-
Papieren spoorwegwielen.
Gemeente-Gasfabriek.
Onderwijs.
verschillende omstandigheden, waaronder zij ons
tot verblijfplaats strekt. Al de bemoeiingen van
den mensch, die tot de natuur in rechtstreeksch ver
band staan, al de vreugde en het verdriet, welke ge
durende den loop van een jaar voorkomen, trekken
onze verbeelding voorbij. De landbouwer, de herder,
de jager, de wijnlezer, laten hunne stemmen hooren.
De lente verschijnt met hare verkwikkende geuren
en hare liefelijke bloesemsde zomer met zijn
zoelheid, zijne ratelende omweders en zijne lauwe,
rustige nachten. In de herfstdagen klinkt het
gewoel der jacht, het feest van den wijnoogst, met
zijn uitgelaten vroolijkheid, ons in de ooren. In
den winter treden wij met den moeden reiziger,
wien na lang zwerven een gastvrij licht tegen-
blinkt, de vriendelijke woning der landlieden
binnen, waar de meisjes met het spinrad, het jonge
volkje met vroolijke scherts en vertellingen zich
den tijd korten. Zoo min de hartelijkheid dei-
trouwe huwelijksliefde, als de ernstige tegenwoor
digheid van den hoogen God der vroegere Schep
ping", worden in deze tafereelen gemist. Het
smachtend verlangen en het bevredigend genot,
de vrome bespiegeling en het vast geloof vinden
beurtelings uiting. En te midden van al deze
uiteenloopende voorstellingen, welke in bonte rij
elkander opvolgen, hoort men voortdurend den
geest van waarheid, van eenvoud, van trouw, blij
moedigheid en gemoedsrust, welke men als dien
van «vader Haydn" pleegt aan te duiden.
Men noemt de Jaargetijden een oratorium, maar
zij zijn eene idylle, misschien eene idylle in haar
volkomensten vorm. De vervaardiger van den tekst
is den componist uitnemend van dienst geweest;
maar de bezieling en het meesterschap, welke in
dit laatste groote werk van Haydn schitteren, zijn
boven allen lof verheven. Te vergeefs zou men
alle uitdrukkingen te hulp roepen, met welke men
de zeldzaamste vereeniging van kunst en genie
tracht te beschrijven, om aan de voortreffelijkheid
van dit werk recht te doen wedervaren. Beter is
die taak toevertrouwd aan hen, die eene waardige
uitvoering van het meesterstuk tot stand zoeken
te brengen. Aan de solisten worden zangen in
den mond gelegd, waarin, ondanks den weelderig
vloeienden stroom der melodieën iedere karakter
trek, ieder woord van eenige beteekenis zijn volle
uitdrukking vinden kan. Ook de coloratuur-pas
sages bezitten, bij eene zorgvuldige behandeling,
hun eigenaardige beteekenis. Het koor moet te
gelijk indruk maken door zijn kracht, en streelen
door zijn bevalligheid het moet de statigheid van
den oratorium-zang vereenigen met dramatische
levendigheid, ja met een zekeren humor. Het
orkest eindelijk heeft te voldoen aan de eischen
welke men tegenwoordig aan ieder orkest stelt
maar het moet tevens, als ware het een parle
ment in tonen, niet alleen goed samenstemmen,
maar ook schitterende woordvoerders bezitten.
En deze woordvoerders moeten tevens, wat in
redevoerende parlementen niet noodig is, tot
in de kleinste bijzonderheden het met elkander-
eens zijn en eendrachtig met elkaar samenwerken.
Tot zoo ver Hiller. Niettegenstaande hij sprak
met het oog op de machtige koren en het onge
ëvenaard orkest van een Nederrijnsch muziekfeest,
durven wij zijne woorden hier over te nemen,
dewijl wij mogen vertrouwen dat de uitvoering
van Dinsdag, ofschoon op bescheidener schaal, het
schoone werk niettemin waardig zal wezen. De
beproefde muzikale krachten welke hier aanwezig
zijn, de toewijding welke zij voor de kunst over
hebben, de medewerking van concertzangers als
de .heeren Eigenbertz en Rogmans en mejuffrouw
Bosse, en de versterking van het orkest door
degelijke artisten van elders, geven recht tot die
gunstige verwachting.
