300.
125e Jaargang.
1882.
Donderdag
'28 December.
FEUILLETON.
Middelburg 27 December.
HET HORLOGE.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.'
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Advertentiën: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels f 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de Publicité 6. L. Daube Cie. te Parijs, Londen, Frankfort a. M., Berlijn, Weenen, Zurich enz.
Hoe moeten wij onze steden
reinhouden
l
J
u
MDDELBIJRGSCHE C011RA
li.
Aan al de eischen, zoowel van den gezondheids
toestand in de steden, die alleen door dagelijksche
verwijdering zonder overlast gebaat kan worden, als
van den landbouw, zooals die in ons vorig nr werden
uiteengezet, voldoet in volle mate het stelsel van
den heer Liernur, dat in korte woorden in het
volgende bestaat.
Men verbeelde zich buiten de kom der gemeente
een centraal of algemeen pompstation, waar door
stoomluchtpompmachines den ganschen dag in
groote reservoirs een gedeeltelijk luchtledig wordt
onderhouden. Aan die reservoirs sluit zich eene
dubbele buisleiding, die onder den grond langs
VÜÏë na te vermelden straatreservoirs, mede
onder het niveau der straten gelegen, loopt en
je aan die van het pompstation verbindt. Daar-
ran dient de éene leiding uitsluitend voor de
luchtbeweging, d. w. z. tot het luchtledig zuigen
van genoemde straatreservoirs, waartoe ze boven
&an die reservoirs met een kraan verbonden is. De
/andere leiding dient voor het overbrengen der in
die straatreservoirs verzamelde stoffen naar het
pompstation, sluitende mede met een kraan onder
aan die reservoirs. De centraalleiding is dus het
best te vergelijken met een spoorwegnet, dat
verschillende stations met een enkel hoofdstation
verbindt.
Die straatreservoirs nu vormen de middelpunten
van lediging voor de omliggende huizengroepen.
Ze liggen gemeenlijk op het kruispunt van twee of
ineer straten. In ieder dier straten ligt een hoofd-
bu®I^iding;,w|d 12J cM., met een kraan aan het
reservoir verbonden, waaraan de omliggende huizen
met zijtakken van dezelfde wijdte aansluiten, zoo
danig geconstrueerd, dat, als men de hoofdbuis-
kraan opent, nadat vooraf het reservoir door het
omdraaien van de kraan der luchtleiding lucht
ledig gemaakt is, al deze takken zich gelijktijdig
in 'de hoofdbuis en van d&ar in het reservoir
zullen ontledigen, om het even of de eene zijtak
meer gevuld is dan de andere, of zelfs, of er
geheel ledige bij zijn. Deze opmerkelijke eigen
schap van het pneumatische buizennet, die thans
door jarenlange ondervinding te Amsterdam be
wezen is zeker in hare werking te zijn, wordt
verkregen door het aanbrengen van stijgingen in
de zijtakken, in dier voege, dat de weêrstand,
die de zuigende werking van het vacuum te over
winnen heeft, bij de meest gevulde het geringst
en bij de minst gevulde het grootst is, zoodat
de meest gevulde het eerst zoolang zullen over-
storten, totdat gaandeweg alle zijtakken in wer
king komen en daarop alle op hetzelfde oogenblik
ledig gezogen zullen zjjn.
3
Sf.N verhaal van een oud man
DOOR
IWAH Tl IKJKA'IKFF.
Ik gehoorzaamde tante zonder haar in het minst
te begrijpen. Zoodra ik den drempel van
onzen salon overschreden had, zag ik vader met
groote stappen op eh neer loopen en zich onop
houdelijk in den hals krabben. Juschka stond
in tranen bij de deur en in een hoek op een
stoel zat Yastasi Vastasich, met een uitdruk
king van groot leedvermaak in zijne uitgezette
neusvleugels en zijne kleine schele oogen.
Nauwelijks was ik in de kamer of mijn vader
Schoot op mij toe.
„Hebt gjj Juschka het horloge gegeven?
Antwoord!"
Ik zag Juschka aan.
„Nu, antwoordt dan!" herhaalde vader en
stampte op den grond.
»Ja", antwoordde ik en ontving onmiddellijk
.en harden oorvijg, die tante heel veel goed scheen
doen. Ik hoorde haar steunen, alsof' zij een
Men kan gemakkelijk zelf eene proef met deze
toepassing van eene eenvoudige natuurwet nemen.
