1880.
N«.' 293:
123e Jaargang.
I
Zaterdag
11 December.
Middelburg 10 December.
Nienwe Uitgaven.
Benoemingen en besluiten.
MiODELRllRGSCHE COURANT.
Dit blad verschijnt dageljjkaj
met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs per 3/m. franco 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent;
Ad verten tien: 20 Oent per regel;
Geboorte-, Tronw-, Doodberichten enz,: van 1—7 regels 7. 1,60
iedere regel meer 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte;
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de Publicité G. L. Daube Cie. te Parijs Londen, Frankfort a. M, Berlijn Weenen, Zurich enz.
Een talrijk, aandachtig en zeer gemengd publiek
had zich gisteren avond in de Concertzaal alhier
vereenigd, tot het aanhooren der voordracht van
den heer Graafland, vroeger zendeling, thans
directeur der kweekschool voor inlandsche onder
wijzers te Tanawangko, over den arbeid van het
iled. Zendelinggenootschap, in dat kleine, in dit
opzicht bij uitzondering bevoorrechte gedeelte
van Noordelijk Celebes, dat men de Minahassa
noemt.
De heer Graafland bezit de eigenschappen, welke
wij bij de meeste zendelingen hebben opgemerkt,
die over hun levenstaak en over de daarin opge
dane ervaringen tot het Nederlandsch publiek het
woord komen voeren. Hij spreekt levendig, met
het vuur eener in den strijd des levens gestaalde
overtuiging, daarbij eenvoudig en bevattelijk,
zonder in het alledaagsche of beazelach tige te
vallen. Hij heeft die gave, welke iederen rede
naar, onder elk publiek, aandacht en belangstel
ling verzekert: te spieken over hetgeen hij kent,
vreet en gevoelt.
Hij zetie in eene korte inleiding de beginselen
uiteen, volgens welke de prediking van het Chris
tendom, naar zijne overtuiging en ervaring, onder
de heidenen moet plaats hebben, wil zij vruchten
dragen. Niet met geweld, maar door overreding
Cu geduld; niet door uit de hoogte de nieuwe
/jeer op te dringen als de eenig goede, bestemd
om het bijgeloof en het ongeloof met éen slag
te verslaanmaar door in dat bijgeloof en in de
heidensche begrippen zelve, de aanknoopingspun-
ten op te zoeken, door welke de godsdienst der
liefde binnengehaald kan worden. Niet door de
heidensche altaren en offersteenen omver te wer
pen, maar door die ongemoeid te laten; door in
de vereering der heidensche atgoden te eerbiedigen
wat daarin goed, menschehjk en eerbiedwaardig
gevonden wordt, bereidt de zendeling zich een
weg, welke somtijds tot verrassende uitkomsten
voeren kan.
De heer Graafland verhaalde, in dezen geest,
eerst een gesprek met een ouden Alfoerschen
priester, wien de zendeling, na zijn vertrouwen
langzamerhand gewonnen te hebben, door het
opvatten der straks bedoelde aanknoopingspnnten,
tot nadenken beweegt. Verder brengt bij 't bij
dezen niet. Later besenreei bij de bekeering van
een anderen priester, die tot in hoogen ouderdom
de steun en bet voorbeeld gebleven was der ge-
heele gemeente. Op deze wijze een denkbeeld
gegeven hebbende van het bekeeringswerk, zooals
hij dat opvat, schetste de tpieker den gang
daarvan onder ue bevolking, den beschavenden
en veredelenden invloed, door de Christelijke
leer op haar nitgeoeiend. Deze invloed wordt
door allen, die de Minahassa bezocht heb
ben, ook door ben die de zendingszaak voor
't overige niet genegen zijn, erkend. Hij vertoont
zich in goede insmeren, knappe eu zindelijke
kleeding, gepaste vrijmoedigheid, waardeering van
en verlangen naar onderwijs, beschaalde zeden,
welk een en ander een treffende tegenstelling
oplevert met de woestheid eu barbaarschheid van
Weleer, zooals die onder de niet-Christelijke stam
men in de Minahassa, ondanks het ook daar
geldend gezag van het koloniaal bestuur, nog
worden aangetroffen.
Ongeveer 80.000 Christenen heeft het Zende
linggenootschap op deze wijze aldaar gevormd en
zijne zeudingstaaa is in deze streek thans afge-
loopen. De zendelingen zijn ambtenaren van bet
koloniaal bestuur geworden en bij de Indiscbe
protestantsche kerk ingelijfd, onder den weiuig
passenden, ondergeschikten titel van h u 1 p-predi-
ker, ongepast dewijl zij niemand tot bul p,
maar zelfstandig als godsdienstleeraars werkzaam
zijn. Dien overgang beschouwde de beer Graaf
land als voor bun arbeid, in vele opzichten, voor-
öeelig. Hij geeft htm het prestige van ambtenaren
der machtige Companiein geval van moeilijkheid,
komende van Inlandsche of Europeesche zijde,
weten zij nn waar zij hulp kunnen vragen en
zeker zijn die te vinden.
