MIDDELBURGSCHE COURANT
FEUILLETON.
Het witte Huisje.
BIJVOEGSEL
Maandag 29 September 1884. N\ 230.
Middelburg 27 September.
Waarom algemeen stemrecht?
Salvatore Pari na.
in.
VAN DE
VAN
DO Oil P. C. P. PEOWEIN.
II.
»Het vertegenwoordigend stelsel ontwikkelde
zich uit de mederegeering van belanghebbenden
met een egoïstisch beginsel," (De Bosch Kemper,
Handleiding van het Ned. slaatsregt p. 423). De
geschiedenis toont ons herhaalde malen, hoe,
wanneer een bepaalde categorie van personen
bijzondere belangen had, die door de regeering
konden worden behartigd, deze niet rustte vóór zjj
aandeel had gekregen in de samenstelling der
regeering. Op deze wijze is ook ten onzent de
drang naar vertegenwoordiging bjj den vierden
stand ontstaan.
Heeft deze stand werkelijk bijzondere belangen
te behartigen Of beeldt hjj zich slechts in, dat
de wet, opgevat als de volkswil, „iets voor hem
kan doen"; dat de wet invloed kan uitoefenen op
zijn stoffeljjke en geestelijke welvaart, hetzij ten
goede, hetzjj ten kwade
En ten tweede, is er waarschijnlijkheid, dat
deze belangen zoo niet beter, dan toch even goed,
door onze tegenwoordige kiezers zouden kunnen
worden behartigd
Deze zjjn de twee cardinale vragen, waarom
zich practisch de drang naar stemrecht beweegt.
Wordt het bewijs geleverd, dat de eerste vraag
bevestigend, de tweede ontkennend moet worden
beantwoord, dan is, dunkt mjj, de eisch van
stemrecht voor den vierden stand onafwijsbaar.
Als een der eerste belangen van den vierden
stand noem ik een goede arbeiders-wetgeving,
waardoor de arbeider en zjjn gezin beschermd
worden tegen de overbodige jen onnutte exploitatie
woede van het kapitaal. De ruimte, waarover ik
hier beschikken kan, laat niet toe omtrent het
wezen en het nut eener dergeljjke wetgeving in
bijzonderheden te treden. Ik verwjjs hen, die in
dit onderwerp belang stellen, naar het uitstekende
werk van Lujo Brentano, Das Arbeitsverhciltnis-
gemasz dem heutigen Rechtwaarin het nut in 't
algemeen besproken wordtof naar dat van
Lohmann Die Fabrik-Gesetzgebungen der Slaaten des
europaischen Kontinents, waarin ons een overzicht
wordt gegeven van de betrekkelijke wetgevingen
in de verschillende staten van Europa. De studie
van het laatste werk vooral is daarom zoo aan
te bevelen, omdat men er duideljjk uit leert welk
nauw verband er is tusschen arbeiders-sfómrecA/
en arbeiders-iüe^eiuny. Nederland komt er slechts
ter loops in voor wegens het onschuldige wetje
van '74België, het andere land met uitsluitend
censuskiezers (althans voor het parlement) bezit
in 't geheel geen wetgeving tot bescherming der
arbeiders - belangen
Ik wil hier niet in een kritiek treden van onze
maatschappelijke verhoudingen, en mjj niet ver
diepen in bespiegelingen omtrent den al of niet
grooten omvang der maatschappelijke ellende.
Maar toch kan ik den lust niet weêrstaan een
paar dorre, droeve getallen over te nemen uit
Kolb, Handbuch der Vergleichenden Statistik p. 833.
"Wij vinden daar vermeld dat van 1000 geborenen
nog leven
bjj de gegoeden:
bjj de armen
na
5
jaren 943
655
10
938
598
A
20
866
566
ff'
30
796
486
40
695
396
t
Naar liet XtaliaansctL
VAN
Eindeljjk zjjn wjj erhet uur der fortuin
heeft geslageneen oude bloedverwant, van wien
niemand iets af wist, verhuist naar de andere
wereld en mevrouw Silvester is eensklaps eige
nares van een huisje, aan zee gelegen, met zes
kamers, een plaatsje en een tuintje.
