N° 196.
126® Jaargang.
1886.
Dinsdag
21 Augustus.
4 FEUILLETON.
Hulp Varna.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prijs per 3/m. franco 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Advertentiën* 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 20 Augustus.
HET TISZA-ESZLAR-PROCES.
DDELfillRGSCH
COURANT.
Agenten voor dit blad zijn te Vlissingen: P. G. de Veij Mestdagh, te Goes: A. A. W. JBolland, te Kruiningen: F. van der Peul, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te Tholen: W. A. van Nieüwenhuijzen, en te Ter Neuzen: A. van der Peijl Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de Publicité G, L. Daube en Cie. te Parijs, Londen, Frankfort a. M., Berlijn, Weenen, Zurich, enz.
De navolgende oproeping wordt ons nog ter
opname gezonden
Landgenooten Met dankzegging aan velen, die
mij giften of toezeggingen hebben doen geworden
ter opsporing van en hulp aan de Varna, moet
ik toch nog weder opwekken tot krachtdadiger en
zeer spoedige ondersteuning, o. a. door het vormen
van comités. Het is volkomen voldoende toezeg
gingen te geven met of zonder bepaling dat die
zullen aangewend worden voor de expeditie zelf,
of voor de borgstelling welke ik tracht te assu-
reeren. Giften en onvoorwaardelijke toezeggingen
zal ik, zoowel voor de borgstelling als ten nutte
der expeditie aanwenden. De verantwoording der
gelden zal door een of meer heeren buiten het
instituut worden nagezien en ter inzage van ieder
worden gelegd, daar aankondiging in de couranten
te groote kosten met zich brengt. Buus Ballot.
Kunnen burgemeesters in de verschillende ge
meenten van onze provinciën niet beginnen om,
niet in hunne betrekking, maar als particulier
persoon, den wenk van prof. Buijs Ballot op te
volgen
Goes gaf een goed voorbeeld.
Wel is ons bekend dat uit Middelburg velen
direct hun toezegging deden, maar toch, dunkt
ons, kan er ook uit onze gemeente nog meer ge
daan worden.
En daartoe kan eene commissie vooral veel helpen.
Bij beschikking van den minister van oorlog is
bepaald dat de brigade der marechaussees alhier
met den laatsten September a. zal worden opgeheven.
Ons is verzocht te melden dat het vierde zomer-
concert, Woensdag in het Schuttershof te Middel
burg te geven, des avonds te half acht uur
aanvangt.
Goes, 20 Aug. De heden middag gehouden
zitting van den gemeenteraad werd door alle leden,
behalve de heeren De Jonge van Ellemeet en Steke-
tee, bijgewoond. De voorzitter deelde mede dat op
den 24™ Augustus a., des morgens te 10 uren, de
gewone jaarlijksche openbare les in de bewaar
school zal worden gehouden en dat door A. Fou-
draine aan de gemeente is betaald 8.80 voor
vergoeding van 8 planken van de vroegere mod-
dersteigersverder dat van Ged. St. bericht van
goedkeuring was ontvangen op het raadsbesluit
tot het brengen van posten uit den dienst 1881 op
dien van 1883, en op het le suppletoir kohier
van den H. O. voor 1883 en dat van het bestuur
over het gasthuis de rekening en verantwoording
over 1882 was ingekomen. Een en ander werd
voor notificatie aangenomen.
De leerling toont zich den meester waardig.
Peczely heeft Maurits wondergoed gedresseerd-
Deze liegt met een onbeschaamd aplombzijne on
gevoeligheid doet jjzen. Doch, hoewel het lesje
goed hem geleerd is, wordt hij toch op heeter-
daad betrapthij beweert een ministerieelen
brief gelezen te hebben, waarin de eerste minister
Tisza hem belooft voor hem te zullen zorgen,
Vanneer hij zich goed houdteen bericht van
den minister zeiven toont aan dat de bewering
onwaar is. Verder verzekert hij Buxbaum, den
jongste der aangeklaagden, gezien te hebben bij
de moordenaarsdoch de beschuldigde bewijst
glimlachende zijn alibi: een jong Christenmeisje
komt blozend bekennen dat Buxbaum op bet
aangegeven uur bij haar vertoefde. Dit was het
komische incident onder de tragische debatten.
