N° 235.
126e Jaargang.
1883.
Vrijdag
5 October.
TOR A TRONDAL
Middelburg 4 October.
FEUILLETON.
Dit blad verschijnt dagelijks,
sijriet uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per 3/m. franco 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Advertentiën* 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels f 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
KRISTIAAN ELSTER.
Zeeland in 188 2.
MIDDELBURGS!» COURANT.
Agenten voor dit blad zijn te VlissingenP. G. de Veij Mestdagh, te Goes; A. A. W. Bolland, te Kruiningen; F. van dek Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. van Niedwenhüijzen, en te Ter Neuzen: A. van der Peijl Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland; de Compagnie générale de Puhlicité G. L. Daübe en Cie. te Parijs, Londen, Frankfort a. ML, Berlijn, Weenen, Zurich, enz.
De heer J. H. Mooren, directeur van het rijks-
telegraafkantoor te Kampen, heeft zieh volgens
het Vad. tot de tweede kamer gewend met een
bezwaarschrift, omdat hem door den minister van
waterstaat is verboden in het blaadje De Aanwijzer
(waarin hij politiek, voornamelijk gemeentebelan
gen behandelt), te schrijven of gelijksoortig schrij
ven in eenig ander blad te ondernemen op gevaar
zich aan ernstige maatregelen bloot te stellen.
De argumenten van den minister.zijn de volgende
Dat voor het publiek geenerlei van den telegraaf
dienst afhankelijke reden behoort te bestaan,
waarom het zieh bezwaard zou mogen gevoelen,
zijn geheimen aan dien dienst toe te vertrouwen
dat die reden kan bestaan, wanneer telegraaf
ambtenaren bedrijven uitoefenen, waardoor zij hun
voordeel kunnen doen met den inhoud der tele
grammen, die hun, bij de uitoefening hunner be
trekking, onder de oogen komen, of wanneer zij
in nieuws- of andere bladen of publieke geschrif
ten zaken behandelen, waarbij meer of min recht
streeks personen zijn betrokken, die aanleiding
kunnen hebben voor mededeelingen, ook over die
zaken, van de telegraaf gebruik te maken
dat de staatsburger, die bij de telegraaf in dienst
treedt of blijft, zich in de uitoefening der hem als
zoodanig gewaarborgde rechten in den aangedui-
den zin behoort te beperken of, zoo hij daartegen
bezwaar heeft, den telegraafdienst behoort te ver
laten.
Bovendien meent de minister, dat het in art. 2
van het rijkstelegraaf reglement vervat verbod aan
de ambtenaren der rjjkstelegraaf om tot de redac
tiën van dagbladen in eenige betrekking te staan
moet geacht worden te gelden voor hetgeen door
den heer Mooren geschreven wordt, «fschoon dit
alleen ingezonden stukken zijn over open
bare aangelegenheden.
De heer Mooren beklaagt er zich over in zijn
verzoekschrift, dat dus voor den ambtenaar admi
nistratief welbehagen treedt in de plaats der ver
antwoordelijkheid voor de wet, en toont aan, dat
bet vertrouwen in de telegraaf zelf daarmede aller
minst wordt gediend.
Hij verzoekt handhaving van zijn grondwettig
recht.
Deze quaestie verdient naar ons gevoelen vol
strekt niet die aandacht, welke aan het gebeurde
met mr L. Büchler moet geschonken worden.
Hier betreft bet een ambtenaar die, vóór bij
zijne betrekking aanvaardde, wist dat hij volgens
zijn instructie niet in eenige betrekking tot
redactiën van dagbladen mocht staan. Dat hij dit
toch deed, en dat anderen het nog wel zullen doen,
is geenszins te verschoonen.