Het had zich laten wachten dat huisje waarvan
zij gedroomd hadden, maar eindeljjk was het
gekomen. Zij smachtten er beiden naar om het
te zien, maar de reis kostte te veel; dus stelden
zij het uit om het te gaan bekjjken en zij stierven
er niet van; zjj schreven. Het huisje was nog
verhuurd voor drie jaar; het was in bewoonbaren
Btaat, maar aan een der vensters ontbrak eene
ruit doch die moest de huurder erin laten zetten.
En zjj bleven nog drie jaar te Pinerolo wonen
van de renten die de bank hun betaalde en gaven nog
eenige schermlessenslechts weinige echter omdat
er te Pinerolo meer schermmeesters gekomen waren,
die elkaar met den Babel het brood uit den mond
stieten. Er waren er twee bjjgekomen en die
waren jong en ijverigzjj hingen groote uithang
borden op de hoeken der stratenzjj lieten adres-
na
50
jaren
557
r
60
398
r>
70
n
235
V
80
57
Welk een treurig denkbeeld geven ons deze
getallen van onze beschaafde maatschappijEn
wilt gjj de oorzaak weten, of liever het opper
vlakkig zichtbare van de oorzaak. Lange Arbeiter-
'rage p. 37) zal u antwoorden: »Hier knakt de
ontbering een grijsaard, die bjj beter verzorging
veel later eerst aan ouderdomszwakte zou bezwe
ken zjjn; daar neemt de tering eener arme vrouw
een snel verloophier treft het den zuigeling,
die geen krachtige melk kan bekomen, daar de
moeder die in 't kraambed versterking zoo hoog
noodig had. Velen halen zich door een koude
ziekten op den hals, aan welke een beter gevoed
lichaam weerstand zou hebben geboden; anderen
kunnen na een kleine storing in de functiën van
het organismus niet weder op krachten komen en
sukkelen voort. De slechte lucht in het kleine
vertrek, waarin naast het ziekbed gekookt, ge-
wasschen, heen en weêr geloopen wordt, waar
kinderen schreeuwen, waar talrjjke personen ade
men, is buitendien nog eene doodende omgeving;
maar in goede tjjden kon men misschien nog een
kamer meer huren, een stuk arbeid verkoopen,
de steenkolen minder sparen en meermalen luch
ten in 't kort de oorzaken van den dood schuilen
in iederen hoek de eene komt er door, de andere
niet.'
Te beweren, dat dit alles alleen door de wet
geving zou kunnen worden verholpen, zou overdre
ven zijn. Maar wel kan de wetgeving veel doen
tot bescherming en tot leniging. De hoofdoorzaak
der te lage loonen en van den lagen levensstand
aard zit voornameljjk in de concurrentie der
arbeiders onderling' waardoor ieder staathuis
houdkundige geeft dit tegenwoordig toe de
loonen dalen tot het minimum, dat benoodigd is
tot instandhouding (of liever tot niet-uitsterving)
van het gezin, en tot voortplanting van nieuwe
arbeidskrachten. De wet nu kan deze concurrentie
breidelen en althans zorgen dat het minimum niet
te sterk dale. Het is gebleken in alle landen,
waar men dit stelsel heeft toegepast, dat niet
alleen de arbeiders zeiven, maar ook de industrie
er de heilzame gevolgen van ondervonden. De
wet kan er voor zorgen, dat de kinderen niet
mede concurreeren tegen de ouders, de moeder
niet tegen den vader. Zjj verbiedt het bezigen
van kinderbloed in den industrieelen strijd om
het bestaan. Zjj regelt de werkuren der half
wassenen en der vrouwen. Zjj houdt toezicht op
de gezondheidsvoorwaarden in fabrieken en werk
plaatsen, en verbiedt de al te ongezonde. Zjj
dwingt voorzorgen te nemen tegen ongelukken en
stelt den fabrikant aansprakeljjk voor de gevolgen
van zorgeloosheid. Zjj schept ambtenaren, afzon-
derljjk belast met het toezicht op de handhaving
der wetten, enz.
