N° 16.
125e Jaargang.
1882.
Donderdag
19 Januari.
FEUILLETON.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1-7 regels/11,50
iedere regel meer 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de Publicilé G. L. Daube Cie. te Parijs, Londen, Frankfort a. M., Berlijn, Weenen, Zurich enz.
Middelburg 18 Januari.
Het arbeidersvraagstuk van den
Christelijken kant bezien.
EEN VERWOEST LEVEN
WIDDELBllRGSCHE COURANT.
In een lokaal in de Bogardstraat alhier werd
gisteren door den heer K. Kater, voorzitter van
het Christelijk werkliedenverbond Patrimonium en
metselaar bij de firma Van Vollenhoven te Amster
dam, eene voordracht gehonden over het arbeiders
vraagstuk, welke door een talrijk publiek werd
bijgewoond.
Ook wij hadden ons derwaarts begeven in de
hoop over deze groote vraag van onzen tijd be
schouwingen te vernemen, van een ander standpunt
dan waarop wij gewoon zijn ons te plaatsen, en
daardoor voor ons leerzaam. Wij vonden ons
daarin echter teleurgesteld. Onder den titel: De
sociale quaestie en hare oplossers gaf d» spreker in
de eerste plaats eene afkeurende critiek van de
Internationale en de Commune, in beider meest
overdreven stellingen, eene critiek die voor ons
land zooveel te minder tot de zaak doet, dewijl
naar spreker erkende, noch de Internationale noch
de Commune onder onze werklieden of bjj iemand
anders bijval gevonden hebben. Evenmin leerden wij
veel uit het verhaal van sprekers wedervaren in
eene »vakvereeniging," zoogenaamd van metselaars,
waaronder hij slechts een paar metselaars, niet
van de beste, aantrof en voorts een allegaartje
van lieden van allerlei ambachten, die alleen in eigen
wijsheid, in het opdreunen van groote woorden en
namen zonder zin en in ontevredenheid eenstemmig
waren. Ook deze lieden vonden te Amsterdam niet
den minsten aanhang en kunnen dns, wanneer van
oplossers der sociale quaestie" gewaagd wordt,
niet in aanmerking komen.
Hebben wij de voordracht wèl gevolgd, dan is
't den heer Kater gelukt later aan deze zelfde
metselaarsvereeniging eene betere inrichting te
geven, er voorzitter van te worden en door overleg
met de patroons, eene gewenschte loonsverhooging
te verkrijgen. Ditzelfde doel is door andere vak-
vereenigingen, met of zonder» Christelijken" grond
slag, meermalen bereikt, even als uit deze
vereenigingen de scheidsrechtelijke beslissingen
geboren zijn, welke in Engeland en elders aan
menigen strijd om het loon een vreedzaam einde
hebben gemaakt. Als zoodanig mogen de vak-
vereenigingen aanspraak maken, niet op den naam
van «oplossers der sociale quaestie," want die
quaestie zal bestaan zoo lang er eene maatschappij
bestaat, maar op dien van geschikte werktuigen
tot het uit den weg ruimen van eenige der moei
lijkheden, uit welke het arbeiders-vraagstuk is
samengesteld.
De slotsom van sprekers improvisatie, welke
twee uren duurde, was dat de oplossing der sociale
quaestie slechts te vinden is in het geloof aan
God en Zijn woord, waarin geleerd wordt dat er
33
boor
JESSIE EOTHEE.GILL.
HOOFDSTUK XVII.
Bij mijnheer Grey.
Ook hier was de begroeting harteljjk, want
Philip had de taak die hem opgedragen was goed
verricht en door zijn vlugheidflinkheid en
tegenwoordigheid van geest, zijn firma een
aanzienlijk geldelijk verlies bespaard, als ook
het verlies van haar goeden naam, wat nog
veel erger zou geweest zijn en daar zij edelmoe
dige menschen warenwaren nij ook bereid om
goede diensten van welken aard ook te erkennen.