Berichten uit Zuid-Afrika, loopende tot 4 April,
gewagen van den gunstigen invloed, dien het be
sluit van het Kaapsche parlement om 't Hollandsch
in die wetgevende vergadering toe te laten, op de
bevolking gemaakt heeft. Te meer is dit het geval,
wegens de loyale gedragsljjn, die het ministerie-
Scanlen nopens dit vraagstuk heeft gevolgd. Im
mers, overtuigd van de rechtmatigheid van het
verlangen der Hollandsch-sprekende bevolking, had
het zelf een ontwerp ten voordeele der toelating
grootmama;" maar het was onmogelijk om het
voor haar te verbergen. Zoodra het rijtuig stil
hield kwam de oude dame naar buiten. Zij had
zich al ongerust gemaakt waar zij bleven, en
verlangde naar haar thee. Mijnheer Duffham
bracht haar weer naar binnen en zei met een
paar woorden iets van het gebeurde, eer hij Ar
thur uit het rijtuig nam.
Den volgenden dag kwam er een bedreven
heelmeester met mijnheer Duffham mede. De
arm kon geheel behouden worden en het gebruik
ervan ook, zei hijhet zou volmaakt genezen
maar het kind en zjj die hem oppasten zouden
veel geduld moeten hebben; want het was iets
van langen duur. Arthur zei dat hij zelf aan
zijn papa in Indië wilde schrijven om te zeggen
dat het zijn eigen schuld was, want dat hij wegge-
loopen washij kon al goed met groote letters
schrijven. De dokter lachte en zei dat hij wachten
moest totdat hij zijne beide armen weer kon ge
bruiken.
De heeren waren nog niet lang vertrokken,
toen sir Geoffrey te voet verscheen. Juffrouw
Layne zond haar moeder om hem te ontvangen
en verdween zelve. De oude dame, wier bevattings
vermogen en misschien ook wier geheugen een
weinig afgestompt was, voelde zich gestreeld door
dit bezoek. Het scheen haar bijna even vereerend
toe als vroeger; dat éene pijnlijke voorval scheen
zij op dat oogenblik geheel vergeten te zijn. Zij
bracht sir Geoffrey naar boven.
Arthur lag vlak bjj het raam, in het heldere
in gereedheid gebracht, maar het alleen nog niet
aangeboden, om den schijn zelfs te vermijden alsof
het daardoor stemmen voor zijne politiek betrek
kelijk Basoeto-land wilde winnen. Daarenboven
gunde het den heer Hofmeyr gaarne de prioriteit.
Die heer heeft bewijs van grooten tact gegeven
door zijne gematigdheid van voordracht en vordering
daar hij nu alleen de toelating van het Hollandsch
in het parlement voorsloeg en nog niet voor de
rechterlijke colleges. Men beschouwt het laatste
slechts als een quaestie van tijd. Twee leden van
het parlement, de heeren Sprigg en Laing, spra
ken tegen het gebruik van eene andere taal dan
de Engelsche, doch de heer Hofmeyr had uit voor
beelden van Canada, Zwitserland en elders reeds
aangetoond, dat verschillende talen in zoodanige
vergaderingen gebezigd worden. Ook had hij zich
beroepen op de capitulatie, van voor 76 jaren,
waarin beloofd was dat aan 't Hollandsch recht zou
wedervaren. Die en andere, afdoende gronden
hebben het voorstel van den heer Hofmeyr met
overgroote meerderheid doen aannemen en de hou
ding van den heer Sprigg in deze geheele zaak
heeft zijn politieken invloed zeer verzwakt.
De heer Hofmeyr heeft adressen ontvangen, waarin
hij aangezocht wordt liever als leidsman der Zuid-
afrikaansche bevolking in de Kaapkolonie te blijven,
dan als president naar Transvaal te gaan, waun,eer
hij als zoodanig gekozen wordt.