Wij weten niet of het belang van den dienst
zulk een verbod noodig maakt wellicht dat
de ervaring het hare heeft bijgebracht om het in
II
Hoe goed herinnerde Tora zich Ejds gelaat, toen
hij die vraag deed, vooral zjjne oogen, die blauwe,
koude schoolmeestersoogen, die haar aanzagen,
als wilden zij in haar ziel lezen, en dan die stem,
die haar herinnerde aan alles wat smartelijk,
leeljjk en alledaagsch was. Zooals hij daar op
dat oogenblik voor haar stond, was het haar alsof
zij alles, wat zij in het leven verfoeide en haatte
in hem belichaamd zag; zij had een gevoel alsof
bij de levende bescbimping was van al wat zij
lief had en hegeerde. Zij antwoordde niet op zjjn
vraag, maar stond bevend ineengedoken bij bet
yenster, niet omdat zij bang was, maar omdat zij
zich niet in staat voelde om te verdedigen, 't
geen zij niet wilde hooren beschimpen.
Toen zij niet antwoordde zweeg hij een poos en
begon daarna weer
>Kan dat nu waarlijk zoo iets grootsch en goeds
zijn om daar voor iedereen te kjjk te staan en
voor een verliefde of wat bet ook zijn moge, te
spelen? Is het ronduit gezegd wel iets anders
dan pure jjdelheid en praalzucht, dat iemand tot
f!OQ iets brengen kan? Of vraag u zeiven eens
het leven te roepen; wij kunnen ons wel voorstel
len dat zij nuttig wezen kan maar het is zeker
dat de. heeiv Mooren, bekend met die voorwaarde,
zich, toen hij zijn ambt aanvaardde, aan die bepa
ling ook onderwierp. Hij liet zich de beperking
van zijn grondwettig recht welgevallen.
Of men nu bet verbod niet te ver drijft door
ook het schrijven van ingezonden stukken te
verbieden, laten wij daar, maar bet is toch een
feit dat het behandelen van gemeente-belangen
vaak eene minder aangename verhouding teweeg
brengt tusschen den schrijver en hen, die bij die
belangen betrokken zijn en wier daden vaak be
sproken worden.
Dit geeft v an zelf aanleiding tot een gespannen
toestand die niet gunstig werken kan op de be
trekking tusschen een directeur van een telegraaf
kantoor en het publiek.
Het is waar dat men steeds het recht heeft om
zich, in voorkomende gevallen, bij hoogere auto
riteiten te beklagen, maar een onderlinge aange
name verhouding is voor zulk een kantoor van
groot gewicht.
Yoor leeraars aan rijks hoogere burgerscholen
bestaat zulk eene instructie niet; mr Büchler is
dus geheel vrij op dat punt en hij gaf bovendien
alleen zijne meening te kennen over een quaestie
van godsdienstigen aard, waarop ieder, in welke
betrekking ook geplaatst, zijne vrijheid is ge
waarborgd.
Beide gevallen zijn dus niet te vergelijken. De
houding van hoogere autoriteiten tegenover mr
Büchler vonden wij zeer afkeuringswaardigwat de
minister van waterstaat den heer Mooren ver
bood vinden wij een natuurlijk gevolg van be
staande toestanden, en eene gewettigde daad.
De artikelen van de Afrikaanse Patriot tegen
den heer Jorissen besprekende, komt het Wage-
ningsch Weekblad tot deze conclusie.
»De Afr. Patriot heeft iets van een advocaat
van kwade zaken. Ze verstaat uitnemend de kunst
om het groote publiek, bewust of onbewust, een
rad voor de oogen te draaien. En dit is te hin
derlijker, als 't geschiedt door een redactie, die
gereformeerd wil zijn.
»Laat ons," zegthetblad verder, „de dingen bij hun
naam noemen: Jorissen was niet gereformeerd,
en hij was te knap, oefende te grooten invloed uit.