In andere landen is men schoorvoetend slechts
overgegaan tot het in 't leven roepen en het uit
breiden dier wetten. Maar nu zjj er eenmaal zjjn,
erkent men algemeen de goede werking ervan.
Wil men een oordeel van officiëele autoriteiten?
In 1875 werd door de Engelsche regeering een
commissie benoemd tot onderzoek naar de wer
king der fabriekswetten. In het rapport, door-
deze commissie uitgebracht 10 Februari 1876,
leest men:
„De talrjjke vroegere onderzoekingen naar den
toestand der kinderen en vrouwen, gebezigd in
de verschillende industrieën van dit land, ont
hulden toestanden, die krachtig het algemeen
medeljjden opwekten en de tusschenkomst der
wetgeving gebiedend verlangden. Opvallend is de
tegenstelling tusschen de in deze berichten ge
schetste verhoudingen en den tegenwoordigen
toestand van hen, ten wier behoeve de verschil
lende arbeidswetten werden uitgevaardigd. Eenige
takken van njjverheid zjjn ondanks de voorschriften
der gezondheidspolitie ongetwijfeld nog ongezond
in andere takken heeft nog soms, ten nadeele der
gezondheid, overarbeid plaats boven de wettig
gestelde grenzen. Maar dit alles komt tot ons
genoegen nog slechts bjj uitzondering voor. Daarbjj
hebben wjj geen reden om aan te nemen dat de
wetgeving, die zoo in 't oog loopend een weldaad
kaarten uitdeelen, waarop zjj mededeelden dat
zjj gepatenteerd, bekroond en beroemd waren, ik
weet niet wat zjj al niet meer dedenen de oude
korporaal Silvester, wien die kleingeestige scher
mutseling tegenstond, vond dat per slot van reke
ning iedereen recht heeft om te leven, dat hjj ook
werkeljjk oud en een weinig vermoeid begon te
worden, dat zjjne mededingers geen huisje hadden,
dat in bewoonbaren staat was zonder een gebroken
ruit en misschien ook geen sommetje geld in de bank
dat 6 p. opleverde. Een goeden dag overlegden zjj
samen; er mocht wel eens een oogje worden gehouden
op het verhuren van het huisde ratten hadden
de pomeranzen der floretten opgegeten en de roest
verteerde de rest; het werk was vermoeiend, de
winst gering. Men moest de vlag maar strjjken.
Daar viel hun iets inmet het geld uit de bank
zouden zjj staatspapieren koopen, die heel laag
stonden, Pinerolo verlaten, naar Albissola Marina
gaan, den huurder van het huisje ontslaan, nadat
hjj de gebroken ruiten er weer in had gezet
en dan zei ven in hun huisje trekken, er niet meer
uitkomen en er zoo laat mogelijk stervendat
was een prachtig idee. Dat deden zjjde scherm-
zaal werd gesloten en het echtpaar Silvester ging
van zjjne renten leven.
»En de reis naar Albissola?" vroeg ik, be
merkende dat wjj nu het fameuse wetteljjk advies
naderbjj kwamen; »en de zee?"
Korporaal Silvester had de zee eenmaal gezien
met het regiment; maar mevrouw Lucia had ze
nog nooit gezien en zjj had er zich eene zeer
voor de werklieden is geweest, een belangrjjk
nadeel heeft toegebracht aan de industrieën,
waarop zjj i» toegepast. Integendeel, de ontwik
keling der njjverheid werd klaarblijkelijk volstrekt
niet belemmerd door de fabriekswetten; en er
zjjn slechts weinigen, zelfs onder de ondernemers,
die thans een herroeping zouden wenschen van de
hoofdbepalingen dezer wetten of die hare weldaden
willen loochenen."
