HOOGST
De Kostbaarste Prachtwer
ken, Keurig en Smaakvol
Gebonden, Voor bepaald
Geringen Prijs.
Firma C. NEDERVEEN
BOEKHAMELAREI-BOEKBIIDERS, 's BOSCH.
ADVERTENTIEN.
MIDDELBURGSCHE COURANT
f 1,85. - Coesifléraat - „Hlstoirefto la Réïelutii flu XVIe Siècle flans les Pays-Bas. - fl,85
f 8S25- Lamartine. »La Prance Parlementaire."—f8,25
1
BIJ" VOE GSBL
Zaterdag 2 December 1882. N°. 285.
Middelburg 1 December.
Het Adder-verslag.
Staten-gsneraal.
V estmgbegrooting.
Gemeenteraad van Goes.
VAN DE
VAN
Zooals wij gisteren mededeelden is het verslag
der Adder-commissie aan den koning uitgebracht.
Het werd aan Z. M. verzonden onder dagteeke-
ning van 26 October.
De commissie splitst haar verslag in vier deelen
eene beschrijving van de Addereen zooveel
mogelijk aaneengeschakeld verhaal van de laatste
reis, de vermoedelijke oorzaken der ramp, en ten
slotte het aangeven van eenige leemten welke
het onderzoek haar heeft doen kennen.
Het rapport is vervat in een kwarto boekdeel
van 181 pagina's, waarvan het grootste deel wordt
ingenomen door de bijlagen.
In het derde deel van het rapport, dat de ver
moedelijke oorzaken bevat, zegt de commissie
En zoo is nwe commissie genaderd tot de be
antwoording der vraag, die door U. M. werd
voorgelegdWaaraan moet net] vergaan van den
rammonitor Adder worden toegeschreven
Ook na een gedurende geruimen tijd ernstig
voortgezet onderzoek is het uwe commissie niet
gegeven die vraag volledig te beantwoorden. Wel
is bij haar de overtuiging gevestigd, dat verschil
lende oorzaken zijn te zamen geloopen, om, eerst
gevaar, daarna nood voor den monitor te doen
ontstaan, en is het haar niet moeielijk die oor
zaken aan te wijzen. Maar evenzeer is bij haar
de overtuiging algemeen, dat er te circa 9 uren
iets aan boord van den monitor moet zijn ge
beurd, dat baar onbekend is gebleven, omdat er
wèl getuigen zijn, die den ondergang van de Ad
der hebben waargenomen, maar geen hunner de
reden daarvan heett verklaard.
Wij moeten die meening verduidelijken.
Zoolang het van ebben was en de zee aflandig,
ging alles naar wensch, want dat de zee op bet
voorschip staat en tegen den toren aanloopt, is
op een monitor, die zoo geringe uitwatering heeft,
niets bijzonders.
Door de onwraakbare en deskundige getuige
nissen van den oud-gezagvoerder Willemse te
Katwijk en later van den oud-minister van marine
jhr Wichers, toen te Scheveningen, is dit feit met
volkomen zekerheid geconstateerd. Tegen 3 uren
is de vloed doorgekomen, de wind tegelijkertijd
Z ZW. geloopen en de zee woelig geworden.
Van dat oogenblik dagteekent de moeilijke
toestand voor de Adder en onverklaarbaar is bet,
dat de kommandant toen niet besloot terug te
keeren. Heeft de loods hem dit geraden Wederom
eene van de vele vragen, waarop wij geen ant
woord kunnen geven.
Van dat oogenblik af wordt de toestand van
den monitor, die bij ruw weder niet op zee mocht
blijvenvoortdurend benarder. Toch werd te
half zes en zelfs te half acht uren nog niet de
adsistentie van visscherslieden ingeroepen, niette
genstaande de monitor toen reeds geweigerd had
te wenden.
Vermoedelijk heeft men de hoop gehad, dat eene
sleepboot bet vaartuig nog zou kunnen binnen
brengen met visscheraschepen was daaraan niet
te denken.
En de omstandigheden waren nog niet van dien
aard, dat de monitor zóo reddeloos was, dat het
verplichtend was het vaartuig te verlaten.
