N°. 266.
12ie Jaargang. 1878.
Maandag
11 November.
Wnn fi
Dit blad verschijnt dagelijks,
niet uitzondering van Zon-en Feestdagen.
Prijs per 3/m, franco 3j50,
Afzonderlijke nonuners zijn verkrijgbaar a 5 Gent.
Advertentien: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz,: van 1 7 regels 1,50
iedere regel meer 0)20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagenten voor hét Buitenland: de Compagnie générale de publicité étrangère G L. Daube en Cie. te Parijs en Frankfort, directeuren Elsëach en Jones.
Middelburg, 9 November.
Tweeërlei wereldbeschouwing.
FETJXX-.ILEl'rOISl".
de Schrijfster van „Jennie" enz.
A
«1
i.jftAA:
In een, van haar standpunt, met veel talent
geschreven artikel stelt de ons onbekende
redactie van Zelandia, in het eerste nommer
van haar bladde ultramontaansche levens -
en wereldbeschouwing tegenover die van den
liberaal. Voor zoover die uiteenzetting behoort
tot het gebied van bet geloofvalt zij buiten
bet terrein onzer beschouwing. Zij moet echter,
om bet verbanddat er tusscben haar en de
later volgende toepassing op het staatsburger
lijk leven bestaatbiereenigszins verkort,
eene plaats vinden.
«Voor den katholiek, lezen wij, is de waarheid
niet meer de steen der wijzen, niet meer de parel
die nog gevonden moet worden. Hij staat op den
bodem der kerk, waar niet denken alleen, maar
denken en gelooven de weg is tot het verkrijgen van
de waarheidDe goddelijke Stichter des Chris
tendoms heeft deze kerk den schat der bovennatuur
lijke waarheden ter verbreiding toevertrouwd. De.
kennis daarvan is ons, voor onze hemelsche bestem
ming noodzakelijk. Zijn wij staatsburgers, niet
minder zijn wij hemelburgers. Tot dat hemelburger
schap voedt de kerk ons opZelve onwan
kelbaar, te midden van eene wereld waarin alles
wankelt en te gronde gaatbakent zij met vaste
band den weg af, waar langs de individuen tot hun
bestemming moeten komen
»De verzorging zelfs van de burgerlijke maatschappij,
boewei niet onmiddellijk doel der kerk, ligt op baren
weg. Zijn wij hemelburgers, wij zijn ook staatsbur
gers. Het laatste om het eerste, want wij leven
niet voor een leven alleen. Dat derhalve de invloed
der kerk ook doordringt tot de burgerlijke maat
schappij, is niet meer dan natuurlijk. Hare waar
heden en wetten zijn het richtsnoer voor de begin
selen, die bij de inrichting en het bestuur van de
burgerlijke maatschappij in toepassing komen. Het
geheim, voor de wereld blijkbaar verborgen, om
den volke de Voortreffelijkste zedelijke schatten, recht
vaardigheid, orde, welvaart te verzekeren, de
kerk kent dat geheim. Maar die schatten gaan ver
loren, zoodra de maatschappij haar den rug toekeert.
In de geschiedenis van onze eeuw liggen de bewij
zen voor het grijpen."
Zelden is de eiscb van Rome om onbeperkt
heerschappij te voeren, niet slechts over de
gewetens der geloovigen, maar over den staat
90
DOOR
HOOFDSTUK XXXI.
BE SI UIT.
Van nature bijgeloovig en opgewonden, ver
klaarde Delroy dat hij op dien gedenkwaardigen
Zondag avond te Hastings niet uit vrije beweging
gehandeld had, maar dat een geheime drijfveer
zijne daden bestuurd had. Inderdaad schreef hij
zijn besluit om te gaan varen toe aan een recht-
streekscbe ingeving van de H. Maagd, tot wie
hij dien morgen nog gebeden had voor de ziel
van zijn doodgewaand kind. De geheimzinnige
stem volgende die hem gebood te gaan, bad hij
een bootje gehuurd, was alleen gaan roeien en
onder langs de overhangende klip blijven dobbe
ren
Op eens was zijne aandacht geboeid door een
woesten kreet; en opkijkende had hij bet kind
zien vallen en blijven hangen aan eenige struiken,
die aan de vooruitspringende rots groeiden. Hij
was uit zijn bootje gesprongen, met ongeloofelijke
moeite naar boven geklommen de afstand was
niet groot en daarna met toenemend gevaar
weer neergedaald, met het kind in zijn armen.
en de burgerlijke maatschappij, zoo onbewim
peld verkondigd. Voor die ruiterlijke verkla
ring zijn wij onzen tegenstanders dank ver
schuldigd. Wij weten nu waar wij ons aan
te houden hebben en behoeven ons, vertrouwen
wij,niet verder te rechtvaardigen tegenover
hen, die, van „twistgeschrijf' afkeerig, moch
ten vragen of het noodig was, onze eigen
levens- en wereldbeschouwing tegen dézen in
onze onmiddellijke omgeving op baar gedanen
aanval te verdedigen.