En toen gingen eenige Transvalers hij de oude Grie
ken in de leer en pasten op hem het ostracisme
toe, maar met dit verschil, dat te Athene minstens
6000 stemmen van burgers noodig waren om den
man, wiens invloed men te groot acbtte, te ver
bannen, terwijl in Transvaal een klein complot
Jorissen ostraceerde, zonder de burgers erin te
hebben gekend."
»Wjj blijven erbjj, dat deze ongerechtigheid een
zwarte vlek werpt op de roemrijke geschiedenis
van Transvaal."
Aan de parlementaire nagedachtenis van den heer
Bichon van IJsselmonde wijdt de Standaard eenige
woorden, die niet van groote waardeering zijner
openhartig af: is er iets in u, dat gij niet even
goed kunt aanwenden bij uwe dageljjksche bezig
heden, in uw omgang met menschen, die u van
nabij bestaan moet gij waarlijk op de planken
om dat te verkwisten aan dooven en onbekenden
Zij zweeg en voelde zich onder zijn woorden
als levend ingevroren, of neergelaten in een ijs
koude diepte, waar eeuwige winter en doodsche
stilte heerschten, en tegelijkertijd was zij toch zoo
verschrikkelijk boos, dat zij meende hem wel op
de plek te kunnen vermoorden. Terwijl hij zich
naar de deur begaf voegde hij er nog bij, op een
toon die bijna droevig klonk:
„En zelfs al had ik wezenlijk talenten, die
ik niet in bet dagelijksche leven kon te pas bren
gen, dan zou ik er, wat mij betreft, tienmaal liever
van afzien om ze ooit te gebruiken, dan mjjn leven
te wjjden aan iets zoo nutteloos als dat. Het is
mooi om in het dagelijksche leven sympathie te
gevoelen voor alles wat groot, waar en goed is
maar het is zoo oneindig klein om daar op het
tooneel te staan en die gevoelens na te bootsen,
met geen ander oogmerk dan dat anderen zich
aan het schouwspel verlustigen, en daarna alles
weer vergeten, omdat het toch maar komedie was.
Ik wil u slechts verzoeken dit wel te bedenken."
Hij ging heen en het onweder barstte losZjj
vloog naar haar 'kamer, rukte haar haren los, wierp
zich op den grond, balde de vuisten achter hem,
en uitte een stortvloed van smaad- en scheldwoor
den in verzen zoowel als in proza, al naar dat
zjj haar, uit hetgeen zij gelezen had, voor den geest
I politieke beteekenis getuigen. Zij noemt hem een(
der ouden van dagen, den laatsten oude getrouwe
uit de periode toen er nog geen program was. „Bicbon
heet het verder," was in de kamer geen vocaal.
Hij laat er geen heugenis achter van groote ex-
ploiven. Zij hem door ons antirevolutionaire volk
dank en hulde gebracht voor de toewijding,
waarvan hij blijk gat en moge het Gode behagen
hem in stiller verkeer zijn krachten nog zoover-
te herstellen, dat in kleinen kring nog lang wel
dadigheid en zegenende invloed van hem uitga
Deze vorm van uitluiden, in verband inet de
mededeeling, dat het „koele marktpubliek" vraagt
wie zal in zijne plaats koruen? doet vermoeden,
dat zijn opvolger, die dan wèl een vocaal zal zijn,
reeds is aangewezen. Het »koele marktpubliek"
vraagt, maar de geïnteresseerde leveranciers be
hoeven niet meer te vragen zij weten bet al
voor wien het consigne zal worden gegeven.
(Arnh. Ct)
In het adres dat de vier raadsleden te Goes,
die de zitting van 26 Sept. verlieten, aan ged.
staten zonden, wordt te kennen gegeven, dat door
het afleggen van eene belofte de heeren jhr De
Marees van Swinderen en Massee hunne betrekking
van raadslid niet hebben aanvaard, zooals de ge
meentewet dit voorschrijft en bedoelt.
Dat zij daarom geen zitting als leden van den
raad hadden mogen nemen.