Terwijl Philip druk bezig was met alles aan
mijnheer Starkie nit te leggen en nu en dan een
huivering gevoelde als hem in de gedachten schoo-
wat hem te wachten stond, als die eerste opget
wondenheid voorbij zou zijn en hij zich alleen
met zijne gedachten zou bevinden, kwam eensklaps
mijnheer Grey binnen.
Mijnheer Grey was een knap, breedgeschouderd
jong mensch, met een hoogst fatsoenlijk uiterlijk,
pngeyeer dertig jaar oud; hjj had den naam yan
standen en verschillen onder de menschen moeten
wezen, doch dat allen broeders zijn en plichten
jegens elkander te vervullen hebben. Op grond
daarvan deed hij uitkomen dat het eene dwaling
is, te meenen dat alleen de werklieden het volk
uitmaken. Allen, rijken, welgestelden en behoef-
tigen, vormen te zamen de natie en het is dns
noodig dat aller belangen in aanmerking ge
nomen worden en allen samenwerken om elkan
der het leven mogelijk te maken.
Op deze grondslagen is te Amsterdam Patrimo
nium opgericht, doch in de middelen door welke
dit verhond den toestand der werklieden zoekt te
verbeteren, konden wij niet veel verschil ontdek
ken met die, welke door allen die zich bij ons te
lande ernstig met het arbeiders-vraagstuk bezig
houden, worden aangeprezen. Patrimonium wil
het overleg tusschen de patroons en hunne werk
lieden bevorderen, door gemeenschappelijke over
weging van beider wenschen en belangen. Wij
herinnerden reeds dat hetzelfde de wensch is van
allen, die de bestaande geschilpunten zoeken te
beslechten zonder de maatschappij omver te wer
pen. Patrimonium wil den ouden dag van den
werkman verzekeren, waartoe sparen het middel
en een pensioenfonds het werktuig wezen moet.
Men weet dat hetzelfde denkbeeld van verschil
lende zijden op den voorgrond gesteld en reeds
tot een begin van uitvoering gekomen is. Wan
neer de menigvuldigheid der plannen nu de uit
voering maar niet onmogelijk maakt, mag men
hopen dat door deze eensgezindheid van doel de
zaak tot stand zal komen. Patrimonium hoopt,
even als iedere andere werkliedenvereeniging, het
opkomend geslacht te verbeteren door beter onder
wijs, doch stelt daarbij het Christelijk karakter
van dat onderwijs op den voorgrond. Dit is een
voornaam punt van verschildoch staat meer in
verband tot den staatkundigen toestand van Ne
derland, dan dat het uit eene verschillende ziens
wijze omtrent het arbeidersvraagstuk en zijne
oplossing voortvloeit. Wanneer men 't daarover
eens is, dat beter en meer algemeen onderwijs
voor de kinderen noodig is, dan moet die nood
zakelijkheid in verhand gebracht worden tot de
zoo wijd uiteenloopende godsdienstige zienswijze
van de ouders, in dien zin dat aan deze laatste
zooveel mogelijk, maar aan de behoefte
der kinderen in ieder geval voldaan wordt,
Wat aan 't godsdienstig karakter der scholen
ontbreekt, kan door voorbeeld en leer der ouders
en door afzonderlijk godsdienstig onderwijs aange
vuld worden; maar wanneer er voor de kinderen
op de scholen geen plaats, wanneer het schoolgeld
te hoog, het onderwijs gebrekkig is, of ook wan
neer het aan de onverschilligheid of de winzucht
der ouders vrijgelaten wordt om hun kroost in
onkunde en verwildering te laten opgroeien, dan
is voor de kinderen het verlies onherstelbaar.