Men zuige met twee pijpensteeltjes tegelijkertijd
water uit twee eA'gfelijk gevulde glazen op
dan zal het water uit het volste glas zoo
lang alleen opgezogen worden, totdat het
niveau in beide gelijk isdaarna zal het water
uit beide glazen tegelijk volgen, totdat beide ook
tegelijk leeg komen.
Door het behandelen van een enkele kraan
worden dus 60 a 100 of meer huizen van hun
dagelijksche fseeaalproductie in enkele minuten
bevrijd.
De in het straatreservoir overgebrachte stoffen
worden daarna door het openen van de kraan der
transportleiding door deze opgezogen en naar het
pompstation gevoerd.
Op gelijke wijze wordt met de overige hoofd
buizen van hetzelfde en van de overige straat
reservoirs gehandeld, zoodat de geheele fseeaal
productie eener stad dagelijks, zonder den minsten
overlast voor de bewoners, naar een punt buiten
de stad verzameld wordt.
In het pompstation aangekomen, worden de
stoffen, die nu eene homogene, dun vloeibare massa
vormen, door een ronddraaiende zeeftrommol ge
leid, ter verwijdering van medegevoerde vreemde
voorwerpen, zooals boenders, luiers, dweilen, sponzen
enz., die vaak in de secreten him weg vinden.
Daarna worden de stoffen verzameld in groote ver-
gaarkuipen, waarin ze met een weinig zwavel-
of eenig ander zuur worden gemengd tot het
binden van den amoniak, die anders tijdens het
verdampen van het watergehalte ontwijken zou.
Yan daar komen de stoffen in groote verdam
pingsketels, soortgelijk aan die in de suikerfabrieken
gebruikelijk, teneinde het overtollige water door
verdamping in het luchtledige eraan te onttrek
ken. Ten laatste komen ze als een dikke brij op heete
droogtrommels, waarop ze gedroogd en in poeder-
vorm afgeslagen worden. Hiermede is het geheele
procédé afgeloopen.
Zoodoende wordt er van de walgelijke massa
een droog, op guano gelijkend mestpoeder gemaakt,
op eene wijze die aan de strengste eischen zoowel
van de volksgezondheid, als aan die van de land-
bouw-belangen voldoet. Immers van het oogen
blik af dat de stoffen het secreet verlaten, tot
dat ze als gepulveriseerde guano aan het daglicht
komen, blijven ze voortdurend in luchtdicht ge
sloten leidingen en toestellen besloten, worden
de ontwijkende gassen en de voor het opzuigen
verbruikte lucht in den vuurhaard van den stoom
ketel verbrand, en de afkomende waterdampen
tot onschadelijk water gecondenseerd. Daar dit
geheele procédé in het luchtledig plaats vindt,
waarbij uit den aard der zaak van „een ontwijken
naar buiten" geen sprake kan zijn, is het reuk
orgaan zelfs niet in staat te onderscheiden welke
stoffen er behandeld worden. Op de meest afdoende
wijze wordt ze dus de mogelijkheid ontnomen
van kwaad te stichten door het in aanraking
komen met den bodem, de publieke wate
ren of de atmosfeer, terwijl alle micro-organismen,
slok heete thee dronk. Yader vloog van mij
naar Juschka.
En gij schavuit) hebt het gewaagd dat hor
loge als geschenk aan te nemen", raasde hij en trok
hem bij de haren, „en gij hebt het ook aan den
horlogemaker verkocht, gij deugnietJuschka
had inderdaad, zooals ik later hoorde, in de onschuld
van zijn hart, mijn horloge bij den horlogemaker
in de naburige straat gebracht en die had het
voor de glazen gehangen. Vastasi Yastasitch
kwam voorhij, zag het, kocht het, en bracht het
weer bij ons.
De afstraffing van Juschka en mij duurde ove
rigens niet lang, vader begon zwaar adem te
halen, kreeg een hoestbui en buitendien lag het
niet in zijn karakter om lang driftig te blijven.
«Broeder Porphyr Petrowitch", zei tante,
zoodra zij, zeker niet zonder eenigen spijt, zag dat
het gevoel, zooals men zegt, vader de baas werd,
»maak er u niet verder moeilijk over; het is
niet de moeite waard. Maar ik zal u. een voorstel
doenmet de toestemming van dén hooggeachten
Yastasi en met het oog op de grove ondankbaar
heid, welke uw zoon aan den dag gelegd heeft,
neem ik dat horloge tot mijen daar hij door
zijn gedrag getoond heeft onwaardig te zijn om
het te dragen, zal ik het aan iemand geven die
zich voorzeker vereerd zal gevoelen door uwe
goedheid."
Wie is dat vroeg vader.