De heer Hofmeyr heeft daarop geantwoord als
volgt: «Ik geloof niet dat ik geroepen zal worden
om te kiezen tusschen het gaan of blijven. En
ik geloof ook niet, dat indien ik al ooit geroepen
werd tot de keuze, plichtgevoel mij lang in twijfel
zou laten omtrent het door mij te nemen besluit.
De Transvaal heeft behoefte aan een man, bedeeld
met begaafdheden, in het bezit waarvan ik mij
niet kan verheugen. Er bestaat dus geen groot
gevaar dat ik in strijd met uw verzoek zal han
delen."
De volgende beschrijving wordt gegeven van dé
Allen Paper Car-wheel Company, te Pullman, in
den staat Illinois, welke maatschappij sedert 1871
de bekende Pullman-slaap- en salonwagens van
papieren wielen voorziet.
De bezoeker der fabriek wordt eerst gebracht in
een lokaal op de eerste verdieping, waar de
grondstof ontvangen wordt, zijnde gewoon stroo-
bordpapier. Dit wordt aangevoerd in schijven,
welke iets grooter zijn dan de omtrek der wielen,
die 26,33 of 42 Eng. duimen bedraagt. In 't mid
den der schijven wordt een gat gemaakt, bestemd
voor den naaf van het wiel. Drie van zulke
schijven worden met gewone stijfsel, die er met
een borstel op wordt gesmeerd, aan elkander
gehecht. De aldus gevormde driedubbele schijven
worden op stapels gelegd van een voet of drie
hoog. Deze massa wordt gedurende drie uren
onder een hydraulische pers van 650 ton geplaatst.
Wanneer zij daar weder uit genomen worden, is iedere
drievoudige schijf een stevige plank geworden.
Deze planken worden in een verhit vertrek, gedu
rende twee weken, of zooveel langer als noodig is
om er iedere droppel vocht uit te trekken, bloot
gesteld aan eene temperatuur van 120° Fahr.
Daarna gaan ze weder naar beneden, worden
opnieuw op andere schijven geplakt, geperst, ander
maal gedroogd en ondergaan deze bewerking zoo
dikwijls tot ze de vereischte dikte hebben bekomen.
Eene driemaal herhaalde hydraulische persing en
een verblijf van zes weken of langer in de droog-
kamer is hiertoe in den regel noodig.
Het papier is dan gereed om voor wielen ge
bruikt te worden en zoo stevig als het hardste
hout. De dikte wisselt af van 4 tot 5 duim,
naarmate van den omvang der wielen: voor een
wiel van 42 duim zijn 117 vellen, voor een van
26 duim 100 vellen bordpapier noodig. Het
papierblok wordt vervolgens op een draaibank pas
gemaakt voor een stalen wielband, met dien ver
stande dat het blok altijd een weinig grooter
blijft dan de wielband. Daarna komt het blok
in handen van den schilder, die er eene dubbele
laag bruine minerale verf op legt. Vervolgens
gaat het weder naar de bovenverdieping en wordt
morgenlicht. Dit was de eerste maal dat sir Ge
offrey hem goed kon zien. De tuinkamer op de
hoeve lag op het Oosten, zoodat het den vorigen
avond tamelijk duister was geweest en buitendien
stond de canapé achter in de kamer. Toen sir Geoffrey
thans het kind aanstaarde, trof hem een gelijkenis,
hij wist echter niet met wien. Vooral die heldere
blauwe oogen, die hem zoo doordringend aanzagen,
kwamen hem zeer bekend voor.
«Hij zegt dat ik niet aan papa mag schrij
ven voordat ik beter ben," zei Arthur, die sir Ge
offrey reeds als een oude kennis beschouwde.
«Wie zegt dat?" vroeg de baron.
«Die mijnheer, die met mijnheer Duffham
hier geweest is."
«Hij meent die dokter van Worcester," viel
mevrouw Layne in. Zij was weer in haar leuning
stoel gaan zittenhaar bril lag tusschen de bladen
van den Bjjbel, dien zij weer op haar schoot ge
nomen had; zij vouwde hare gerimpelde handen
met zwarte mofjes en witte plooisels over het boek
en knikte nu en dan alsof zij bezig was in te
dommelen.
