N° 17.
127® Jaargang.
1884.
Maandag
21 Januari.
Middelburg 19 Januari.
Dit blad verschijnt, dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Advertentiën* 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL-
Brieven uit Zuid-Beveland.
MIDDELRURGSCHE COURANT.
Agenten voor dit blad zijn te VlissingenP. G. de Veij Mestdagh, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. van der Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. van Nieüwenhuijzen, en te Ter Neuzen A. van der Peul Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube en Cie., John F. Jones, opvolger
Gelooft ons! ditmaal geen politiek.
Wij vermeden dat gebied reeds een paar malen
en wij meenen onzen lezers daarmee geen ondienst
te bewijzen.
Wat beteekent dat gehamer steeds op hetzelfde
aanbeeldde heeren in Den Haag gaan voort
met hun eindeloos getwist, met hun
Partijen en ■personen voor de zaken
Eene Turksche wip omhoog, omlaagomhoog.
En dat heet politiek
De andere, meer bezadigde afdeeling onzer
vertegenwoordiging is thans aan het woordde
jongere ging naar huis omdat zij beweerde
niets te doen te hebben, al zou eene ijverige
huismoeder op zulk een wijze niet gaarne het
werk onafgedaan laten liggen.
Misschien dat de andere kamer zich weêr eens
doet gelden en wat krachtiger zich uit dan ge
woonlijk. Zij deed dit meer als het noodig was,
en dan gaf zij, hoe deftig anders ook, een harde
les aan ministers en jongere collega's. Als straks
de quaestie van het waarborgkapitaal van den
spoorweg MunsterRotterdam ter sprake komt
en er een lans gebroken wordt voor eerlijkheid
en trouw aan eens gegeven woord, vooral tegen
over een natie, waarmee wij zoo goed op weg zijn
om de beste vrienden ter wereld te worden, dan.
Doch het is waar ook, wij zouden geen politiek
behandelen. Wij betreden liever een terrein,
waarop niet zooveel verwarring heerscht en niet
zooveel onheusche strijd wordt gestreden dat der
volksletterkundeom ons te bepalen tot éen
enkelen persoon, wiêns werken in niet één lees
gezelschap ontbreken, wiens naam algemeen wordt
genoemd en die de zeldzame macht heeft om bij hoog
of laag ontwikkelden belangstelling op te wekken.
Voor de eerste bieden zijne werken de welkome
gelegenheid aan om na gezette studie een uur
van verpozing door te brengenvan de andere
vraagt hij niet te veel inspanning en zijne werken
leveren daardoor voor hen genotrijke uren.
Wij hebben op het oog Justus Van Maurik jr.
Na bij de opvoering van een der stukken van
dien schrijver genoten te hebben, en met een
persoonlijke kennismaking in het verschiet, ge
voelden wij lust en Hele regelen aan de werken
van dien verdienstelijken man te wijden.
Den persoon kennen wij niet; van hem zeiven
weten wij niets dan hetgeen een vroeger van hem
ontvangen adreskaart ons meldde dat hij sigaren
fabrikant is. Wie weet hoeveel ideeën hij te
danken heeft aan het genot, dat zijn eigen fabri
kaat hem verschaftehoeveel aangrijpende toonee-
len, die hij beschrijft of te zien heeft gegeven,
uit 'zijn pen vloeiden terwijl dikke rookwolken hem
omzweefden
De geleerden beweren immers dat onder het
rooken van een sigaar de geest vaardiger wordt!
Er zou wellicht verband kunnen bestaan tusschen
het vak en de pennevruchten van den heer Van
Maurik.
