en te bespreken; geeft het gelegenheid daartoe zijn af gevaardigden te zenden naar's lands vergaderzaal; gjj zult dan veel hooren spreken, veel misschien ook hooren zwetsen en ijlen, maar de stembus zal de plaats vervangen van het kanon. Nu wij toch spreken over het antirevolutionair karakter van het algemeen stemrecht, kan het misschien zijn nut hebben tevens te wjjzen op het conservatief verleden ervan. Onjuist namelijk is de bewering van den minister Heemskerk, voor veertien dagen door hem aan de afgevaardigden der verschillende vereenigingen voor alg. stemrecht gedaan, dat dit recht nooit ten onzent bestaan heeft. Daargelaten de vraag of het dan niet tjjd zou zijn, toch zoo spoedig mogelijk het onrecht te herstellen, is deze bewering geheel in strijd met de waarheid. Na de opkomst onzer steden (om van vroegere tjjden niet te spreken) werd in vroeger eeuwen steeds de geheele burgerij bij klokgeklep opgeroepen ter beraadslaging over het algemeen belang. Maar Albrecht van Beijeren (13891404), die den vrijheidszin en zelfstandigen geest van het volk begon te duchten, wist op sluwe wijze ter bevestiging van zijn macht het volk te verdeelen. Hij vleide de meer gegoeden, en maakte gebruik van den hoogmoed, die sommige toenmalige ge goede parvenus onder de poorters tegenover hun minder gunstig bedeelde medepoorters hadden, om niet meer de geheele burgerjj, maar slechts de vroedsten (dat waren natuurlijk zjj, die zoo vroed waren te denken als Albrecht zelf,) en de gegoedsten op te roepen ter beslissing. Het divida et impera werd door onzen Bejjerschen graaf uitstekend be grepen en toegepast. En zoo ontstond ten onzent de kiem der bevoorrechte standen. Pilips van Bourgondië (1433—1467) deed deze kiem nog verder ontwikkelen, door eens voor al aan te wjjzen, wie de vroedsten en gegoedsten waren, en deze tot een vaste vroedschap te vormen, die ge acht werd de geheele burgerij te vertegenwoor digen, en zich zelf bij overlijden aanvulde. Zoo verdwenen in ons land de aloude volksrechten, en ontstond de regentenstand, die zjjn macht tot het einde der vorige eeuw wist te handhaven. Eerst drie eeuwen later werd weder het alge meen stemrecht ingevoerd. Op 1 Maart 1796 kwam te 's Gravenhage het vertegenwoordigend lichaam van het souvereine volk van Nederland," bjj getrapte verkiezingen en algemeen stemrecht gekozen, bijeen. Ieder burger, mits 20 jaar oud en niet door Godshuizen onderhouden, een jaar in de republiek gewoond en in rechten persoon hebbende, was daartoe stemgerechtigd geweest. Toen op het einde van dat jaar de plechtige aanbieding van het ontwerp van constitutie plaats had, sprak Simon Stjjl, als voorzitter der commissie, de toen algemeen toegejuichte woorden De vrjj- heid des volks wordt gewaarborgd, door dat het volk zelf door wettige stemgerechtigden zijne Vertegenwoordigers kiest." In de constituties van 1796, 1798 en 1801 werd het algemeen stemrecht, schoon met getrapte verkiezingen, gewaarborgd. (Zie voor bijzonderheden :j J. F. Farensbach. Ge schiedenis van den census in het Nederlandsche staatsrecht). Wat blijft er nu nog over van de bewering des heeren Heemskerk Eén les zou men uit het medegedeelde kunnen trekken, nl. dat, wanneer men aan het volk het stemrecht verleent, vóór het in staat is er de waarde van te gevoelen, dit ook zeer gemakkelijk weêr te ontnemen is. Maar die les hebben wjj thans niet meer noodig. Een andere vraag komt ons echter op de lippen bij liet nadenken over de troebelen op het einde der vorige eeuw. Toen de twisten tusschen Pa triotten en Oranjeklanten steeds grooter werden stond er een man op, die zijn vaderland lief had en uit die liefde de kracht putte om te zeggen, wat hem waar en recht scheen. Rjjklof Michael Van Goens schreef (1780) zijn *Politiek Vertoog waarin hjj aantoonde, welke oorzaken het stad houderschap zoo gehaat maakten, en aandrong op het verleenen van een constitutie, op Engelsche leest geschoeid, met een verantwoordelijk minis terie. Zijn stem bleef die eens