«Het spijt mij zoo dat dit geschied is," zei
sir Geoffrey tot haar. «De kleine jongen kwam aan-
loopen om de pauw te zien, naar het schijnt, en
ik reed heel hard. Ik zal bij dien draai nooit weer
hard draven."
«Maar sir Geoffrey, zij zeggen dat het kind
bij den hoek vlak tegen het paard aanliep, dat
kunt gij toch niet helpen."
«Het was mjjn schuld, grootmama" zei Ar
door de hydraulische pers in den stalen wielband
geperst, onder eene drukking van 3000 pond op
den vierk. duim. Het papierblok vormt dan met
den wielband eene onverbrekelijke, vaste massa.
Nu wordt de naaf op zijn plaats gebracht en
worden stevige ijzeren platen aan weerszijden van
het wiel met door en door gaande bouten vastge
hecht. Hiermede is het wiel gereed. Het gewicht
van een wiel van 42 duim is ongeveer 1115 Eng.
ponden, verdeeld als volgt: papier 185; wielband
560; zijplaten 170; naaf 200; bouten 50 pond.
(Een Eng. pond 0.453 kilogram).
Een papieren wiel van 33 duim kost ongeveer
80 dollars 200); een ijzeren wiel bijna 15 dol
lars 37.50). Daarentegen wordt verzekerd dat
het papieren zooveel duurzamer is, dat het veel
goedkooper zal uitkomen. Met een as in ijzeren
wielen kan een afstand van 100.000 Eng. mijlen
afgelegd worden; in papieren wielen bedraagt die
afstand gemiddeld ruim 400.000 mijlen. Dit verschil
wordt veroorzaakt doordat het papier de trillingen
niet voortplant, terwijl ijzeren wielen die over
brengen op de assen en ze daardoor doen afslijten.
Bovendien zijn de papieren wielen zelf onverslij-
telijk. Als de wielband versleten is, kan er een
ander omheen gelegd worden. Gebroken wielen
worden in de fabriek te Pullman gerepareerd.
Gevaar voor ongelukken bestaat bij deze wielen
zoo goed als niet. Sedert tien jaren dat de
Pullman-Company ze gebruikt, is er nog nooit
een papieren wiel of een as, die eraan bevestigd
was, gebroken.
De firma Allen vervaardigt tegenwoordig vier-
tot zesentwintig wielen per dag en heeft ongeveer
80 werklieden in haar dienst; maar men ver
wacht dat deze cijfers spoedig aanmerkelijk meer
zullen worden.
De commissie van bestuur over de gemeente
gasfabriek alhier heeft haar eerste jaarverslag,
over het dienstjaar 1881, uitgebracht, waaraan
wij het volgende ontleenen.
Behalve de gewone werken, het vernieuwen
van ovens, het herstellen van pijpen enz., werden
in 1881 belangrijke buitengewone werken uitge
voerd, als afrastering van het terrein der fabriek,
het aanschaffen van een nieuwen stoomketel, het
maken van fundeeringen voor een gegoten ijzeren
gaskuip met gashouder, het bouwen van een
kolenloods en van een directeurs-woning enz.
Tengevolge dezer werken, die groote uitgaven
hebben gevorderd, kan de commissie in haar ver
slag zeggen dat de fabriek, op de stokerij na, die
eene nieuwe mainpijp vordert, in zeer voldoenden
toestand verkeert.
De gasproductie kan slechts bij benadering
worden opgegeven, omdat de fabriek niet in het
bezit van een fabrieksmeter waszij wordt op
448.589 M3 geschat. Voor de distillatie werden
26.195 HL. Engelsche gaskolen verbruikt, gevende
eene opbrengst van 17.125 M3 gas per HL. Deze
kolen leverden 35.179 HL. cokes of gemiddeld
1.34 HL. cokes per HL. steenkolen, voorts 716
HL. teer en 1731 HL. ammoniak-water
Omtrent de 'hoedanigheid van het gas zegt de
commissie, dat proeven, door middel van het lood
suikerproces genomen, voortdurend bevredigende
uitkomsten opleverden. De lichtkracht werd de
laatste maanden van '81 gemeten door den veri
ficateur van Giroud en bedroeg gemiddeld 14.92
a 15.20 kaarsen. Binnen kort zou het onlangs
aangeschafte Harcourfs colour test apparate nauw
keurige opgaven verstrekken omtrent het koolzuur
en het zwavelwaterstofgehalte. Op het gehalte
van het gas zijn de handelingen van den machi
nist, met het toezicht op den exhauster belast,
van grooten invloed. De controle op dezen beambte
wordt gehouden door een Wright exhaust register.