Dat dus de genomen besluiten en gedane be
noemingen in de vergaderingen van den raad dei-
gemeente Goes van 4 en 26 Sept. in strijd met
de wet zijn genomen en gedaan en mitsdien ook
voorts alles onwettig is wat sedert het afleggen
der belofte door die heeren in hoedanigheid van
raadslid of daaruit voortgevloeide andere betrek
kingen is verricht.
Redenen waarom adressanten verzoeken de dooi
den raad der gemeente Goes in genoemde verga
deringen genomen besluiten, voor zoover die reeds
aan de goed- of afkeuring van ged. staten zijn
onderworpen, alsmede de daarin gedane benoe
mingen als te zijn geschied in strijd met de wet
aan zijne majesteit den koning ter vernietiging
voor te dragen.
(N. en Adv. blad voor Z. en N. Beveland).
De te Brielle algemeen geachte ontvanger dei-
registratie, de heer W. J. Berdenis van Berlekom
hoopt den 8en October den dag te berdenken
waarop hij 25 jaar geleden zijne betrekking aan
vaardde.
De verkiezing, noodig geworden doordien mr M.
Bichon van IJsselmonde ontslag heeft genomen
als lid der tweede kamer voor het kiesdistrict
Gouda zal plaats hebben op Dinsdag 30 Oct. en
herstemming, zoo noodig, op Dinsdag 13 Nov.
{Zie laatste berichten van gisteren).
In een vergadering, door belangstellenden te
Delft gehouden, ter bespreking van het oprichten
eener afdeeling van de Nederlandsche pensioenver-
eeniging werd besloten daartoe niet over te gaan.
kwamen. Dien mensch zou zij nooit kunnen ver
geten en nooit vergeven, dacht zij.
Doch toen de storm bedaard was, griften zich,
tegen haar- wil, zijne woorden diep in haar gemoed.
Misschien was zij juist daarom zoo zeer verbitterd
omdat er ondanks de miskenning en de koelheid,
waarmee hjj sprak, toch in hetgeen hij zei iets
was dat haar waarheidsliefde haar verbood te ver
werpen. Hij had gelijk; zij wilde niet op het
tooneel omdat zij talent in zich voelde, maar om
dat het haar aan moed en volharding ontbrak.
En zijn woorden werden de aanleiding tot het
besluit, dat zij nam, om in alle omstandigheden
des levens, waarin zij komen mocht, te zjjn wat
zjj had willen spelen.
Dat was nu lang geleden. Nu stond hij daar
weer en zij roeide dezelfde verbittering in zich
opkomen. Toen zij hoorde dat Hans Ejd de hulp
prediker van haar vader zou worden, had zij op
het punt gestaan van weg te loopen. Maar dat
vond zij lafzjj wilde bljjven en hem trotseeren.
Nu was hjj gekomen. Werd haar toorn opgewekt
omdat hij haar dwong eraan te denken hoe het
met hare goede voornemens gegaan wasom
dat hij haar eraan herinnerde dat zjj gevangen
zat in haar eigen besluit het besluit dat hjj
in bet leven geroepen had
Zij zat nog vele uren op, en de zachte, zoele
nachtlucht omzweefde haar. Zjj verlangde1 weg
te zjjn, weg naar verre streken, waar zij niet be
kend was en waar zij een nieuw leven kon be
ginnen. Hier, waar de spottende lach harer
Wel werd jeen'e motie aangenomen, waarin als
hare meening werd uitgesproken
Dat de vestiging eener afdeeling van de Nederl.
pensioenvereeniging voor werklieden, voorloopig en
zoo lang het pensioenfonds niet tot stand is ge
komen, doelloos moet geacht worden, terwijl het
wenscheljjk is, dat zich eene commissie vorme
die
1" aan belanghebbenden de verlangde inlich
tingen verschafte omtrent de bestaande gelegen
heden tot verzekering van kleine pensioenen, door
bjjzondere levensverzekeringsmaatschappjjen
2" de verzekering van pensioenen voorloopig bjj
deze maatschappijen bevordere, met alle haar ten
dienste staande middelen.