Wij hebben vroeger met Cremer gedweept, vooral
wanneer wij hem een zijner vriendelijke, diepge
voelde schetsen hadden hooren voordragen op zijn
ongeëvenaarde wijze. Die innemende persoon
lijkheid, die vriendelijke en buigzame stem, nam
ieder in die haar zag of die haar hoorde. En waar
wij als van zelf komen tot eene vergelijking tus
schen hem en den Amsterdamschen volksschrijver,
daar gelooven wij dat Van Maurik's naam en
werken langer in waarde zullen blijven. Cremer
koos een beperkt terrein voor zijn opmerkings
gave het Betuwsch dialect was om te hooren uit
den mond van den schrijver en van enkelen, die
het konden spreken, schoon, maar om het te
lezen niet even aangenaam en niet voor ieder
verstaanbaar. Van Maurik schrijft voor allen
bevattelijk, grijpt overal waar hij iets vinden kan;
al is de stad zijner inwoning het voornaamste
terrein waarop hij zoekt. Maar Van Maurik heeft
nog een krachtiger bondgenoot, die hem onster
felijk maken zalhet tooneel. Cremer heeft daarop
nooit veel lauweren geplukt. Zijn Emma Berthold
gat bij de eerste opvoeringen reeds moeilijkheden,
werd daarnanogdoormevrouwSandrock-TenHagen,
wijlen Albregt en vooral J. Haspels in eere
gehouden, maar is thans van het tooneel ver
dwenen en zijn Boer en Edelman weten wij niet
of ooit is gespeeld.
Ya» Maurik's tooneelBtukken zullen, naar onze
meening, op het repertoire blijven zoolang er nog
een Nederlandsch tooneel zal bestaan.
Zijn Janus Tulp, zijn Fijne Beschuiten grijpen in ons
volksleven en met zijn S of Z vatten zij quaestiën,
ondeugden en veroordeelen aan, die steeds op de
wereld zullen blijven, en wier bestrijding ten
allen tijde, in den vorm zooals Van Maurik dien
kiest, steeds sympathie zal wekken.
Van Maurik kent het tooneeldaarvan getuigt
ook zijn schets Een slot dat pakt, waarin het
bravo der bezoekers ons echter misplaatst voor
komt. En die kennis juist vormt ook zijn grootste
kracht bij het schrijven zijner tooneelstukken.
In het stuk, dat wij gisteren zagen, missen wij
een doorloopende intriguede eerste bedrijven
vooral wekken in V of Z wel belangstelling en
geven veel aardigs te aanschouwen maar, omdat
zij door dat gemis meer op zichzelf staande
tafereelen zijn, wordt de verwachting niet ge
spannen. Toch werkt dit ten voordeele dei-
laatste bedrijven die een verrassing ons berei
den en ons in eens verplaatsen in de anti-semieten
beweging van deze dagen. De titel S of Z
moge gezocht zijn misschien was deze wel
de grootste moeielijkheid voor den schrijver zeiven;
wij hechten meer waarde aan de verdienstelijke
wijze, waarop hij zich van zijne taak kweet om
het vooroordeel te bestrijden, dat twee personen,
verschillend van geloof, niet een gelukkig echtpaar
zouden kunnen vormen Als anderen er zich niet
mee bemoeiden; als het zielenbehouden niet zijn
invloed deed gelden, zou het op dit punt in de
wereld veel beter kunnen gaan, en zou het voor
oordeel ook wel slijten.
Er was climax in S of Z, beweerde men.
En dit is waar. Dat enkele versleten tooneel-
aardigheden, o. a. de uitdrukkingen van den ouden
knecht, niet gemist werden; dat er sommige pun
ten van overeenkomst bestaan tusschen tooneel-
tjes uit dat stuk en uit Janus Tulp o.a. de
scène in den tuin en het lezen van den brief
door dr De Wild wie zal dit kwalijk nemen
bij de vele schoone tooneelen, die Van Maurik ons
steeds op nieuw weet voor oogen te tooveren
Hij is schilder ook in zijn schetsen. De fijnheid
van een Yan Nievelt, van een Hooyer, wiens
allerkeurigst schetsjeEen wilde vogel in het
laatste nommer van De Gids wij ieder ter lezing
aanbevelen, moge hem niet gegeven zijn, hij is
er niet minder verdienstelijk om. Chargeeren
vermijdt hij niet altijd, maar hij doet dit om het
bespottelijke der werkelijkheid te meer te doen
uitkomen. Men herinnere zich slechts zijne
schetsenGenootschap Eloquentia, Een avond,
vol kunstgenot of Een vriendendienst.