roependen in de woestijn. Willem V wilde niet toegeven. Maar welk verloop, welk vreedzaam verloop zou mogeljjk bjj ons de revolutie hebben gehad, wanneer de toongevende partpen den raad hadden opgevolgd, en toen reeds aan ons volk de staatkundige vrij heid hadden gegeven, die Engeland tegen een bloedige revolutie beveiligd heeft, en die men toch gedwongen is geweest in 1848 te verleenen? Aan een antwoord zal ik mij niet wagen. Toch dringt die vraag zich telkens weder aan ons op, wanneer wjj ook nu weder zien, hoe ach terlijk de staatsrechten onzer burgers zijn, verge leken bij die van naburige landen. Ziet men er dan geen gevaar in, dat de rechten van ons volk minder zijn dan die van ieder volk, dat mogelijk lust zou kunnen gevoelen zich met onze zaken te bemoeien. Men spreekt in den laatsten tijd vaak van dynastieke gevaren met het oog op mogeljjke buitenlandsche verwikkelingen, en heeft geen oog voor de nog veel grooter staatsrechterlijke gevaren. Kan de kracht eener natie groot zjjn, wanneer een mogeljjk overweldiger tot den overwonnene kan zeggen; »waar zijn uwe rechten, gij diestrjjdt voor hetgeen gij uw vaderland noemt, en die slechts plichten hebt zonder rechten kom tot mij, en ik zal u rechten geven naast uw plichten". M. a. w. kan de kracht eener natie groot zjjn, wanneer een zevende gedeelte daarvan heerscht over zes zevende, en het bestaan verdedigd moet worden door dat deel hetwelk geen recht heeft, maar recht kan verkrijgen van den overweldiger? Misschien is het gevaarlijk slechts te zinspelen op een dergelijke treurige mogelijkheid, maar het is beter toch op het gevaar te wijzen dan te trachten het te verzwijgen. De kracht eener natie berust niet in hare dynastie, ook niet voornamelijk in de kracht der kanonnen of de gevuldheid der beurzen er zijn zedel jjke krachten grooter dan alle stoffelijke. Een natie van vrije burgers, in het bezit hunner rechtenis nog nooit te gronde gegaan. Men noemt ons in het buitenland vaak »une nation éteinte" men vergelijkt ons bjj het vervallen Venetië, en sommige vervallen Hanzé-stedenmen spreekt van ons vaak als van een stervende (en wjj zjjn zelfs trotsch op onze *villes mort es"die eenmaal een reus was, maar al zjjn krachten verspilde in den strijd voor vrjjheid tegen Spanje. Men spreekt van ons land als het vroegere land der vrijheid; men roemt de staatsontwikkeling, die vroeger ons land hooger deed staan dan die van eenig ander land; en sprekende van het heden, beweert men, dat onze vrjjheid slechts overgeërfde gemakzucht is, die geen kwaad kan, zoolang het volk slaapt, en constateert men, dat onze staatsburgerschaps rechten even veel zijn als die van Egypte en Turkjje; spottend voegt men erbjj, dat in onze financiën ook overeenkomst met die landen is te ontdekken. Maar er zjjn er ook, die beweren, dat wjj slechts geslapen hebben, vermoeid van de rooftochten in Indië, en soezerig van de copieuse maaltjjden der Indische baten. Er zijn er, die beweging beginnen te bespeuren bij de fiere Nederlandsche Maagdt die den glans harer oogen weer af en toe zien flikkeren, en de huidskleur zich verlevendigen door den krachtigen bloedstroom. Er zijn er die vernemen, hoe van haar lippen, half wakend, half dommelend, weer vloeit het woordRecht. Recht voor alle mjjne kinderendie ik lief heb met gelijke genegenheidRecht voor alle burgers van den Nederlandschen staat Ontwaak, ontwaak, o Nederlandsche Maagd, die ons bezielde in vroegere dagenMaak uwe half uitgesproken woorden tot dadenRecht en vrjj heid 1 Ontwaak vóór gjj weer inslaapt om dan niet weer te ontwaken. Maak ons tot een krachtige, zelfstandige natie, die niet beregeerd wordt, maar die zich zelf regeert. Of neen. Doe wat gjj wilt. Slaap of ontwaak. Om 'teven. Wjj hebben uwe hulp niet meer noodig. Wjj zjjn te practisch om nog te dweepen met slapende maagden die ons hulp verschaffen in den strjjd voor recht. In ons zeiven de wil èn de kracht. Uit ons zeiven de daad. Aan ons zeiven om te zorgen, dat Nederland weêr zjjne