Benoemingen en besluiten.
0 n d e r w ij s-
Kerkni e uws,
Marine en leger
Kunst nieuws.
Landbouw.
De meekrap en de kunst-alizarine in
Duitsehland.
bevorderen van beschaving en het aankweeken
van goede zeden onder de werklieden.
„V. Het Verbond is Nederlandsch en beweegt
zich binnen de perken der Nederlandsche wet.
Dit nationaal karakter belet het Verbond evenwel
niet voor bijzondere of algemeene doeleinden met
Werklieden-vereenigingen in 't buitenland betrek
kingen aan te knoopen, mits die doeleinden niet
strijden met de beginselen des Verbonds.
„VI. Het Verbond geeft een orgaan uit en naar
gelang de middelen zulks toelaten, ook andere
geschriften."
„Meermalen, schrijft de Haagschebriefschrijver
der Zutfensche Courant, is In den laatsten tijd
van conservatieve zijde beweerd geworden, dat
dit ministerie in de tweede kamer over een
slaafsche meerderheid beschikt, die alles goed
keurt wat van regeeringswege wordt gedaan of
voorgesteld. Het welsprekendste démenti op die
bewering geven de thans verschenen begrootings-
verslagen. Het zijn, blijkens de onderteekeningen
meerendeels vrienden, die in die stukken aan
't woord zijn, maar dan toch vrienden, die niet
ophouden den ministers telkens en telkens hun
feilen te toonen."
De correspondent loopt daarna de verschillende
begrootingsverslagen door om deze bewering te
staven en zegt dan, over het Xe hoofdstuk:
„Het hardst van allen heeft nog wel de minister
van waterstaat het te verduren. Dit verslag is
geteekend door vijf vrienden (de heeren Schepel
v. Kerkwijk, Sandberg, Rutgers en Gevers Deynoot);
maar aan overmaat van vriendschappelijkheid lijdt
het stuk niet. Moest ik in weinige woorden den
hoofdinhoud van dit verslag teruggeven, ik zou
het doen in deze woorden: Gij, minister Tak,
hoofd van het nieuwgeschapen departement, zijt
een dure minister, die veel voorstelt wat niet
noodig is en niet doet, wat gij volgens uw ante
cedenten als kamerlid had behooren te doen
die bovendien uw begrootingsposten slechter toe
licht dan vroegere ministers, die er nog een ander
departement bij hadden en last not least
zelfs nu en dan toelicht op een wijze, die den
schijn doet ontstaan dat het u te doen is om de
geheele waarheid te verbergen
„Ik erken gaarne, dat dit alles op zeer gema
tigden toon en in zeer parlementaire vormen wordt
gezegd, maar gezegd wordt het en dat is het
voornaamste.
„Indien het begrootingsdebat in denzelfden geest
gevoerd wordt, zal het begin van dit zittingjaar
er zeker niet toe bijdragen om den band tusschen
de meerderheid en het kabinet nauwer toe te
halen. Zelfs een schriftelijke gedachtenwisseling,
zooals die thans plaats vindt, zet reeds kwaad
bleed, want al gelukt het ook aan de ministers
tal van beschuldigingen te ontzenuwen, wat nu is
voorgevallen is reeds een bewijs, dat vele liberalen
over den gang van zaken onder het ministerie
Kappeijne niet bijzonder tevreden zijn.
„Met het oog op de werkelijke partijverhou
dingen zou dus het begrootingsdebat wel eens
belangrijk kunnen worden. Heel lang zal het
echter niet kunnen durenwant, de tweede kamer
komt eerst den 19" terug en vóór nieuwjaar
behooren toch alle begrootingswetten in de fractien
der staten-generaal reeds de revue gepasseerd te
hebben. Ik weet wel dat in de laatste,jaren
daarvan dikwijls is afgeweken; maar m. i. heeft
de eerste kamer recht zich te beklagenindien de
tweede kamer haar niet in staat stelt bij tijds
aan haren constitutioneelen plicht te voldoen."