Naarmate deze voortgaan keeren zij zich meer
en meer ten gunste van de beschuldigden. Nadat
voorlezing is gedaan van het proces-verbaal der
lijkschouwing, nadat de meening der wettelijke
geneesheeren en die van den hoogsten medischen
raad is gehoord, wordt het woord gegeven aan
de hoogleeraren der universiteit, die aan den
eenen kant de onmogelijkheid van Maurits' ver
klaring betoogen wat betreft de wijze, waarop
hij zegt Esther te hebben zien vermoorden, en
Na onderzoek der geloofsbrieven van de heeren
C. E. Massee en J. Van Zandbergen Buwalda
werd tot hunne toelating besloten.
Het verzoek van den majoor-kommandant der
dd. schutterij om inrichting eener schietbaan werd
van de hand gewezen. De raad vereenigde zich met
het advies van B. en W. dat het wetsontwerp op
de schutterijen de stadiën van voorloopig onder-
derzoek in de 2e kamer der staten generaal reeds
heeft doorloopen en in de eerlang te openen
zitting behandeld kan worden. In art. 135, par. 5
van dat ontwerp wordt bepaald»de inrichting der
door de gemeenten of door het rijk te verstrekken
schietbanen wordt uit 's rijks kas bekostigd", zoo
dat het belang der gemeente verbiedt thans eene
schietbaan in te richten, die volgens een aanhan
gig wetsvoorstel misschien eerlang door het rijk
zal worden bekostigd.
Bij de behandeling van dat punt verzocht de
voorzitter niet uit te weiden over het nut van
schietbanen maar zich te bepalen tot het voorstel,
daar volgens zijne overtuiging elke cent, besteed
aan de onder deze wet bestaande schutterijen, weg
gesmeten is. De heer Callenfels verklaarde zich
van hetzelfde gevoelen en de heer De Wilde staafde
bovenstaande meening door aanhaling van autori
teiten op krijgskundig gebied. De heer Quist vond
schutterijen zonder schietbaan onzin en wilde de
beslissing aanhouden tot na aanneming van de
nieuwe wet.
De begrooting van het burg. armbestuur voor
1882 werd gewijzigd zooals genoemd bestuur had
verzocht en het voorstel van B. en W. tot toe
voeging van posten aan de gemeentebegrooting
voor 1883 toegestaan. Ten slotte bood hetzelfde
college de begrooting van ontvangsten en uitga
ven der gemeente voor 1884 den raad aan.
Nadat de punten, op de agenda vermeld, waren
behandeld, wees de heer Quist erop dat het prae-
advies van het college van burg. en weth. omtrent
de schietbaan in de Goesche courant stond ver
meld vóór dat de raadsleden goed in staat waren
geweest daarvan kennis te nemen. De voorzitter
verklaarde dat dit geschied is buiten weten van
het dagelijksch bestuur. De heeren Callenfels en
Den Boer vonden die openbaarmaking ook onaan
genaam. De heer Ramondt zeide dat zulks alleen
in dit geval is geschied, nadat de verslaggever
erover gesproken had. De heeren Van Swinderen
en De Wilde verklaarden zich voor openbaarheid,
terwijl de voorzitter ten slotte meedeelde dat
burg. en weth. over het openbaar maken van
stukken nader zullen spreken.
De heer H. Coert te Molenaarsgraaf komt in de
N. R. Ct. op tegen eene beschouwing van het N.
v. d. D., waarin werd gemeld dat bij het cholera
geval te Vlissingen de hoofden der autoriteiten
overstuur geraakt waren. Dit noemt hij ten op
zichte van den (waarnemenclen) burgemeester dier
gemeente ongepast en onwaar.