plaats herovere in de rei der volkeren dat wjj, die vroeger vooraan waren, zorgen niet steeds achter te bljjven in de erkenning der rechten. Of is ons volk zóo veel dieper gezonken dan andere daarbuiten Men noemt ons voorstanders van het algemeen stemrecht, idealisten, en wil dan iets heel kwaads zeggen. Goed, wjj zjjn idealisten. In het algemeen stemrecht reiken praktijk en ideaal elkander de hand. Evenmin als de meDSch zonder ideale levensopvatting, kan de staat groeien en bloeien zonder ideale staatsopvatting. In den tachtigjarigen strjjd stond een handjevol tegenover een rjjk, dat machtig scheen door zijn schatten en het aantal zjjner bewoners. Maar wjj, die het niet schenen, waren het, omdat wjj bezield werden door de kracht van ons recht. Waarom ons dan thans, bang als wjj zjjn voor het ideale en toch steeds klagend over het gemis daarvan, niet weder gesteld in den dienst van het recht, dat ons geestdrift en moed en kracht schonk in de dagen van strjjd, en die weêr kunnen terug- keeren, blind als wjj zjjn in ons dommelen Doch, pardon, waarde lezer of lezeres voor mjjn uitwijding. Ik had u beloofd eens recht practisch te zjjn; en ofschoon ik nu beweer het steeds gebleven te zjjn, is het misschien toch beter weêr wat naar de laagte te gaan, en na de verheven zjjde van het kiesrecht, ook de laagte ervan eens te bezichtigen. Meen niet, dat ik onvoorwaardelijk ingenomen ben met algemeen stemrecht, dat ik de leeljjke plekken in wat gjj mogeljjk mjjn troe telkind noemt, niet zie. Maar die leeljjke plekken komen ook voor bjj uw troetelkind, bjj uw belas- tingcensus, bjj uw huurwaardecensus, bjj uw capa citeitenstelsel, kortom bjj ieder stelsel van kiesbe voegdheid. Wordt vervolgd). Tot onderwijzer aan de openbare school te St. Maartensdjjk is benoemd de heer C. Boelen, van Amsterdam, en tot bewaarschoolhouderes mej. J. Kersen, van Lieve Vrouwe Parochie (Friesland). Met een hartelijk woord van welkom werd Dinsdag de onderwjjzers-vergadering in het arrond. Axel door den heer Collot d'Escury in het Ned. logement te Terneuzen geopend. Behalve door een 30tal leden werd de vergade ring bjjgewoond door de districts-schoolopzieners uit Middelburg en Goes en een paar leden van de plaatselijke schoolcommissie te Terneuzen. De heer Van Dixhoorn te Terneuzen hield nu de vergadering bezig met een boeiende rede, die denzelfden titel had en geschreven was naar aan leiding van een der jongste hoofdartikelen in het Nieuws van den dag Kwalen en Geneesmiddelen Geestig, soms scherp, hier en daar op de manier van Jan Holland, werden de gebreken van het maat schappelijk en zedeljjk leven van onzen tijd ten toongesteld. Warm pleitte de spreker voor verandering en verbetering o. a. in onze volks opvoeding, ons volksonderwjjs, en waarschuwde hjj voor overlading bij het laatste, en voor de meening als zou de school en de onderwijzer de panacee zjjn voor alle kwaad. Zeker was de voor zitter de tolk van allen, toen hij zeide, dat de heer Dixhoorn aller aandacht ten zeerste had geboeid, en dat allen, ook zij, die mochtenmeenen dat sommige zaken te zwart gekleurd waren hem dankbaar waren voor zjjne aanwijzingen. De heer v. d. Hurck van Sas van Gent gaf eenige historische beschouwingen ten beste over de kleuren der Ned. vlag en eindigde met de vraag, waarom het oude oranje, blanche, bleu, nog steeds vervangen bleef door ons rood, wit en blauw. Toen de vele discussies over bet gesprokene tot geen voldoend resultaat leidden, werd het woord gegeven aan den heer Schouten van Kloosterzande, die gedurende eenige oogenblikken de vergadering aangenaam bezig hield met het zoeken naar den oorsprong van sommige volksgezegden, die ieder een in den mond heeft en waarvan zoo weinigen de juiste beteekenis kennen. Nadat de heer Imandt van St. Jansteen had gesproken over »de zelfstandigheid bjj een onder wijzer" ontspon zich een warme discussie over het onderwerp, door den heer De Vries van Zaamslag ingeleid: Onze brieven". Titulatuur, vorm, inhoud, strekking