N®. 2.
122e Jaargang.
1879.
Vrijdag
3 Januari.
1878.
HET SKELET IN HUIS.
"v
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m, franco 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Adver ten tien; 20 Gent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz,: van 1—7 regels 1,50
iedere regel meer 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagenten voor h|t^Buitenlandde Compagnie générale de publicité étrangère G, L. Daubk en Cie. te Parijs en Frankfort, directeuren Elsbach en Jones.
Middelburg 2 Januari,
II.
vT t r
ïH-
Behalve door bet Berlijnsche congres zal het
afgelocpen jaar in de geschiedenis zekere ver
maardheid blijven behouden door de reeks
aanslagen op het leven van vorsten en verte
genwoordigers van het staatsgezag, waarvan
Europa de verbaasde getuige was. Deze
misdaden met hare ware of voorgewende
motieven hebben aanleiding gegeven tot be
schouwingen over den maatschappelijken toe
stand in verschillende landen, welker slotsom
alles behalve geruststellend kon luiden, terwijl
in het oog van velen de vooral in Duitschland
genomen maatregelen niet van een aard zijn
om die ongerustheid te verminderen.
De kreet van verontwaardiging, die door
Europa weerklonk na den eersten aanslag op
den Duitschen keizer, ligt nog ieder versch in
de gedachten. Het was een man nit de on
derste lagen van het volk, een man van ge
ringe verstandsontwikkeling en zooals in
zijn proces bleek van nog minder ontwik
keld gemoedsleven, die den llden Mei Unter
den Linden op den grijzen vorst zijn slecht
gemikte schoten richtte. Doch hij was
sociaal-democraat. Den 2aea Juni weder een
aanslag Unter den Lindenthans met beteren,
hoezeer gelukkig niet met den bedoelden uit
slag, en wederom gepleegd door een sociaal
democraat, ditmaal een man van opvoeding en
ontwikkeling. Bij de instructie der zaak van
beide misdadigers werd het mogelijke en haast
het onmogelijke aangewend om op het spoor
te komen van een uitgebreide samenzwering,
die volgens menig verhit brein in het hoofd
van den staat de geheele maatschappelijke
orde zou hebben willen treffen. Beide keeren
zocht men vergeefswant hoewel de stukken
van het proces Nobiling nog niet zijn openbaar
gemaakt, mag men gerust aannemen, dat éi-
niéts is aan den dag gekomen, dat op een
uitgebreid complot kan wijzen, vermits zulk
eene vondst voor de Duitsche regeering een
te welkom wapen van discussie zou geweest
F ETJILLiHTON.
i»
DOOR
3FRIEDRICH SPIELHAGEN
ZEVENDE HOOFDSTUK.
„En nu, mevrouw, terwijl ik zoo bij Mar
tin op den loer lag en het oogenblik des we-
derziens en der verzoening met mijn patroon
afwachtte hoorde ik tot mijn grootste ver
maak, door vriend Martin, welke zonderlinge
verhalen er over mijn verdwijnen in omloop
waren en dat men zelfs dien fabelachtigen gang,
hier uit mijnheers kamer naar den Galgenberg,
weer opgedolven had om dat verdwijnen te ver
klaren en dat de nieuwe politie-commissaris Jan
en alle man, die iets van de zaak kon afweten,
in het verhoor nam en daardoor de heele stad
in rep en roer bracht, zoodat iedereen bezwoer,
dat mijnheer Hans doodgeslagen, uit zijn kamer,
door den onderaardschen gang naar den Galgen-
berg gesleept en daar onder de dennen begraven
had. Alleen zijn laarzen nietdie had hij op de
een of andere manier vergetenen jawel
eergisteren heeft de advocaat ze ook gevonden 1
zijn, om het lang in de scheede te laten.
Toch meende de regeerihg deze gelegenheid
te moeten aangrijpen om zich aan te gorden
tot den strijd tegen de sociaal-democratie, die
volgens haar een staat in den staat begon te
worden en dus, evenals de katholieke kerk
door de Meiwetten, buiten het gemeene recht be
hoorde te worden gesteld.