Amsterdam, 11 November. Als een bewijs
van de stijgende prijzen van bouwterrein in onze
gemeente mag vermeld worden, dat de grond en
de opstallen van het voormalig schouwburglokaal,
tot amotie, van den heer Grader, aan de Wete
ringschans, van achteren uitkomende aan de
Zieseniskade, heden in publieke veiling verkocht
is voor f 69,701, dat is ongeveer f 70 per rierk-
meter, terwijl de gewone prijs tusschen 40 a ƒ50
afwisselt.
notarissen. Benoemd tot notaris binnen het
arrondissement Utrecht: ter standplaats Wijk bij
Duurstede, J. W. van Wieringen, candidaat-notaris
te Zwijndrechtter standplaats Maartensdijk,
J. Bos J, Az., candidaat-notaris te Alblasserdam.
schutterijen. Benoemd tot majoor-kornman-
dant der dienstdoende schutterij te Delft H. P.
Kleyn van Willigen, thans kapitein bij die schutterij.
pensioenen. Pensioen verleend aan M. M. von
Hoff, gewezen opzichter bij 's rijks kust verlichting
te Westkapelle, ten bedrage van f 120 's jaars.
belastingen. Benoemd tot ontvanger der
directe belastingen en accijnsente Diever c. a.,
J. F. Mirandollen thans ontvanger derzelfde
middelen te Beilen c. a.; te Beilen c. a., B. Rib-
bink, thans surnumerair bij de administratie der
directe belastingen, invoerrechten en accijnsen,
werkzaam in de inspectie Amsterdam.
landmacht. Bij koninklijk besluit is de kapitein
der infanterie E. P. A. van Heekeren, thans op
nonactiviteit, op pensioen gesteld, en het bedrag
van dat pensioen, bepaald op f 1300 's jaars.
Benoemd bij het personeel van den geneeskun
digen dienst der landmacht, tot officier van ge
zondheid 3* klasse, de student voor den genoemden
dienst (arts) L.W. van der Sluys en tot offi, van
gez. 2® kl. de offi. van gez. 3® kl. C. G. Boekelman,
van dat personeel.
polderbesturen. Op zijn verzoek eervol ont
slagen J. H. Bijbau, al3 dijkgraaf van den polder
Nieuw Noord-Beveland, provincie Zeeland.
n. i. leger. Op verzoek eervol ontslag ver
leend aan den met verlof, buiten bezwaar van den
lande, in Europa aanwezigen le luitenant der
infanterie van het leger in N. I., J. B. H. A.
van den Bossche.
Bij koninklijk besluit is aan de na te noemen
vreemdelingen, mits zij overigens aan de daartoe
bij de wet gevorderde vereischten voldoen, ver
gunning verleend tot het geven van lager onder
wijs hier te lande, als aan de juffrouwenL Ghijsels,
geboren te Brussel (België)A. G. Koek, geboren
te Coblenz (Pruisen)M. von Baal, geboren te
Wijier (Pruisen)en M. A. E. Lefrancq, geboren
Charleroi (België).
Tot leeraar in de Nederlandsche taal en de
oude talen aan het gymnasium te Deventer, is
benoemd dr. A. J. Kronenberg.
De gemeenteraad van Groningen heeft de
jaarwedden der hulponderwijzers en hulpohtfer-
wijzeressen aan de openbare lagere scholen in de
gemeente, welke den rang van hoofdonderwijzers
bezitten, vastgesteld op f 800. Voorts zijnde
jaarwedden van de hulponderwijzers aan de jon
gensschool der 4® klasse en van de hulponderwij
zeressen aan de school voor gewoon en meer
uitgebreid lager onderwijs voor meisjes, voor
zoover die titularissen belast zijn met het geven
van onderwijs in het Fransch, vastgesteld op
950, zoo zij den rang van hoofd onderwijzer of
hoofdonderwijzeres, en op /800, zoo zij dien niet
bezitten.
Een ingezeten van Amsterdam heeft f 50,000
geschonken als bijdrage voor den bouw van een
kerkgebouw voor de hervormde gemeente, in het
nieuwe gedeelte der stad.
Bij de inwijding op Zondag avond jl. van
het nieuwe kerkgebouw der N. H. gemeente, dat
te Den Helder is opgericht in plaats van het voor
anderhalf jaar verbrande, werden de Luthersche,
oud-Roomsche, Remonstrantsche, Doopsgezinde en
Israëlietische kerkgenootschappen door leden uit
hunne kerkeraden vertegenwoordigd. De predikant
Bron hield de feestrede.