Dit citaat ontslaat mjj zeker van de verplichting
tot verdere uitweiding over het nut eener arbei
derswetgeving. Het antwoord op de eerste der
door mjj gestelde vragen, nl. of de zoogen. vierde
stand werkeljjk belangen te behartigen heeft, is
hierdoor alleen ik zal ter wille van de ruimte
geen verdere voorbeelden meer bijbrengen reeds
bevestigend beantwoord.
Maar kunnen nu deze belangen niet voldoende
behartigd worden door onze censuskiezers en
hunne vertegenwoordigers Dat dit niet geschied
is blijkt reeds uit het bovenstaande voldoende.
Maar is er dan geen beterschap mogeljjk bjj
onze kiezers Tot een antwoord daarop dient de
omvang en de oorzaak der kwaal nader bestudeerd.
De omvang bljjkt uit het bovenstaande nog niet
geheel. Er is meer verzuimd dan alleen de
arbeiderswetgeving in bovenstaanden geest. Een
enkel voorbeeld, In het vorige jaar werkten op
het tentoonstellingsterrein te Amsterdam vele
vreemde arbeiders. Er ontstond een geschil over
de uitbetaling der loonen. En hoe vreemd zagen
onze buitenlandsche werklieden op, toen zjj be
merkten hoe moeieljjk het was bjj onze rechts
pleging een spoedige en weinig kostbare beslissing
te krjjgen; zjj, die gewoon waren in hun land
zich dan te wenden tot de kamers van arbeid,
of speciaal tot de aangewezen scheidsrechters.
Behoef ik nog te wjjzen op de regeling van
den dienstplicht? Is het nietvoor ieder duideljjk,
hoe onder ons tegenwoordig kiesstelsel de dienst-
plicht juist onvoorwaardeljjk is opgelegd aan die
klasse, die geen kiesrecAi bezit? Ziet men uit
eenig voorbeeld duideljjker, hoe de partjj, die het
recht bezit, de plichten oplegt aan de partijdie
van recht verstoten is, dan uit het stelsel van
afkoopbaarheid van den dienstplicht
En dan het onderwjjs. De oud-liberale partjj
dweept met neutraal onderwjjs, liefst gegeven
door onzjjdige mannen en vrouwen. Haar zwanen
zang zelfs in '78 was het lied der neutraliteit.
Maar het volk was meer gediend geweest met
verplicht en kosteloos onderwjjs, zooals het vorige
jaar in Frankrijk door het algemeen stemrecht is
ingevoerd. Ik raak hier een voor alle partjjen
gevoelig punt aan, en ben wegens de beknoptheid
van dit schrijven bevreesd voor misverstand. Toch
wil ik als rnjjn meening te kennen geven, dat een
der eerste roepingen van den staat is te zorgen
voor de verstandelijke ontwikkeling zijner burgers,
maar dat hjj zoo min mogeljjk invloed moet uit
oefenen op een bepaalde richting dier ontwikkeling.
Het is merkwaardig weder, hoe juist in de beide
landen van het meest bekrompen kiesrecht
de schoolwetstrjjd al de andere vraagstukken op
den achtergrond dringt. Misschien hangt dit wel
daarmede samen, dat, waar men het volk zoo ge
heel als minderjarig beschouwt, men d. w. z.
de machthebbende partjj zoo min mogelijk het
volk vrij wil laten in de keuze van de richting
zjjner verstandelijke ontwikkeling.
Naar aanleiding van het verplicht, kosteloos
onderwjjs zullen wjj later nog eenige opmerkingen
te maken hebben.
Wordt vervolgd).
De eerste kamer is bijeengeroepen tegen Woens
dagavond te 8 uren.
Volgens een heden ontvangen nadere opgaaf
hadden nog twee personen in onze provincie deel
genomen aan het huldebljjk aan prof. Nic. Beets.