De ziel der Duitsche regeer ing, prins von
Bismarck, wien men nimmer heeft kunnen ten
laste leggen, dat hij lang draalt met de uit
voering van een eenmaal opgevat plan, ging
ditmaal met zulk een spoed te werk, dat reeds.
13 dagen na den aanslag van Hödel het eerste
artikel van een wetsontwerp tot beteugeling
der sociaaldemocratie in tweede lezing door den
rijksdag werd afgestemd met de verpletterende
meerderheid van 251 tegen 57 stemmen. De
rijksdag gevoelde, dat hij zijn zegel niet kon
hechten aan eene redeneering, waaraan een
schakel ontbrak. Een sociaaldemocraat heeft
het toegelegd op het leven des keizers, zeide
de regeering, ergo moet de sociaaldemocra
tie worden uitgeroeid. Neen, antwoordde
de rijksdag in zijn votum, om tot die con
clusie te geraken hadt gij het bewijs moeten
leveren, dat de sociaaldemocratie, de politieke
richting, aansprakelijk kan geacht worden voor
Hödels misdrijf. Het votum werd eenigszins
verzacht door de verklaring, namens de nati-
onaal-liberalen, die den doorslag bij de stemming
gaven, door den heer von Bennigsen afgelegd,
dat zijne partij, hoewel niet kunnende mede
gaan met deze uitzonderingswet, bereid was
met de regeering in overleg te treden, welke
veranderingen in het gemeene strafrecht zouden
kunnen geraden zijn, om der regeering kracht
te geven tegen alle der maatschappij gevaar
lijke woelingen.
Dit kon echter Bismarcks rekening niet
maken, en het is nog een raadsel, tot welk
middel zijn vindingrijke geest zijne toevlucht
zou hebben genomen, als niet enkele dagen
na zijne nederlaag in den rijksdag de aanslag
van Nobiling het terrein voor zijne operatiën
eensklaps in den gunstigsten zin had gewijzigd.
De keizer was gewond, en hoewel reeds aan
stonds de wonden zelve niet gevaarlijk voor
zijn leven schenen, vreesde men toch, dat de
moreele smart, die de hoogbejaarde man
moest ondervinden, zeer ongunstig op zijne
genezing zou werken. Er ontstond eene al-
Wij, Martin en ik, hadden ze daar voor hein
neergelegd, moet gij weten, onder den laatsten
steen bij de zee, op het Hunnebed, en de advo
caat kon volstrekt niet misloopen, want iemand
die van de zaak afwist begrijpt gij wel, me
vrouw en wiens geweten niet heel zuiver is
had hem de plaats heel precies aangewezen in
een brief, die waarschijnlijk ten gevolge van bet
slechte geweten zoo slecht gespeld en geschreven
was. Het was allergrappigst, mevrouw, zooals
ze daar met die oude laarzen aftrokkenwij
stonden er vlak bij, achter een paar dikke hoo
rnen en stikten bijna van 't lachen.
Daar hoorde Martin, die zoo in 't voorbijgaan
eens op het kantoor aanliep, dat gij van avond
met den sneltrein komen zoudten diezelfde
ongelukkige met zijn slecht geweten ik moet
het tot zijn schande bekennen schreef weer
in een even slechten stijl aan den advocaat dat
er nu pericitlum in mora wasmaar als hij
de advocaat den moed had om met den te
rugkeerenden patroon gelijktijdig het huis te be
treden en zijn onderzoek onmiddellijk bij de kast
in de kamer van mijnheer te beginnen, dan zou
hij niet lang behoeven te zoeken om het ske
ietin huis te vinden."