Oosterland, 10 Nov. Heden middag hield
de heer F. W. Stutterheim, predikant alhier,
beroepen naar Austerlitz, zijne afscheidsrede naar
aanleiding van Openb. 22: 12 en 13. De gemeente
zong hem bij het einde der godsdienstoefening
Psalm 134: vers 3 toe.
De Vrije Gemeente te Amsterdam hield
Vrijdagavond harejaarlijksche bijeenkomst, welke
door 900 personen werd bijgewoond en waarbij
uit de mededeelingen van 't bestuur bleek, dat
hare school voor godsdienstonderwijs 154 leer
lingen telt en de vrouwen-cursus over de begin
selen der zedeleer door 70 vrouwen bezocht
wordt. Voor het oprichten van een gebouw voor
de godsdienstoefeningen hebben 22 personen
f 80,000 bijeengebracht, een terrein van 280 vier
kante meter is daarvoor aangekocht en tegen
het einde van het jaar worden de ontwerpen voor
dat gebouw te gemoet gezien.
De officier van gezondheid der 2a klasse
A. Pieters, geplaatst bij het hospitaal der marine
te Willemsoord, wordt, met den 20®n dezer, op
nonactiviteit gesteld.
Naar wij vernemen bestaat bij genoegzame
deelneming het plan, weder eene Middelburgsche
koraalvereeniging tot stand te brengen. Een
dertigtal dames en heeren hebben zich bereids
aangesloten, en men verzekert ons dat al spoedig
de eerste bijeenkomst zal gehouden worden,
teneinde de zaak te regelen. Tijd en plaats zul
len nader aangeduid worden.
{Door onzen Schouiven Duicelandschen medewerker)
(Vervolg.)
6° Welke zijn de oorzaken der groote verlie
zen, door eenige fabrieken van kunst-alizarine in
Duitsehland geleden?
Als deze oorzaken kunnen worden aangegeven:
a Verkeerde en onvolkomen wijze van berei
den. De bereiding moet verschillend zijn naar
mate van het doel, waarvoor de verfstof dienen
zal. De chemische bewerking om het anthraceen
in alizarine om te zetten, is niet gemakkelijk en
vereischt vooral eene zeer zorgvuldige behande
ling. Tengevolge van het leveren van slecht
product zijn drie fabrieken op aandeelen in Duitseh
land teniet gegaan;
b Achterblijven in de toepassing der gewichtige
verbeteringen en vereenvoudigingen der bereidings
wijze. Gedurende den korten tijd van bestaan
der alizarine-industrie (immers in 'tjaar 1878
hebben Graube en Liebermann het eerst de
natuurlijke alizarine uit den meekrapwortel ge
reduceerd, en zoodoende eene methode ontdekt
om uit anthraceen alizarine langs zuiver chemi-
schen weg te bereiden) zijn die verbeteringen
elkander zeer spoedig opgevolgd. Zij waren zoo
belangrijk, dat thans 4 a 5 maal meer verfstof
uit dezelfde hoeveelheid grondstoffen kan ver
kregen worden dan in den aanvang, en deze
reeds 90 pet. bedraagt van de, volgens de theore
tische berekeningen, in de grondstoffen voorhanden
hoeveelheid. Het in den handel verkrijgbaar
anthraceen, dat aanvankelijk slechts 15 pet.
bruikbaar product opleverde, geeft thans 60 a
75 pet. Die verhouding kan zich nog verbeteren
e Aaukoopen van grondstof onder ongunstige
omstandigheden. Kort na het in 't leven treden
der industrie is de prijs van het anthraceen ge
stegen, later daalden de prijzen weder
d De sterke daling der alizarine-prijzen
e Verkeerde leiding. De fabriek van Holiday
C° te Elberfeld", moet thans in bloeienden
toestand verkeeren; zij kwijnde echter onder de
leiding der vorige eigenaars
f Te groote onkosten, veroorzaakt door het
bijeenbrengen van het kapitaal bij het oprichten
van fabrieken op aandeelen, zooal3 gedurende
de zoogenaamde Grander periode" veelal placht
voor te komen. Hieraan wordt het teniet gaan
der Elberfelder Alizarine und Anilinefabrik toe
geschreven
g De slechte toestand, waarin de katoenindu
strie verkeert. Het verbruik van alizarine nam
dientengevolge af en veroorzaakt tevens overpro
ductie.