Hij herinnert aan de bepalingen der wet op de
besmettelijke ziekten, die zelfs geen uur tijd laat
zooals wij ook meldden om de noodige
maatregelen te nemen. Met het verschil van
die aan den anderen kant de door de geneeshee
ren uit het district Tisza-Eszlar aangehaalde be
wijzen vernietigen. De oude Houvath en Kiss
hadden gepoogd aan te toonen, dat het lijk onder
geschoven was en de verdronkene Esther Soly-
mossy niet kon zijn. De wetenschap en de waarheid
zegevieren. De zeer heldere uitlegging van de
professoren Belky Mikhalowics en Scheutaner
wordt daarenboven versterkt door de bewonde
renswaardige pleidooien van de advocaten Eötvoes
en Funtack. Het openbaar ministerie laat de
aanklacht varen. Vergeefs tracht de advocaat der
civiele partij (de weduwe Solymossy) den loop van
het gerecht tegen te houden door nieuwe onthul
lingen te beloovende president verklaart de
debatten gesloten, en den 3cn Augustus te elf uren
in den ochtend wordt het vonnis geveld, dat Sa
lomon Schwarz en consorten vrijspreekt, hunne
onmiddellijke invrijheidstelling beveelt, en den
staat veroordeelt in al de kosten van het proces.
De gronden van het vonnis geven de geschiede
nis van den moord gelijk de instructie die had
voorgesteld in bijzonderheden weer, en zetten uiteen
dat men tot vervolging moest overgaan wijl zij,
die in verdenking waren gebracht, niet aanstonds
in staat waren, hunne afwezigheid van de synagoge
op het kritieke oogenblik te bewijzen. De debat
ten hebben achtereenvolgens alle verdenking doen
verdwijnen. Een onderzoek op de plaats zelve
heeft aan het licht gebracht, dat de plaats waar
zekere getuigen hulpgeroep hebben gehoord, 70 voet
meening onder de deskundigen heeft een burge
meester niets te maken.
De heer Coert zegt
Alzoo, de burgemeester van Vlissingen deed zijn
plicht, en het mag ongepast genoemd worden hem
in een veelgelezen blad onder de verdenking te
brengen, als ware zijn hoofd overstuur geraakt.
Het tegendeel is gebleken uit zijne handelingen,
geheel overeenkomstig de voorschriften der wet;
en 't ware te wenschen dat bij voorkomen van
besmettelijke ziekten van welken aard ook, alle
burgemeesters hun plicht deden, zonder dat de
een vraagt of de maatschappij Zeeland daardoor
schade kan lijden, en een ander of zijne ingezete
nen niet gesteld zijn op het biljet op de deur.
En de maatschappij Zeeland en de lust van inge
zetenen moeten wijken voor de wet. Beter twee
maal loos alarm dan eene overrompeling.
Men schrijft ons uit Rotterdam
Wat de macht der gewoonte toch doet
Ofschoon er geen kermis is, heeft een deel dei-
bevolking toch kermis willen houden. De dienst
boden vergden niet alleen hare kermisfooi, maar
ook den gebruikelijken vrijen dag, en Zaterdag,
anders de beruchte kermis-Zaterdaggaven de
meeste patroons aan hunne werklieden vacantie.
Bijzondere gelegenheden tot uitgaan waren er niet.
Hier en daar is door een wafel- of broedertjes
bakker een leegstaand huis gehuurd, waar aan de
hongerenden dit kermisgebak wordt aangeboden;
maar dat is dan ook alles wat aan de kermis
herinnert. De publieke vermakelijkheden zijn niet
vermeerderd. Doch er zijn kroegen en daar stellen
zij, die de kermis missen, zich ruimschoots scha
deloos.
Reeds op den middag en in den vooravond bood
de stad iets aan van de gewone kermispbysiono-
mie. Er waren veel meer menschen op de been
dan op andere Zaterdagen, en deze flaneurs had
den, als op een heusche kermis, hun beste plunje
aan en vertoonden een feestelijk voorkomen. Hoe
later op den avonddes te drukker werd het ge
woel en gejoel op de straat. Overal ontmoette
men zingende en hossende troepen, en overal ook
vond men gelegenheid van de uitwerking van den
jenever te bestudeeren. Tot diep in den nacht
duurde het luidruchtige pretmaken voort.