„Het skeletriep Anna„het skelet
„Die uitdrukking was wel wat kras, mevrouw,
dat geef ik toe, en zou daarom licht de heele
geschiedenis hebben kunnen verradendat
akelige woord kwam den schrijver onwillekeurig
in de pen, omdat hij het zoo vaak gehoord had
gemeene paniek in Duitschland, die zeer ver
klaarbaar was. Eveneens verklaarbaar, hoezeer
niet ie billijken, was het gebruik door de
segepring .van die paniek gemaakt. Zij hield
haai* levendig en wakkerde haar aan door het
ontbinden van den rijksdag en door het ex-
ploiteeren op groote schaal van demoraliseerende
processen wegens majesteitsbeleediging, waarhij
de rechterlijke macht dikwijls gevaar liep dupe
te worden van om de laagste persoonlijke be
doelingen ingebrachte beschuldigingen. Wan
trouwen werd gekweekt tusschen vroeger
vreedzaam naast elkander levende burgers, en
tot na de nieuwe verkiezingen werd door het
gansche rijk eene agitatie levendig gehouden,
die ten deele haar doel niet miste. De gele
deren der liberalen toch in den nieuwen rijks
dag waren aanmerkelijk gedund ten bate dei-
conservatieve elementen.
Ook met deze samenstelling echter van den
rijksdag zou de regeering haar ideaal van
politieregeering, dat zij in haar tweede socia
listen-ontwerp belichaamde, niet hebben kun
nen bereiken zonder de hulp dei' nationaal-
liberalendaar het ultramontaansche centrum
om zeer geldige redenen zich tegen het beginsel
eener uitzonderingswet bleef verzetten. De
gewenschte hulp bleef niet achterwege. Wel
moest de regeering eenige concessies doen,
waaronder de belangrijkste is, dat de werking
der wet bepaald is binnen den termijn van
twee en een halfjaar, doch het pleit zelf werd
den 19<len October door de aanneming der wet
gewonnen. Negen dagen te voren had de heer
von Bennigsen weder eene verklaring afgelegd
namens zijne partij, in welke hij zich niet veel
meer scheen te herinneren van de beginselen,
vóór enkele maanden door hem verkondigd.
Was deze omkeer gerechtvaardigd Had het
schroot van Nobiling heter dan Hödels kogel
het bewijs geleverd, dat de sociaaldemocratie
leidde tot koningsmoord? Wij gelooven het
niet en hopen, dat men ons niet voor al te
doctrinair zal houden, wanneer wij het betreuren,
dat eene aanzienlijke politieke partij zich door
omstandigheden laat medesleepen om eensklaps
verre at te wijken van nog kort te voren
schijnbaar met overtuiging verkondigde begin
selen. „Enkel bestrijding van voor de maat
schappij gevaarlijke elementen door het des
noods aan te vullen gemeene strafrecht", was
de leuze in Mei; „berechting van wat al te
uit den mond van dokter Bertram dien gij
zeker reeds hebt leeren kennen, mevrouw.
Maar het was daarom toch mogelijk dat de rat
in den val liepen de man met het slechte ge
weten, die den heelen avond, sedert het donker
werd, om het huis heendoolde, en n met uw
echtgenoot zoolang voor den bepaalden tijd
had zien thuiskomen en mijnheer weer zag
wegrijden, zeker naar het station om iemand
af te halen 1
„Mijne ouders."
„Dat dacht ik welen terwijl ik nu zoo
bij de huisdeur stond en uit een gesprek tusschen
den dokter en Kabelmann het was om om te
vallen van het lachen, maar de tranen kwamen
er mij toch bij in de oogen begreep dat de
advocaat niet eens over dat woord skelet ge
vallen was ja, mevrouw, toen popelde mijn
geweten wezenlijk en toen zag ik in dat ik de
grap te ver gedreven had en dat het, wel bezien,
toch een leelijke grap was, des te leelijker, omdat
iemand, die om vergiffenis wil vragen, volstrekt
geen grappen mag maken. En toen sehoot mij
in dat de jonge vrouw, op wier voorspraak ik
zoo vast rekende, toch misschien, al had haar
man haar ook van dien mallen twist op den
avond voor zijn vertrek verteld, en hoe wij dat
ding afgenomen en in de kast gezet heb
ben
„Wat is ,dat voor een ding vroeg Anna, en
zag voor het eerst naar die lange zwarte plank,
die, toen zij de kast open deed, bijna op haar
driftige sociale hervormers door de politie",
sprak men in October.
