N». 31.
122e Jaargang.
1879,
Donderdag
6 Februari.
5 Februari 1679—1879.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon» en Feestdagen.
Prijs per 3/m, franco 3,50.
Afzonderlijke nonuners zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertenties 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz,: van 17 regels 1,50
iedere regel meer 0,20.
Groote lettere worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de püblicité étrangére 6 L. Daubb en Cie. te Parijs en Frankfort, directeuren Elsbach en JovEs.
Middelburg 5 Februari
Heden voor tweehonderd jaren overleed te
Amsterdam, in zijn 92e levensjaar, Joost van
den Vondel, de vorst onzer dichters, gelijk de
kenners onzer letterkunde hem tot heden
blijven noemen, een der krachtigste en merk
waardigste figuren uit den heldentijd onzer
geschiedenis, gelijk wij hem bij voorkeur willen
kenschetsen.
Niet om aan Vondel's dichtergaven te her
inneren, niet om hem te huldigen als schepper
en baanbreker in de meest verhevene zoowel
als in de bevalligste en in de kernachtigste
soorten onzer dichtkunst, is het ons hier te
doen. Die tol is, het zij tot eer van onzen
tijd gezegd, betaald door de eerbiedige en
vlijtige zorg waarmede een Van Lennep, een
Van Vloten, Bakhuijzen van den Brink, Beets,
Schaepman, Alberdingk Thijm, Stellwagen, zich
aan de vernieuwde uitgave en aan de bekend
making zijner werken gewijd hebben. Daaraan
te willen toevoegen ware voor ons een ijdel
streven. Het ware tevens eene afwijking van
hetgeen in ons oog een belangrijk deel van
de taak des dagbladschrijvers isuit te
drukken wat op een gegeven oogenblik het
onderwerp cn de strekking der gesprekken en
gedachten van zijne lezers uitmaakt, of daarin
weerklank belooft te vinden.
Laat ons bekennen dat mevrouw Lina
Schneider waarheid sprak toen zij eergisteren
in haar herinneringswoord in de Kolnische
Zeitunghet blad van Vondel's geboorte
plaats, schreef„Vondel is in Nederland
niet populair. De verhevene vlucht zijner
dichtkunst is voor de groote menigte verstaan
baar noch aantrekkelijk. Slechts eene kleine
schare van de besten zijns lands is hem trouw
gebleven en vergeet niet wat haar vader
land dezen eenvondigen burger verschuldigd
is." Deze kleine schaar nu, heeft van ons
opwekking noch herinnering noodig. Uit
eigen beweging gaat zij heden op om aan de
voeten van des dichters beeld, in de open
lucht, waar weigering noch miskenning te
vreezen is,, den krans harer vereering neder
te leggen. Uit eigen beweging plaatst zij
heden te Keulen een marmeren gedenkplaat
in het huis, waar hij, „de Agrip] ijnsche Zwaan",
geboren werd. Uit eigen beweging zal zij
heden, in huis- of studeervertrek, des dichters
werken opslaan, zich den geest verfvisschen en
dien opvoeren laten boven de werkelijkheid des
dagelijkschen levens, naar de hoogere sferen,
waar zijne muze gewoon was te vertoeven.
Niet ons is de taak deze schare daartoe den
weg te wijzen.
Wat wij herinneren willen, is dat in het
bijna honderdjarige leven en werken van dezen
man zich alles weerspiegelt wat een tijdvak
groot en merkwaardig maakte, voor welks roem
geen Nederlander ongevoelig is, die zijnen
landaard niet geheel verloochende. Het gif
van den godsdiensthaat, die in zijne eeuw zich
nog door vervolging en brandstapel mocht
uiten, was zijnen ouders in de aderen gestort.
Zijne moeder was katholiek moeten worden
om hare eigene moeder, die te Antwerpen we
gens haar overgang tot de doopsgezinde belij
denis ten vuurdood gedoemd was, te kunnen
redden. Toen de dichter 13 jaren oud was
voerde de liefde tot den vrijen geboortegrond
zijne ouders uit Kenlen naar de Nederlanden
terug, maar niet het in verval geraakte Ant
werpen, het in jeugdige kracht bloeiende
Amsterdam was het, waarheen zjj hunne schreden
richtten Daar namen zij eene plaats in te
midden van dien -gezeten burgerstand, uit
welke zooveel flinke mannen gesproten zijn
Joost moest, als zijn vader, winkelier worden
zijne letterkundige opleiding bepaalde zich tot
het leeren zijner moedertaal; wat hij later
wist, had hij zich zelf geleerdop zijn 26'
jaar Latijn, later ook Fransch en Duitsch.