7° Welke zijn de voornaamste oorzaken van
de voortdurende belangrijke daling der prijzen
van de kunst-alizarine?
De prijzen der kunst-alizarine zijn voortdurend
gedaald
a Door het goedkooper worden van de grond
stoffen, voornamelijk van het anthraceen, dat in
1873, 12 M. per KG., zuivere waar, kostte en in
1876 slechts 5 M. gold. Bij dien laatsten prijs
zouden de koolteerdistillateurs nog steeds met
winst werken. Tot de prijsvermindering van het
anthraceen hebben niet het minst bijgedragen de
groote verbeteringen, achtereenvolgens aangebracht
in de bewerking, noodig om het uit de koolteer
te winnen. Het steeds ruimer wordende aanbod
werkte natuurlijk in dezelfde richting. Anthraceen
zou thans schier in alle landen gewonnen worden
b Door de verbeteringen in de bereidingswijze
van de alizerine zelf (zie de beantwoording van
vraag 6);
c Door de toenemende onderlinge mededinging
der alizarine fabrieken;
d Door het drijven van sommige dier fabrieken
op zeer groote schaal met overvloedige geldmid
delen, waardoor de kosten van voortbrenging
natuurlijk verminderen;
e Door de steeds toenemende productie, waar
op het oogenblik tegenover staat de algeyneene
ongunstige toestand van nijverheid, handel en
verkeer. Van daar vooral van de zijde der
groote producenten ruim aanbod onder zeer
coulante voorwaarden;
f Door de noodzakelijkheid, wilde men de
nieuwe verfstof overal ingang doen vinden, om de
prijzen zoo te stellen, dat de ververijen bij haar
gebruik voordeel vinden, niettegenstaande de
steeds lager wordende prijzen van meekrap en
meekrap-derivaten.
8° Is het te verwachten dat de grondstof voor
de kunst-alizarine (het anthraceen) steeds in vol
doende hoeveelheid verkregen zal worden?
Gevaar voor gebrek aan anthraceen kan eerst
ontstaan, wanneer de behoefte aan anthraceen
der alizarine-fabrieken grooter mocht worden
dan de hoeveelheid anthraceen, die uit de steen-
kolenteer der gasfabrieken bereid kan worden.
Dit is een bijna niet aan te nemen geval, vooral
omdat de alizarine-producent op het oogenblik
ten minste nog de eenige verbruiker is van dit
speciale koolteer-distillatie-product. Eerder schijnt
het dus juist te beweren, dat de voortbrenging
van anthraceen zich voorloopig in het oneindige
vermeerderen kan, daar elke gasfabriek dagelijks
de grondstof in groote hoeveelheden levert. Die
te Londen alleen bereiden jaarlijks 67,000 ton
koolteer. Engeland, Hanover en Brunswij k zouden
op het oogenblik de voornaamste fabrieken van
anthraceen bezitten, doch ook elders breidt deze
industrie zich uit, zoo ook, naar hier beweerd
wordt, in Nederland. Van deze toenemende
productie is de reeds onder vraag 6 vermelde
daling der anthraceen-prijzen het beste bewijs.
Die daling ligt zoo in 't wezen der dingen, dat
ten vorigen jare pogingen op groote schaal om
ze tegen te houden, aan een Engelsch handelshuis
een vermogen hebben gekost. Doch ook de
verbeterde bereidingsmethode heeft krachtig er toe
bijgedragen, dat het anthraceen niet alleen goed
kooper is geworden, maar zeer in hoedanigheid
verbeterde. De bereiding blijft echier nog eene
moeilijke zaak, die veel zorg vereischt en nog
een ruim veld voor verbeteringen openstelt. Dat
deze op den duur uit zullen blijven, is niet zeer
waarschijnlijk. Daarentegen een nog meer terug-
loopen der anthraceen-prijzen eerder wel. Pogin
gen om uit aardpik anthraceen te bereiden, gaven
tot nu toe geen resultaat.
9° Wordt bij u meekrap en garancine voort
gebracht en hoeveel? Waarheen worden die
artikelen vervoerd
Meekrap is nimmer in zeer groote hoeveelheden
in Duitsehland verbouwd, doch aanzienlijke velden
met meekrap kwamen toch vroeger voor in Sile-
zië, Pruisisch-Saksen, de Rijnpaltz en Wurtemberg. -
Thans heeft de aanplant van dat gewas aldaar
zoo goed als niets meer te beduiden. In Wur
temberg is in de twee laatste jaren in 't geheel
geen meekrap meer verbouwd. Deskundigen
beweren, dat de meekrap-cultuur in haar geheel
reeds op een derde van vóór het ontstaan der
kunstalizarine-industrie is verminderd.