In een later gedeelte der rede kreeg men eene
levendige en belangwekkende schildering van eene
Christelijke negorij, bijzonder van bare school,
waar een onderwijzer met zijne echtgenoote, beide
Afloeren van geboorte, aan de jengd het lezen,
schrijven en rekenen, zoo mogelijk wat Indische
aardrijkskunde en teekenen leeren. Den kinderen
is bet aan te zien boe zij door dit onderwijs tot
beschaafde en ontwikkelde menscben opgroeien,
en de geheele negory hoe zij, onder den bezie
lenden adem van een nienw beginsel, tot een
hoogeren levensvorm opgeklommen is.
Meer dan deze losse grepen nit bet boeiend
betoog, kunnen wij hier niet geven. Met recht
mocht de heer Koch, in de korte toespraak
waarmede hij den heer Graafland voor zijn op
treden dank zeide, de zendingszaak, in dit licht
voorgesteld, in de belangstelling en medewerking
van alle aanwezigen aanbevelen. In hare vrede
lievende en veredelende strekking, zooals wij haar
bier leerden kennen, mag zij aanspraak maken op
den stenn van allen, onverschillig welke hnn
godsdienstige of wijsgeerige overtuiging zij, die
het werk der beschaving over onze geheele aarde
als een deel hunner taak beschouwen.
Amsterdam. De gemeenteraad alhier heeft
zich gisteren en heden onledig gehouden mot de
quaestie van het bouwen eene. nieuwe benrs.
De leden van den raad die de beuis bezoeken,
willen allen een nieuwe flinke beurs, des noods
a tont prix.
Een plan van de beurscommissie, geraamd op
4 millioen, vond ernstigen tegenstand, vooral op
financieels gronden. Een onderzoek naar verbe
tering der oude beurs werd van verschillende
zijden aanbevolen. Over een amendement van
den heer Tromp, om de door de oommissie voor
gestelde plaats op te onteigenen terreinen tus-
schen de Heeren- en Keizersgraohten, vlak achter
het Paleis op den Dam, af te keureD, staakten
de stemmen, 18 tegen 18, zoodat deze nu reeds
10 jaren oude qnaestie nog geen oplossing erlangd
beeft en vermoedelijk in de eerste jaren ook wel
niet krijgen zal. De nog overige voorstellen toch,
waarover aanstaanden Woensdag zal gestemd
worden, bebben de strekkingrenvooi aan bnrg.
en weth.
Met ingang van 9 dezer zal het rijkstelegraaf-
kantoor te St. Maartensdijk op werkdagen open
zijn van 8J ure voor- tot IJ ure namiddags en
van 4 tot 6 en 7 tot 8 uren namiddags. De dienst
tijd op zon- eu feestdagen blijft onveranderd.
De nieuwe wet op de openbare middelen van
vervoer bepaalt o. a. dat, te rekenen van 1 December
dezes jaars af, rondom alle vaartuigen, dienende
tot het vervoer van personen, ter plaatse door
of van wege het gemeentebestuur aan te wijzen,
met eene afstekende klenr eene lijn moet zijn
geverfd, aanwijzende den grootsten geoorloofden
diepgang. De directie eener stoombootonderneming
te Arnhem vat den zin der wet aldus op, dat deze
lijn volkomen bepaald is door aan weerszijden
der boot, aan voor- en aebtersieven en in bet
midden, lijnen van enkele centimeters lengte aan
te brengen. De commissaris des konings in
Gelderland is echter van oordeel, dat de wet
alleen spreekt van éene lijn rondom het vaar-
tnig, en bet gevolg is dat de directie bij bet ver
trek hater booten herhaaldelijk, als in overtreding
met de wet varende, wordt bekeurd. Daar zij
van bare zijde volkomen in baar reebt meent te
zijn, zal de zaak aan de uitspraak van den
rechter worden onderworpen. Arnh Ct).
De conversie-beweging in Groningen neemt
steeds grooter afmetingen aan. Nadat de prov-
staten besloten hadden hunne schalden af te doen
door goedkooper geld te leenen en de meerderheid
van burg. en weth. van Groningen insgelijks eene
conversie aan den raad dier gemeente bad aanbe
volen, begrijpt ook bet bestuur der spaarbank
gelijken weg te moeten volgen. Het heeft voor
stellen bij het dep. Groningen van het Rut aan
hangig gemaakt, die ten doel hebben om de
debiteuren der spaarbank, die geld op hypotheek'
tegen 5 pet. hebben ontvangen, eene vermindering
van j pet. rente aan te bieden en haren crediteu
ren aan te zeggen, dat zij na 1° Jan. 1881 zien
met j pet. minder zullen moeten tevreden stellen.