Zien wij in hem dus het beeld van den zich
zelf vormenden Amsterdamschen burger der 17e
eeuw, dat op zoo menig zijner werken zijn
stempel drukte, iedere belangrijke gebeurtenis
van zijnen tijd ontlokt op hare beurt aan zijne
lier een toon. Oldenbarneveld's lot in den
Palamedesde staatkundige en godsdienstige
twisten in zijn Weegschael van Hollandzijn
Pappierre geit geoffert op het autaer der Hol-
landsche vrij heit, zijn Harpoenzijn Decretum
Horribile, zijn. Rommelpot, waarin de godgeleerden
van zijn tijd zoovele schoenen vonden die hen
pasten en knelden. Hoe jubelt Vondel's Am
sterdam- en vaderlandslievend hart in zijne Inwij
ding he van het Stadthuis en in die van de
JDoorluchtighe schoole, in zijn Amsterdams welle-
komst aan Frederick Henrick, in zijne Verove-
ringh van Grolin zijn Stedekroon en in zijne
Lierzangen ter eere van mannen als De Ruiter,
Tromp, Van GalenWordt den 5en Januari
1638 de Amsterdamsché schouwburg geopend,
het is Vondels Gijsbrecht van Aemstel, welke
ter inwijding dient en later door wie weet
hoeveel zijner 33 treurspelen gevolgd wordt.
En welk eene beelden-galerij van zijne stad-
en tijdgenooten, welk een tafereel van het leven
en werken van zijn tijd vinden wij in die
kleinere gedichten, in die huwelijks- en gele
genheidsverzen, in die graf- en bijschriften,
in die dichterlijke brieven, welke alle, aan
dichterlijke schoonheid even rijk, door hunne
kortheid en afwisseling meer tot lezen uitlok
ken dan zijne groote stukken!
Zoo was zijn werk; wat was de man zelf?
Staan wij bij zijn uiterlijk voorkomen niet
stil, ofschoon dat levendige bruine oog onder
de hooge wenkbrauwen, die flinke neus, die
donkerbruine baard en haren, dat breede aan
gezicht, wel waard zijn de aandacht te trek
ken van hen, die het mannelijk en krachtig
schoon onzer oude regenten stukken waardeeren.
Laten wij ook het treurspel van zijn huiselijk
leven rusten: die kousenwinkel, verkocht, ver-
paftd en geruïneerd om het wangedrag te
dekken van een zoon, die eindigde met, van
een aanbevelingsbrief met de beruchte „drie
H's" voorzien, naar de Oost gezonden te wor
den en daar te stervendat suppoost-spelen,
tot zijn 81e jaar, in de bank van leening,
daarna, niet zonder moeite, in een stads-pen-
sioentje veranderd. Bepalen wij ons tot het
karakter. Dan zien wij in dezen dichter een
echten zoon van zijn tijd: vurig, heftig en
hartstochtelijk, liefhebbende met geheel de
kracht zijner dichterlijke ziel, maar ook hatende
met een diepen, niets ontzienden haat, Met
Cats, Hooft, Huygens, met dè mee te zijner
bekende tijdgenooten lag hij veeltijds overhoop
zijn tot afstootens toe onat hankelijke geest
kon zich met letterkundige kamaraadschap
niet inlaten. De overheid, de geestelijkheid
vreesde hem even sterk als zij hem haatte. De
geesel zijner satire vlijmde hen tot op het gebeente
Meer achtenswaardig dan beminnelijk schijnt
dit karakter doch hoe wordt onze sympathie
weder gewonnen door het heimwee naar de
hoogere gewesten der schoonheid en der kunst,
dat de ziel van dezen norschen man vervulde en
waarvan schier ieder zijner werken den stempel
draagt! Bovendien, men moge Yondel lief
hebben of haten, hem minachten kan men niet.