Was het zaak geweest de bomschuit Twee Ge
zusters te 8 uren uit te noodigen om den monitor
te vergezellen, of om hulp van den wal te vragen
De omstandigheden die door ons zijn geconstateerd,
wijzen alle daarop, dat de kommandant tot op het
oogenblik, dat de noodseinen werden afgestoken,
nog de hoop beeft gekoesterd zich door eene sleep
boot te laten binnenbrengen. En die hoop werd
verijdeld, niettegenstaande er tot des avonds half
zeven eene sleepboot aan den Hoek van Holland
lag, van boord waarvan de monitor werd waar
genomen.
Tot zooverre laat zich alles gereedelijk verkla
ren. De Adder maakte de reis onder een samen
loop van ongunstige omstandigheden. Komman
dant, état-major, bemanning, zij waren geen van
allen vertrouwd met den monitor die over zee
moest worden gevoerd.
De kommandant, die zelf den dag kon bepalen
waarop de reis moest worden volbracht, heeft het
bljjkbaar niet noodig geacht zichzelven en zijne
officieren en bemanning eerst met den monitor
op de Zuiderzee of elders te oefenen, voordat de
reis over de Noordzee werd ondernomen. Reeds
den vorigen dag bad bij kennelijk het plan opge
vat om den 5en de reis te doen en den 6en ver
lofgangers te Hellevoetsluis op te nemen.
De bemanning was niet compleet. Yan de 10
vuurstokers waren er twee aan boord, en dat tekort
kon niet geheel aangevuld worden door 8 milicien-
vuurstokers, waaronder er 4 waren die vroeger op
zeeschepen hadden gediend, want het is immers
niet hetzelfde op welk zeeschip men dienst heeft
gedaan, en een monitor heeft bij het stoken eigen
aardige bezwaren, in verband staande vooral met
den vorm der ketels, die wederom het gevolg zijn
van den voïm van den monitor.
De kommandant stak in zee met een loods,
waaraan bij weinig steun zou hebben, onbekend
met bet vaarwater buiten IJmuiden en onbevoegd
op de zuidelijke gaten, werwaarts koers werd ge
steld. De kommandant koos zee op een' tijd dat
de eb reeds eenige uren geloopen bad, en met de
wetenschap dat hij omstreeks 3 uren den vloed
tegen zou krijgen, terwijl bij dan toch redelijker
wijze den Hoek van Holland niet kon hebben
bereikt.
Uwe commissie heeft de overtuiging niet erlangd,
dat deze laatste reis van den rammonitor Adder
opgevat is met al dien ernst, waarop zij aanspraak
mocht maken. Wellieht dat de goede afloop van
zoovele vroegere tochten de overtuiging had ver
zwakt, dat eene zeereis met een' monitor steeds
eene zaak blijft, die de grootste voorzichtigheid
vereischt, en het nemen van alle maatregelen van
voorzorg verplichtend stelt. Men mag toch niet
uit het oog verliezen, dat naar het oordeel van
alle vroegere kommandanten van de Adderen
ook van andere monitors, die als getuigen gehoord
zijn, reizen met een' rammonitor over zee, en dat
nog wel bij zomerweder en gunstige gelegenheid,
alleen mogen gedaan worden met inachtneming
van alle maatregelen van voorzorg, omdat de toe
stand zorgelijk kan worden, zoodra de gelegenheid
ongunstig wordt. En wanneer uwe commissie
zich de vraag voorlegt of alle die maatregelen
genomen zijn, dan mag zij daarop niet toestem
mend antwoord geven.
Een rammonitor met een ongeoefenden kom
mandant en état-major, onvoldoende van vuursto
kers voorzien, zonder loods die aan de ongeoefendheid
van de officieren, althans gedeeltelijk, kon tege
moetkomen, had op het gevorderd voormiddaguur
niet zeewaarts moeten stevenen en zich aan de
kansen van slecht weer blootgeven. Oefening,
gedurende eenige weken misschien, was onmis
baar geweest.
Maar terwijl uwe commissie haar oordeel uit
spreekt over bet naar zee gaan onder die om
standigheden, wil zij toch geen blaam werpen op
den kommandant, die zich niet kan verantwoorden.
Mogelijk toch blijft het, dat er redenen hebben
bestaan, die waren zij aan de commissie bekend
- baar oordeel zouden hebben kunnen wijzigen.