Patrimonium telt 15 afdeelingen en zijn voor
zitter tracht thans, door voordrachten op verschil
lende plaatsen, aan het verhond uitbreiding te
geven. Tot het vormen eener afdeeling zijn 15
leden noodig; de contributie bedraagt voor gewone
een weinig trotsch en terughoudend te zijn, maar
Philip mocht hem de enkele malen, waarin hij
met hem te doen had gehad, gaarne lijden. Hij
begroette Philip hartelijk, knoopte een gesprek
met hem aan, toonde belangstelling in hetgeen Philip
hem vertelde en noodigde hem uit, hem dien
middag naar zijn huis te vergezellen en een paar
dagen bij hem en zijn vrouw door te brengen.
Bjj elke andere gelegenheid zou dit vooruitzicht
alleronaangenaamst voor Philip geweest zijn, of
liever zijn eenvoudig, warm hart zou opgekomen
zijn tegen het denkbeeld om hij vreemden te gaan
logeeren, voordat hij nog te nauwernood een woord
met zijn lievelingszuster gesproken had, of eer
zijne ouders zelfs wisten dat hij weer in het land
was; maar nu waren de omstandigheden geheel
ongewoon. Het denkbeeld om geheel nieuwe
plaatsen en tooneelen te bezoeken, was zeer aan
lokkelijk. Hij nam de uitnoodiging van mijnheer
Grey aan en zond Grace het bovenvermelde briefje.
Het buitenverblijf van den heer Grey, Balliards
geheeten, lag acht of negen mijlen buiten Irkford,
m een heerlijke, frissche streek, te midden van
heidevelden en bosschen. Mijnheer Groy reed
daarheen toen de zaken afgedaan waren en het
ritje was dien avond zeer aangenaam, de lucht
was koel, de zon ging helder onder en wierp lange
schaduwen; zij vlogen schielijk langs heerlijke
landwegen en eer de duisternis viel sloegen zij
een laan in met denneboomen aan weerszijden
en hielden voor een groot steenen gebouw stil. Zij
gingen door een groot# zaal naar een gezellige
leden (werklieden »met de hand of het hoofd")
minstens 50 cent, voor buitengewone leden (pa
troons, fabrikanten, begunstigers enz.) minstens
éen gulden 's jaars. Het bestuur is uit gewone
en buitengewone leden samengesteld.
Op de vergadering van gisteren, verklaarden 38
der aanwezigen zich bereid tot Patrimonium toe
te treden.
Tot deze mededeeling van de hoofdstrekking
der toespraak moeten wij ons bepalen, dewijl eene
menigte bijzonderheden en uitweidingen, die eraan
vastgeknoopt werden, huiten verband daarmede
stonden en niet tot een samenhangend verslag te
vereenigen zijn. Wat ons leed deed, was de toon
van afkeuring en minachting, waarop de spreker
zich uitliet over hetgeen door anderen, die niet
tot zijne geloofsrichting hehooren, gedaan wordt
tot bereiking van hetzelfde doel als hij het zijne
noemdeverbetering van den toestand van den
handwerksman. Wanneer de firma, waar de heer
Kater werkzaam is, en andere patroons, op grond
der voorschriften van de Christelijke zedeleer,
nit eigen beweging veel doen tot verbetering
van het lot hunner werklieden, en wanneer dat
zelfde, eveneens uit eigen beweging, gedaan
wordt door den heer Yan Marken te Delft, door
fabrikanten te Enschedé en door eene menigte
patroons in alle landen, op grond van het alge-
meene, aan Christenen, Joden, Mahomedanen en
Bouddhisten eigen beginsel der menschenliefde,
dan zouden wij meenen dat iemand, die zonder
nevenbedoelingen het heil der arbeiders op het
oog heeft, deze overeenstemming zou moeten toe
