N° 118.
127° Jaargan
1884.
Maandag
19 Mei.
Het Hiiiriscli muziekfeest.
Middelburg 17 Mei.
Benoemingen en besluiten.
Kerknieuws.
Marine en Leger.
Rechtszaken,
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Advertentiën- 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels f 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
DELRURGSCHE (COURANT
Agenten voor dit blad zijn te VlissingenP. G. de Veij Mestdagh, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. van der Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. van Niedwenhdijzen, en te Ter Neuzen A. van der Peul Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube en Cie., John F. Jones, opvolger
Wij deelden gisteren een en ander mee uit het
rapport, opgemaakt door twee inspecteurs van het
geneeskundig staatstoezicht over de quaestie der
overlading van onze jeugd bij het onderwijs.
Tegen dat rapport is in het weekblad van het
Nederlandsch tijdschrift voor geneeskunde een
protest geschreven door prof. A. P. Fokker
te Groningen, waarin hij er aan herinnert dat
de beide inspecteurs, in hun rapport, spier- en
hersenarbeid gelijk stellen en meenen dat, als
12 uren spierarbeid als maximum voor een vol
wassen arbeider wordt aangenomen, voor niet vol
wassen schooljongens van 1517 jaar de werktijd
minstens vier uur korter, voor de zoodanigen van
1214 jaar zes uur korter zou moeten zijn. Daar
nu op de hoogere burgerscholen de werktijd, het
huiswerk medegerekend, langer is, zou daaruit
volgen dat er overlading bestaat.
Ik wil schrijft prof. Fokker tegen die
redeneering niet aanvoeren, dat de aan den leeftijd
evenredige vermindering van het aantal werk
uren, door H. H. rapporteurs gesteld, geheel wille
keurig is, noch ook dat de stelling, dat de kin
derlijke hersenen minder tegen inspanning zouden
bestand zijn dan die van volwassenen, dat dit
met de spieren het geval is bewijst immers niets,
op verschillende gronden zou kunnen worden be
streden. Alleen meen ik er op te mogen wijzen
dat de herseninspanning op onze hoogere burger
scholen, van de leerlingen gevorderd, eene zoodanige
is en door zooveel tusschenpoozen van allerlei aard
wordt afgebroken, dat de meeste leerlingen die
niet alleen zonder nadeel verdragen, maar dat ook
van bijzondere vermoeienis heel weinig blijkt.
Als voorbeeld kan ik het volgende aanvoeren
Op een onzer kweekscholen voor onderwijzeressen
zijn 80 internes van 1418 jaar. De leertjjd is
6 uren daags, en voor huiswerk wordt 3 uren per
dag afgezonderd, in 't geheel dus 48 werkuren per
week. Volgens den directeur blijkt uit niets dat
dit te veel zijn zou, ofschoon hier volgens H. H. rap
porteurs overlading zou bestaan.
Nu is hier het onderwjjs zoo geregeld, dat de
leerlingen van het eerste jaar geen drie uren voor
huiswerk noodig hebben, maar dit gewoonlijk in
twee uren afdoen. Voor haar is dus feitelijk het
aantal werkuren slechts 42, doch ook dit is voor
kinderen van 14 jaar volgens H. H. inspecteurs
nog 6 uur te veel.
Wat blijkt nu echter? Dat de leerlingen, die
van de drie voor huiswerk gereserveerde uren er
een overhouden, dit uur vrijwillig gebruiken
voorhersenarbeid, en zich vergasten aan
een der voor haar beschikbare boeken uit de
schoolbibliotheek.
