1884.
N° 210.
Vrijda
5 September.
127e Jaargang.
cr
Middelburg 4 September.
Dit blad verschijnt da gel ij ks,
met uitzondering van Zon- en Feest da gem
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentien* 20 Cent per regel;
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
"FEUILLETON.
MABMORNB
ADOLPHUS SEGSAYE.
MIDDELBURGSCHE COURANT.
53aSSP
Agenten voor dit bl
iad zijn te Vlissingen: P.G. De Yeu Mestda&h, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. Van der Peul, te Zierikzee: A. C. Ds Moon, te TholenW. A.Van Nieuwenhuijzen, en te Ter Neuzen A. Van der Peijl Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube en Cie., John F. Jones opvolger.
De Nisero-quaestie heeft regeering en volt aan
leiding gegeven eens opzettelijk over onze inter
nationale stelling na te denkenen dit gaf den
heer Van Houten aanleiding tot zijne beschouwing
in de Vragen des Tijds.
Na op het genot der vrijheid, dat ons staatswezen
ons waarborgt, te hebben gewezen, verklaart de
schrijver te meer de kracht te gevoelen van het
argument dat wjj te zwak zijn om ons te doen
gelden. Allerlei zaken van Europeesch en algemeen
belang worden door de groote mogendheden beslist
zonder ons, ware het noodig tegen ons, en wij hebben
de macht niet, op die beslissing invloed nit te
oefenen, veelmin ons er tegen te verzetten. Macht
gaat boven recht, zegt men, en het recht van
het kanon boven dat der tractaten. Wat toch
zonden wij kunnen doen, als bv. tusschen de groote
mogendheden besloten werd, kleine staten als
Nederland en Belgie op te ruimen.
Bjj alle schjjnbare waarheid vindt de schrijver
in dit argument toch ook veel sopbistisch. Niet
alleen voor dengene, die aan een Godsbestuur
gelooftvoor dezen mag zelfs het argument der
zwakheid gelden, omdat God machtiger is dan
alle machtigen .der aarde te zamen.
Van bestrijding van een argument dathetzjjne
niet is, of misschien juister gezegd, van de .in
kleeding van zjjn argument in de taal der geloo-
vigen ziet de heer Van Houten af.
Hem leert de geschiedenis dat recht en macht
op eene zoo zonderlinge wjjze zijn samengeweven,
dat hetgeen het recht van de macht schijnt,
dikwjjls niets anders is dan de openbaring van de
macht van het recht. Mits men versta onder het
recht, dat voor de macht wjjkt, de rechtsvormen
van het verledenen onder het recht, dat macht
schept, het recht van de toekomst. De waarheid
van Gambetta's woord: »ik geloof aan het over
wicht van de zedeljjke boven de stoffelijke krachten"
is eene uit de geschiedenis bewijsbare. De bloot
physlsiehe macht pleegt overtreding tegen de erkende
rechtsvormen en tractaten, en schept feiteljjke
toestanden, maar de kracht van het aldus gescha
pene hangt af van de vraag, of het in overeen
stemming is met nieuwe behoeften en daaruit
voortgevloeid rechtsbewustzijn. Mist de nieuwe
toestand dezen zedelijken rechtsgrond, is het nieuwe
Jeit niet de uitdrukking van het wordende recht,
dan stort het weder ineen.
Onze zwakte schuilt hoofdzakeljjk in onze zede
ljjke zwakheid.
Wij brengen te weinig tot stand, waarin het
buitenland van ons leeren kanwjj doen niet
genoeg om den vreemde achting voor onze werk
zaamheid af te dwingen.
De inwoners van groote landen moeten veel ten
offer brengen aan hunne stelling als groote
mogendheid, maar wat kunnen wjj antwoorden,
door
LX VIII.
Toen de generaal zich omkeerde verried zjjn gelaat
groote ergernis en hij sprak eenige Duitsche
woorden, die een merkwaardige uitwerking op
zijne hoorders hadden.