De drukking is zwaarder dan vóór 1 Januari
1881. De zwaarste druk 's avonds aan de fabriek is
van 40 m. m. en wordt na 8 uren elk half uur
met 2 m. m. verminderd, zoodat zij te midder
nacht nog 24 m. m. bedraagt. Na middernacht
neemt de drukking ieder half uur met 1 m. m.
af, zoodat ze om 3j uur 17 m. m. bedraagt. De
dagdrukking is van 15 m. m.
thur, »en daarom wilde ik aan papa schrijven;
ik wil het hem zeggen."
«Ik geloof dat het beter is als ik voor u
schrijf", zei sir Geoffrey en zag hem lachend aan.
«Wilt gij dat doen? Zult gij zeggen dat het
mijn schuld was
«Neen, ik zal zeggen dat het de mijne was."
«Maar het was de uwe niet. Gij moogt niets
schrijven dat niet waar is. Ik weet niet wat tante
Mary zou doen als zij dacht dat ik een onwaar
heid zei of schreef. Gij weet mijnheer, God hoort
alles wat wij zeggen." Sir Geoffrey lachte droevig
bij die ernstige woorden en bij den ernstigen blik die
uit die mooie oogen kwam. Onwillekeurig kwam de
wensch bij hem op dat hij zulk een moedigen, on
verschrokken, rechtschapen zoon mocht hebben, als
die knaap blijkbaar was.
«Dan zal ik hem maar liever beschrijven, hoe
het gebeurd is en majoor Layne zelf laten beslissen
wie de meest schuldige is."
«Gij moet vertellen van de pauw en dat hij
zijn staart opgezet had."
«Natuurlijk. Ik zal majoor Layne vertellen
dat zijn zoontje ik heb uw naam nog niet
gehoord," viel hij zichzelf in de rede. «Hoe heet gij
«Arthur. Papa heet Richard en mijn groote
broer ook; die is op de koninklijke academie. Wel
ken naam vindt gij mooier, mijnheer?"
«Ik geloof Arthur. Dat is mijn eigen naam
ook."
«Gij heet immers Geoffrey?"
Ja, maar Arthur ook."
Op 1'Januari '82 bedroeg het aantal gasver-
bruikers 487 met 539 meters, terwijl op 1 Januari
1881 slechts 473 meters in gebruik waren.
Over de meters werd verbruikt 275.038 Ms gas,
terwijl voor de straatverlichting 92.362 M3 noodig
was.
Het geleden gasverlies wordt op 15.15% dei-
productie of 67.987 M3 begroot.
Wat de financieele resultaten betreft wordt mede
gedeeld, dat de fabriek op den 1 Januari 1881 aan
de gemeente schuldig was 108.405.37, zijnde de
koopprijs der fabriek eir wat daarbij werd overge
nomen.
Op 1 Oct. 1881 werd door de gemeentekas
25000 en op 31 Dec. 28700 voor uitbreiding,
herstelling en vernieuwing der fabriek verstrekt,
zoodat zij op 1 Jan. 1882 162.105.37 aan de ge
meente schuldig was.
Het saldo der exploitatie-rekening bedraagt
13130,51 f, of 2823.28 meer dan waarop bij de
begrooting gerekend was. De commissie stelt voor
om van deze som 4872.85f als rentevergoeding
en f 8257.66 als terruggave van kapitaal in de
gemeentekas te storten.
De ontvangsten der fabriek hebben over het af
gelopen jaar 48807.13§ bedragen, waaronder voor
komt 28018.61 voor aan particulieren ge
leverd gas, 8207.97voor straatverlichting,
6766.83 voor cokes, ƒ2066.34 voor koolteer en
2108.25 voor meterhuur.