Garancine-fabrieken zouden in Duitsehland niet
bestaan.
Er werd in Duitsehland aan garancine en
meekrap ingevoerd en uitgevoerd in:
Invoer:
Jaar. Garancine en mee- Meekrap,
krap-derivaten.
1872 29,500 centenaren 44,900 centenaren.
1873 16,900 35,200
1874 14,400 29,300
1875 9,400 16,800
1876 7,495 19,277
Uitvoer.
Jaar. Garancine en mee- Meekrap,
krap-derivaten.
1872 10,100 centenaren 7,470 centenaren.
1873 8,410 7,300
1874 10,700 10800
1875 8,790 12,800
1876 5,960 23,704
In deze cijfers is de rechtstreeksche doorvoer
niet begrepen.
In 1875 richtte zich de uit- en doorvoer naar
de verschillende grenzen als volgt:
Garancine- en mee-
krap-derivaten. MeekraP-
naar Denemarken centenaars. 141 centen.
de Oostzee 1224 170
Oostenrijk 4917 5269
Rusland 930 2347
5422
6
Nederland 1344 183
Bremen 706 2
Hamburg 121 15
Frankrijk 2715
In 1875 verdeelde zich de invoer, met inbegrip
van den doorvoer, over de verschillende grenzen
als volgt
uit de Oostzee 5 centenaars. 830 centen.
Oostenrijk 2286 994
Zwitserland 4699 627
Frankrijk 750 3891
België 2995 1531
Zwitserland 1491
België 3
Nederland
475
de Noordzee
Bremen 14
Hamburg 299
Oldenburg
Postverkeer
9240
70
116
1747
30
22
Latere statistieké gegevens zijn nog niet voor
handen. De aangevoerde cijfers kunnen tot op
zekere hoogte een denkbeeld geven van het sterk
afnemen van het meekrap- en garancineverbruik
in Duitsehland. Immers de invoer neemt zicht
baar af, de uitvoer bij de garancine daarentegen,
naar verhouding bij de meekrap, feitelijk aanzièn-
lijk toe, zoo zelfs, dat in 1876, 4427 centenaars
meekrap meer uitgevoerd dan ingevoerd zouden
zijn.
Zulks schijnt slechts begrijpelijk, wanneer men
aanneemt dat Duitsehland zich van voorraden
meekrap van vorige jaren heeft ontdaan. Intus-
schen zijn deze opgaven alles behalve te vertrou
wen. Meekrap en hare derivaten zijn vrij van
rechten, zoodat een groot aantal bezendingen aan
de aandacht der douanen ontsnappen. Daarbij
komt nu nog dat in het officieele IV aar en- Ver-
zeichniss de alizarine omschreven wordt als een
Krap-pigment, zoodat onder den post garancine
zeer wel mogelijk partijen kunstalizarine zijn
verborgen.
Over Lubeck werden naar Rusland, Finland,
Denemarken en Zweden de navolgende hoeveel
heden meekrap en meekrap-derivaten (garancine)
vervoerd, die uit Nederland, Frankrijk of Italië
grootendeels afkomstig waren
743 centenaars van 50 kilogram, 1869
328 1870
155 \1871
376 1872
325 1873
336 1874
1335 1875
589 1876.
Bremen zelf voerde de laatste jaren 6 a 7000
kilo meekrap en meekrap-derivaten (garancine)
in, grootendeels uit Nederland. Het voerde daar
entegen ongeveer 6300 kilo weder uit.
Voor het ontstaan der kunst-alizarine-nijverheid,
was het verbruik van meekrap en garancine
binnen het ressort van het consulaat te Keulen
zeer beduidend.
Daar in die streken nimmer meekrap is
verbouwd, noch garancine daaruit bereid, werd
in de behoefte voorzien door invoeren uit Neder
land, Frankrijk en Italië. De invoer van bedoelde
verfstoffen uit Nederland was aanvankelijk zeer
i) de centenaar 50 kilogram.