Zijn haat en spot troffen nooit het zwakke en
hulpelooze, maar werden, als de bliksem, bij
voorkeur door het hoog uitstekende en trotsche
aangetrokken. Iets zoo laags als baatzucht
was, het werd door Potgieter nog getuigd,
iöi zij» genie onvereenigbaar. Hij ging terug
tot den godsdienst zijner moeder, in een tijd toen
de belijders dier leer op alles, behalve op begun
stiging en voordeel rekenen konden. En ein
delijk, bij al wat hij schreef waren waar
heid en waaracbtighefd het eenig doel, waar
naar hij streefde. Irt dat opzicht verdient
Vondel ons tot voorbeeld te zijn. Mogen er,
op dezen 200sten verjaardag van zijn sterven,
velen zijn, die 't hem na kunnen zeggen
Want waarheit (dat 's al out) vindt nergens heil noch heul,
Dies acht inen hem voor wijs, die vinger op den mont leit,
O kon ik ook die kunstmaer wat op 's harten gront leit-,
Dat welt me naar de keelik word te stijf geperst.
En 't werkt als nieuwe wijndie tot de spon uitberst.
In de heden gehouden zitting van den raad
dezer gemeente, waarvan wij in een volgend
nommer het gewone verslag geven, werd besloten
tot het verleenen van een eervol ontslag aan
mej. C. F. Timmer als hulponderwijzeres op
school D.
Nog werd behandeld een schrijven van het
burgerlijk armbestuurhoudende verzoek het
aan den heer d<\ H. A. de Jongh in de vorige
zitting verleend eervol ontslag als gemeente
geneesheer in te trekken, op grond'dat doordien
heer tegen 1 Februari zijn ontslag genomen is,
en alzoo niet is voldaan aan de bij bedoeld
eervol ontslag gestelde voorwaarde om zijne
betrekking te blijven vervullen tot den dag dat
de nieuw te benoemen gemeentegeneesheer, ter
vervanging van den heer S. Meeineling, zijne
betrekking zal hebben aanvaard. Het prae-advies
van B. W. geeft te kennen dat dit college in
deze zaak geen voorstel meent te kunnen doen,
waarop een door den heer Jeras ingediend voor
stel, om het besluit, waarbij het eervol entslag
verleend is. in te trekken, na langdurige discussie
wordt aangenomen.
Het voorstel van B. W. tot reorganisatie van
het gymnasium is aangenomen..
Eindelijk werden tot leden der commissie voor
de gymnastiekschool benoemd de heeren dr. F. P. J.
Sibmacher Zijnen, mr. L. J. Bouricius en S. L.
Woutersen.
Veere. 3 Febr. Door den directeur der
Zeeuwsche spoorbnotmaatschappij is de heer G. van
Assendelft, brievengaarder alhier, benoemd tot
agent, in geval de boot door aanhoudende vorst
genoodzaakt mocht worden de reis tusschen Zie-
rikzee en Veere te maken.
De mazelen epidemie breidt zich hier meer en
meer uit. Een geval van diphteritis met doode-
lijken afloop vertoonde zich verleden week te
Gapinge.
Aan den heer C. A. Hertogs, ambtenaar ter
gemeente-secretarie alhier, is door den adjudant,
particulier secretaris des konings, de dank van
Z. M. betuigd voor de toezending van een ge
dicht gewijd aan het overlijden van Z. K. H. prins
Hendrik.
Amsterdam, 4 Februari. De plechtige feest
viering van Vondels 200jarigen sterfdag is heden
avond op waardige wijze aangevangen, in het
Park, met een vocaal en instrumentaal concert
door de liedertafel Oefening baart Kunst en het
Park-orkest. De muziekstukken en liederen had
den alle betrekking op Vondel.
Na de ouverture Gijsbrecht van Amstel van
Verhulst, trad dr. Schaepman als feest-, neen
als lofredenaar van Voudel op, die den grooten,
gepialen en onnavolgbaren dichter schetste als de
onsterfelijke, ook nadat hij reeds jaren is gestor
ven hij stelde den persoon van Vondel in het
licht van zijn roem- en glorierijken tijd, en deed
daarbij uitkomen hoe allen, zoodra „alle veten
waren vergeten'', onuitputtelijk waren in het
huldigen van zijn genie. De rede werd telkens
door luide toejuichingen afgebroken.
dit veel beter dan het systeem-Jablochkoff op
den Dam. Geen wonder ook^. De lichtsterkte
toch volgens het systeem-Jablochkoff en volgens
dat van Jaspar is zeer verschillend. Een kaars-
Jablochkolï geeft een volume licht van 12 gas
vlammen, een kaars Jaspar van 80, en zonder
ballons maar met reflecteur, van 150 gasvlammen.
