0 207.
126c Jaargang^
1883.
Maandag
3 September.
Middelburg 1 September.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Advertentiën* 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels f 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
De ramp op Java.
Agenten voor dit blad zijn te Vlissingen: P. G. de Veij Mestdagh, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. van der Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. van Nieuwenhuijzen, en te Ter Neuzen: A. van der Peijl Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de Publicité G. L. Daube en Cie. te Parijs, Londen, Frankfort a. M., Berlijn, Weenen, Zurich, enz.
Eindeljjk hebben ook regeeringstelegrainmen
berichten gebracht van de droevige ramp die
West-Java heeft getroffen, een ramp waarbij zoo
vele groote belangen zijn betrokken en die zoovele
gezinnen in angstige spanning heeft gebracht.
Renter's agent verspreidde het nieuws over alle
deelen der aarde, en de Staatscourant bleef zwijgen.
Thans eindelijk weten wij ook langs officieelen
weg, dat de ramp ontzaglijk groot is. Dooi' de
scheepsberichten reeds begreep men dat straat
Sounda gevaarlijk was geworden, en dit brengt
eene zeer groote storing in de scheepvaart teweeg.
Dat vaarwater, dat Sumatra van Java scheidt, is
de groote zeeweg voor Java uit en naar Europa.
Zij vereenigt de Indische met de Java-zee en werd
tot dusver door schepen, die nit Europa of Ben
galen naar Java of China varen en den koers
bewesten Sumatra nemen, voor zoover zij namelijk
niet naar Singapore bestemd zijn, aan het breedste
zuidelijke gedeelte ingevaren bij het Java hoofd,
tusschen Java's westkust en het Prinseneiland door.
De stroomingen zijn echter dikwijls zoo sterk en
ongunstig dat de koers moet veranderd worden.
Op de kust van Java tegenover Prinseneiland is
een vuurtoren en langs dezen en de westkust
stevenen de schepen dan naar Anjer, de haven
plaats van Java (het 4e punt) in straat Sounda,
waar in 1855 een nieuw kustlicht van de tweede
orde is geplaatst. Benoorden Anjer wordt straat
Sounda nauwer en is slechts 17 Eng. mijlen breed
bij het eiland Krakatoa, welks vulkaan daarom
zoo groote verwoestingen in de geheele straat
heeft aangericht.
De ramp zal voor de Indische schatkist uiterst
bezwarend zijn. Het ongelukkige Bantam zal ge
holpen moeten worden nieuwe vuurtorens zullen
ten spoedigste moeten verrijzen de nieuwe haven
werken te Tandjong Priok hebben wellicht ook
schade geleden.
Over het verwoeste Anjer, welke ramp niet
minder ernstig schijnt te zijn dan die van Ischia,
wordt aan het N. v. d. D. geschreven
»Anjer is de hoofdplaats van de afdeeling van
dien naam en aan de N. W. kust van Java, tegen
over de zuidelijke punt van Samatra gelegen, op
omstreeks 6 uren gaans van Serang, de hoofd
plaats van de residentie Bantam. Voordat eene
drukke, geregelde stoomvaart Java met Nederland
verbond, had Anjer eene grootere beteekenis, daar
van hier de talrijke zeilschepen gerapporteerd
werden en deze zich hier ook plegen te voorzien
van tijdingen, zoowel nis van drinkwater en pro
viand. Do groote postweg Daendels vangt te
Anjer aan.
Om een denkbeeld te geven van de belangrijk
heid der plaats, teekenen wij aan, dat zij de zetel
is van een adsistent-resident, een controleur, een
havenmeester, post- en telegraaf-ambtenaren, den
beheerder van den tijdbal en van een paar licht-
opzichters. Die laatstgenoemde titularissen wijzen
op het groot belang ook nu nog voor Anjer als
zeeplaats. Voorts had Anjer een klein fort, met
een detachement troepen, onder de bevelen van
een luitenant en behoort er een officier van gezond
heid te zijn.
De inlandsche bevolking telt eenige duizenden
zielen. Het aantal Chineezen en particuliere
Europeanen is beperkt.