Het onderwerp eischt echter beperking, wil
het de grens eener dagbladpolemiek niet ten
eenemaal overschrijden. Daarom maken wij
bij het gedeelte, dat op bet „hemelburgerschap"
betrekking heeft, sléchts éene opmerking, die
tot hetgeen later volgt in nauw verband staat.
Het is deze, dat de „onwankelbaarheid" dei-
kerk, de „steen der wijzen" en de „parel",
in welker bezit zij zich verheugt, voor ons,
die de vrijheid bezeten en gebruikt 'hebben
om de geschiedenis van onzen en Van vroeger
tijd met eigen oogen te onderzoeken, niet zoo
boven allen twijfel verheven is als voor den
ultramontaanschen staats- en hemelburger.
Ons is bekend van tallooze scheuringen, door-
welke de kerk in alle eeuwen geteisterd is.
Van uitspraken, door verschillende, elkandei-
opgevolgd hebbende hoofden der kerk gedaan,
welke in lijnrechte tegenspraak met elkan dei-
zijn. Van de Jezuïeten orde, welke bij debnl
JDominus ac Redemptur dooi' den paus van
1773 opgeheven werd, omdat „haar. bèstaan
den waren cp. duurzamen, vrede in de kerk
onmogelijk maakte", en welke bij de bul
Sollicitudo omnium Ecclesiarum door den
paus van 1814 weder hersteld werd, omdat
„de eenstemmige wenschen van bijna de geheele
Christenheid hem daartoe bewogen." Van het
onfeilbaarheids-leerstuk, tégen welks afkondi
ging de geleerdste en meest getrouwe dienaren
der kerk zich kantten, totdat hun stem door
geweld en schrik-aanjaging op het jongste
Oecumenisch Concilie gesmoord of in de min
derheid gebracht was. Dat alles doet ons voor
de vurigste betuigingen omtrent de - onwan
kelbaarheid der kerk koel blijven en maakt
ons ten opzichte van den weg, dien zij voor
hare volgers afbakent, ondanks de plechtigste
verzekeringen omtrent zijne veiligheid, wan
trouwend.
De verklaring dat de kerk het geheim bezit
Had Sibylle het gewaagd naar beneden te zien
om de gevolgen barer moordzuchtige daad te
zien, dan zou zij den redder van haar kind heb
ben moeten zien, maar radeloos van angst en
vrees voor ontdekking was zij de plaats ontvlucht
waar zij de schanddaad verricht had en had zich
verborgen in de schaduw der naburige boschjes.
Daar was zij neergedoken blij ren zitten tot dat
de duisternis inviel en was toen huiswaarts
geslopen om te hooren welk kwaad Delroy
haar berokkend had; want Sibylle had er geen
oogenblik aan getwijfeld of hij was haar, door
Claud geleid, komen opzoeken om haar huwelijk
te verhinderen. Haar grootste angst was echter
dat Delroy zijn kind en het haren zou ontdekken
en haar aan AIckenzie bekend maken als de
moeder. Wij hebben gezien hoe natuurlijk, maar
hoe ongegrond tevens de vermoedens waren, haar
door haar kwaad geweten ingegeven.
Toen de arme kleine Dora buiten onmiddellijk
gevaar en de doodsangst dien zij uitgestaan had
voorbij was, kwam er een reactie en lag zij be
wusteloos, als dood in Delroy's armen. Hij Ver
telde aan mevrouw Carlton (even hard bevende
als zij) hoe hij op een rand van de klip, die niet
door den vloed bereikt werd, was. gaan zitten om
de handjes te wrijven van dat blanke kleine
meisje, waar hij terstond groote teederheid voor
gevoelde. En hoe hij, toen hij haar zwaar goud
blond haar uit hare oogjes streek, het vergeet-
mij-nietje van turkoois ontdekt had.