Zou dit toch niet bewijzen dat hier geen sprake
is van kersen-vermoeienis En moet ditzelfde
niet opgemaakt worden uit het feit, dat de leer
lingen onzer hoogere burgerscholen hun vrijen
tijd het liefst zoek brengen met romans lezen,
kaartspel en dergelijke. M. i. mag daaruit ook
worden geconcludeerd, dat de vergelijking tusscheö
den spierarbeid van een arbeider en den hersen
arbeid van een scholier niet opgaat. Wie heeft
ooit van een werkman gehoord, die, vermoeid van
zijn langdurigen arbeid tehuis komende, zich ging
ontspannen doorspier arbeid Heeren rappor
teurs maken melding van hetgeen bij onze ooste
lijke buren omtrent lleberbürdung, gepubliceerd
is, vooral van het bekende rapport van Bau-
meister en de commissie voor Elzas Lotha
ringen. Juist dezer dagen is daaromtrent een
rapport verschenen van de wetenschappelijke
Commissie für das Medicinalwesenwaarin Vir-
chow en Westphal als referenten als hunne meening
uitspreken, dat »für ein wissenschaflliches Gutachten
ilber die Ausdehnung einer Ueberbürdung der Schuier
der höheren Unterrichtsanstalten die Unterlagen
fehlen." Zij geven wel toe, dat onder hen het aantal
myopen grooter is, maar verklaren tevens zonder
voorbehoud dat auf Grund des bisjetzt vorliegenden
Materials weder als erwiesen, noch als walirschein-
lieh anzusehen ist, dass Ueberbürdung durch die
Ansprüche der Schule mit ausreichender Sicherheit
als die alleinige oder die wesentliche Ursache für
GeistesstÖrungen der Schiller zu betrachten oder
dass in der Haufigkeit solcher Fülle neuerdings eine
Zunahme zu bemerken ist.'"
»Dat sommige kinderen door het schoolgaan bleek
ga zwa]t worden, aan digestiestoornisssen en gebrek
aan opmerkzaamheid, aan leerlust lijden en in de
vakanties weer beter worden, wordt door Virchow
niet aan overlading, maar hoofdzakelijk aan de
slechte schoollucht toegeschreven. Vandaar dan
ook zijn wensch om de hygieinische verhoudingen
der scholen te verbeteren, om meer te individuali-
seeren en in 't algemeen door beter toezicht,
ook door artsen, het schoolwezen te verbeteren.
Na allerlei vergelijkingen, te uitvoerig om hier te
vermelden, bepalen rapporteurs als das allgemein
zulassige Mass für die höheren Klassen eine Ar-
beitszeit von 8 Stunden tciglich oder 48 Slunden
wöchentlich, dus ongeveer zooveel als op onze
hoogere burgerscholen met 5jarigen cursus, 32
lesuren met 2\ uur daags voor huiswerk 47
uren. (Onze inspecteurs spreken abusivelijk van
57 en 51 uren.)
slndien het mij vergund is mijne opinie over
deze materie, reeds neergelegd in het rapport aan
den geneeskundigen raad van Friesland en Gronin
gen, nogmaals te resumeeren, dan merk ik op dat
de uit den vreemde op Nederlandschen bodem
geïmporteerde overladingsquaestie bij ons ïneer'in-
gang gevonden heeft dan zij verdient, om twee
redenen Eerstens omdat het onzen Nederlandschen
Aristophanes gelust heeft het middelbaar onderwijs
aansprakelijk te stellen voor de algemeen gevoelde,
dikwijls op geestige wijs door hem gehekelde
sociale kwalen, terwijl niet ieder in staat schijnt
te bemerken, dat in deze materie meermalen het
ridendo dicere verum door fumum vendendo vulgo
imponere vervangen heeft.
»En in de tweede plaats omdat deze en andere
stokpaardberijders bij zoovele ouders, wier hoopvolle
progenituur op hoogere burgerscholen mislukt is,
een gunstigen voedingsbodem vinden voor hunne
bewering dat het onderwijs hiervan de schuld
zou dragen.
»Evenals een slecht schaatsrijder niet zijn gebrek
aan bedrevenheid, maar zijn schaatsen de schuld
geeft, is het voor een vader, die geneigd is in zijn
uil een valk te zien, een zoo troostrijk denkbeeld,
dat niet ongeschiktheid van zijn zoon voor intel-
lectueele ontwikkeling of voor klassikaal onderwijs
oorzaak zijner mislukking is. Ik meen echter dat
wij, medici, voor we ons bij die agitatie aansluiten,
de overtuiging moeten hebben erlangd, dat er
werkelijk overladingsziekte bij gewone, voor on
derwijs geschikte leerlingen voorkomen, anders
loopen we gevaar dat H. H. stokpaardrijders onze
medewerking exploiteeren, als ware die niet op
aprioristische gegevens, maar werkelijk op waar
genomen feiten gebaseerd."