In een gisteren te Groningen gehouden verga
dering der vereeniging van gemeente-secretarissen
in de provincie Groningen is, ofschoon men niet
algemeen de wenscheljjkheid van het invoeren van
examens yoor gemeente-secretarissen en ambtena
ren ter secretarie inzag, besloten een afgevaardigde
te zenden naar de in de laatste helft dezer maand
te Utrecht te houden vergadering van de Neder
landsche vereeniging van gemeente-ambtenaren,
omdat men de gelegenheid, om op de vaststelling
van het programma voor dergeljjke examens
eenigen invloed te kunnen uitoefenen, niet onge
bruikt wilde laten voorbjjgaan.
Bjj de gevolgde discussie over het reeds ont
worpen examen-programma bleek, dat eene kleine
meerderheid het in beginsel met den ontwerper
eens was, om niet éen maar twee examens in te
voeren, naarmate de examinandi voor belangrijke
of minder belangrijke gemeenten naar genoemde
posten wensc-hen mede te dingen.
Het tweede examen in boekhouden en handels
correspondentie vanwege de vereeniging van han
delsbedienden Mercurius te Rotterdam zal plaats
hebben in het begin der maand November a.
Deze vereeniging heeft ook eene informatie
bureau, waardoor patroons in de gelegenheid zjjn
bedienden en dezen op hun beurt eene betrekking
te vragen. Nu isa haar echter door de ervaring
geleerd dat er in den laatsten tijd gebrek is aan
goede bedienden. Menig actief jong mensch kan
daarmee waarschjjnljjk zjjn voordeel doen.
In het district Maastricht is tot lid der provin
ciale staten gekozen een onafhankelijk candidaat,
mr Yan Wintershoven, met 408 stemmen, terwjjl
de candidaat der katholieke kiesvereeniging slechts
354 stemmen bekwam.
Aan het verslag van den toestand der provincie
Zeeland in 1882, uitgebracht door gedeputeerde
staten, is het volgende ontleend
Onderwijs.
In den toestand van het lager onderwjjs in de
provincie viel over het algemeen eenige vooruit
gang op te merken. Waren er aan de eene zijde
vriendin haar vervolgde, en waar die koude,
schoolmeestersoogen van nu af aan over haar
zouden waken en haar onafgebroken vragenwat
is ervan geworden Had ik geen gelijk, was
het iets anders dan louter meisjesjjdelheid
hier kon zjj zich nooit vrij gevoelen. Hier kon
zjj slechts éen ding en dat wilde zjj ook doen;
voor hem en voor de anderen verbergen waar zjj
naar verlangde, wat zjj miste en wat zij leed,
III
Drie weken na zjjn aankomst zou Hans Ejd
voor bet eerst preêken. In dien tusschentijd
werkte hij dagelijks eenige uren met den pre
dikant. Op diens uitnoodiging bracht hjj vaak
den avond in de pastorie door; bjj die gelegen
heden was hij in den regel stil en scheen hjj een
sterk wantrouwen te koesteren voor alles wat hjj
n dat huis zag en hoorde. Hjj zag er meestal
uit alsof hij meende in het vjjandeljjk kamp te
zjjn, alsof hjj altijd op zjjne hoede was om niet
door een plotselingen aanval overrompeld te worden.
Sprak hij, dan was het op een korten, gebieden
den toon, die alle tegenspraak afsneed. Het kwam
Tora voor dat hjj steeds zeide»Ach, ik ken u
genoeg, ik laat mij niet om den tuin leiden door
uw valschheid, door uwe streken." Alleen wan
neer hjj met Karen Bö over hun gemeenschappe
lijke geboorteplaats praatte, of met haar vader
iorer de boeren, werd bjj levendig. Dan kreeg zjja.