werden van alle kanten bekeken. Vonden sommigen vooral de titulatuur van minder belang en in onze taal vrjj lastig en omslachtig, anderen meenden, dat men geen vrjjheid heeft om de traditioneele vormen, men moge er voor of tegen zjjn, te verwaarloozen zoolang ze bestaan. Maar natuurljjk zullen ze bljjven bestaan, zoolang men ze blijft gebruiken. Daarna werd Axel aangewezen voor de volgende algemeene vergadering en werd de heer Wisse als penningmeester herkozen en de heer W. Jansen als bestuurslid gekozen. Nadat de districts-schoolopziener van Middelburg had voorgesteld een poging te wagen tot het ver kregen van eenheid in het gebruik van leesboekjes voor de volksschool, o. a. door het benoemen van een commissie die daaromtrent op bepaalde tjjden verslag uitbracht, en eenige punten ter bespreking voor de volgende vergadering waren vastgesteld, werd de vergadering gesloten. De heer K. J. Stelma, godsdienstonderwijzer te Biggekerke, heeft het beroep als leeraar bjj de vrjje gereformeerde gemeente te De Lemmer aan genomen. Te Scbore en Vlake is beroepen de heer W. Van der Spek, cand. te Haarlem. De 14c algemeene vergadering van het Neder landsche protestantenbond zal dit jaar den 5,n November te Leeuwarden gehouden worden. Bij die gelegenheid zal 's avonds te voren eene open bare godsdienstoefening in de Groote kerk plaats hebben, onder leiding van den heer P. H. Hugen- holtz jr., voorganger bjj de vrije gemeente te Amsterdam, en met medewerking van een zangkoor, onder directie van den heer B. Kwast te Leeuwarden De tamboer N. van het garnizoen Middelburg, die zich eenigen tjjd geleden schuldig maakte aan valschheid in onderhandsch geschrift, door het namaken van eene handteekening, en desbewust hiervan gebruik maakte om zich van een oud kleedingstuk te ontdoen, is door den krijgsraad veroordeeld tot 3 maanden correctioneele gevan genisstraf in eenzame opsluiting te ondergaan en in twee geldboeten ieder van 50, t>jj niet be taling te vervangen door vier dagen gevangenisstraf. Ons vermoeden, dat de herdenking van zjjn 40- jarigen dienattjjd door den brievenbesteller J. Perre niet onopgemerkt zou voorbjjgaan, is juist gebleken. Zijne collega's versierden de wachtkamer der bestellers keurig met bloemen en groen en deden voor de woning van Perre een kolossale eerepoort oprichten. Behalve deze bewjjzen van kameraadschap boden zjj hem een meer blijvend aandenken aan, terwjjl ook zjjne superieuren daarin niet achterbleven. Buitengewoon echter werd de jubilaris verrast door de aandacht die het publiek aan zjjn feest schonk. Van den morgen toch tot den avond ontving hij tallooze bewijzen dat de Middelburgers den jjver, de welwillendheid en de zorgvuldigheid van het personeel der posterjjen op hoogen prjjs stellen. De vlaggen en wimpels, die heden van de barge-bootjes wapperden, getuigden dat feestge vierd werd. Welk feest? zal menigeen hebben gevraagd; en zoo men een antwoord ontving zal dat geluid hebbenhet tienjarig bestaan van den stoombargedienst op Vlissingen. Heden vóór tien jaren werd door een onder nemend industrieel een nieuwe communicatie-weg tusschen Middelburg en Vlissingen geopend, die» aan eene lang gewenschte behoefte" voldeed. In die tien jaren zijn de middelen van communicatie niet verminderd en nog steeds mag de onderneming van den heer Alberts zich in de sympathie van het publiek verheugen. Door aan gematigde eischen van het publiek te gemoet te komen, door geregelde vaait, en door billjjken prjjs ver wierf de onderneming datde naam van den beer Alberts staat er ons borg voor dat hjj al wat hjj kan zal doen om het verkregene te behouden. Den tienjarige heil Sedert eenigen tjjd zijn bij sommige korpsen van het leger, »aardappelenschil-machines" in ge bruik gesteld. De daaromtrent uitgebrachte rap porten hebben den minister van oorlog doen besluiten, de proefneming met bedoelde machines niet verder voort te zetten, en daaraan geene verdere uitbreiding te geven. Te Borssele bedraagt het aantal sterfgevallen