»Wel, Chrysanthimus Lukitch", bracht tante
na eenige aarzeling uit.
ziektekiemen en hunne sporen steeds in de
fsecaliën aanwezig door de gezamenlijke wer
king van het zuur en de hitte op onfeilbare wijze
worden gedood.
Evenzeer worden de belangen van den landbouw
gebaat. Het verkregen product bevat alle mest-
aardige bestanddeelen van de oorspronkelijke
stoffen, zonder eenig verlies, in geconcentreerden
vorm, ontdaan van waardelooze bijmengsels. Het
is een stapelgoed geworden, aan geen verandering
of bederf onderhevig, en van voldoende waarde
om, even als de guano, aanzienlijke transportkosten
te kunnen dragen. Het is in een woord een handels
artikel, waarvan de marktwaarde door de markt
prijzen der daarin bevatte mestbestanddeelen,
stikstof en phosphorzuur wordt bepaalddat
een onbegrensden afzet heeften waarvan de ver
koop vaste en zekere inkomsten aan de stad
verzekert.
Het blijft nu de vraag, in welke verhouding die
inkomsten staan tot de kosten van aanleg en
exploitatie. De gegevens om die vraag op te
lossen worden door de te Amsterdam verkregen
uitkomsten aan de hand gedaan. Ze zijn te vin
den in het Mei-nummer van 1882 van den Eco
nomist, in een artikel van den kapitein van den
generalen staf T. de Bas, die ze uit offïcieele
bescheiden heeft verzameld. Men leest aldaar
dat de aanlegkosten, met inbegrip van het pomp
station, doch zonder de toestellen noodig voor-
het bewerken der meststoffen, bedragen 11
per meter straat. Onder dien prijs zijn begrepen
de kosten voor het onderheien der leidingen,
't geen in de nieuw aangelegde straten, op slappen
ondergrond, nog aan inklinken onderhevig, nood
zakelijk was, doch die wegvallen in bestaande
straten' met vasten ondergrond. Yoorts dat de
kosten van het verzamelen, met inbegrip van
rente en amortisatie van het aanlegkapitaal, be
dragen 34 cent per hoofd en per jaar, wat
belangrijk minder is dan die voor het tonnen
stelsel of voor de pneumatische lediging van
beerputten.
Yoor het verwerken der stoffen tot een droog
mestpoeder is verder benoodigd eene uitbreiding
van het pompstation met de noodige verdampings-
en andere toestellen, 't geen voor steden boven de
20 a 25000 zielen op 5 per hoofd komt te staan.
Per hoofd en per jaar moet er, rekenende op eene
verdunning der stoffen als in Amsterdam, 900 Kg.
water verdampt worden. De verdamping daarvan
in verdampingsketels a triple effet, als in suiker
fabrieken gebruikelijk, eischt 1 Kg. kolen per
15 Kg. water. Yoor de 900 Kg. water zullen dus
60 Kg. kolen noodig zijn, kostende 0.60 cent,
voor zwavelzuur, 4j Kg. ad 6 cent0.27
voor bediening, smeermiddelen enz. 0.50
voor rente enamortisatie van aan
legkapitaal 5°/o van ƒ5. 0.25
voor vernieuwing van apparaten en
onderhoud 70/o van ƒ5.. 0.35
te zamen 1.97
voegt men hierbij de verzamelkosten
Chrysanthimus vroeg vader en ver
volgde met een afwerende handbeweging, «mij
is het precies hetzelfde; Wat mij betreft kunt gij
het in den kachel smijten."
Hij knoopte zijn vest, dat opengegaan was, dicht
en ging krom van het hoesten de kamer uit.
»En vindt gij het ook goed, neef', vroeg
tante zich tot Vastasi wendendei
»Met het grootste* genoegen," antwoordde
hij. Gedurende het strafproces had hij,; zich
niet verroerd, maar beurtelings vader, mij en
Juschka met zijne vossenoogen aangezien, terwijl
hij zacht snuffelde en zacht zijn vingertoppen
wreef. Wij verschaften hem een waar genot
Het voorstel van tante bracht mijn geheele
ziel in oproer. Om het horloge bekommerde ik
mij niet, maar den man aan wien zij het wilde
geven bon ik niet uitstaan, Die Chrijsanthinus
Lukitch, een forsche, gezonde, opgeschoten semi
narist placht veel bij ons aan huis te komen
de hemel weet om welke reden. »Om zich met de
kinderen bezig te houden" verzekerde tante, maar
hjj kon de kinderen niet bezighouden, al was het
maar alleen omdat hij zelf niets geleerd had en
nog dommer was dan een paard. Bovendien ge
leek hij op een paardhjj stampte alsof hij hoe
ven onder de voeten had, hij lachte niet, maar
hinnikte en gaapte dat men hem tot acbf-
de keel kon ziendaarbij had hii
hoekig gelaat met platte kinnebak'
een langen rok en rook naar rar
beminde hem boven alles ter
v
ad 34 cent, die wij echter voor
steden met een minder dichte be
volking dan Amsterdam liever op
60 cent willen stellen
0.60
maakt totaal per hoofd en per jaar 2.57
of zegge rond. 2.60
Hiervoor verkrijgt men 50 Kg. poudrette of
menschelijke guano, bevattende 8% stikstof en
2j°/o phosphorzuur, waarvan de inkoopsprijs 8
per 100 Kg. bedraagt.