Al de officieren sprongen overeind en eer ik
wist wat er gebeurde was de kamer verlaten. In
hun haast hadden zij mij vergeten en ik vond
niet noodig om hen na te loopen. Ik verkoos
integendeel een spelletje uit mjjn jeugd dat mjj
eensklaps te binnen schoot. Daar de vensters
van zware gordjjnen voorzien waren, verstopte ik
mjj achter het eerste beste voor het geval dat er
iemand terug mocht komen. Er kwam echter
niemandik opende behoedzaam het venster en
luisterde aandachtig.
De koele nachtlucht bracht mij geluiden over,
die bet opbreken van troepen verkondigden. Hoewel
het salon aan den anderen kant van het huis lag
hoorde ik.paardengetrappel op het plein en korte
commando's, voorts het geraas van wielen op den
straatweg, alsof de kanonnen en wageDS reeds
vertrokken en eindelijk het verwarde gedruisch
van een oprukkend regiment.
Jk had gemakkeijjk door het venster in den
als zjj ons vragen gij die rustig kondet voort-
werken aan de algemeene belangen der menschheid
en aan de verbetering uwer sociale toestanden,
wat hebt gjj tot stand gebracht
Dat wjj op die vraag geen bevredigend antwoord
kunnen geven, dat is de ware reden onzer zwakheid.
En van dat standpunt is het, volgens den heer
Van Houten, ergerlijk dat onze liberale partij zoo
flauw is geworden. Zjj is bevangen door angst
voor 't geen nieuw is of met eenig vooroordeel,
hetzjj van henzelven of van anderen, strijdt. In
hare verhouding tot de kroon is zij servieler ge
worden, dan de meest serviele partij behoeft te
wezen. Elk bescheiden woord over de tekortko
mingen der kroon heet, niet het minst bjj de
liberalen, oneerbiedig en een aanval op dynastieke
rechten. Bladen, die zich bjj uitstek liberaal
noemen, leeren, dat wjj al onze hoop gevestigd
moeten hebben op koningin Emma en prinses
Wilhelmina! Nog een stap verder, en men zal
verkondigen, dat Nederland nog slechts door en
voor zjjne dynastie bestaat. Reeds nu worden
onder toejuiching van een deel der liberalen onze
ministeriën in 's konings kabinet gemaakt. De
vorming van een kabinet is de prijs van een
steeple-chase tusschen eenige gunstelingen, en ons
land wordt geregeerd door extra-parlementaire
ministeriën, welke door hen worden bijeenge
scharreld.
Bescheiden voorstellen tot grondwetsherziening,
als die van 1879 en 1883, worden verworpen;
met den census staan wij alleen in Europa. Aan
sociale wanverhoudingen (men lette slechts op den
kinderarbeid) doen wij niets, omdat het heerschende
zesde deel der natie niet wil erkennen dat de
economische tóestanden de vrucht zijn der wetten,
en dat afwezigheid van regelen ter organisatie
van den arbeid een der slechtste vormen van
organisatie van den arbeid is. In de eedsq.uaestie
hebben wij ons met smaad overladen in wetgeving
en rechtspleging ontleenen wij wat wij nog ver
beteren, aan het buitenland. Zelfs het vrghandels-
stelsteisjsya gevaar loopen, s>uit vrees voor crisis"
indien het ministerie Heemskerk een proteotion-
nistischen maatregel mocht voorstellen.
In de verhouding tot de katholieke kerk werd
het ware beginsel toegepast, zoowel door de
afschaffing van ons gezantschap bjj den paus, als
door de gastvrijheid, verleend aan buitenlandsche
Roomsche geesteljjken. De internationale positie
van ons land heeft door die enkele daad van
wezenlijke vrijzinnigheid veel gewonnen en de
tegenstelling der kerkelijke politiek in Duitschland
en in Nederland is ons sterkste anker, nu in
Duitschland de nationaal-egoïstische richting in
zoo menig opzicht zegeviert over de cosmopolitische.
Onze staatkunde blijve echter het karakter dragen
van eerbiediging van het recht der vrijheid en
bljjke niet te zijn eene daad van zwakheid
tegenover het katholicisme.
