N°. 114.
1Ï4' Jaargang.!
1881.'
Maandag
16 Mei.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3jm. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1-7 regels 1.50
iedere regel meer 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de Publicité G. L. Daubk Cie. te Parijs Londen, Frankfort a. M., Berlyn Weenen, Zurich enz.
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
Middelburg, 14 Mei.
De Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche
Vereeniging.
- «n - -.w w—i "~"-É
MIDDELR11RGSCHË COURANT.
Door de oprichting der N. Z. A. Vereeniging
is, gelijk prof. Harting zich Donderdag te
Utrecht uitdrukte: „de laatste stempel gezet
op een werk, dat eerst daardoor vruchtbaar
in zijne gevolgen kan worden."
Met dit „werk" heeft de redenaar de be
weging bedoeld, in Nederland voor de Trans
vaal opgewekt, welke door de geestdrift waar
van zij blijk gaf, door hare algemeenheid, door
haar volkomen onbaatzuchtigheid en door nog
andere harer karaktertrekken, een belangrijk
verschijnsel in het geestelijk leven van ons
volk genoemd mag worden.
Is deze beschouwing juist, dan verdient de
vereeniging, opgericht om deze beweging duur
zaam vrucht te doen dragen, grooter en werk
zamer belangstelling, dan in onzen „bonden
rijken" tijd aan deze soort van scheppingen
veeltijds geschonken wordt.
De Ned. Z. Afr. Vereeniging is Donderdag
jl. opgericht door een honderdtal Transvaal-
vrienden, daartoe te Utrecht bijeengekomen.
Art. 1 van hare voorgestelde statuten luidde,
zooals wij te zijner tijd medegedeeld hebben
»Er bestaat een Nederlandsche vereeniging tot beharti
ging van de belangen onzer stamverwanten in Zuid-Afrika,
onder den naam Nederlandich - Zuid-Afrikaansche Vereeni
ging."
Die vereeniging stelt zich ten doel om, binnen de perken,
door de internationale rechtsverhoudingen aangewezen, door
alle wettige middelen al datgene te doen, wat strekken kan om:
1. de handen met onze stamgenooten in Zuid-Afrika
nauwer toe te halen en in overleg met hen aldaar hulp
bronnen voor landbouw, nijverheid, handel en andere
stoffelijke belangen te openen en te ontwikkelen;
2. de publieke opinie zoo ten onzent als in het huiten-
land over de toestanden in Zuid-Afrika voor te lichten.
Elk streven om dezerzijds invloed uit te oefenen op de
zedelijke of godsdienstige gesteldheid der bevolking, blijft
daarbij uitgesloten;"
Er waren tegen deze omschrijving en afba
kening van het doel en streven der vereeniging
bij velen bezwaren gerezen. Men vond ze aan
den eenen kant te onbestemd, te onduidelijk,
aan den anderen kant te bindend, te belem
merend. Eenige dagen voor dat de N. Rott. Ct.
in hare artikelen van Woensdag en Donderdag
die gebreken uiteenzette, had de afgevaardigde
van het Middelburgsche comité, die als zooda
nig aan de beraadslaging over de concept
statuten bad deelgenomen en tot de oprichting
mede zou werken, aan de ontwerpers voorge
steld de 2e al. van art. 1 aldus te doen luiden:
1. de banden met onze stamgenooten in Z. a. nauwer
toe te halen en, in overleg met hen, aldaar wetenschap,
landbouw, nijverheid, handel en andere stoffelijke belangen
te bevorderen.
Door de bijvoeging van het woord „weten
schap" beoogde hij dén werkkring der ver-
eeniging uit te breiden over een gebied, dat
anders Voor haar misschien gesloten zou blij ven
op grond harer verplichting om zich uitsluitend
tot „stoffelijke" belangen te bepalen, en het
uitoefenen van alléü invloed, niet slechts op
godsdienstig, maar ook op het zoo uitgestrekte
en onbepaalde „zedelijk" gebied, te vermijden.
Met het oog daarop gaf hij, op de vergadering,
tevens in overweging uit de laatste alinea de
woorden „en zedelijkè" te laten vervallen;
dewijl hij het eene onmogelijkheid achtte, dat
een persoon of eene vereeniging zich met een
ander persoon of eene natie bemoeien en voor
óf met hem werkzaam zijn kan, zonder kans te
loopen van door die bemoeiingen eenigen „ze
delijken," of ook onzedelijken, invloed
pit te oefeneu.