De rente zai daardoor komen van 4 op 3J pet.
Overigens behelzen de plaatselijke dagbladen
dagelijks breede artikelen van rechtsgeleerden,
ter bestrijding en vooral ter aanbeveling
eener conversie van de gemeontescbnlden. In
de overtuiging dat het hiertoo zal komen, en bij
de vrees van daardoor overstroomd te worden
met vrijgevallen kapitalen, moet het spaarbank-
bestuur tot zijne conversieplannen zijn overge
gaan. (tl. Ct.)
Misschien heelt het voor onze lezers eenig
belang, herinnerd te worden aan de den 16en
dezer voorvallende, bij ons zichtbare totale maans
verduistering. De eerste aanraking der maan met
de schaduw der aarde heeft plaats te 2 n. 4 m.
des namiddags, 1 u. 33 m. vóór de opkomst der
maan. Het begin der volkomen verduistering
heeft plaats te 3 u. 14 m,, het midden te 3 n.
59 m., het einde te 4 u. 43 m. en de aanraking
met de schaduw der aarde houdt op te 5 u. 53 m.
De grootte in deelen van de middellijn is 1.39.
Den 31en December valt eene bij ons zichtbare
gedeeltelijke zonsverduistering voor.
Bij den heer Wolters te Groningen komen bij
voortduring nieuwe schoolboeken uit, tot welker
aankondiging wij niet veel anders kannen doen
dan hun titels nu en dan onder onze rubriek
Onderwijs opgeven.
Wat ons in deze boeken steeds treft, als een
bewijs van den verbazenden vooruitgang, dien
het onderwijs binnen een betrekkelijk klein getal
jaren ondergaan heeft, zijn de goede plaatjes
waarmede ze versierd zijn. Een paar stukjes
van Bouman's leesmethode, De eerste Schooljaren,
liggen voor ons. Ze zijn voor allereerst- begin-
nenden, die, in de dagen onzer kindsheid, in het
klassieke Sp. - a. - Spa-boek, of in het fraaie
en pittige: „Niks is nul arme sul" het eerst
keunis met de geheimzinnige teekens te maken
hadden, door welke de mensch zijn gedachten
uitdrukt. Iu Bouman's boekjes vinden wij een
haan, een haas, een poes, een spinueweb, een mes,
een stoel, een bijl geteekend, zoo duidelijk en
levendig, dat iedere dreumes ze aanstonds her
kennen zal. Daarbij allerlei kleine tafereeltjes,
alseen meisje dat over een schutting kijkt,
een kindje in de wieg, een paar jongens op
een wip, een melkmeid met haar jnk,een
zeeman die op reis gaat, allemaal aardige
dingen, waar een schat van vertellingen aan vast
te knoopen zijn. Zoodoende wordt het „spelende
leeren" gemakkelijker gemaakt dan wanneer men
't den braven Hendrikken van Van Alphen leert
nazeggen.
Jammer, dat men niet iedere 25 jaren zijn leven
opnienw kan beginnen 1
Voor boekenliefhebbers, haast vloeide ons
„boekwurmen" uit de pen, heeft dr G. Penon
een werk begonnen, dat mede op de uitgaven-lijst
der firma Wolters een plaats inneemt. Het zijn
Bijdragen tot de geschiedenis der Ned. letterkunde,
waarvan éen deeltje verschenen is, in afwachting
dergenen die komen zullen, als er belangstelling
genoeg getoond wordt. Dit eerste handelt over
een paar „versuite boecken", nit den ouden tijd
in de eerste plaats over eene bloemlezing van
gedichten nit de eerste helft der 17e eeuw, van
Grotius, Hooft, Barlaens, Hnygens, Vondel en
andeten, ten deeie anonymi, welke in 1651 het
eerst uitgegeven werd onder den titel Verschejde
Nederduytsche Gedichten. In 1659 kwam er een
herdruk van, bezorgd door G. Brandt en opge
dragen aan zijne beminde Suzanna van Baerle.
De heer Penon heelt de geschiedenis en de lot
wisselingen van verschillende der in dezen bundel
opgenomen gedichten opgespoord en beschreven.