En bet slechte weder kwam en verklaarde tevens
den dalenden barometer en het krimpen van den
wind in den vorigen avond. De zee kwam van
het ZZW. aanschieten, en de vloed kwam door.
Men ging toen niet terug naar IJmuiden, zooals
voorzichtigheid schijnen zou te hebben aangeraden.
Men stevende door, doch de vaart verminderde
allengs. Was het dat de vuurstokers niet voldoende
stoom konden houden? Was het dat de zee en
de vloed de kracht der machines neutraliseerden
Was het de bedorven lucht in den dichtgeschalm-
den monitor, die nadeelig op het trekken d'er
vuren werkte Vermoedelijk waren het al deze
redenen te zamen.
De zee werd allengs hooger, en liep niet alleen
over het voorschip, maar over den geheelen mo
nitor. Niemand vertoonde zich aan dek, dan éen
enkel persoon. Eindelijk vorderde men niet meer,
en dreef de monitor, die het tot een uur van den
Hoek van Holland had gebracht, tot benoorden
Scheveningen terug.
Is de monitor in dien toestand gekomen door
bet inslaan der machinekappen en bet blusscken
der vuren, en is het schip daardoor vergaan
De waargenomen feiten logenstraffen die ver
onderstelling. Vooreerst toch blijkt uit de een
stemmige getuigenis van Den Duik en de zijnen
en van den heer Loudon, dat bet vuur eerst uit-
gebluscht werd toen het vaartuig verging. En ten
tweede blijkt uit het getal van 43 lijken, die zijn
opgevischt- of aangespoeld, dat het vergaan niet
plotseling is geweest, en zich minstens dat getal
j menschen op dek of op de brug moet hebben be-
vonden, voordat de monitor kantelde en omsloeg.
De vuurpijlen en noodseinen, die gedurende een
half uur a.chter elkander zijn waargenomen, wijzen
evenzeer op éen geheel anderen toestand, dan toen
de monitor een a anderhalf uur vroeger schipper
Den Duik passeerde, en de eenige man op het dek
het niet noodig vond assistentie in te roepen.
Maar wat is sedert dat oogenblik gebeurd
Wie zal bet wagen hier een beslist antwoord
te geven Is er allengs water in het schip ge
drongen door de koekkoeken of den torenrand?
De middelen waren aan boord aanwezig, zoowel
door stoom- als handpompen, om dat water te
verwijderen.
Of drong dat water bij zulke boeveelheden in
het schip, dat niettegenstaande die middelen, het
vaartuig niet te behouden was, en de slingeringen
zoo zijn toegenomen, dat het schip eindelijk is
gekanteld
Dit laatste is de meest waarschijnlijke hypo
these, maar zij is alleen dan aanneembaar, wanneer
de stortzeeën, door het stuk slaan van een of
meer geschalmde openingen, zich toegang tot het
benedenschip hebben weten te verschaffen.
Het is wellicht gevaarlijk uit het aandrijven
van het raam van een der koekkoeken daartoe te
besluiten. Hoe dit zij, er is in den nood, waarin
het schip kennelijk verkeerd heeft, nog iets ge
beurd, dat de naaste oorzaak van het kantelen
en zinken is geweest.
Uwe commissie meent de meer verwijderde oor
zaken van de ramp met vrij groote zekerheid te
hebben aangegeven, maar de naaste en directe
oorzaak van de ramp ligt in bet duister, en zal
vermoedelijk wel altijd verborgen blijven.
Wij zeiden hierboven dat de Adder moet zijn
gekanteld en gezonken. Het is tocb niet aan te
nemen dat deze monitor is gekanteld onder bet
zinken, omdat een voorwerp, een breedte hebbende
van 14 meter, bezwaarlijk zou kunnen kantelen
in eene diepte van 18 meter.
Uwe commissie heeft zich in de tweede plaats
de vraag gesteldwelke is de reden, dat na het
vergaan van de Adder niemand is gered
De sloepen schijnen niet te zijn gebruikt. Aan
bet wrak toch is eene sloep gevonden, en stuk
ken van eene sloep en eene vlet zijn aangedreven
op de kust. Deze stukken schijnen aan te wijzen,
dat ook die sloep en de vlet niet zijn gebruikt,
maar bij het zinken en grond raken zijn gebroken.