De uitvoering der wet zou loyaal zijn, ver
zekerde prins Bismarck na afloop der beraad
slaging, en de rijksdag zou door die loyauteit
wel zoo geroerd worden, dat hij later willig
zou zijn de wet aan te vullen, waar dat noodig
zou blijken. Waarschijnlijk wel. Die nood
zaak bleek echter nog niet. De wet schijnt
scherp genoeg te zijn, en de klopjacht op
andersdenkenden in Duitschland wordt onbe
lemmerd en met kracht uitgeoefend. Lange
lijsten van verboden tijdschriften, courantenen
hoeken opgeheven vereenigingen gesloten
drukkerijen, uit hunne woonplaats verbannen
werklieden en parlementsleden leveren het
bewijsdat de Duitsche politie het handwerk
verstaat. Wij vergaten daaarbij nog te voegen,
dat de hoofdstad sedert bijna eene maand in
halven staat van beleg verkeert.
Men heeft tot rechtvaardiging dezer maatre
gelen gewezen op het gevaar, dat de maat
schappij schijnt te loopen van eene in alle
landen verspreide partij van ontevredenen, die
voorloopig niet anders willen dan omverwer
ping van den bestaanden toestand, zonder dat
zij zelve eenig uitvoerbaar plan ter reorgani
satie aan de hand kunnen doen. Wij willen
het bestaan van dit gevaar allerminst loochenen.
Staat en maatschappij verkeeren nog steeds
in het ontwikkelingsprocesdat in het laatst
der vorige eeuw is aangevangen, en zij, die
den loop van dat proces onverstandig willen
verhaasten en door plotselingen schok willen
verwerven, wat de geschiedenis leertdat
slechts de vrucht van langzame ontwikkeling
kan zijn, leveren een werkelijk gevaar op, al is
het dan ook, dat de storing, die zij teweeg kun
nen brengen niet dan tijdelijk kan zijn. Immers
de samenleving laat zich niet met geweld eene
wijziging opdringen,waarvoor zij nog niet rijp is.
Wat wij daarentegen met overtuiging blijven
ontkennen is, dat eene machtige beweging van
den geest, als het sociale hervormingsstreven
onzer dagen zich zou laten aan banden leggen
door een systeem als dat van de Duitsche
socialisten-wet. Opheffing van den waarborg
der rechtspraak, haast onbegrensde macht der-
van de regeering afhankelijke administratieve
autoriteiten voeren ons terug naar den tijd der
lettres de cachetlokken tot reactie en doen
den vrij denkenden man, wiens maatschappelijke
hoofd gevallen was en nu nog voor hare voeten
tusschen haar en Hans in lag.
„Weet gij dat niet, mevrouw
„Nu ja, een plank zei Anna, lachende
over de grappige uitdrukking op het gezicht van
Hans.
„Weet gij dan niet wat er aan de andere zijde
van die plank staat?"
„Ik kan er immers niet doorheen zien
„Ach, lieve Hemel!" riep Hans„ach, lieve
tijdhoe is het mogelijk heeft hij er u dan
tot op den huidigen dag nog niets van verteld
„Wat is het dan toch?" vroeg Anna, die, on
danks de opgewektheid van Hans, toch een wei
nig bang werd; „ik wil het weten!"
„Wilt gij het inderdaad weten Nu, mevrouw,
wees dan zoo goed een paar schreden achteruit
te gaan, anders geniet gij niet het ware perspec
tief, waarop gerekend is Hier kniel ik neder,
nu niet meer voor mij zeiven, maar voor
mijn dierbaren patroon o beklagenswaardig
lot der koningen! thans ziet gij door mijne
hand den sluier voor de geheimen der Majesteit
wegrukken."
Hij had, terwijl hij op de knieën lag, het bord
in de dwarste opgezet.
„Wat beteekent dit?"
„Mij dunkt, de letters zijn toch groot genoeg,"
prevelde Hans tusschen zijne witte tanden.
„Ik meenwat beteekent die grap
Hans liet het bord achterover vallen, zoodat
het opschrift boven lag, sprong overeind en riep uit