in dit jaar tot dusver 9. Sedert 1869 kwam dit gunstig cjjfer over de eerste negen maanden niet voor. Onder de Maandag verschenen gegadigden op de aanwjjzing van oeverwerken te Ellewouts- djjk behoorde een praktisch geoefende, die zjjne handteekening niet eens kon schrij ven. Gelukkig kan de man lezen. Het mag bevreemden dat hij zich niet eenige moeite getroost om zjjn naam te leeren krassen. Wij ontvangen uit andere deelen van onze provincie nog meerdere berichten omtrent sterf gevallen onder het vee door het eten van klavers. Zij komen alle op hetzelfde neer. Bij het bericht uit Wolfaartsdjjk voegt men eene bjjzonderheid, die wel vermelding en de aan dacht verdient. Het vleesch van zulke dieren, die onder vreeselijke benauwdheden, na verloop van een kwart of een half uur sterven, wordt nog verkocht en in die gemeente gebruikt of naar Middelburg en Goes verzonden, om daar te worden verkocht. Wjj weten niet in hoever dat vleesch voor gebruik geschikt is, maar bevelen toch een streng toezicht aan. Te Cortgene herdenkt heden Cornelia Johannes Liefbroer, bode bij het gemeentebestuur aldaar, den dag waarop hjj voor 25 jaren als zoodanig werd aangesteld. Talrijke bewjjzen van deelneming vielen den jubilaris ten deel. Ten gevolge van gebrek aan water zjjn de fabrikanten te Bergen op Zoom genoodzaakt de suikerfabrieken langzaam gaande te houden, ter wjjl bjj bestendiging van droog weder de fabrie ken zeer spoedig de werkzaamheden geheel zullen moeten staken. Wel een bewijs, dat het gegraven wordend Zoomkanaal niet overbodig is. Een lezer van het Handelsbladingenomen met den Goudschen vliegerwedstrjjd, heeft een prjjs beschikbaar gesteld voor den hoogst staanden vlieger en te behalen door de leerlingen der scholen 1" en 2* klasse te Amsterdam. Tegen een werkman te Amsterdam is proces-verbaal opgemaakt omdat bjj bij een woordentwist op aanmaning van een paar politie agenten niet onmiddelljjk wilde uiteen gaan. Of de man dit kon doen, daarnaar werd niet gevraagd. Misschien dat de kantonrechter, bjj de behandeling der zaak, force majeure in aanmer king nemen zal. Te Wageningen zjjn een schuur en hooiberg met honderden vimmen koren en duizenden kilo's hooi verbrand. Te Sassenbeim werden de bewoners van een boerenhofstede minder aangenaam verrast door het bezoek van twee landloopers, die de vrouw, welke alleen was daar de mannen waren gaan melken, met een mes dreigden. Zjj riep om hulp. De buren schoten toe en vatten, met behulp van de mannen die inmiddels van het veld waren terug gekeerd, een der lieden. Zjj bonden hem handen en voeten, boeiden hem met een ketting aan een boom, en leverden bem zoo aan de politie over. De andere werd 's avonds gearresteerd. De aandeelhouders der teAmsterdam bestaande Rijluigvereeniging en Rijtuigmaatschappij besloten niet tot ontbinding van beide vereenigingen maar tot samensmelting. Het gevolg daarvan is echter toch dat de eerst genoemde vennootschap met den eersten October ontbonden is en in liquidatie overgaat, wordende de liquidatie opgedragen aan directeur en com missarissen; aan den directeur wordt eene som van 1500 gulden toegekend als loon voor de taak der liquidatie. Het personeel gaat voorloopig in dienst der nieuwe onderneming, met uitzondering van den directeur denheer Van denHoute Willems, wien bjj monde van het bestuur oprechte dank werd betuigd voor zjjne jjverige diensten welke verdiend hadden met een beteren uitslag bekroond te worden. Door een 127tal beambten der Rijtuigvereeniging was een adres gericht aan de beide president commissarissen dier bovengenoemde twee vennoot schappen en aan de aandeelhouders, waarin zjj hun leedwezen uitdrukken, indien de nieuwe maatschappij mocht besluiten den tegenwoordigen directeur der Rijtuigvereeniging, den heer J. Vail den Houte Willems buiten betrekking te stellen. 't Pleit zeker voor genoemden directeur dat zjjn onderhebbenden zich op die wjjze over hem uitlaten.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1884 | | pagina 2