De tweede in deze Bijdragen behandelde anti
quiteit is De roman van Apollonius, koning van
Tyrus. Dit boek werd in het Grieksch geschreven,
vermoedelijk in de 3e of 4e eeuw u. C. De eerste
Latijnsehe vertaling dagteekent nit het begin der
zesde eeuw eD is na dien tijd vele maleD, het
laatst in 1871 door A. Kiese, als letterkundige
curiositeit herdrukt. Zonder bij de tallooze over
zettingen in andere talen stil te staan, verdient
vermelding dat de Apollonius in onze taal het
eerst voorkomt in 1481, opgenomen in eene ver
taling der bekende verzameling Gesta Romanorum
aan welke o. a. Shakespeare zoovele zijner Actiën
ontleend heeft. In 1493 werd de roman afzon
derlijk te Delft gedrukt. Van dezen herdruk
bestaat nog maar éen enkel exemplaar, dat zicb,
door een gelukkig toeval, bevindt in de boekerij
van het Zeeuwsch Genootschap alhier. Van dat
exemplaar beeft dr. Penon eene copie vervaardigd
en vervolgens de aloude historie in zijne Bijdragen
overgedrukt.
Bij haar inhoud zullen wij niet stilstaan,
teneinde ook aan de nieuwsgierigheid van hen,
die in een herdrnk van oude boeken niet alleen
belang stellen omdat ze oud zijn, wat te gissen
over te laten. Maar de meeste belangstelling
moeten dergelijke herdrukken toch vinden bij de
eigenlijke letterkundigen, die instemmen met Carl
Schröders woorden:
-Es 1st nicht nur interessant, es ist auch lehrreich
and wichtig, ans eigener Anschauung die Bücher kennen
zu lemen, welche die bevorzugte Lectüre früherer Jahr-
hunderte bildeten, anfangs nor absehriftlich verbreitet,
dann aber von der neuen Kunst des Bucherdrucka be-
sonders gepflegt und in immer nenen Ausgaben den
weitesten Kreisen zuganglicb gemachtl"
Bij den nitgever A. M. E. van Dishoeck, te
Zierikzee, verscheen, in het bekende handige for
maat, een Hypothekair Wetboek, dat door een
Kadastraal- en Scheepswetloek gevolgd zal worden,
met aanteekeningen voorzien door den heer
J. Franse. Bewerker en nitgever zijn op dit
gebied reeds gunstig bekend, en dit hnn jongste
werkje vonden wij dan ook in het Weekblad van
het Regt en in andere rechtskundige organen
gunstig beoordeeld. De mannen van 't vak
zullen er dus zeker mede ingenomen zijn.
De 34e jaargang van Dr. Storing's Almanak
voor den Nederlandschen landmanuitgegeven bij
Tjeenk Willink te Zwolle, door den directeur en
de leeraren der rijkslandbonwsckoo), bevat weder
eene menigte opgaven voor den laDdbonw,
waarin de maaudsgewijze raadgevingen omtrent
hetgeen binnen en bnitenshuis, op den akker, in
den stal en in de schnur te doen en op te mer
ken valt, velen welkom zullen wezen. In den
tbans gebruikelijken vorm, is de almanak gebon
den en ingericht als zak- en aanteekenboekje.
Oogenblikken die anders „verloren" gerekend
worden, kunnen op deze wijze licht aangewend
worden tot het opdoen van nuttige kennis.
Eenige ruimte tot bladvulling willen wij gaarne
besteden aan de aanbeveling van den lOen jaargang
der Huisvrouw (uitgave Nijgh en Van Ditmar,
redactrice mevr. Van Amstel, te Rotterdam,)
een weekblad voor beschaafde vrouwen, waarvoor
wij altijd veel sympathie gehad hebben. Ontwik
keling van het vrouwelijk geslacht door beter
opleiding en opvoeding, is het doel waar
naar De Huisvrouw streelt. Het doet daar
mede aan de vrouwelijke deugden, welke de
sieraden van het menschdom zijn, in 't minst niet
te kort. In den inbond van het weekblad vindt
men alles, waarom wij gewoon zijn de vronw
als echtgenoote, moeder en huishoudster hoog te
schatten: hare zorg in kinderkamer, huisver
trek, keuken en kelder; maar ook de vronw
in de school, in het gezellig en maatschap
pelijk leven, overal waar zij den veredelenden en
verzachtenden invloed harer tegenwoordigheid
mag doen gelden. Moge De Huisvrouw, in dia
richting, aan een steeds grooter wordend aantal
Nederlandsche vrouwen den weg blijven wijzen t
sciHuiTEKiJEH. Benoemd bij de dd. Bchttiterij te
Vlissingen, tot 2e luitenant J. H. H. Eelsingh,
thans schatter.
registratie eh domeikeh, Benoemd tot inspec
teur der registratie en domeinen van de 2e kl.
in de divisie van inspectie Dordrecht, H. van
Goudoever, thans inspecteur der registratie en
domeinen van de 3e kl. in de divisie van
inspectie Middelburgvan de 3e kl. in de divisie
van inspectie Middelburg, P. L Idema Greidanns,
thans ontvanger der registratie en domeinen te
Woerden.
(Zie laatste berichten van gisteren.)