"Wolfaartsctijk, 26 Sept. In de gisteren
gehouden raadsvergadering, werd de rekening der
gemeente over het jaar 1883 voorloopig vastgesteld
met een batig slot van 1363.685de ontvang
sten bedroegen 22196.45 J en de uitgaven
ƒ20832.77.
zonderlinge voorstelling van gemaakt. Welke
voorstelling? Dat wist zjj zelve bijna niet, eene
voorstellingja weet ge, het scheen haar toe
dat zjj grooter moest zjjn en toen zjj ze eerst zag,
was zij bjjna in verzoeking gekomen om te zeggen,
dat zjj niet aan hare reputatie beantwoordde
maar den volgenden dag was de zee, alsof zjj zich
eens aan haar wilde vertoonen, in groote woede
ontstoken, bad met hare luide stem den toorn
Gods uitgebulderd, had huizen hooge golven op
het strand geworpen en toen had de oude dame
er wat hooger gedachten van gekregen. Nu was
zjj verrukt over de zee; zij zou den ganschen dag
op het strand kunnen zitten om er naar te kjjken,
als zjj niet zooveel te doen had in huis. Wij
waren nu tot het huis teruggekeerd. Hoe was
het huis O, allerliefstmen kon zich niets
mooiers voorstellenhet was van buiten en van
binnen heelemaal withet was zoo vrooljjk, vol
zonneschijn, warm, beschut voor den wind ramen
en deuren sloten goeder ontbrak geen ruit, noch
pan aan.
»En nu willen zij het ons afnemen," riep
de oude heer.
Betwist erfrecht", dacht ik, »actie voor schade
vergoeding men zal er zich tegenmoeten verzetten."
»Dat wil zeggen," verbeterde mevrouw Sil
vester, izjj willen bet ons niet afnemen; zjj laten
het ons wel houden en betalen ons nog een aardig
sommetje, elke maand zoolang wjj leven, maar
daarna
»Eene ljjfrente," riep ik nit.
Ten behoeve van het lager onderwijs is voor
dat dienstjaar betaald 13664.745 hieronder is
begrepen eene som van 9082.34 wegens het
vergrooten der school te Oostkerke en onderwjj-
zerBwoning te Oud-Sabbinge.
Aan rente en aflossingen van aandeelen der ten
laste dezer gemeente aangegane geldleeningen,
werd betaald ƒ1341.25.
De ontvangsten bestonden voornameljjk uit:
opcenten op de grond- en personeele belasting
ƒ2465.695; hoofdelijken omslag 3931.315;
hondenbelasting 98 4/5 gedeelte van de op
brengst der rjjks belasting op het personeel
ƒ3459.59vergoeding door het rjjk van 30% dei-
kosten van het onderwjjs 4202.27.
De gemeente begrooting voor het dienstjaar 1885,
werd tegel jjk aan den raad aangeboden.
De kosten van het lager onderwijs zjjn daarbjj
geraamd op J 7620; waaronder begrepen is ƒ5600;
jaarwedde van de onderwjjzers en 300 voor het
verbouwen van schoollokalen en onderwijzerswo
ningen.
De geheele begrooting bedraagt in ontvang en
uitgaaf 14.142.27.
Wissekerke, 26 Sept. In de heden avond
gehouden vergadering der kiesvereeniging Alge
meen Belang alhier bleek uit de toetreding van
nieuwe leden, dat de vereeniging meer en meer
de sympathie wegdraagt der gemeentenaren. De
uitslag der keuze van een candidaat voor de op
Donderdag a. s. te houden gemeenteraadsverkiezing
was, dat met overgroote meerderheid daartoe ge
kozen werd de heer M Hooze. Gelukkiger keuze
kon wellicht niet gedaan zjjn.
Sarah Bernhardt zal Macbeth spelen te Amster
dam (9 en 12 Oct.), 'sGravenhage, (8 en 11 Oct.),
Rotterdam, Utrecht en Arnhem.