Wij vernemen dat de directie der Ned. Bank
besloten heeft om, ten gerieve van het publiek,
aanzienlijke uitbreiding te geven aan de afgifte
van hare assignatiën. Binnenkort toch zullen aan
al de kantoren waar thans assignatiën worden
afgegeven, er ook verkrijgbaar zijn, betaalbaar op
alle plaatsen waar een correspondentschap le klasse
is gevestigd. Het maximum dezer assignatiën is
f 5000, op een dag aan denzelfden persoon af te
geven.
Den 9en Mei 1884 heeft te Brussel de onder-
teekening plaats gehad eener overeenkomst tus-
schen Nederland en België, houdende vaststelling
van een uniform-tarief voor bergloon van opge-
visohte netten.
IV.
De eerste dag.
Sedert wij, lezers, Woensdag afscheid genomen
hebben na de feestelijke bijeenkomst in hel Concert
gebouw, is er veel gebeurd dat mei het thans in
vollen gang zijnde muziekfeest in betrekking slaat.
Woensdagavond was er een orkest- en koorrepetilie,
en Donderdagavond had de groote repetitie plaats
voor hel programma van den eersten dag. Wij
hebben gemeend deze beide avonden stilzwijgend le
moeten voorbijgaan, niet wijl zij onze belangstelling
in een enkel opzicht niet verdienen, maar omdat wij
het weergeven onzer indrukken wenschten te be
waren voor dit oogenhlik, nu de eerste eigenlijke
concert-avond tot het verleden behoort. Thans tocli
kunnen wij een juister oordeel vellen over de hou
ding van solisten, koor en orkest.
De algemeene indruk van den „eersten dag" moet
huiten quaestie ecu zeer gunstige zijn. Voor wij
meer in hel bijzonder (ie verschillende elementen
gedenken dienl dit feil le worden geconstateerd-
De groole Schuttershof-zaal gaf een zeer aanlokkelijk
schouwspel te zieneen smaakvol met bloemen ver
sierd orkest, en gelooid met de bevalligsle toiletten
een zaal van voren tot achteren, ja zelfs tot in de
kleine jzaal, gevuld met een zeer aandachtig, uilge
lezen publiek; aan den wand hingen de portretten
van de heide directeuren, die de zangvereeniging
Tot Oefening en Uitspanning" naar boven hebben
geholpenhun namen behoeven wij niet meer te
vermelder,, C e li 1 e n en K i r r w a 1 dhun beeld-
tenissen prijkten daar, door groen en bloemen om
geven. De familie van den oprichter der zangveree
niging kwam even voor den aanvang van Ceulen's
ouverture de zaal binnen, en toen de bejaarde we
duwe, aan den arm van den president, jhr. mr.
D. G. Van Teijlingen, de zaal doorschreed en op de
eerste rij plaats nam, bracht hel koor haar en hare
familie een goed gemeende en treffende ovatie.
De ouverture van Geulen is een eenvoudig, frisch
werk, dat niet zoozeer door groote oorspronkelijkheid
van denkbeelden dan wel door uitnemende orkestratie
uitmunt. Het werk werd weergegeven met eene
degelijkheid van opvalling, die ons met eerbied voor
de orkestleden vervulde. Deze bestonden, gelijk het
tekstboekje ons aanwijst, slechts voor een zeer klein
gedeelte uit Middelburgers, voor een nog kleiner
gedeelte uit Keulenaars, onder welke wij goede
oude bekenden als de heeren Ollendorff en Ale-
kotte opmerkten, en voor verreweg het grootste
gedeelte uit artisten van Crefeld, die onder leiding
van den concertmeester Oertling Woensdagmiddag
hierheen waren gekomen. Hel door deze verschil
lende elementen gevormde geheel moet in alle op
zichten worden geroemd: er was eenheid, ondanks
den korten lijd van samenwerking, en niet minder
dan de eerste violen waren de blaasinstrumenten
zeer goed bezet. Zoowel in de ouverture als bij de
begeleiding der Schöpfung toonde dat orkest hoe
het, even gloedvol als bescheiden, zich zelve steeds
weet te beheerschen.
Over het bekende meesterwerk, Haydn's oratorium
Die Schöpfung, hebben wij reeds voldoende gespro
ken orn ons thans to kunnen bepalen tot
eene beknopte mededeeling van onze indrukken.
