126e Jaargang.
1883.
N° 269.
W oensdag
14 November.
TOR A TRONDAL
4
Middelburg 13 November.
38 FEUILLETON.
Advertentien- 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels 1,50
iedere regel meer 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Veemarkt te Middelburg
KRISTIAAN ELSTER.
Wordt vervolgd
MIDDELBIIRGSCHE CO ORAM.
Agenten voor dit blad zijn te VlissingenP. G. de Veij Mestdagh, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruir.ingen: F. van der Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. van Niedwenhdijzen, en te Ter Neuzen A. van der Peul Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de Publicité G. L. Daübe en Cie. te Parijs, Londen, Frankfort a. M„ Berlijn, Weenen, Zurich, enz.
Donderdag den 15en November 1883 van des
voormiddags 8 tot des namiddags 4 uren.
De burgemeester en wethouders van Middelburg,
PICKÉ.
De secretaris,
G. N. DE STOPPEL AAR.
Yan goed ingelichte zijde verneemt, het Hbld.,
dat de zeer eenvoudige reden, waarom er geen
doorgaand materieel meer gegeven wordt, noch
via Rotterdam, noch via Utrecht, haar oorsprong
vindt in de weigering der Hollandsche IJzeren
Spoorwegmaatschappij om een voorstel aan te
nemen van de Nederl. Rijnspoorwegmaatschappij.
Dit voorstel was: »de Ned. Rijnspoorweg ver
bindt zich het doorloopen van rijtuigen via Rotter
dam niet te beschouwen als een bevoordeeling
der route EssehenRotterdamAmsterdam boven
de route EsscbenUtrechtNieuwersluisAm
sterdam en dus deswege geenerlei nieuwe vordering
tegenover de Maatschappjj tot exploitatie van
Staatsspoorwegen in te stellen, wanneer de Hol
landsche IJzeren Spoorwegmaatschappij zich even
min verzet tegen het loopen via Nieuwersluis van
het materieel, dat dezen zomer in de door de
Maatschappij tot exploitatie betaalde treinen via
Hilversum tusschen Amsterdam en Parijs en Brussel
doorging."
Desniettegenstaande heeft de Nederl. Rijnspoor
wegmaatschappij geheel vrijwillig verklaard, zich
niet te zullen verzetten tegen het doorloopen van
de sleepingcar via Rotterdam.
<*oes, 13 Nov. De Dinsdagen in de maand
November zijn voor den Zuid-Bevelandschen land
bouwer de traditioneele „toondagen", welke be
naming synoniem is met het elders gebruikeljjke
„koeien- of beestenmarkt."
Bij twee dier toondagen komt nog een karak
teristieke bjjnaamden eersten noemt men den
blinden toondag, omdat er dan volstrekt geen vee
aan de ljn gebracht wordt; de tweede Dinsdag
in deze maand is de beste toondag. Dan is het
kermis; van heinde en ver stroomt men naar
Goes, waar de caroussel en kramen ons zouden
doen wanen, dat we in de eerste week van Sep
tember waren.
Die beste toondag heeft nog dit voor, dat hij
mag bezocht worden door hen, aan wie het bjj-
wonen der kermis op poene van excommunicatie
is verboden.
Die toondagen zjjn voor de neringdoenden in
Goes onmisbaarvele inkoopen voor den winter
worden gedaan velé vroeger gekochte zaken be
taald. Overigens is bet op zulk een toondag dui
delijk zichtbaar, dat de Zuid-Bevelandsche boer
in de behandeling van het vee niet bij zijne col
lega's uit andere deelen van ons gewest ten ach
door
XlX.