Want de drang naar geesteljjken vooruitgang,
datgene wat de paus als ongeloof en revolutie
veroordeelt, is nog sterker dan hij, en wie ter
wille van de gunst der katholieke kerk zich tegen
tuin kunnen vluchten, maar voelde mjj voor het
oogenblik veiliger waar ik was. Ik bleef dus nog
een uur daar staan, totdat mijn eenzaamheid ge
stoord werd door een bezoeker. Ik hoorde de
deur opengaan en keek door de reet der gordjjnen.
Het was een man in een lange zwarte jas en ik
herkende terstond den pastoor van Marmorne.
Hij keek rond in de kamer, die nog verlicht was
door de kaarsen welke de officieren hadden laten
staan, en niemand ziende wilde hij weer heengaan,
toen ik uit mijn schuilplaats te voorschijn trad.
Monsieur le cure!" zei ik „Misschien zoekt
gij mij
Hij ontstelde en zei dat ik gelijk had. Hjj was
bljj van mij te zien, daar hij gehoord had, dat ik
gevangen genomen was.
„De Pruissen hebben Marmorne onverwachts
geheel ontruimd. Er is er geen een meer in het
dorp. Zelfs de gewonden en sfervenden zjjn in
de - ambulance-wagens meegevoerd. Alleen de
dooden zijn achter gebleven".
»Waar zjjn de Garibaldianen
„Toen zij zagen dat zjj het dorp niet behouden
konden, zjjn ze in het bosch gevlucht. Verscbei-
denen trokken in de richting van Boisvipère. Zjj
zjjn voor het oogenblik verspreid".
»Ik moet noodzakeljjk naar La Creuse gaan",
zei ik. »Ik heb de dames zulk een droevige tijding
te brengeD.
„Van den dood van haar vader Dat wist
ik reeds. Die heele droevê geschiedenis is mij
door een stervenden franc-tireur verhaald. Maar
de geestelijke vrijheid wendt is veroordeeld. En
helaas krijgt het langzamerhand den schjjn, aDof
die kerk, en niet de vrijheid in onze regeermgs-
kringen de steunpilaar van ons volksbestaan ge
rekend wordt. In een man als Schaepman klopt
een te goed Nederlandsch hart, 0111 niet gaarne te
gelooven dat de warme gevoelens voor ons
vorstenhuis, waarvan hjj zoo gaarne getuigenis
aflegt, uit het diepste van zjjn binnenste opwellen.
Maar de toekomst van vorst en volk is beter
verzekerd, wanneer van den Dollard tot de Schelde,
des noods onder eenig gemor van een deel der
katholieken, de kreet Oranje en de vrjjheid
weerklinkt, dan wanneer de ultramontaan al te
zeer recht heeft, om den oranjewimpel aan zjjne
vlag te verbinden, en onder de banier der Oranjes
de vrjjheid en rechtsgelijkheid van atheïsten en
sociaal-democraten niet meer gewaarborgd is.
Volgens den heer Van Houten zijn de inter
nationale machtsverhoudingen zoodanigen dat wjj
ons ook niet zoo zwak behoeven te gevoelen als
menigeen meent. Minder dan in vroegere perioden
behoeven wjj misbruik van macht tegenover ons
te vreezen. Nooit te voren konden wij ons sterker
gevoelen in en door ons recht dan tegenwoordig.
Dit toont de heer Van Houten in eene uitvoerige
beschouwing nader aan
Door de vorming van een sterk Duitschland is
onze positie versterkt. De Duitsche staatkunde
heeft haar doel bereikt en de oogen van Rusland en
Oostenrijk afgewend van het Westen. Deze
trachten niet meer de meer ontwikkelde weste-
ljjke staten tot hun later standpunt van bescha
ving te doen terugvallen, maar hebben zich naar
het Oosten gekeerd om het half barbaarsche
Midden-Azië en de vervallen volkeren van het
Turksche rijk tot zich op te heffen. Frankrijk
ontwent aan de traditiën der nu voor goed ge
fnuikte politiek van Lodewjjk XIV en Napoleon I,
doch is sterk genoeg gebleven 0111 een kern van
.V'ci'star.'X te vormen, a's Duitschland de politiek
dier vorsten mocht willen navolgen.