Hoe dit zij, het feit is zeker diep ontmoedigend,
dat op betrekkelijk korten afstand van bet zoo
druk bezochte duin van Scheveningen, op een
zomeravond 65 man in zee kunnen omkomen,
niet omdat het vergaan van het vaartuig niet is
waargenomen, maar omdat zij, die het wel hebben
waargenomen, geene pogingen hebben aangewend
om hulp te verleenen.
Een enkel woord ter rechter plaatse gesproken
zou tal van woorden langs den telegraafdraad heb
ben doen vliegen, 'en van menig punt de redding
boot of de sleepboot in zee hebben doen steken.
Dat van de bemanning, die zooals uit de
aangedreven lijken blijkt zich allen van zwem
gordels schijnen te hebben voorzien, niemand zich
zelf heeft kunnen redden, ofschoon gerustelijk mag
aangenomen worden dat zich daaronder goede
zwemmers hebben bevonden, moet vermoedelijk
toegeschreven wordenin de eerste plaats, aan
de intredende ebbe, die de lichamen mede zee
waarts trok, in de tweede plaats, aan de woelige
zee, die telkens over de hoofden moet geslagen
hebben, terwijl de zwemgordels het zwemmen be
moeilijkten, en in de derde plaats, aan uitput
ting in den wanhopigen strijd tegen de elementen.
Regeeringsantwoord.
Ten sterkste verzet de minister zich tegen de
meening, dat de bevestiging van Amsterdam tot
oorlogstijd ware uit te stellen. Het bezit van een
krachtige, welingerichte stelling Amsterdam is voor
de landsverdediging een bepaald vereisckte. Bij
een bedreiging van de zeezijde moet die stelling
reeds in het eerste tijdperk van den oorlog geheel
gereed zijn om een aanval te keeren, en ook op
dat de verdediging van de N. Holl. waterlinie,
bij een aanval van de zee- en van de landzijde te
gelijk, niet nutteloos worde gemaakt, en opdat
als die linie eenmaal geforceerd mocht zijn
nog een krachtige reduit voor de verdediging aan
wezig blijve, behoort de stelling Amsterdam reeds
in vredestijd, geheel overeenkomstig de eischen
der versterkingskunst, te worden ingericht.
Bovendien dwingt de plaatselijke gesteldheid
feitelijk om alle werken voor de verdediging van
Amsterdam reeds in vredestijd tot stand te brengen,
zal men in oorlogstijd niet in de onmogelijkheid
verkeeren om die alsdan nog in het leven te roepen.
De grondverschuivingen aan het fort te Nieuwer-
sluis zijn toe te schrijven aan den slappen onder
grond, doch thans tot rust gekomen. Die in het
land van Altena zijn geheel overwonnen.
De uitslag van de proeven, in het voorjaar door
Krupp genomen, heeft geen aanleiding gegeven
om de ontworpen inrichting der verdedigingswer
ken, voor die stelling reeds dadelijk en in hoofd
zaken te wijzigenwel zijn, bij het nader uitwer
ken van die ontwerpen, daarin verbeteringen ge
bracht.
Voor ondergrondscke telegraaflijnen is 55 mijlen
draad enz. voorhandendie wensckt de minister
thans in de N. H. linie te doen leggen.
leiding en belemmert den voorzitter in de uitoe
fening van zijn taak. Daarom heeft de Indische
regeering wijziging van genoemd wetsartikel voor
gesteld, zoodanig dat zij ook tijdelijk in zulk een
vacature kunne voorzien. De regeering, bet alleszins
wensckelijk achtende dat de voorzitter meer het
oog zal kunnen houden op den algemeenen gang
der zaken, heeft nu in dien zin een wetsontwerp
ingediend, waardoor bedoelde vervanging plaats
heeft in den zelfden geest als thans reeds bepaald
is voor vervulling van twee of meer tijdelijke
vacatures, doch nu op voordracht van den raad
van Indië.
De regeling van het voorzien in éen tijdelijke
vacature in de Indische rekenkamer (art. 60 der
comptabiliteitswet) geeft tot veel bezwaren aan
Zitting van 30 November.
Voorzitter de heer De Witt Hamer.
Tegenwoordig 8 leden. Afwezig met kennisge
ving de" keeren Ocbtman, Massee en Den Boer,
zonder kennisgeving de heer Steketee.