Was Gran wezenlijk zooveel voor Tóra
geweest? Zou zij inderdaad vroegerHans
twijfelde er geen oogenblik aan dat het nu voor
bij was; maar misschien bad zjj toch wel eens
Hij ging weer naar binnen en nam plaats bij
de deur van de balzaal. Tora ging hem voorbij
en terwjjl haar blik den zijnen ontmoette bleef zjj
even staan^ alsof iets baar verraste en zag hem
toen zóo droevig aan, dat het bloed hem naar de
wangen steeg: hjj voelde dat zij in zijn hart ge
lezen had en schaamde zich.
Zoo spoedig als hjj dit, zonder opzien te baren, kon,
nam hjj afscheid en toen bij het voorplein over
stak, schoot er een man op hem toe, die zich
tusschen de bijgebouwtjes verscholen had. Dat
was Gran. Hij versperde Hans den weg, zag hem
aan met oogen die vuur schenen te schieten en
barstte uit
»Ik weet betgij hebt overwonnen, gij
blindgeboren, ernstige man, wien het geluk na.
loopt. Gij hebt bet edelste, het trouwste, het
teren staat. Prachtige exemplaren worden inge
zonden, niet enkel uit de groote bedrijven, als de
Wilhelminapolder, maar ook van kleinere boeren.
Onverinbngd Zeeuwsch rundvee behoort tot de
zeldzaamhedendoor kruising met Durham- of
Noord-Hollandsche fokdieren is het Zeeuw sche ras
niet enkel verbeterd, maar is het bijna geheel
verdrongen. Bij het verloopen van het tij voor
den landbouw, zullen het is reeds herhaal
delijk gezegd de bakens verzet moeten wor
den naar de veeteelt en zuivelbereiding. Dat de
elementen daarvoor ruimschoots op Zuid-Beveland
aanwezig zijn, daarvaD is zoo'n toondag, inzon
derheid »de beste", een sprekend bewijs.
Jjeste vrouwenhart, dat ooit in dit aardsehe tranen
ïffliillst11 Nov. Moesten wij den 17 Octo
ber 11. schrijven, dat de dienst van de spoorboot
WalzoordenYlake in eenen ellendigen toestand
verkeerde door totaal gemis van aanlegplaats,
zoodat de passagiers bij laag water gedwongen
waren langs een steilen, smallen, ijzeren ladder op
en af te klauteren, zoo eischt de billijkheid dat
we nu ook melding maken van de groote verbe
teringen, die in den dienst zijn gebracht. Sedert
eenige dagen toch ligt in de voorhaven te Hans-
weert een ponton met jjzeren brug, die voor de
stoomboot een zeer geschikte aanlegplaats aanbiedt-
Het dek van de ponton ligt gelijkvloers met het
dek van de stoomboot, zoodat bet op en van
boord gaan geen de minste moeieljjkheden meer
oplevert.
Ponton en brug zijn zoo ingericht, dat bij eiken
waterstand, zoo hoogen als lagen, het van boord
gaan met het grootste gemak geschiedt.
Verder is op den Havendam, door den rijks
waterstaat een klinkerweg aangebracht, zoodat de
omnibus, die de reizigers van en naar het station
Vlake brengt, onmiddelljjk voor de brug kan
komen. Was dé toestand tot-nutoe van dien aard
om het reizend publiek van de route Hulst
WalzoordenYlake af te schrikken, en verkozen
velen den omweg over Antwerpen, wjj hopen thans
dat de kennismaking met de verbeterde inrichting
de reizigers zal aansporen, om meer en meer van
deze nu goede reisgelegenheid gebruik te maken,
teneinde de ondernemers te beloonen voor de kos
ten door ben gemaakt.
Breskens, 12 Nov. Aangaande de tele-
pboongeleiding tusschen deze gemeente enGroede
kan medegedeeld worden dat die binnenkort tot
stand zal komen.
De gemeente Groede draagt daartoe jaarljjks
100 bijverdere kosten komen voor rekening
van het rijk.
De audiëntie van den minister van oorlog en
die van den minister van financiën zullen aan
staanden Donderdag en die van den minister van
marine zal op Vrijdag 16 November a. niet plaats
hebben.