Als het te doen is geweest om eene proef te
nemen, of men kermis kan houden zonder ker
mis dan is zij tamelijk gelukt.
»Den 30™ November 1882, den dag waarop 50
jaren geleden, bij de verdediging van de citadel
van Antwerpen, van onze zjjde het eerste schot
viel, had te Amsterdam een feestelijke bijeenkomst
plaats van oud-militairen, die aan het voor Neder
land zoo roemrijke wapenfeit hadden deelgenomen.
Tot bestrijding van de kosten is door de regeering
een bijdrage gegevenmaar aangezien de plannen
tot feestviering eerst kort te voren waren tot
rijpheid gekomen, en de medewerking der regee
ring daartoe niet tijdig genoeg was ingeroepen,
kon de minister van oorlog niet vooraf de goed
keuring der wetgevende macht vragen tot het doen
verwijderd is van den tempeldie kreten konden
dus niet daaruit komen, en het is meer dan waar
schijnlijk dat zij in 't geheel niet geuit zijn. De
verklaringen van Maurits Scharf zijn zoo proble
matisch en onwaarschijnlijk geworden door de tal
rijke en ernstige tegenspraak, dat hij zelf niet
kon beëedigd worden en nog minder kon optre
den als voornaamste getuige a charge. Het is op
onweersprekelijke wijze bewezen geworden, dat
alle beschuldigden, en vooral Buxbaum, zich op
het aangegeven uur niet in de synagoge bevonden-
Daar dus elk, zelfs het minste, bewijs van moord
ontbreekt, is de vrjjspraak volkomen gerechtvaar
digd.
De aangeklaagden en het publiek hoorden de
voorlezing zwijgend aangeen woord hoorde men
geen beweging werd bespeurd. De eersten bleven
in dezelfde houding, toen de president, alvorens
hunne invrijheidstelling te bevelen, hen aansprak,
hun zeide, dat hun eer hersteld, geheel vlekkeloos
gebleven was en hen opwekte om geen wraak
gevoel te koesteren tegen hunne Christeljjke me
deburgers. »Wjjt evenmin", voegde hij er bij,
„aan de justitie uw onrechtvaardig geleden smart,
maar aan een ongelukkigen samenloop van om
standigheden. Vergeeft, vergeet
Het scheen dat de ongelukkigen bereid waren
dezen wijzen raad te volgenten bewijze de vader
en moeder van Maurits Scharf. Hun eerste zorg
was de teruggave van bun kind te vragen, dat
zich werkelijk weder bjj hen heeft gevoegd.
van de vereischte uitgaven. Hij heeft intusschen
gemeend in den geest en naar de bedoelingen van
de Nederlandsche natie te bandelen, door aan de
feestcommissie den ingeroepen steun niet te wei
geren, maar integendeel te doen blijken, hoe zeer
de onverschrokken houding der verdedigers van de
citadel ook thans nog door de regeering en het volk
op hoogen prijs wordt gesteld."
Met die woorden licht de regeering een wets
ontwerp toe, strekkende tot verhooging van hoofd
stuk VIII der staatsbegrooting voor 1883 met
f 2820.82J, welk bedrag is besteed als volgt:
le bijdrage in de kosten, op het feest gevallen,
1420,82^2° feestgave, ad f 50 per hoofd aan
oud-militairen beneden den rang van officier, die
wegens hun gedrag -bij gemelde verdediging tot
ridder der Militaire Willemsorde werden benoemd,
11003° bijdrage ad 300 in de kosten van
een gedenkboek der viering van meervermeld feest,
van welk werkje een exemplaar is aangeboden
aan alle gerechtigden tot het dragen van de
citadel-medaille.