Wij moeten dan volmondig bekennen, dat wij
zelden eene uilvoering van dit eenwig aantrekke
lijke werk hebben gehoord, die van den aanvang
tot het einde getuigde van zooveel studie en zooveel
pieteil. Orkest en koor, solisten en directeur, allen
waren éen, en met ware bezieling streefden zij allen
naar den palm der overwinning. Welnu, hun streven
is bekroond met den dank van een talrijk publiek,
dat in ademlooze stilte alle lonen heeft opgevangen
en genoten, en met de voldoening het beste voor
deze uitvoering te hebben gegeven De koren hebben
werkelijk het beste gegeven zij waren vol aandacht,
altakeerden zeerjuist, en zongen over. het algemeen
met veel takt. De verhouding der stemmen was
beter dan wij van de zangvereeniging, met name
van de mannenstemmen, gewoon zijn en de plaatsen>
waar hel koor liet orkest niet aankon, waren hoogst
zeldzaam-. Enkele onnauwkeurigheden bij de sopra
nen, en enkele bij de alten willen wij niet noemen,
wijl die vooreerst op een langen concertavond niet
als fouten kunnen worden aangerekend, maar ten
andere omdat zij op den verderen loop van het
werk hoegenaamd geen invloed hebben gehad. 11e
koren •Stimmt an die SaitenDie Himmel erzah-
len" en het zware slotkoor verdienen eene afzon
derlijke vermelding; daarin bleek len duidelijkste
niet alleen dat, vooral onder de dames-sopranen,
uitnemende krachten in het koor zich bevinden,
maar levens dat de directeur Cleuver met zijn maatstok
die kleine wenken verstaanbaar weet le maken die
op het laatste oogenhlik herinneren aan door studie
overwonnen en nu vooral in de opvoering na le
laten fouten. De dirigent leidde in waarheid koren
en orkest met een niet genoeg te waardeeren accu
ratesse; wanneer dus de gedeelten, waar de
ensemble-partijen de hoofdrol speelden, buitenge
woon goed te voorschijn traden, dan komt daarvan
voor een groot gedeelte de eer toe aan den wak
keren hoofdman.
Als solisten traden op, gelijk men weet, mejul-
frouw Wally Schauseil uit Dusseldorf en de heeren
Messchaerl en Litzinger, uit Amsterdam en uit
Dusseldorf. Zij allen hebben lol hel welslagen van
den avond zeer veel bijgedragen. Dat de eerstge
noemde zangeres een helder, zuiver geluid heeft,
wisten reeds alle Middelburgers, die haar nog ver
leden jaar hier ter stede hoordenen wij mogen
haar ook thans in vele opzichten onvoorwaardelijk
prijzen. Wanneer wij eene opmerking maken, dan
geldt die niet zoozeer hel feit dal haar slem in de
terzetten wat heel sterk domineerde, wal jammer
was, dan wel de vlugheid waarmede zij over
enkele loopjes heengleed. Mej. Schauseil kan op een
zeer buigzame slem hogen: zij maakte dan ook her
haaldelijk gebruik Van de door den componist niet
aangeduide, maar zeer goed le verlecnen vrijheid om
een octaaf hooger te gaan, waar dit mei den geest
der passage overeenkwam. De zangeres nu vergiste
zich in de keuze nooit, en was dan ook voor een
hooge c niet vervaard. Een glanspunt was hare
aria no. 15, ook door de uitnemende wijze waarop
de heer Görisch uit Crefeld de fluitpartij blies.
Beiden gold het hartelijk applaus dat vofgde
Ook de heer Litzinger is een oude bekende en
velen herinneren zich nog zijn zeer krachtig, door
dringend geluid en zijne zeer beschaafde voordracht.
Ook nu vervulde hij zijne partij, die van Uriel, op
zeer verdienstelijke wijze. Toch viel 'them moeilijk
naast een Joh Messchaert op dezen eersten avond
groolen indruk te maken. In Messchaert hebben we
een baszanger van het echte soortwat een leeke-
ning in de heerlijke recitatieven, wat een warmte,
wal een gevoelDeze laatste eigenschappen loonde
onze talentvolle landgenoot in de duelten van Adam
en Eva, en zijne kracht van nuanceeren .spreidde
hij niet enkel in de meesterlijke recitatieven, ook in
enkele aria's (als Rollend in schaumenden Wellen'j
ten toon.