Onder de gouvernements-gebouwen telde men de
vrij goede adsistent-residents-woning, een nieuwe
gevangenis, een fraaien lichttoren en een kostbare
inrichting voor den tijdbal, om van andere minder
beduidende opstallen e. z. v. te zwijgen.
Is Anjer dus werkelijk verwoest, dan kan de
materieele schade alleen reeds van groote betee
kenis zijn, vooral ook met het oog op de drukke
scheepvaart door straat Soenda, en zullen onver
wijlde voorzieningen geboden worden.
Maar meer huivering wekt ons de gedachte aan
de talrijke levens, die de slachtoffers geworden
kunnen zjjn van een ramp, die in vulkanische
landen, als onze overzeesche gewesten, bij voort
during te duchten is.
Ook is de geheele vernietiging van het etablis
sement Poeloe Merak, aan de N. kust van Java,
tusschen Serang en Anjer, even ten Noorden van
de districtshoofdplaats Tjilegon, de zetel van een
controleur, gelegen, bericht.
Toen de nieuwe havenwerken van Batavia aan
gevangen werden, werd de rotsachtige kust Poeloe
Merak aangewezen (1877) ter exploitatie van de
voor de havenwerken benoodigde trachyt-blokken.
In korten tijd verrees op de woeste,' onbewoonde
plek als het ware een kleine stad met groote be
drijvigheid. Ingenieurs, opzichters, werktuigkun
digen en honderden koelies vonden er woning en
rusteloozen arbeid. Men schrikt van de gedachte,
dat ook deze tijdelijke, maar niettemin belangrijke
nederzetting plotseling kan ten ondergegaan zijn."
De vulkanische uitbarstingen zijn op Java niet
onbekend. In 1772 bijvoorbeeld wierp de vulkaan
Papandayang in het Zuidwestelijk gedeelte van
het eiland een zoo groote hoeveelheid asch uit,
dat de grond zeven mijlen in den omtrek met een
laag van vijftig voet dik was bedekt. In een en
kelen nacht brandden toen veertig dorpen af en
kwamen, naar men berekende, een 3000 menschen
om. Nog verschrikkelijker was de uitbarsting
van de Galunggong, weinige mijlen oostelijk van
den anderen vulkaan, op 8 October 1822. Des
middags bij een onbewolkten hemel steeg een
donkere dichte massa uit de vulkaan op en
breidde zich met zoo groote snelheid uit, dat in
een oogenblik het geheele landschap in duis
ternis was gehuld. De bliksem kliefde nu en
dan de lucht; stroomen heet water spoten op
uit de krater en gudsten naar beneden, hoo
rnen medeslepend en dieren en menschelijke
lichamen. Bijna alles werd vernield twintig mij
len in den omtrek. Een tweede uitbarsting, vier
dagen later, voltooide de ramp. Deze ging daaren
boven gepaard met eene aardschudding. Honderde
dorpen werden verwoest en duizende menschen
vonden den dood. Evenals uitbarstingen zijn ook
aardbevingen gewone verschijnselen op het eiland
de meest bekende is die van 5 Januari 1699,
waardoor een gedeelte van Batavia werd verwoest
In verschillende plaatsen van ons land vormt
men commissies tot het in ontvangst nemen van
de gelden, die men voor de slachtoffers der Java-
ramp wil afstaan. De directie der Handel-Maat-
schappij te Amsterdam en het stedelijk bestuur
van onze residentie, stelden zich reeds beschik
baar voor dat doel. Door de ramp op Ischia werd
gansch Europa door medelijden bewogendat
thans Nederland toone, dat het voor wil gaan,
nu er hulpgeroep komt uit zijne koloniën
Door Reuters Office werd gisteren namiddag het
volgende bericht uit Batavia ontvangen.
Er is geen nieuws van den kant van Sumatra.