De notulen der vorige vergadering worden ge
lezen en goedgekeurd, nadat de keeren dr Callen-
fels en jhr van Swinderen eene kleine toevoeging
of wijziging hadden verzocht en zulks toegestaan
was. Daarna deelt de voorzitter o. a. mede dat
door kerkvoogden der hervormde gemeente voor
het gebruik der wandelkerk als schutter-exercitie-
plaats bij winter de som van ƒ10 'sjaars wordt
gevorderd en dat daarin, bij gemis aan geschikt
terrein elders, is toegestemd
dat burg. en wetk. weder de zoogenaamde
Nieuwjaarsc.ommissie hebben in het leven geroepen
en de heer J. A. A. Fransen van de Putte wel
willend het voorzitterschap opnieuw op zich heeft
genomen. Onder de ingekomen stukken komt een
schrijven voor van den bouwmeester betrekkelijk
de meting van het Sas en de peiling buiten
bet Sas, waarbij geconstateerd wordtdat de
meting weder eenigszins ongunstig, doch de peiling
zeer gunstig was.
Naar aanleiding van een brief van dr J. Kooman,
houdende kennisgeving dat hij ontslag neemt als
lid van de commissie van toezicht op het lager
onderwijs stelt de voorzitter voor den heer Koo
man te berichten dat de raad zijn brief voor
kennisgeving aanneemt en hem dank betuigt
voor de vele goede diensten die hij aan de ge
meente gedurende 23 jaren bewezen beeft. Dit
wordt met toejuiching aangenomen.
Daarna worden achtereenvolgens zonder hoofde
lijke stemming aangenomen
de begrooting van het burgerlijk armbestuur
voor 1883, met een goed slot van 4251.62;
de aanvragen van 5 belastingschuldigen om
remissie van hunnen aanslag in den koofdelijken
omslag voor 1882.
Daarbij vraagt de heer Ramondt of burg. en
wetb. niet volgens de gemeentewet en de verorde
ning belast zijn die remission te verleenen en of
daaromtrent beslissing van den raad noodig is.
De voorzitter zegt dit ter sprake te zullen brengen
bij het college en dan naar die bespreking te
zullen handelen. Eveneens worden zonder beraad
slaging goedgekeurd de voorstellen van burg. en
wetk. tot af- en overschrijving op de begrooting
der gem. voor 1882 en dat ter bepaling van de
jaarwedde van den aanplakker op 50% van den
opbrengst, met dier verstande dat de belooning
altijd f 50 zal moeten bedragen.
Ten slotte wordt voor kennisgeving aangenomen
een schrijven van J. C. Peman Kakebeeke, dat hij
den cijns wenscht af te koopen van het perceel
kadastraal bekend gemeente Goes, sectie C no.
496 en 719, vroeger 497, tegen de penning XX.
De vergadering is daarna gesloten.
Heeft Lamartine zich een Roemrijke naam als Dichter verworven, als Parlementair Redenaar is bij
bij sommigen minder bekend. Toch overtreft zijn talent als redenaar Verre het voortreffelijkste
zijner dichterlijke gaven.
Eene Uiterst belangrijke en Volledige verzameling, bestaande uit zes Deelen Groot in-§.
formaat, die door correctheid en nette Typographische uitvoering Uitmunt, bieden wij het Publiek
aan, Gebonden in 3ües Uiterst Fraaie en Sierlijk bewerkte Prachtbanden voor den zeer geringen
prijs van slechts f 8.25, ofschoon de Oorspronkelijke Prijs bij Uitgave, Oningebonden, ruim achttien
gulden bedroeg.
Elk Nederlander behoort Volkomen met de Geschiedenis van zijn Vaderland bekend te zijn en als
er een tijdperk is, in de Geschiedenis van ons Dierbaar Nederland, dat tot belangstelling moet aan
sporen, dan is dit zonder twijfel de zestiende eeuw. Zijn de gebeurtenissen, waarvan toen ons Vader
land het tooneel was, dikwerf beschreven, geen boekwerk geeft daarvan echter, in beknopten vorm een
zoo naauwkeurig overzicht, als het werk van den Vermaarden geschiedschrijver CONSIDERANT. Om
nu ook een ieder in de gelegenheid te stellen dit werk te kunnen aanschaffen, leveren wij dit Fraaie