Andere voorstellen, in denzelfden geest, of
op dezelfde bezwaren gegrond, werden op de
vergadering gedaan. Maar den voorzitter, prof.
Fruin, konden ze niet bekoren. Hij verklaarde
uitdrukkelijk en herhaaldelijk dat de niet-
vermelding van het woord wetenschap, het
bevorderen van wetenschappelijke belangen
niet uitsloot, vermits bij het „openen van
hulpbronnen voor landbouw, nijverheid, handel"
enz., telkens de wetenschap te pas komt.
Op grond dezer verklaring trok de voorsteller,
er akte van nemende dat het n i e t in de
bedoeling van de oprichters der vereenfging
ligt, van de „stoffelijke" belangen datgene uit
te sluiten wat tot de ontwikkeling van den
geest in verband staat, later zijn amendement in.
Niet zoo spoedig werd het verschil over het
omschrijven der onthouding op zedelijk gebied,
beslecht. Prof. Kuyper vestigde, uit naam van
het comité, er de aandacht op dat men niet
genoeg lette op het ingevoegde woord dezer
zijds. De ontwerpers wilden voorkomen, dat
aan de Transvalers iets opgedrongen zou wor
den waarvan zij niet gediend wilden zijn.
Mochten door hen bemoeiingen verlangd
worden, die ook tot het oefenen van zédelijken
invloed konden leiden, dan, zeide hij, zou
daartegen geen bezwaar bestaan. Het artikel
was noodig, niet zoozeer met het oog op Ne
derland, maar vooral met het oog op de
Transvalers. Men moet zich geen illusien maken.
Onze stamverwanten daarginds zitten niet begee-
rig op onze hulp en onze bemoeiing te wachten.
Integendeel, er bestaat wantrouwen tegen
ons. De mislukte Burgers-beweging, welke
thans door diens geestverwanten en helpers,
zooals o. a. door den heer Jorissen, erkend
wordt verkeerd opgevat en bedoeld te zijn ge
weest, heeft in de Transvaal afkeer van
Nederlandsche bemoeiingen gewekt. Wil men
dus nu met eene nieuwe vereeniging tot hen
komen, dan moet die vereeniging in hare
statuten duidelijk, ondubbelzinnig, in woorden
die ieder Transvaler verstaat, te kennen geven
dat zij niet bedoelt datgene waar men daar
ginds bevreesd voor is. Daarom kon het
woord „wetenschap" niet opgenomen worden,
dewijl dit op den wantrouwenden en niet juist
op veel wetenschap gestelden geest der Trans?
valers een verkeerden indruk kon maken, en
moest de uitsluiting van bemoeiingen ojP% ze
delijk" gebied gehandhaafd blijven, teneinde
ook de geringste bedenking bij ben te voor
komen.
Men vertrouwo overigens, voegde prof.
Fruin erbij, op het toekomstig bestuur der
vereeniging, dat de vergadering te kiezen heeft.
Wil dat bestuur oneerlijk of onverstandig tewerk
gaan, dan zullen statuten het toch niet kunnen
binden. Maar op het onbekende gebied, waar
men zich gaat bewegen, en waar iedere misstap
een doodloopende dwaalweg kan wezen, moet
aan de ervaring en de goede trouw van de
mannen, wien men de eerste leiding der ver
eeniging toevertrouwt, veel overgelaten worden.
Door deze betoogen liet de vergadering zich
overtuigen. De meeste voorgestelde amende
menten werden ingetrokken, de enkele over
geblevene verworpen. Art. 1 werd goedgekeurd
nadat de laatste alinea door het comité, om
de bedoeling nog duidelijker te doen uitkomen,
aldus gewijzigd was:
»Elk streven om, bij wijze van propaganda, op de
zedelijke of godsdienstige gesteldheid der bevolking dezer
zijds invloed nit te oefenen, blijft daarbij uitgesloten."
Bij de behandeling der overige artikelen van
de statuten, welke de huishoudelijke samen
stelling. der vereeniging regelen, zullen wij
niet stilstaan. Haar uitvoerend bestuur zetelt
te Amsterdam, 7 van de 15 leden van het
hoofdbestuur moeten aldaar, 8 daarbuiten woon
achtig zijn. De contributie der leden bedraagt
(minstens) 3, die der donateurs, als hoedanig
sicb reed» ëenige personen hébben doen in
schrijven, minstens 100 's jaars. Afdeelingen
kunnen overal gevestigd worden. (In Drenthe
is eene talrijke afdeeling reeds geheel gecon
stitueerd.)