Den 10en November 1883 heeft te 's Gravenhage
de onderteekening plaats gehad eener overeen
komst, houdende eenige additioneele artikelen tot
dal klopte, gewonnen! Moogtgj te gronde gaan,
als gij haar niet al het geluk bereidt dat zij ver
dient Vaarwel
Dit zeggende, snelde hij weer naar binnen.
Hans bad hem wel aan het hart willen drukken
voor die woorden. Dat was juist wat hij noodig
bad; daardoor verdween zijn laatste twijfel. Hij
voelde een bitter berouwmaar het was de laat
ste maal dat hjj naar de stem der argwaan ge
luisterd had, dat voelde hij. Morgen zou bij haar
alles vertellen, zelfs dezen laatsten strijd.
In den gang stond 'èen dame en keek naar bui
ten en tegelijkertijd kwam er een andere uit de
keuken, legde haar hand op haar schouder en
fluisterde
»Tora, ik feliciteer je." Daarop verdween
zij in de zaal, De andere volgde haar langzaam.
Het was er warm verhitte paren dansten in het
rond. Uit de andere vertrekken klonk het ge
rammel van viesjes en glazen. Men kibbelde
onder het spelen, lachte, dronk, rookte en kraakte
noten.
Gran veroverde aller harten van jong en oud,
Alle jonge meisjes hadden tot aandenken een
bouquetje van lieve woordjes van hem gekre
gen de jonge heeren herinnerden zich een toost,
dien hjj uitgebracht had, alle vaders een vleiende
opmerking, alle moeders een vriendelijke attentie,
die hij haar bewezen had. Zijn toon was nu eens
onschuldig grappig dan weer uitgelaten vrooljjk.
Enkele stekelige zetten bleven onopgemerkt en
men was het er over eens dat hjj zijns gelijke
het tractaat van vriendschap, handel en scheep
vaart, tusschen Nederland en Siam, den 17en üe-
;ce'SiJft--48Gö gesloten, nader regelende den invoer
en verkoop van geestrijke dranken in Siam.
Volgens het Vaderland hebben de heeren J. Groll,
afgetreden voorzitter van den Raad van beheer
derNed.-Ind. Spoorwegmaatschappj, en D. Maar
schalk, oud-inspecteur-generaal van de Staats
spoorwegen in Ned. Indië, aan de regeering aan
geboden om, op voor het land zeer voordeelige
voorwaarden, over te nemen al de reeds op Java
gebouwde en in aanleg zijnde Staatsspoorwegen,
terwijl ze daarbij op zich nemen om verschillende
reeds geprojecteerde nieuwe lijnen aan te leggen.
Te Amsterdam is op 75jarigen leeftijd overleden
de heer Leo Lippmann, consol-generaal van
Luxemburg, chef van een der grootste bankiers
huizen en deken der te Amsterdam gevestigde
consuls.
Mevrouw Christine Stoetz ook hier be
kend herdenkt Maandag 19 November haar
vijf-en-twintigjarige tooneelloopbaan. Bij die ge
legenheid zal worden opgevoerd Zijn meisje komt
uitbet vroeger oorspronkelijk Indisch tooneel-
spel van mr. P. Brooshooft.
Het Amsterdamsche studentenkorps besloot
van de komst der Transvaalsche deputatie geen
notitie te nemen, op grond, dat wel van sympathie
der Nederlanders voor Transvaal vele blijken
waren gegeven, maar dat die wederkeerig jegens
Holland nimmer zoo bjjzonder groot was geweest,
en waar ze zich al had geopenbaard, dit geschied
was in eene eenzjjdige richting, nl. in die van de
partij van dr Kuyper, zoodat men geen roeping
gevoelde ditmaal tot eenige ovatie ten opzichte
der THnsvaal sche deputatie 'mede te werken.