Maar hij grijpt ons ook aan; hij doet de
eêlste snaren trillen. Yan Maurik's hart spreekt
uit zijn schetsen en waar wij zijn opmerkings
gave bewonderen, zijn" schrijftrant, om het af
wisselende van licht en donker dat hij ons weet
te tooveren. hoog schatten, daar hopen wij voor
onze volks-litteratuur dat nog menige pennevrucht
van zijne hand haar tot rijkdom moge geschonken
worden.
Vóór een ding worde Yan Maurik echter be
waard! Voor den lust om romans te schrijven.
Cremer heeft op dat gebied geen lauweren ge
oogst. Zijne 'Anna llooze, Dr. Helmond en zijne
vrouw en Tooneelspelers konden niet halen bij
zijne schetsen. Zijn naam als novellen-schrijver
stond hooger dan als romancier. Zoo gaat het
velen; zoo zou het, dunkt ons, ook met Yan
Maurik kunnen gaan.
En het zou ons spijten wanneer, door gewaagde
pogingen op een glibberig pad, er iets, hoe weinig
ook, kon ontnomen worden aan de waarde dei-
lauweren, die hij verwierf en nog verwerven kan.
Daarvoor is Yan Maurik een te verdienstelijk
man, vooral ook en in de eerste plaats voor ons
tooneel.
Bij het bovenstaande kunnen wij, wat de op
voering van S of Z aangaat, melden dat die in
bijna alle opzichten uitstekend was. Aan de dames
De Vries, Rössing-Sablairolles en VanBieneende
heeren Morin, Spoor, Schulze en De Boer, komt
een woord van hulde toe voor hun spel. Mevrouw
Kleine, men kon het bemerken, ondervond nog
de gevolgen van de ernstige ongesteldheid, waar
aan zij dezer dagen heeft geleden. Haar stem
was mat. Mocht haar nog de noodige rust
worden geschonken om geheel te herstellen. Het
tooneel kan haar niet missen, al valt elk optreden
op haar leeftijd zeker niet gemakkelijk. De ge
legenheid tot viering van haar 50jarig jubilé, dat
binnen een paar jaar zal plaats hebben, zouden
wij zoo gaarne haar zien geschonken mocht het
dan wezen dat zij haar verder leven in onge
stoorde rust kon doorbrengen.
De heer De Jong, met uitzondering van énkele
goede oogenblikken die hij had, was over het
geheel niet ongedwongen genoeg en sprak vaak
te snel. Vooral in zulk eene uitstekende omge
ving kwamen deze gebreken te veel uit.
Heden ochtend had de proefvaart plaats met de,
op de werf der koninklijke maatschappij De Schelde
te Vlissingen, voor rekening der ondernemers van
den Vlissingschen havenstoombootdienst, vervaar
digde z. g. n. pennybootjes.
De beide stoomvaartuigjes, evenals de Siamee-
sche tweelingen de namen Chang en Eng dragende
en volkomen aan elkaar gelijk, zijn geheel van
staal gebouwd, hebben een lengte van 45 voet,
bij een breedte van 14 voet over het dek. De
machine, compound-systeem met surface condensor,
ontwikkelt 32 indicateur paardekraoht en bezorgt
de bootjes een snelheid van 7 a mijl in'tuur.
De vaartuigen, soliede van constructie, gelijk
alles wat aan de nri De Schelde gemaakt wordt,
bieden ruimte aan voor een honderdtal personen,
terwijl een twaalftal daarvan plaats vinden kan
in eene kleine, netjes ingerichte kajuit.
Bij den proeftocht, die door de ondernemers,
de bouwmeesters, en enkele genoodigden medege
maakt werd, bleken de bootjes aan de gestelde
eischen te voldoen en werden zij door den Vlis
singschen havenstoombootdienst overgenomen.
Zooals men weet bestaat het voornemen om een
geregelden dienst te beginnen tusschen den Peper-
dijk en de buitensluizen, met twee tusschenveeren,
een over den Koningsweg en een in de haven.
Op die aanlegplaatsen zijn door de ondernemers
doelmatige ijzeren wachthuisjes gezet. Vooral
dat aan de buitensluis is zeer doelmatig ingericht.