Toevoeging van België en Nederland aan
Duitschland is, zonder wanhopigen weerstand van
Frankrijk, niet deiikbaar, en in de 17 provinciën
is geene grenslijn te trekken tusschen Duitschland
en Frankrijk, die Duitschland niet aanmerkeljjk
zwakker zou maken. Meer dan ooit behooren wij
doordrongen te zijn van de onmisbaarheid van
België's zelfstandigheid voor ons volksbestaan,
maar de noodzakelijkheid om eiken aanval van
België te helpen afslaan was nimmer zoo licht te
dragen als thans, nu Duitschland en Frankrijk
elkanders zwaarden in de sckeede houden en op
Engeland minder dan vroeger behoeft gerekend
te worden.
Want wij hebben Engelands hulp niet meer
noodig. Engeland heeft steeds omvergeworpen of
zich toegeëigend wat wij met noeste vlijt hadden
gewrocht. Thans echter zou Duitschland, krach
tens zijn eigen aanspraak op geljjkheid van rang
en invloed, ook in buiten-Europeesche vraag
stukken, dergeljjke handeling niet meer lijdeljjk
aanzien, en bjj eene poging om met ons te handelen,
gjj kunt niet door het bosch gaan, voordat het
dag is. De Garibaldianen zjjn verhit door het
bloedvergieten en verwoed over de nederlaag.
Het is nu bepaald gevaarlijk om hen hjj nacht
op een eenzame plaats te ontmoeten, vooral als
gjj hun wachtwoord niet kent. Als die soldaten zoo
opgewonden zjjn, gaan de geweren haast van zelf
af. Daarenboven is de tjjding, die gjj brengt, zoo
vreeseljjk, dat de ongerustheid, hoe erg ook, haast
nog beter is. Gij moet behoefte hebben aan rust
en voedsel. Hebt gij al iets gegeten
Ik had er niet aan gedacht maar nu er van
gesproken werd deed het lichaam zijne eischen
gelden. De pastoor had geljjk ik deed het ver
standigst met tot den volgenden morgen te bljjven,
maar ik kon niets gebruiken voordat ik "iets van
Perrin vernomen had.
s Die is in veiligheid en zoekt u op dit
oogenblik boven in huis. Ik moet nu naar de
gewonden gaan zien. Gjj zoudt bjj mij van alles
kunnen krijgen, maar de Garibaldianen hebben
niets meer overgelaten. Misschien vindt gij hier
op het kasteel nog wat, maar het is twijfelachtig
na een militair bezoek. Zelfs een klein leger eet
een land kaal, gelijk een zwerm sprinkhanen".
Perrin kwam spoedig bjj mij en de pastoor
ging naar de gewonden. Mjjn knecht had den
heelen dag bij de ambulance dienst gedaan en
daaraan had hjj te danken dat hij geen deel be
hoefde te nemen aan het gevecht. Ware hjj met
ons naar La Roche gegaan, dan zou hem ongetwijfeld
hetzelfde lot getroffen hebben als Joliff,
als in vroeger eeuwen, zou Engeland het uur van
afrekening met het Europeesche contingent aan
gebroken zien.
Engeland heeft, dank zij Gladstone, zijne oude
staatkunde 'gewjjzigdhet gaf den strjjd met de
Tranvaalache boeren op, omdat daarbij de zaak
der beschaving niets kon winnen. Zoo schijnt
ook in de IWsero-zaak, na eene aanvankelijke
uiting in den ouden stijl, eene betere staatkunde
in Engeland het overwicht te krijgen. De zaak
der menschheid kan niets gebaat worden door een
strjjd om Atjeh of Sumatra tusschen Nederland
en Engeland. Wel zouden wjj, voorzoover het
Atjehsche volk werkelijk de souvereiniteit van
Engeland boven die van Nederland verkoos, zonder
zwakheid en zonder vernedering, dat deel aan
Engeland kunnen overdragen. Atjeh was te laag
gezonken, om een zelfstandig internationaal bestaan
te kunnen handhaven. Het sultanaat van Atjeh
vertegenwoordigde geene werkeljjke gevestigde
macht meer, en tot den oorlog, dien wij voeren,
zou ook elke sultan van Atjeh verplicht zijn
geweest, die orde en rechtsveiligheid voor inboorling
en vreemdeling in zijn rijk had willen invoeren
en handhaven, De loop der beschaving eischte
en ook de handeling van den radjah van Tenom
toont zulks .ten duideljjkste aan ieder de
suprematie van eene beschaafde mogendheid
maar van kosmopolitisch standpunt is diegene,
aan wie de bevolking het liefst gehoorzaamt, de
beste.