Rekent men echter op slechts 6, waarvoor
met gemak vaste contracten met soliede mesthan
delaars gesloten kunnen worden, dan maakt dit
reeds per hoofd en jaar 3 uit, of 40 cent meer
dan alle kosten te zamen bedragen.
Ook in financieelen zin blijkt dus een conse
quent opvolgen van den weg door de natuur aange
wezen de juiste te zijn. Immers wordt men zoo
doende niet alleen op de meest volkomen wijze
van deze groote plaag der steden bevrijd, maar
bovendien het gemeente-budget verlost van de
jaarlijks wederkeerende kosten ten behoeve van
aanleg of verbetering van riolen, uitbaggeren
van grachten enz. enz., welke kosten nimmer
productief gemaakt kunnen worden. In plaats
van «kosten,eischt dus het Liernurstelsel slechts
de „productieve aanleg van kapitaaldat uitste
kende rente afwerpt, zoowel in werkelijken als
overdrachtelijken zin.
Yolkomen juist zegt dan ook de heer De Bas
in bovenaangehaald artikel, dat het steeds in toe
nemende mate blijkt dat bij toepassing van het
Liernurstelsel de minst kostbare oplossing bereikt
is van het vraagstuk om de steden te verlossen
van den onhoudbaren toestand van vervuiling,
waarin zij door eene blijvende ophooping van
faecalien zijn geraakt."
Voor het overige vindt men in dat stuk, op
offïcieele bronnen steunend, de wederlegging van
alle bezwaren die van vele zijden tegen het stelsel
zijn geopperd en die door eene 12 jarige onder
vinding te Amsterdam zijn gebleken niet steek
houdend te zijn. Dit wordt trouwens ook feitelijk
bewezen door de steeds toenemende uitbreiding
van dat stelsel aldaar in de nieuw gebouwde
wijken, waar thans reeds ruim 30.000 zielen daar
van gebruik maken, en ruim 18.000 de voorloo-
pige inrichtingen hebben, waarvan eene aansluiting
aan het buizennet slechts eene vraag van tijd is.
Opgave van brieven, geadresseerd aan onbe
kenden, verzonden door het postkantoor Middel
burg, gedurende de 2e helft der maand November
1882 T. P. J. Heijmans, AmsterdamH. J. Bach-
man, DordrechtE. Lorier, Koudekerke.
Door het hulpkantoor YeereJ. C. Peeman,
Ylissingen.
De heer P. A. Janssen is met ingang van 22
Nov. 1881 ontslagen als directeur van het huis
van arrest en bewaring alhier, terwijl met ingang
van 1 Januari a. als zoodanig is benoemd de heer
W. Schotsman, bewaarder eerste klasse in genoemd
gesticht.
hem een knap man, een ridder en af en toe eelt
grenadier. Hij was gewoon de kinderen op bs^j
voorhoofd te tikken (toen ik klein was had hij
mij ook wel getikt) met zijne harde nagels aan
zijne lange vingers en dan lachte bij, ver
baasde zich en zei, terwijl hij tikte: «Watklinkt
het in dat hoofd!" Dat wilde zeggen: «hoe
lêegEn clie akelige vent zou nu in het bezit
van mijn horloge komenVoor geen geld tei*
wereldzei ik bij mij zeiven, toen ik de kamef
uitgeslopen was en met mijne beenen omhoog op
mijn bed lag. Mijn wang gloeide en zag nog rood
van den oorvijg en ook in mijn hart was bitter
heid, geraaktheid en dorst naar wraak.
Voör geen geldIk zal niet gedogen dat
die ellendige seminarist zich vroolijk maakt over
mijhet horloge aandoet, de ketting op zijn
maag hangt en grinnikt van puur pleizier
Zoo stonden de zaken, maar wat mJoen?
hoe zou ik het verhinderen?
Ik besloot tante het horlö""