In de allerwege plaats gehad hebbende viering
van den 400,ten geboortedag van Maarten Luther
vooral op godsdienstig terrein, heeft de heer
F. Domela Nieuwenhuys uit Den Haag aanleiding
gevonden om ook zijne beschouwingen over den
hervormer aan het volk bekend te maken. Daartoe
trad hij Zaterdag avond in het gebouw van den
werkenden stand te Amsterdam op.
In eene welsprekende improvisatie schetste de
heer Nieuwenhuys, hoe dezer dagen de bespre
king van Luther van verschillend standpunt aan
de orde van den dag was. En wanneer men mocht
vragen: »Wat hebben wij met Luther te doen?"
antwoordde spreker, dat Lutber bet zijne gedaan
had om de menschheid vooruit te brengen. Het
ging niet aan, omdat de lucht als 't ware door
„Lutberdamp" bezwangerd wasomdat vooral de
kerkelijke partij uit de Lutherfeesten munt
trachtte te slaananderen hem voorop zetten als
den grondlegger der Hoogduitsche taal weer
anderen hem plaatsten op het voetstuk van zang
en kunst, want Luther was een veelzijdig man,
nu eens aan die allen een koud bad te willen
geven. Neenzonder zijne gebreken uit dwaze
als cavalier en gezelligen kameraad niet had. Hij
dronk veel en lachtte veel; doch af en toe sloop
hjj ongemerkt naar een raam, drukte zjjn gloeiend
voorhoofd tegen de koude ruiten en voelde een
diepe verachting voor het geheele menschdom.
Daarna danste hjj er weer op los, doch wist te
nauwernood met wie hjj danste of wat hij zei.
Na het souper zou het bal weer beginnen, doch
toen sloeg de stemming van Gran plotseling om;
iedereen die in zjjn nabijheid kwam kreeg een
steek. Hij danste niet meer, maar ging nu hier,
dan daar zitten, en beleedigde elkeen, behalve
Tora, haar vader en Thea Petrina. Na een poos
zoo in stilte gewerkt te hebben, deed hjj het ge
zelschap eensklaps ontstellen door tegen een glas
te tikken, midden in de zaal te gaan staan en te
beginnen
sHeeren en damesIk heb op dezen onver-
getelijken avond een rijken oogst ingezameld. Ik
beb gedanst met al dat tarlatan dat daar door
de zaal vliegtik heb broederschap gedronken
met al die zwarte rokken ik heb bemoedigende
tikjes op den schouder gekregen van alle vaders
en vertrouwelijke mededeelingen van alle moeders.
Dit is het laatste bal van Erik Gran. In het
vervolg zal mijn levenspad over de dorre vlakte
loopen, waarop geen feestglans valt, over den
eenzamen weg der zelfverloochening. Daarom heb
ik niets meer aan al die rijke geschenken, die ik
beden avond gekregen heb. Wat zoudtgjj zeggen
als ik nu eens dien heelen schat, waarover ik te
beschikken heb, dien gebeelen voorraad wereld-
ingenomenheid te willen verbloemen, zou spreker
Luther beschouwen in de lijst van zijn tijd, en
u*.». persoon vaft Lutber trachten te schetsen zoo-
als hij geleefd en gewerkt had.
Er waren twee Luthers. Die van de legende,
en die van de werkelijkheid. Met den laatsten
zou hjj zich bezighouden. Met den Luther uit de
16e eeuw. Spreker gat daarop dezen te aanschou
wen als den held van Worms en den Wartburg,
en toonde op de dezer dagen van zoovele zjjden
reeds in het licht gestelde gronden aan, wat
Luther als zoodanig geweest was, en stond in het
breede zoowel bij zijn optreden op den rjjksdag
als bjj zijne bijbelvertaling stil.
Maar had de Luther van Worms en den Wart
burg aanspraak op onze hulde en erkentenis, er
stonden schaduwzijden tegenover, die dien held
haast geheel deden vergeten.