Het is rond en kan gedraaid worden, zoodat de
wachtende passagiers geen hinder van den wind
hebben. Bovendien heeft men er door gekleurde
ruiten een zeer interessant uitzicht.
Het geheel geeft blijk dat een praktische, ge
heel voor zijne taak berekende hand in het spel
wasen we vertrouwen dat als spoedig, immers
binnen enkele weken, de dienst geopend is, het
publiek, waardeerende hetgeen in het belang van
het verkeer weder is tot stand gebracht, de on
dernemers door een druk gebruik van den dienst
voor hunne energie zal beloonen.
Bijna alle bladen brengen hulde aan de nage
dachtenis van den overleden oud-minister jh'Klerck.
De Haagsche organen bespreken ook zjjne ver
diensten als raadslid en als burger, die op ver
schillende wijzen toonde de belangen zijner woon
plaats te willen helpen bevorderen.
Voor het standbeeld van Hugo De Groot zijn
17 modellen in gips of klei, met voetstukken in
model of in teekening, ingeleverd.
De commissie van beoordeeling heeft haar
rapport het hoofdcomité aangebodendit zal weldra
eene beslissing nemen.
Prof. H. Sehlegel, wiens overlijden wij gisteren
mededeelden, is naar de Leidsche Courant meldt,
den 9eu Juni 1804 te Altenburg, in Altenburg-
Saksen, geboren. Na alvorens eenigen tijd aan
het museum te Weenen werkzaam te zijn geweest,
kwam hij te Leiden, waar de heer Temminck
destijds directeur was van het museum. Deze, den
aanleg en de verdere uitstekende hoedanigheden
in den een en twintigjarigen ontdekkende, bood
hem eene plaats aan als praeparateur ad interim,
welke betrekking op dat oogenblik vacant was.
Reeds vier jaren hierna, den 29,te* November
1829, werd hij benoemd tot conservator der ge
wervelde dieren, terwijl hij op 18 Juni 1857, in
vereeniging met den administrateur Susanna,
tijdelijk belast werd met het bestuur van het
museum. Na den dood van den directeur Tem
minck, den 30"te* Januari 1858, werd hij een
half jaar later in diens plaats benoemd, en werd
hem als zoodanig in het jaar 1860 door Z. M. de
personeele titel van hoogleeraar verleend.
Als een bewijs van 's mans werkzamen geest,
diene het aantal boekwerken, door hem geschreven,
waarvan enkele eiken Nederlander bekend zijn,
als De vogels in Nederland, De Handleiding tot
beoefening der dierkunde, De dierentuin enz. Ook
zijne Physionomie des serpents en Historie de la
fauconnerie verdienen in het bijzonder vermeld te
worden. Zijn heengaan zal ongetwijfeld door allen,
die hem gekend hebben, zeer betreurd worden.
Tot directeur van Ned. Mettray is benoemd de
heer ,T. P. Adelink, directeur der normaalschool
te Edam, die deze benoeming heeft aangenomen.
Voor den vreemdeling is Zuid-Beveland éen
geheel. De inboorling en hij, die er eenigen tijd
heeft vertoefd, onderscheidt echter een welvarend
oostelijk van een minder bloeiend westelijk deel.
In het oosten bevordert de oestercultuur den
stofïelijken vooruitgang van de meeste dorpen, in
het westen heeft de achteruitgang van den land
bouw, nog altijd het hoofd bestaan, vele gemeenten
verarmd. Om bij het westelijk gedeelte te blijven,
dit kan opnieuw gesplitst worden in een pro-
testantsch en een katholiek westelijk Zuid-Beveland.