juichen. De heer Kater heeft voor het streven
van een Yan Marken, een Storck, een Leclaire,
een Böhmert, een Billon-Isaac en van zoo vele
anderen, slechts woorden van minachting. Meent
hij aldus de samenwerking te bevorderen, op welke
hij prijs zegt te stellen
Even onaangenaam trof ons de felheid, waar
mede spreker te velde trok tegen het uitzuigen"
en het «afpersen" van de meerderheid der natie,
ten behoeve van het onderwijs op hoogescholen
en hoogere burgerscholen, dat genoten wordt door
de kinderen van gegoede ouders, die aldus «be
deeling" genieten, terwijl aan andere «bedeelden"
het kiesrecht ontzegd wordt. De spreker vergat,
toen hij aldus den klassenhaat predikte, in be
woordingen die het bloed aan 't koken moesten
brengen van ieder die hem hoorde, dat op de
genoemde scholen de kinderen gaan van diezelfde
patroons en fabrikanten, op wier samenwerking
en eenheid van belangen met de overige standen
hij een oogenblik te voren gewezen had. Ook
verloor hij uit het oog, dat hoogescholen de
kweekplaatsen zijn van predikanten en van mannen
der wetenschap, wier leiding en voorlichting op
den arbeid van den ambachtsman den gewichtig-
sten invloed uitoefent. Daarom is he t hooger
onderwijs te allen tijde het voorwerp der zorg
geweest van de meest verlichte en vrome vorsten
en regeeringen, en werden, in het donkerste tijd
stip onzer historie, in Nederland hoogescholen
gesticht, zonder dat iemand vroeg of zij, die
woonkamer, waar een dame zat te borduren, aan
wie Philip werd voorgesteld; dat was Lady Elisa
beth Grey.
De zorgen -en beslommeringen van Philip schenen
inderdaad voor het oogenblik op den achtergrond
te gerakenterwijl hij stond te praten met deze
schoone, vriendelijke jonge vrouw*
«Lieve," had mijnheer Gïey gezegd, «laat ik
u mijnheer Massey voorstellen, iemand die ons
groote diensten in China bewezen heeft, Massey,
Lady Elisabeth Grey."
«Dan mag ik u waarlijk wel de hand drukken,
als gij ons zulke groote diensten bewezen hebt.
Blijft mijnheer logeeren, Dick?"
«Ja, hjj zegt dat hij een paar dagen blijven
kan en ik hen overtuigd dat hij genoeg avonturen
weet te vertellen om u zelfs tevreden te stellen
want hij is in een afgelegen, woest oord geweest.
Is dat de bel voofc het toilet reeds Dan komen
wij later dau ik dacht."
«Ja, het is de bel voor het toilet en eer ik
het vergeet, er komen nog een paar gasten eten.
Ik weet waarlijk niet wie ik u zal geven om aan
tafel te brengen, mijnheer Massey van welk soort
van jonge dames houdt gij het meest
«Ik zal zeker met elke jonge dame ingeno
men zijn, die gij voor mij wilt kiezen", antwoordde
Philip, terwijl het bloed hem naar het hoofd steeg,
met een plotseling gevoel van pijn aan het hart;
maar hij bemerkte dat hij die pijn nog in zijn
macht had. Hij kon haar verdragen zonder van
houding te veranderen en zelfs terwijl zij knaagde
daar onderwijs genieten zouden, tot de «bedeel
den" zouden hehooren.
Onnoodig te zeggen, dat ook het lager onderwijs
aan de beurt kwam en het «onrecht", dat door de
staatszorg voor de openbare school aan «de meer
derheid" der natie wordt gepleegd, in schrille
bewoordingen werd afgeschilderd. Men is dat nu
eenmaal gewoon. Naar onze meening heeft deze
beschouwing, waar van «de sociale quaestie en
hare oplossers" sprake is, weinig zin.