De verwoesting van Telok-Betong werd door den
gezagvoerder van het stoomschip Gouverneur-gene
raal Loudon bericht. Deze stoomde met allen
spoed naar Anjer teneinde daar te waarschuwen
doch hij vond ook die plaats reeds verwoest. Zijn
schip was overdekt met eene aschlaag ter dikte
van 18 duim. Massa's puimsteen, ter dikte van
zeven voet, dreven op de zee. Men raamt het
aantal slachtoffers in het district Tjiringin op
10.000. Volgens eenige ramingen zou het totaal
der omgekomenen tengevolge van de uitbarsting
80.000 bedragen.
De St.-Ct. bevat de volgende berichten omtrent
de poolexpeditie
Volgens bij de regeering ontvangen telegrammen
is de bemanning van de Varna door de stoom-
booten Obi en Nordenskjold, die voor rekening
van den heer Sibiriakoff naar den Jenisei gezonden
waren, op de kust van Waaigat gered. De Varna
zelve is op 24 Juli 11. verloren gegaan.
De Nederlandsche poolzee-expeditie en de be
manning bevinden zich in goeden welstand te
Hammerfest en Vardöe.
Men heeft in de Karazee meteorologische obser-
vatiën gemaakt.
Van den lnit. t/z. Lamie, den chef der expeditie,
ontving het departement van marine het navol
gende telegram, gedateerd Vardöe 30 Augustus:
»Nederlandsche poolexpeditie op weg naar Noor
wegen, alles wel."
Onder dagteekening van 30 Aug., des avonds,
seinde de Nederlandsche consul te Hammerfest
»Een robbenjager is hier aangekomen, die tot
enkele weinige mijlen in de Karazee was doorge
drongen, overal ijs ontmoette en ook met Samo-
jeden sprak. Deze laatsten wisten niets van over
winterende schepen. De robbenjager ontmoette
aan de Poorten (Karische poort de Willem
Barents, welke tusschen de Straat (Joegorstraat
en de Poorten zeilde, maar de Karazee niet kon
binnendringen. De robbenjager had noch de Louise,
noch de Nordenskjold geziendeze zouden waar
schijnlijk door de Matotschkin-Sjar in de Karazee
komen."
Reuters Office telegrafeerde uit Kopenhagen,
dd. 31 Augustus. Een telegram uit Vardöe
meldt, dat kapt. Weide met het stoomschip OH
vajj. den heer Sibiriakoff den 25en dezer de Hol-
landscr'-e. Noordpool-expeditie - bij Vaigatz heeft
opgenomen. 'De- Varna was den 24ea Juli op-71§
N. Br. en 63 O. L. gezonken. De ByhipJtr.a .was
den geheelen winter ingevroren geweestaan boord
was alles wel. Men hoopte open water te zullen
hereiken. De bemanning der Varna was den len
Aug. van de Dymphna gescheiden en werd door
de Nordenskjold naar Hammerfest gebracht.
De gemeenteraad van Middelburg zal, op Dins
dag den 4en September a., des namiddags te
2 uren, eene openbare vergadering houden ter
behandeling der volgende zaken Beëediging dei-
nieuw gekozen raadsleden benoeming van wethou
ders benoeming van ambtenaren van den burger
lijken stand.
Heinkenszand. Het is heden (1 Sept.) twee
maanden geleden, dat de heer De Vulder van
Noorden het ambt van burgemeester van Hein-
kenszand tot ieders leedwezen heeft nedergelegd
en nog wacht men op de benoeming van een
opvolger van genoemden heer. Ongetwijfeld heeft
de regeering wijze reden voor dit dralen en zeker
is men hier wel wat aan geduidsoefening gewoon,
(na den dood van den heer Van Citters heeft men
volle vier maanden op eenen nieuwen burgemeester
moeten wachtenmaar toch het valt den inwo
ners zwaar nog langer te moeten wachten.
Men schrijft ons:
Zooals uit een door ons uit de N. R. Ct. in ons
nommer van gisteren overgenomen bericht blijkt,
heeft de gemeenteraad van Wolfaartsdijk een voor
stel van een zijner leden om den secretaris te
ontslaan, aangenomen, doch heeft de burgemeester
geweigerd, voorshands uitvoering aan dit besluit
te geven. De Goesche Courant bevat daaromtrent
eene uitvoerige correspondentie, waaruit moet
worden opgemaakt, dat de schuld aan den secre
taris ligt en de raad eigenlijk genoodzaakt was
te handelen zooals hij gedaan heeft, wilde hij aan
zijne waardigheid niet te kort doen.