Dat al de solisten herhaaldelijk warm werden
toegejuicht, begrijpt eenieder. Zij en het koor en
liet orkest, de directeur niet te vergeten, zij allen
verdienden de oprechte toejuiching ten volle. De
eerste dag van het muziekfeest was een onvergete
lijke avond, vol rein, ongestoord genot.
Terwijl we dit schrijven zit een groot publiek te
luisteren naar de algemeene repetitie voor den twee
den avond van het feest. Hoe feestelijk ziet ook
moeder natuur! Wat straalt de zon, die we gisteravond
„hoorden" opgaan, en wier weldaden toen verheer
lijkt zijnDe avond van den tweeden dag zij gelijk
dien van den eersten.
belastingen. Benoemd tot ontv. der reg. en
en dom. te Sebagen C. J. Plomp, thans ontv. te
Tholen; te Hol werd W. A. M. Verheijen, thans
commies te Middelburgte Tholen J. D. Wetsels,
thans surnumerair.
(Reeds gedeeltelijk onder de laatste berichten van
gisteren medegedeeld).
Opgeheven het kantoor der dir. bel. enz. te
Goes (buitengemeenten)de gemeenten Yerseke en
Schore toegevoegd aan het kantoor der dir. bel.
enz. te Hansweevt c. a.van het kantoor der dir.
belr enz. te Goes c. a. afgescheiden de gemeente
Wolfaartsdijk, daaraan toegevoegd de gemeenten
Krabbendijke, Wemeldinge, Kapelle en Kloetinge
en dat kantoor gelaten onder voortdurend beheer
van den tegenwoordigen ontv. J. P. S. Jonquiére;
van het kantoor der dir. bel. enz. te Heinkenszand
c. a. afgescheiden de gemeenten Nisse en Ovezande,
daaraan toegevoegd de gemeente Wolfaartsdijk
en dat kantoor gelaten onder voortdurend beheer
van den tegenwoordigen ontv. H. J. Lamoraal
Wicbersaan bet kantoor der dir. bel. enz. te
's Gravenpolder c. a. toegevoegd de gemeenten
Nisse en Ovezande, en dat kantoor gelaten onder
voortdurend beheer van den tegenwoordigen ontv.
A. H. Bosman.
W. Van Bochove, ontv. der dir. bel. enz. te
Numansdorp c. a., is benoemd tot ontv. te Hans-
weert c. a.
stoomwezen. Benoemd tot ingenieur le kl. voor
het stoomwezen N. Van Dissel, thans ing. 2' kl,
Door den kerkeraad der hervormde gemeente
te Tholen worden pogingen aangewend tot uit-
keering van een vast traktement aan den heer
dr C. C. Schot, teneinde hem in staat te stellen
de zilveren kluisters, zooals dr A. Knyper de
predikantstraktementen betitelt, te verbreken, die
hem nog aan den staat binden en hem in con
nectie brengen met de synode der Ned. herv. kerk,
Wij zullen derhalve krijgen een vrij kerkge
nootschap naast het hervormde kerkgenootschap
en een eerste proeve zien van de verwezenlijking
van het denkbeeld door dr A. Kuyper in de
Heraut voorgestaan. De Moerdijkscke quaestie
van weleer zal gevolgd worden door de Thoolscke.
De kapt.-luit. t/z. W. J. A. Nolthenius wordt
ontheven van het bevel over Zr M8 instructieschip
Mamix en vervangen door den kapt.-luit. t/z.
C. A. Le Bron de Vexela,
De arrondissements rechtbank te Rotterdam deed
heden uitspraak in de zaak tusschen den staat der
Nederlanden contra de reederij van het Nederland-
sche stoomschip Hollandia te Rotterdam betreffen
de het in den grond varen van den Vlissingschen
loodsschoener n° 3 in het Engelscke kanaal op 17
Juli van het vorige jaar.
De reederij werd veroordeeld tot vergoeding/
der door het verlies van den schoener geleden
schade en in de kosten van het proces;