De machinen hebben dan ook veel meer kracht.
De St.-Ct bevat de wet houdende vaststelling
van het VIIIe hoofdstuk der staatsbegrooting
voor het dienstjaar 1879.
De St.-Ct bevat een kon. besluit tot het ver
leenen van dispensatie aan 10 Nederlandsche
landsdienaren van het examen, voorgeschreven
bij art. 4 van het kon. besluit van 10 September
1864 {St.bl. n° 93), zooals het is gewijzigd bij II,
art. 4b, van het kon. besluit van 12 Mei 1878
{St.bl. n* 73).
Volgens het Dagblad is de ongesteldheid, waar
aan de minister van oorlog lijdt, eene ziekte in
de ingewanden, waardoor de lijder een oogenblik
in gevaar beeft verkeerd, doch die reeds een
gunstiger wending heeft genomen en, bij zijn
overigens gezond gestel, alle hoop op eene spoe
dige volkomen genezing toelaat.
Door den minister van binnenlandsche zaken
is goedgevonden: alle Russische havens, gelegen
aan de Zwarte zee en de zee van Azof, besmet te
verklaren. {Reeds in een gedeelte der oplaag van
gisteren onder lel. her. medegedeeld.)
De Staats-Courant bevat de statuten der Mid
delburg sche Bouw- en verhuurmaatschappij, alhier
gevestigd en ten doel hebbendehet aankoopen
van bestaande woningen of gebouwen, het aan
koopen of in erfpacht nemen van gronden, het
bouwen van woningen op dezelve en het verhuren
en verkoopen dier woningen.
Amsterdam, 5 Februari. Het electrisch licht
in en buiten Die Port van Cleve, volgens het
systeem-Jaspar uit Luik, is in den afgeloopen
nacht beproefd. Zooals te voorzien was voldeed
De hoogleeraar S. Vissering velt in het Vader
land het volgende oordeel over eene thans inge
voerde nieuwe manier van mededeelen der
uitkomsten van een van rijkswege ingesteld
statistisch onderzoek.
„In een reeks van bijvoegsels tot de Staats
courant van Vrijdag 17 Januari 1879 wordt
medegedeeld een statistiek van het schoolverzuim
bij het lager onderwijs. Die bijvoegsels zijn echter
niet in eéns uitgegeven op den aangewezen dag,
maar komen zoo nu en dan bij twee- of drietallen
per dag. Wij zijn nu (2 Febr.) zoo wat ruim
halfweg met de statistiek gevorderden het kan
wel 17 Februari worden voor het laatste blad
bijvoegsel tot de courant van 17 Januari is ver
schenen. Een fraaie manier om een statistisch
overzicht aan het publiek te gevenWie zal
die losse bladen verzamelen Wie bewaren Wie
gebruiken? Wie bestudeeren? Het mooiste van
de zaak is nog ditDe minister heeft de staking
der alzonderlijke uitgave van de statistieke be
scheiden als een bezuinigingsmaatregel doen
voorkomen. Laat Z. Exc. eens bij de landsdruk
kerij onderzoeken, wat nu wel deze manier van
publiceeren kost 1 Kost aan zetloon voor de
bespottelijk breed en ruim uitgemeten kolommen,
die zonder bezwaar tot éen vierde van haar om
vang hadden kunnen worden ineengedrongen!
Kost aan papier vooral, waarmee hier zoo roe
keloos wordt omgegaan, alsof de staat het om
niet had! De Staats-courant wordt weinig ge
lezen, maar veel verspreid. Voor 99 honderdsten
van hen, die haar ontvangen, zullen deze vellen,
met cijfers bedrukt, niet anders zij a dau vrij
bruikbaar pakpapier of wel scheurpapier, dat bij
het pond weer verkocht wordt
„Zoo is dan deze eerste proeve aan te merken
als uitnemend welgeslaagd, om in 't licht te stellen,
dat de nieuwe vorm der statistische publication
van bet departement van binuenlandsche zaken
onpractisch, ongeschikt en onbruikbaar is."
Zoo even is van de pers gekomen, Geschichte
des Pietismus und der Mgstik in der Refoi tnit ten
Kircdienamentlich der Niederlande, von dr.
Heinrich Heppe. Leiden, E. J. Brill. 1879.
Het werk is opgedragen aan: Seiner K. H. dei»