In onze dagen is de Bismarcksche staatkunde
gericht op de vorming van een Europeeschen bond,
die aanvankeljjk de revanche van Frankrijk had
af te wenden, maar allengs een ander karakter
aanneemt. Haar objectief bljj kt meer en meer in
de buiten-Europeesche vraagstukken te liggen.
Wat de Engelache radicalen tot dusver slechts in
enkele gevallen wisten te bewerken, zullen de
Engelsche staatslieden in het vervolg doorgaand
moeten doen. Niet Engelands belang, maar het
algemeen belang der menschheid en der beschaving
zal den doorslag daarbjj geven. De- loop der
beschaving hangt voor meer dan éen menschen-
geslacht, wellicht voor eeuwen er van af, welke
strooming in Duitschland en Engeland bovendrijft
ot de door Duitschland geleide continentale bond
eenerzijds en Engeland anderzijds zich bjj de be
handeling der buiten-Europeesche vraagstukken
door nationaal-egoïstische ot door kosmopolitische
en humanitaire beginselen laten leiden. In het
eerste geval ontwikkelt zich onder de leiding der
regeeringen, voortgedreven door het belang der
volken, uit de Bismarcksche staatkunde een
Europeesche vredebond, en staat eene periode van
sluiting van den tempel van Janus voor de deur,
langer dan ooit te voren. In het andere geval
zal hetzij Duitschland, hetzij Engeland zjjn Sedan
moeten beleven. Welken weg de zaak opgaat,
hangt af van de bracht, waarmede bjj elk volk
de kosmopolitische beginselen zich doen gelden.
Als geen land eenig voorrecht voor zich wil, en
ieder den vooruitgang zoekt in ontwikkeling der
eigene kracht, zonder afgunst dat meerdere in-
spanning of natuurlijke voordeelen een ander meer
vruchten in den schoot werpen, waarom zouden
de eerstgenoemde oplossing niet kunnen worden
verkregen Bismarck heeft de democratische
strooming gebruikt als voertuig voor zijne diplo-
LXIX.
Dank zjj de goede zorgen van Perrin kreeg ik
nog eenige restantjes van den maaltjjd en at zoo
weemoedig als ik nog nooit gegeten had. Zoodra
mijn honger gestild was begaf ik mjj naar de
kamer waar ik altijd gelogeerd had.
Zjj was nog onveranderd; alleen heerschte et'
eenige wanorde, door den lahtsten Garibaldiaanschen
gast aangericht en die Perrin spoedig herstelde.
Ik lag meer dan een uur wakker, gekweld door
de herinnering aan alles wat ik doorleefd had en
het vooruitzicht van hetgeen mjj te wachten stond.
Eindeljjk viel ik echter toch in slaap.
Wjj bereikten Boisvipère in den morgen en
vonden het kasteel vol Garibaldianen.
Emil ontving mij in zjjn eigen kamer. Hg
wist nog niets van bet gevecht bij la Roche des
Aiglons en zjjne gevolgen. Hg drukte echter geen
leedwezen nit over mjjnheer De Marmorne en
praatte alleen van zgn „dwaasheid." Wat behoefde
hg ook een scherpschutterscorps op te richten?
Wat kon dat voor goed doen Het was soldaatje
spelen op de allergevaarlgkste manier, dat alleen
den vgand kon verbitteren maar niet tegenhou
den." Daarop liet hjj het onderwerp varen en
begon terstond over zgn eigen aangelegenheden*
Wordt vervolgd.