In de vorige week is te Gotha overleden de heer
mr. C. P. K. Winkel, bekend door zijne werken
over het recht in Ned.-Indië en door de later
ingetrokken uitzetting", welke hjj zich op den
hals haalde wegens zijn scherpe veroordeeling
van regeeringsdaden. Hjj is eenigen tjjd lid van
het hooggerechtshof in Ned.-Indië en langen tjjd
advocaat te Samarang geweest. De belangrjjkste
werken, door hem uitgegeven, zjjn een dik boek
deel (in het Fransch) over de rechtsbedeeling in
Ned.-Indië en een formulierboek, dat onlangs ver
scheen.
»De heer Winckel", zegt het Weekbl. van het
Recht van hem, „was bovenal een encyclopaedisch
rechtsgeleerde. Zjjne rechtskennis omvatte al de
deelen van het recht, het Indische zoowel als het
Nederlandsche, de wetten van zijn eigen land
zoowel als die van andere landen. Hjj ware een
uitnemend hoogleeraar vooral in de encyclopaedie
van het recht geweest, want wanneer men zjjne
werken leest, vervult ons onwillekeurig een gevoel
van bewondering voor den man, die met even.
veel gemak en critisch talent de schjjnbaar
onbeduidendste vormen van het procesrecht ont
leedde, als waarmede hjj de grootste vraagstukken
van staatsrecht, internationaal recht en land- en
volkenkunde aandurfde en tot beslissing bracht.
»Het laatste jaar van zijn onvermoeid werkzaam
en veelbewogen leven bracht hij grootendeels te
Kopenhagen door, waar hij de drukproeven van
zjjn laatste werk, dat thans zeker in Indië reeds
met ingenomenheid zal zjjn ontvangen, heeft ge
corrigeerd".
Wjj ontvingen de statuten der Eerste Neder
landsche wereldtaü-vereeniging.
Haar doel isHet aanleeren, de beoefening en
verspreiding der wereldtaalhet stichten van ver-
eenigingen in andere plaatsen van Nederland en
zich in verbinding stellen met alle binnen- en
buitenlandsche vereenigingen.
De vereeniging bestaat uitwerkende leden,
correspondeerende leden, ondersteunende leden en
eereleden.
Hoofdleider der eerste Nederlandsche vereeniging
is en blijft levenslang de heer J. M. Schleyer,
uitvinder der taal.
Hjj die, den leeftjjd van 23 jaren bereikt heb-
»Jui8t eene ljjfrente. Er was een zekere
dikke dokter, dokter Massimo, die sedert ver
scheidene jaren te Albissola de baden kwam ge
bruiken en die het huisje al van den eersten
eigenaar had willen koopen, omdat hjj er verrukt
over was; toen had hjj het willen koopen van
de huurders, niet wetende dat het aan bet echtpaar
Silvester toebehoordetoen van het echtpaar Sil
vester zelf en toen alle pogingen mislukten was
hjj op het schoone denkbeeld gekomen om eene
ljjfrente aan te bieden. Het eerste aanbod was
geweest honderd francs maandeljjks, zoolang kor
poraal Silvester leefde, maar dan zou de dikke
dokter spoedig in het huis komen en er de beide
oudjes uitdrjjven. Daar wilde zjj echter niet van
weten. De echtelieden Silvester wilden hun huisje
aan den oever der Slbissola alleen verlaten om
den heuvel te beklimmen en naar het kerkhof te
gaangeen van beiden wilde dat bjj zjjn dood,
de ander in moeiljjkheden zou geraken.
Dit alles zou genoeg geweest zijn om den meest
kooplustige te bekoelen, maar docter Massimo
hield vol en zoodra hjj dit jaar weer in Albissola
was aangekomen, zoodra hjj zjjne bagage had
afgeleverd bij Checchetta, waar hjj gelogeerd was,
was hjj naar het witte huisje gegaan. Korporaal
Silvester had hem ontvangen met de florettende
vuist, omdat hjj juist zjj tie dagelijksche gymnastiek
verrichtte en zelfs dit onthaal had docter Massimo
niet afgeschrikt. »Ik wil dit huis hebben", had
hij gezegd, »maar ik wil mjjn naasten niet onge
lukkig maken; gjj moest hier beiden bljjven,