Naar men ons mededeelt, is de oorzaak van de
gespannen verhouding tusschen den raad en zijn
penvoerder te zoeken in de omstandigheid, dat
de secretaris van Wolfaartsdijk, evenals in vele
plattelandsgemeenten, altijd de „ziel" der hande
lingen van het gemeentebestuur was, en in de
raadsvergaderingen zijne opmerkingen en inlich
tingen mededeelde, alsof hij zelf lid van het col
lege was. Hierbij geldt echter het oude spreek
woord, dat het er minder op aankomt, wat men
zegt, dan wel hoe men het zegt. De secretaris
van Wolfaartsdijk schijnt dit spreekwoord wel
eenigszins uit het oog verloren te hebben, en moet
nu en dan een toon hebben aangeslagen, die en
kele leden (vooral tóen een paar nieuwe leden
zitting hadden genomen) niet aangenaam was.
Ook moet hij zijne eigene gevoelens en meeningen
wel wat sterk hebben doen gelden, en, naar men
verhaalt, in stukken die als uitvloeisel der raads
besluiten verzonden werden, die gevoelens en
meeningen de voorkeur hebben gegeven boven
hetgeen werkelijk besloten was. Zoo zou, en dit
heeft den stoot gegeven aan het nu genomen be
sluit, uit een onlangs vastgesteld reglement op het
armbestuur eene zinsnede zijn achterwege gebleven
waardoor eene opmerking van ged. staten werd
uitgelokt. Die opmerking werd in de eerst daarop
volgende raadsvergadering behandeld, en de zin
snede er ingelascht, maar nu was de tijd verstre
ken waarop het reglement, volgens een van zijne
artikelen in werking moest treden, en werd door
ged. staten gemeld, dat de raad zich schuldig
maakte aan anachronisme. Inmiddels was ook het
nieuwe armbestuur en een nieuwe secretaris-pen
ningmeester van die instelling benoemd, en moet
de secretaris erop gewezen hebben, dat een en
ander onwettig was. Alles te zamen genomen
stemde dit eenige leden van den raad zeer on
gunstig, en werd den secretaris verzocht desnoods
gelast, aan ged. staten te melden, dat hij de oor
zaak was en de raad geene schuld had. Dit werd
echter door den secretaris niet gedaan, maar hij
moet bij het onlangs door den commissaris des
konings aan de gemeente gebracht bezoek, zijne
zaak in eene audiëntie voor dien ambtenaar be
pleit hebben. Voorts heeft hij in een uitvoerig
artikel, in meerdere conranten geplaatst, getracht
zichzelf van schuld te zuiveren, naar het oordeel
van enkele leden, wel wat in strijd met de waarheid.
In de raadsvergadering van jl. Donderdag, die
door 6 leden werd bijgewoond, had men eerst
weder te doen, met de resumtie der notulen van
de vorige vergadering, Er werden enkele opmer
kingen gemaakt, en de secretaris scheen maar
niet te kunnen begrijpen wat de leden eigenlijk
wilden en hoe zij de redactie van enkele punten
wilden hebben. Er heerschte bovendien verschil
van nieening over de wijze, waarop van verande
ring in de notulen moet blijken. De leden van
den raad wilden de notulen zeiven gewijzigd
hebben^ de secretaris beweerde, en wij gelooven
terecht, dat de notulen onveranderd moeten blijven,
als tot de vorige bijeenkomst behoorende, maar
dat in de notulen der tegenwoordige zitting van
den wensch der leden en het besluit der verga
dering moet melding gemaakt worden. Nadat
men over de notulen ongeveer twee uren was
bezig geweest, kon men tot behandeling der punten
van de agenda overgaan. Toen de werkzaamheden
waren afgeloopen, verzocht de heer De Kater den
voorzitter, om den heer Van Weel te vragen, of
hij nog bleef bij zijn voornemen, in de vorige
bijeenkomst geuit, om, als de secretaris bleef voort
gaan zooals hjj sedert eenigen tijd gedaan had,
een voorstel te doen tot zijn ontslag, aan welk
voornemen dan nu behoorde gevolg te worden
gegeven. De heer Van Weel verklaarde zich
daartoe bereid en toen de voorzitter in het mid
den bracht, dat de leden van den raad het den
secretaris moeilijk maakten, keerde de heer De
Kater die opmerking tegen den secretaris, welke
de leden van den raad tegenwerkte en door zijne
handelingen en zijn courantengeschrijf" de ge
meenten in een berucht" licht plaatste en schade
deed aan eene goede orde van zaken.