De uitgaven bedroegen 35676.62, waaronder
steenkolen 18201.70, salarissen /10365.97J en
onderhoudskosten 3863.92.
Door de rectoren der meeste gymnasia in Neder
land is aan den minister van binnenl. zaken het
volgende elders ingediend,
Geven te kennen enz.
1°. dat op eene heden te Utrecht door hen
gehouden vergadering het hun wenschelijk is voor
gekomen
a. dat het recht om een getuigschrift te ver-
leenen van met vrucht volbrachten gymnasialen
cursus worde toegekend aan de leeraren en dat
geschillen over het uitreiken van dit getuigschrift
gerezen, door curatoren worden beslist
b. dat zoo er tegen een dergelijk voorstel be
zwaar bij uwe excellentie mocht bestaan, zij in geen
geval gevolg geve aan de voorstellen, in het rap
port van heeren gecommitteerden Staatscourant
van 26 en 27 Maart ll.,n°. 73), aanbevolen, of aan
die wijzigingen verder in de wet en in het pro
gramma van eindexamen voorgesteld, welke de
strekking hebben om aan gecommitteerden invloed
te geven op de regeling van het examen
c. dat, indien de wet in dien zin gewijzigd
mocht worden, dat aan gecommitteerden de door
hen verlangde bevoegdheid om zelf vragen tot de
examinandi te richten werd toegekend, aan die
toekenning de bepaling worde toegevoegd, dat
eerst na afloop van het door de leeraren af te
nemen examen van die bevoegdheid kan worden
gebruik gemaakt
d. dat aan den door de zes heeren gecommit
teerden in hun verslag uitgesproken wensch, dat
nl. de toekomstige medici en natuurphilosophen
ook mogen worden geëxamineerd in die weten
schappen, welke bijzonder ter voorbereiding voor
hunne eigenlijke vakstudie dienen, worde gevolg
gegeven. OndergeteeJrenden zoudeneen examen in
die vakken, zij het ook niet een zoo omvangrijk
examen als in het K. B. van 27 April 1877 werd
voorgesteld, in de plaats willen zien treden van
het examen, dat thans op den derden dag in de
Oude talen wordt afgenomen, terwijl zij eene
daarmede overeenkomstige wijziging in het K. B.
waarbij het leerplan wordt vastgesteld, insgelijks
wenschelijk achten
e. dat het vertalen in het Grieksch geen deel
van het eindexamen uitmake
2°. dat omtrent al de bovenstaande punten
eenstemmigheid van gevoelen heerschte met uit
zondering van punt la, waar zich eene stem tegen
heeft verklaard.
3°. dat de rectoren der gymnasia te Rotterdam,
'sHage en Middelburg, zich op uitnoodiging der
overige onderteekenaars bereid hebben verklaard,
aan uwe excellentie, zoo zij dit noodig mocht
achten, mondeling de gronden mede te deelen,
waarop het bovenstaande steunt.
Hetwelk doende, enz.
Utrecht, 12 April 1882.
Voor het examen in kunst-naaldwerk, dooi'
de vereeniging Tesselschade uitgeschreven, hadden
zich vijftien candidaten aangemeld. Op den 24,
25 en 26 dezer is het gehouden te Amsterdam in
het lokaal De Eensgezindheid. Er zijn tien can
didaten opgekomen, waarvan aan drie het diploma
is toegekend, zijnde de dames A. Knol te Mid
delburg, P. B. Mundhenk te Amsterdam en P. H.
Prins te Den Helder. Het volgend examen zal
jn April 1883 worden afgenomen.
Op dit oogenblik ontwaakte mevrouw Layne uit
haar dutje en zei op knorrigen toon tot Arthur
dat de dokter hem verboden had zooveel te praten.
Daarna vroeg zij sir Geoffrey vergeving dat zij het
gezegd had, maar zij dacht dat de dokters het
kind rustig en kalm wilden houden.
Sir Geoffrey nam de gelegenheid te baat om den
patient vaarwel te zeggen.
Mag ik den pauw komen zien als ik beter
ben, sir Geoffrey?"
(Wordt vervolgd.)
gedrukt bij de gebroeders abrahams
te middelburg.