Hen die omtrent de beraadslagingen uitvoe
riger ingelicht wenschen te worden, verwijzen
wij naar het ütr. Dagblad van Vrijdag 13
Mei, dat een verslag van bijna 9 kolommen
over de vergadering bevat.
Zooals wij de vereeniging nu, uit de om
schrijving van haar streven, hebben doen kennen,
durven wij voor haar eene algemeene en
werkzame belangstelling in te roepen. Hoe
men over de statuten denken moge, is van onder
geschikt belangze bevredigen ook ons nog
niet en critiek ware gemakkelijk. Hoofdzaak
is, dat eene vereeniging tot stand is gekomen,
welke zich ten doel stelt de geestdrift en de
sympathie, door den Transvaal-oorlog in Neder
land gewekt, te bestendigen en vrucht te doen
dragen. Op welke wijze de vereeniging wer
ken zal, hangt slechts voor een klein deel af
van hare statuten, maar in de eerste plaats
daarvandat zij bestaat. Een goed bestuur
kan in goede richting werkzaam zijn, ook met
gebrekkige statuten. Daarom is het wensche-
lijk dat de Ned. Z. Afr. Vereeniging overal in
Nederland steun vinde en afdeelingen zie ver
rijzen. De strijd der Transvalers heeft het
edelste, wat in ons volk leeft, opnieuw in
beweging gebracht. Wie nu iets van die
aandoening mede heeft gevoeld en den wil heeft
de bewegingen van zijn gemoed niet voorbijgaand
en onvruchtbaar te doen zijn als het zwiepen van
een riet, die werke door zijn toetreden tot
de vereeniging ertoe mede, dat zij haar werk
aanvaarde. Van de handelingen harer be
stuurders zal het later voor een groot deel
afhangen of zij blijft leven en bloeien. Voor
't oogenblik ligt het op den weg van ieder
die zich een Transvaal-vriend noemt of genoemd
beeft, de tot stand gebrachte oprichting op 't
papier eene schepping in werkelijkheid te doen
worden.
Voor het leven onzer natie is dat eene
zaak van niet ondergeschikt belang. Niet
slechts omdat de Nederlandsche nationaliteit in
kracht en waardigheid winnen zal door het
aanknoopen en vasthouden van den broederband
met hare zonen ten Zuiden van den Evenaar,
maar vooral omdat de Ned. Z. Afr. Vereeniging
geboren uit eene beweging in 't gemoed van
ons volk, op welke wij trotsch mogen zijn,
van dien eervollen oorsprong het kenmerk zal
blijven dragen
„Wij verlangen, zoo besloot prof. Harting
Donderdag zijne schoone rede, niets anders
dan de plichten, die de bloedverwantschap
oplegt, getrouw te vervullen, ook thans, nu
het door de Transvaal-beweging opgewekte
streven van zijn zuiver idealistisch standpunt
overgaat op practisch terrein.
„Wij zullen niet de belangen van oud-Ne
derland, maar die van zijne in Afrika Wonende
zonen op den voorgrond plaatsen. Wij zullen
toonen hun vertrouwen in onze eerlijkheid,
rechtschapenheid en goeden wil waardig te zijn,
en zoo trachten mede te werken tot bevordering
van het geluk, de eendracht en de vreedzame
ontwikkeling en aaneensluiting der geheele
blanke bevolking van Zuid-Afrika, waarvan
de bestanddeelen bestemd zijn eenmaal tot een
groot volk samen te smelten, dat de drager
en voortplanter der Europeesche beschaving
zal zijn.
„Zoo blijve in de nieuwe-phase, waarin de
Transvaal-beweging thans treedt, nog de rich
ting naar een ideaal doel, die haar van den
beginne af gekenmerkt heeft, bewaard en be
stendigd, en levere de Vereeniging, die wij
op het punt staan te vestigen, het bewijs dat
ook in onzen tijd, te midden van den niet te
ontwijken strijd des levens, *- wat pessimisten
en materialisten ook beweren mogen, „het
goede macht heeft."
De tentoonstelling van kunst en nijverheid werd
heden door 161 personen bezocht.