Het laatste omvat de dorpen 's Heerenhoek, Ove-
zand, het gehucht Kwadendamme en de helft van
Heinkenszand, eene streek lands waar zpo goed
als uitsluitend katholieken wonen. ..Genoemde
plaatsen onderscheiden zich door een bovenmatig
aantal herbergen, des Zondags volgepropt met
kaartspelers en drinkers,, maar ook door het bezit
van muziekgezelschappen en handboogschutterijen,
zeer bevorderlijk voor eene aangename afwisseling
van het eentonige dorpsleven. Op de protestantsche
dorpen zou de strengste Zondagswet geen over-
treders vindeneene wanhopige stilte heerscht
er op den rustdag. Het is over deze puriteinsehe
gemeenten, in eene waarvan uw correspondent
het voorrecht heeft gehuisvest te zjjn, dat ik het
een en ander wensch mede te deelen, vooral hoo
men den winter doorbrengt.
Van het nationale St. Nicolaasfeest bemerkt men
hier niets dan eenige verlotingen van koek enz.,
gepaard met brasserijen van brooddronken jonge
lieden. De goede Sint gaat de deur zelfs van
menigen welgestelden boer voorbij of deze scheept
zpne telgen met eene kleinigheid af.
Kerstmis, voor andere rechtzinnigen dagen van
stil, huiselijk genot, worden in het orthodoxe
westelijk Zuid-Beveland alleen door het nuttigen van
eene tamelijke hoeveelheid krentenbrood gevierd.
Oudejaarsavond en Nieuwjaarsdag komen en
gaan als overal.
De feestdagen brengen dus weinig variatie in
het leven; evenmin zorgen hiervoor nutsavonden,
tooneelvoorstellingen of zanguitvoeringen, welke
in andere streken van het schiereiland met succes
tot algemeene opvroolijking medewerken.
Wel slagen jjs en sneeuw er steeds in ook hiel
de logste vleeschklompen te bezielen, edoch deze
pretmakers lust het niet altijd te komen.
Geene publieke vermakelijkheden alzoo. Wat rest
nog dan de genoegens om den huiselijken haard
Ze vallen niet mee.
In hun wintervertrek kan men ze zien zitten:
den boer, troonende in zijnen leuningstoel achter
de kachel, de voeten erop of erin, de zonen en
knechten roede om het verwarmingstoestel, dat
de oude haardplaat met de vlammende hout
blokken verdrongen heeft. Allen met de ronde
hoedjes vastgeschroefd op het hoofd, allen met
zwartgebrande pijpen in den mond. De vrouw,
met of zonder meiden, houdt zich onledig, in
voorovergebogen houding, met de voeten op eene
zeer heete stoof, met kousenstoppen of aardappelen
schillen.
Hun lectuur Eene almanak, welke van A tot
Z gelezen wordt, en de krant, van welke alleen de
advertentiën genoten worden. Verder de bijbel,
waaruit het hoofd des gezins na den eten een
hoofdstuk voordreunt zonder dat iemand luistert.
Met gunstige uitzondering is dit genoeg ter bevre
diging van Zuid-Bevelandsche boeren-leeslust.
Hunne gesprekken? Met zaakkennis wordt de
toestand der landerijen en alles wat den landbouw
betreft besproken. Zelfs de leek, die in deze
woning als gast vertoeven mocht, zou met belang
stelling luisteren.
Het gezond verstand, dat de boeren niet zelden
toonen te bezitten, wanneer het gesprek over hun
vak loopt, trekt aan. Waarom is dit niet de
schering en inslag van hun avondkout? Ef
wordt ook gewauweld over godsdienst, bij de meetse
noch eene zaak des verstands, noch des harten. Het
zondenregister van dominee Zus of Zoo, die niet
al te zuiver in de leer is, wordt meedoogenloos
afgelezen. Een „Heere, ik dank u, dat ik "niet ben
gelijk deze tollenaar" is de spil waaromheen bij
hen de gansche theologische ontboezemingen draai
en. Nog drukker heeft men het helaasgemeen
lijk over buurraans leed en buurmans zwak, een
onderwerp waarmede ook menig vrouwetongetje
losraakt.
Dan nog maar beter als bij de minst fijnen, dat
het kaartenboek ter hand genomen wordt en men
in des duivels prentenboek eenige uren slijt.
Vóór negenen is hot huisgezin naar kooi.
De lezer bemerkt, dat het alzoo in deze streek 's
winters niet al te aangenaam is. Hjj zal gaarjr?q