Zooals reeds werd medegedeeld zijn bij ko
ninklijk besluit eenige artikelen gewijzigd en
aangevuld van het algemeen reglement voor het
vervoer op de spoorwegen van 9 Jan. 1876.
De aanvulling van het reglement heeft hoofd
zakelijk betrekking op het vervoer van honden,
dat nu uitdrukkelijk is toegelaten. Aan art.
30 is nl. als zesde alinea toegevoegd de bepaling:
»Het blijft aan bestuurders van de spoorwegdien
sten vrijgelaten, het vervoer van honden met hunne
begeleiders in afzonderlijke af deelingen van rij
tuigen der 3e klasse toe te laten. Geschiedt dit,
dan houden de begeleiders toezicht op de hon
den." De honden, die overeenkomstig deze nieuwe
alinea ten vervoer zijn toegelaten, mogen voor het
vertrek van den trein in de wachtkamers der
derde klasse verblijven,mits behoorlijk vastgehouden.
Uit art. 4 is voorts het absolute verbod aan de
reizigers verdwenen, om de portieren der rijtuigen
te openen zij mogen dat voortaan alleen niet
doen of uit de rijtuigen stappen, wanneer de trein
nog niet stilstaat. Ook is daarin opgenomen, dat
reizigers, die bij het instijgen onmiddellijk uit
eigen beweging den conducteur kennis geven, dat
zij niet in het bezit zijn van een plaatsbewijs en
de gevorderde vracht betalen, met inbegrip van
eene verhooging van 0.50 voor de 1' en 2e kl.
en van 0.25 voor de 3e klasse, steeds tot de
treinen moeten worden toegelaten, wanneer daarin
plaatsruimte is.
De redactie van artt. 3 en 4 is verder hier en
daar gewijzigd, waarbij o. a. zorg is gedragen, om
in art. 3 de bepaling te verduidelijken van het
verbod om te rooken in de wachtkamers, waar
dit niet is toegelaten, alsmede om zich in een
staat van dronkenschap te bevinden of rumoer te
maken op de stations. De oude bepaling gaf fe
lezen, dat dit alleen verboden was aan elk, wien
het uit den aard zijner betrekking niet vrijstaat."
Met ingang van 1 Sept. a. zijn door den min.
van marine, in alphabetische orde gerangschikt,
Doch wie niet kan noch moet vergeten, dat is
Hongarije. Dit proces heeft zooveel groote ge
breken blootgelegd, dat thans, nu de zaak is geëin
digd, het de plicht is van het rijk zijne rechterlijke
organisatie geheel en grondig te herzien. Wanneer
het niet beneden de Aziatische staten wil geplaatst
worden, dan dient het voortaan de praktijken der
kwellingen onmogelijk te maken. Dat deze in groote
mate zijn toegepast bewijzen de debatten onweerspre
kelijk. Barry, de rechter van instructie, en zijne
helpers maakten er met al hun gezag gebruik van
Zij dreigden en mishandelden de getuigen, deden
hun beloften, sloten hen op in kippenhokken en
zwijnenstallen, goten hun water in den mond, en
kwelden hunne oogen door ze te dwingen in de
zon te staren. ~>migen gaven toe, maar de
meesten hielden zich flink tot het einde. Een van
hen toonde zich waarlijk heldhaftig. Naar zijn
onbeduidend gezicht te oordeelen zoude men hebben
gedacht, dat hjj het eerst zoude bezwijken. Men
ondervroeg" hem aldus: de rechter van instructie,
boos over zijn antwoorden, liet hem, toen hij niet
het tegendeel antwoordde, door zijn dienaren stok
slagen geven, Hij bleef volhouden. Drie vuist
slagen in het gelaat deden het bloed te voorschijn
komen. Hjj gehoorzaamde niet. Daarop ging men
over tot het watermiddel: men deed hem zooveel
verzwelgen, tot hij ter aarde vieldaarna goot
men hem drie glazen vuil water in den mond.
„Beken!" „Neen, het is valschMen bond
hem de handen op den rug, en twee der beulen
k