Vlisslngen, 14 Mei. Heden namiddag werd
in een der lokalen van het raadhuis alhier, in het
openbaar, onder nadere goedkeuring van den ge
meenteraad, te koop aangeboden bet bekende
stadskoffiehnis De Beurs. Het hoogste bod,
f 7800, werd gedaan door den heer J. Nijland.
Schouwen—Dutveiand, 13 Mei. De her
stelling van het koor der kerk te Brouwershaven
is zoo goed als afgeloopen en 't geheel maakt
zoo in- als uitwendig door zijn klassieken een-
vond een weldadigen indruk.
De uitvoerders hebben eer van hun werk en
met vrijmoedigheid noodigen wij alle besturen,
die openbare gebouwen te restaureeren hebben,
uit hier een kijkje te komen nemen, eer ze over
gaan om, onder gewoonte, de ramen toe te met
selen en de muren te hullen in den eentonigen
mantel van cement.
Ze znllen zich bij dit gedenkteeken knnnen
overtuigen hoe schoon het is natuur en waarheid
weer te 'geven, en bewogen worden om heen te
gaan en desgelijks te doen.
Groette, 13 Mei. De gemeenteraad alhier heeft
heden besloten de subsidie voor den tram te ver-
hoogen met 100 en dns te brengen op f 600;
Daar blijkens het voorstel van gedeputeerden aan
de provinciale staten, de subsidie der provincie
slechts zon verleend worden als de gezamenlijke
gemeenten ƒ5000 bijdragen, en die bijdragen tot
heden slechts f 3375 bedroegen, hopen wij dat de
overige belangstellende gemeenten het voorbeeld
van Groede zullen volgen. Niet alleen toch voor
de gemeenten waarlangs de tramweg loopen zal,
maar voor alle gemeenten in het kanton Oostbnrg
is deze zaak van overwegend belang, daar de
indirecte voordeelen van den tramweg van dien
aard znllen zijD, dat het geheele kanton er den
weldadigen invloed van zal ondervinden. Laat
de gemeenteraden in het voormalige 4e district
nu ook bedenken dat zich zeiven te helpen
de zekerste weg tot slagen is, en dat vooral hier
eendracht macht maakt.
Door de vergadering tot oprichting der Nedc
Z.-Afr. vereeniging zijn Donderdag tot leden van
het hoofdbestuur, nit de door 't comité gedane
voordracht, gekozen de heeren
D. Cordes, chef van de firma Cordes en Co. en
voorzitter der kamer van koophandel te Amster
dam rar. W. Heineken, advocaat en lid van den
gemeenteraad aldaar; prof. A. Kuyper aldaar
M. A. Perk, predikant aldaar; prof. N.G. Pierson,
directeur der Nederlandsche Bank aldaar en mr.
Jac. Wertheim, advocaat aldaar.
Buiten Amsterdam, de heerenmr. W. H. dë
Beaufort, lid van de 2e kamer, te Leusden; A.
J. Blijdenstein, lid van de le kamer en fabrikant
te Enschedé; prof. J. T. Buys te Leiden; prof.
C. H. D. Buys Ballot te UtrechtHendrik Muller^
koopman en lid van den gemeenteraad te Rot
terdam mr. A. van Naamen van Eemnes, lid der
le kamer te Zwolle en mr. W. J. baron van
Weideren Rengers, burgemeester van Leeuwarden.
Er zijn dus slechts 6 leden te Amsterdam en 7
daarbuiten met volstrekte meerderheid gekozen,
terwijl het bestuur 15 leden moet tellen. De vol
gende algemeene vergadering zal die open
plaatsen aan te vullen hebben.
De inspecteur van den waterstaat Rose, dë
hoofdingenieur en de ingenieur Mazel en De
Brnijn hebben het Voornsche kanaal en de sluizen
te Helle voetslnis in oogenschonw genomen. Dat
bezoek staat in verband met het onlangs inge
diende adres van het gemeentebestuur tot verbe
tering van dien vaarweg, en met de aanstaande
behandeling in de tweede kamer van den nieuwen
waterweg van Rotterdam naar zee-
Door den senaat van het Leidsche studenten-
korps is besloten een adres te richten aan dé
eerste kamer, met verzoek uet wetsontwerp tot
wijziging der wet op het hooger onderwijs, be
treffende de collegegelden, te verwerpen.