Een der leden, de heer De Jager had inmiddels
de vergadering verlaten, en het voorstel om den
secretaris tegen 1 October te ontslaan, werd aan
genomen met 3 stemmen (die van de heeren Yan
Weel, de Kater en Nooteboom) terwijl de burge
meester (de heer Yan Strien) tegenstemde en de
heer Kallemein buiten stemming bleef. De voor
zitter verklaarde daarop gebruik te maken van de
bevoegdheid, hem bij art. 70 der gemeentewet
toegekend. Hij acht het besluit tot ontslag in
strijd met de wet en het algemeen belang. Wan
neer de secretaris minder juist notuleert, kan bjj
de resumptie van de notulen dat onjuiste verbe
terd worden, zooals het reglement van orde voor
de raadsvergaderingen voorschrijft. De leden van
den raad moeten volgens art. 45 der gemeentewet
stemmen volgens eed en geweten, en mogen zich
door geene invloeden (ook niet van den secretaris)
laten leiden, maar zelfstandig blijven. Niet de
secretaris behoort, ten opzichte van verzonden
stukken, inlichtingen aan ged. staten te geven of
verontschuldigingen aan te bieden, maar burg. en
weth. zijn daarvoor verantwoordelijk en deze
hadden dus daarover moeten worden geïnterpel
leerd. Endelijk geeft art. 8 der grondwet aan
ieder vrijheid om zijne gedachten en gevoelens
door de drukpers te openbaren en kan dus het
courantengeschrijf" geen reden van ontslag zijn.
Met belangstelling ziet men de beslissing der
hooge regeering te ge moet.
De St.-Ct. bevat een kon. besluit houdende vast
stelling van nieuwe regelen omtrent de benoem
baarheid en uitzending van rechterlijke en admi
nistratieve ambtenaren voor den dienst in Neder-
landsch-Indië.
Daarbij is gevoegd het reglement met programma
voor het groot-ambtenaarsexamen, met bepaling
dat een en ander in werking treedt den 1 Ja
nuari 1884.
Zooals gisteren onder laatste berichten in 't kort
is medegedeeld, werd 's morgens het Vrijdenkers
congres door den voorzitter, den heer P. C. F.
Frowein uit Goes, geopend.
Na den aanwezigen het welkom toegeroepen te
hebben, stond spreker stil bij de voor drie jaren
opgerichte internationale federatie van vrijdenkers
en bij haar streven. In verband met den twijfel
van vele geestverwanten aan het nut van zooda
nig verbond, trachtte de heer Frowein de vraag
waartoe dan een verbond te beantwoorden.
De strijd van het wezen en den aard van het
beginsel der vrije gedachte zelf, door krachtige
geesten gevoerd, is, betoogde spreker, thans vol-
streden. De wetenschap heeft de vrije gedachte
in 't gelijk gesteld en slechts weinige geleerden
van naam zijn er nog, die het geloof aan hoven-
natuurlijke zaken of onsterfelijke geesten huldigen.
Maar al heeft de wetenschap en de kunst zich
losgemaakt van het christendom, in onze staats
instellingen, in ons huiselijk leven, in de zeden en
gebruiken van het volk leeft het nog steeds
voort. En juist daar, waar de stem van den een
zamen denker machteloos is, helpen slechts vereende
krachten.