Ten bewijze hiervoor, trachtte spreker aan te
toonen hoe Luther zeer goed den ellendigen toe
stand kende van de dagen, waarin hjj leefde
hoe het volk onderdrukt werd en zich eindeljjk
uitsprak in de beroemde XII artt. Men wachtte
niet anders dan dat Luther bet voor het volk zou
opnemen, maar niettegenstaande hjj de artt. zelf
niet als onbillijk kon erkennen; niettegenstaande
hij niets voor de boeren" deed zette hjj bovendien
de vorsten tegen de boeren op, en wanneer men
hem de opmerking maakte, dat ze toch niet allen
zoo waren, riep hij uit„Sla ze maar allen
dood God kent de z jj n e n. Later zal dat wel
terecht komen
't Bleef, volgens spreker, eene eeuwige schande
voor Luther, dat hjj de volkszaak had verraden
dat hjj de maatschappelijke belangen deed onder
gaan om de godsdienstige voorop te zetten. Hij
citeerde ten bewijze daarvan eenige bladzijden
uit Thomas van Munze. Als Luther zóo geprotes
teerd had, dan had bjj (ie volkszaak gediend, en
dan zouden wij hem de hulde hebben kunnen
brengen, die hem toekwam, maar nu was hij te
kort gekomen in zijn plicht. Om dit te staven,
las spreker Heine's oordeel over Luther voor.
Luther was hier even klein als hij groot was
te Worms, en 't was de wreedaardige monniken-
natuur, die bij Luther nooit geheel ten onder
was gebracht. Door zijn reactionaire raadgevin
gen had Lutber de verlossing der menschheid
meer dan 2 a 3 eeuwen vertraagd.
Nog een schaduwzijde van het karakter van
Luther was zijn gesprek over de avondmaalquaestie
met Zwingli te Marburg. Spreker zette bier de
meeningen van Luther uiteen, en dan was zijn
kleingeestigheid schier onbegrijpelijk, Dat hij ten
slotte Zwingli de broederhand niet reikte, kon
spreker niet afkeuren. Dit was weêr de daad
van een man van karakter, die niet van plicht
plegingen hield.
Hij schetste voorts, hoe de strjjd tusschen Zwingli
en Luther die was tusschen rede en geloof. Lu
tber vreesde, dat als hij 't woord gaf aan het
denken, hij het geloof prjjs zou gevenmaar dan
had hij, volgens spreker, ook katholiek moeten
bij ven, en, bad bj de rede willen huldigen, dan
wjsheid aan den meestbiedende verkochtIk
voel namelijk den grootsten lust om m j uit dezen
beminnelijken kring terug te trekken met een
indrukwekkend schandaal Dus, heeren
en dames, gelieft een bod te doen Wie wenscht
deelgenoot te worden van de goede meening eener
jonge dame over hare vriendinnen
Er ontstond een vervaarl jk leven. Eenige jonge
meisjes vielen flauwde onderen gilden. De
jongeheeren schreeuwden en dreigden; de bejaar
den stonden sprakeloos van ergernis. Uit de an
dere vertrekken kwam men aanloopen en vroeg
wat er aan de hand was.
»Het is Gran."
vWat scheelt hem
- „Hj is dronken."
»Hj is krankzinnig!"
»Hjj moest een pak slaag krijgen
„Zet hem de deur uit
Het was een eindelooze verwarring totdat Grafi
in lachen uitbarstte en de muzikanten toeriep
Een springdans Plaats, beefen en dames!
Dit is mjn laatste dans. De verkooping is ge
staakt; de uitspraak is verdaagd."
Onwillekeurig trad men ter zijde en Gran trok
Thea Petrina mede in den springdans. Eerst zag
het heele gezelschap hen verbluft na, doch van
lieverlede volgde men hun voorbeeld en danste
alsof er niets gebeurd was. Na dien dans werd
Gran niet meer gezien.