Enkele beweringen, die van onkunde getuigden,
kunnen in den mond van een werkman met ver
schooning voorbijgegaan worden. Van dien aard
was de uitvaldat de regeering van ons land
behoort bij den koning en ons volk niet gediend
wil zijn van eene kamer, die den koning in een
hoek wil zetten." Onze koningen, die zoo lang
het koningschap bestaat, zich de trouwe wachters
onzer constitutioneele instellingen hebben getoond,
zouden de eersten wezen om deze onhistorische
bewering te logenstraffen. Ten aanzien van het
kiesrecht, gelooven wij dat de heer Kater bij zijne
antirevolutionaire vrienden geen bijval zal ont
moeten. Tegenstander van het algemeen stemrecht,
bestreed hij den census, als den onzedelijken maat
staf van iemands bevoegdheid naar het cijfer van
zijn belastingbiljet, en betoogde hij met nadruk,
dat aan een groot aantal mannen, die tot het
kiesrecht volkomen bekwaam zijn, dit recht ge
geven behoort te worden. Dit komt ongeveer
neer op een kiesrecht der capaciteiten, waarvan
men aan de zjde, waar Patrimonium op steunt,
geenszins gediend wil zijn.
In 't algemeen hadden wij ons van deze voor
dracht meer voorgesteld. Wij gelooven gaarne
dat de heer Kater zekeren opgang maken kan hij
een publiek van geringe kennis; maar wanneer
'them inderdaad ernst is met de samenwerking
van alle standen, dan zal hij of zich nog veel
studie moeten getroosten, èf het werk der mon
delinge overreding aan meer bevoegden moeten
overlaten.
In eene op 16 dezer alhier gehouden vergade
ring van vennooten der Middelburgsche Maatschappij
van Stoomvaart is een voorstel van den bestuurder,
om in plaats van een kostbare herstelling aan
stoomboot Middelburg no. 1, een geheel nieuw
stoomschip te doen houwen, door de vennooten
met meerderheid van stemmen verworpen.
Den heer J. L. van Wuijckhuise is, Op zijn
verzoek, door burg. en weth. dezer gemeente eervol
ontslag verleend als onderbrandmeester. In de
daardoor bij de brandweer onstaande vacature is
voorzien door de benoeming van den heer J. C.
van de Poll.
Prinses Helena van Slseswijk-Holstein, eergis
teren met haar echtgenoot, prins Christiaan, voor
de zesde maal de reis van Engeland naar het
vasteland over Vlissingen doende, betuigde bij die
gelegenheid, voor het verlaten van de mailboot,
den gezagvoerder haar dank voor het beleid,
waarmede hij, te midden van een dikken mist,
kon hij lachen en praten, als ware hij met het
geheele menschdom op den besten voet.
Daarna werd hij boven gebracht om zich te
kleeden, een bezigheid die hij zoo spoedig moge
lijk verrichtte daar hij bang was voor elke vijf
minuten alleen met zich zelf en de spookgestalte,
die bereid was hem in het eerste onlewaakte
oogenblik te bespringen.
Vervolgens kwam het middagmaal en een
prettige, huiselijke avond, waarin Philip, tot zijn
groote verbazing, een held in het klein was en
werk had om de tallooze vragen te beantwoorden,
door twee bevallige jonge dames tot hem gericht,
die beweerden groot belang te stellen in China
en alles wat er toebehoorde, doch wier grootste
nieuwsgierigheid bleek te zijn om te weten wat
voor porselein en andere aardigheden hij mede
gebracht had uit het Hemelsche Rijk.
«Ik mag uw mijnheer Massey wel, Dick",
zei Lady Elisabeth terzijde tot haar gemaal. «Hij
heeft het eerlijkste gezicht dat ik ooit gezien heb
en ook het knapste".
«Ja, ik ben blij dat hij u bevalt, ofschoon
hij somtijds vreemde manieren heeft. Hebt gij wel
gezien hoe hij nu en dan opschrikt en eensklaps
rondkijkt, alsof—'tis moeielijk om die uitdruk
king te beschrijven. En hij heeft juffrouw
Woodside nu al sedert twee minuten zitten aan
staren, zonder een woord te verstaan van het
geen zij zeide.
«O ja, dat heb ik ook opgemerkt. Maar
hebt gij niet gezegd dat hij van daag eerst aange*