„Ik vergat haar bewnsteloozen toestand en
om
aan de volken „rechtvaardigheid, orde
en
welvaart" te verschaffen, moet vreemd in de
ooren klinken van ieder, die eenigszins in de
wereldgeschiedenis thuis is. De spreekwoor
delijke verwarring en regeeringloosheid, welke
in het ongelukkige Polen heerschten en dat
land in het laatst der 'vorige eeuw tot zijn
ondergang voerden, waren het gevolg van de
onbeperkte heerschappij der Jezuïeten, die
trouwste zonen der kerk, en van de regeering
van Jan II Casimir, die, zelf volgeling van
Loyola, den kardinaalshoed aflegde, teneinde den
koningstroon te kunnen beklimmen en zijn
land onder „débescherming der Heilige Maagd"
te kunnen stellen. In Spanje, waar de kerk
sedert eeuwen den sehepter zwaaide, vindt
men, nog op ditoogenblik, heel iets anders dan
orde en welvaart. In de verschillende deelen
van Italië waren, tot voor weinige jaren, de
onkunde en ellende grooter, naarmate de
regeeringen zich trouwer volgsters der kerk
toonden. In Rome zelf, waar het wereldlijk
gezag der pausen zich steeds tegen de drin
gendste raadgevingen hunner oprechtste vrien
den verzette, was het nog in de laatste jaren
der regeering van Pius IX zoo met dé orde
gesteld, dat men zich niet zonder gevaar des
nachts- onverzeld op de straat kon begeven.
En wanneer men, ten opzichte van dit laatste
voorbeeld, mocht meenen dat de slechte geest
van onze eeuw toen reeds tot de Romeinen
doorgedrongen was en er ook hen toe gebracht
had om de kerk den rug toe te keeren, dan
vindt men toch ook* in vroeger eeuwen te
Rome nooit eene sterke overtuiging omtrent
de voortreffelijkheid van het pauselijk bestuur.
Want reeds in de twaalfde eeuw, deed Johannes
van Salisbury, bisschop van Chartres, in een
brief aan zijn vriend en landgenoot paus
Adriaan IV de vraag„Heilige vader, indien
gij heer zijt, waarom gehoorzamen Uwe Romeinen
u dan het allerminst
Deze brief van den grooten middeleeuwschen
geleerde, die een trouw dienaar der kerk was
en aan de zijde van den heiligen Thomas
Becket om harentwil vervolgd werd, bevat
meer leerzame bijzonderheden omtrent de wijze,
waarop de „verzorging" der kerk door de
pausen, in dit tijdperk hunner grootste macht?
door oprechte en eerlijke geloovigen beoordeeld
werd, Men vindt hem medegedeeld in het
VIIe deel der Wereldgeschiedenis van Schlosser,
schroefde het kleinood vol ongeduld los," zei
Delroy aan de grootste ontroering ten prooi, bij
de herinnering aan dat tooneel, „ik behoefde
niet te zoeken naar de letters, in het goud ge
graveerd. Ik wist dat ik ze daar zou vinden.
Het was al bijna donker maar ik kon toch de
fijne halen onderscheiden van de S en de L. Sybille
en Louis, die wij, de gelukkige ouders van het
kind, hadden laten graVeeren op ons eerste ge
schenk aan de kleine, nu bijna zeven jaar geleden.
Toen ik nu met zekerheid wist dat ik mijn ver
loren schat teruggevonden had, deed ik een gelofte
aan de H. Maagd dat ik nooit meer van haar
zon scheiden, en ook niet aan haar moeder zou
doen weten door welk wonder ik mijn kind
teruggekregen had. Ik had toen natuurlijk geen
denkbeeld van de afschuwelijke rol, die zij bij
dat ongeluk gespeeld had."
Mevrouw Carlton had volkomen begrepen hoe
noodzakelijk het was hetgeen Delroy haar toe
vertrouwde geheim te houden, vooral voor haai
man, die toen geheel de slaaf van Sibylle en hare
grillen was. Alleen op verzoek van Delroy had
zij alle feiten en veronderstellingen medegedeeld
aan mijnheer Walton, en hem de geheele zaak in
handen gegeven, opdat hij naaf zijn goeddunken
zou kunnen handelen. Zij had hem ook verzocht
Mac Gregor op te zoeken en geen kosten te
spaven om hem naar Engeland over te brengen,
als hij dit raadzaam oordeelde. Het trof heel
gelukkig dat de Schot reeds te voren bepaald
had dat hij naar huis zou gaan om zijn vrouw
die er de opmerking bij voegt, „dat geen
katholiek geestelijke van onzen tijd het zeker
wagen zou om zoo vrijmoedig tegen den paus,
oker den paus, te spreken."
De paus. had aan Johannes, als vriend, ge
vraagd „Wat de wereld van hem en van de
Roomsche kerk zeide Hierop antwoordde
de bisschop„Omdat gij mij vraagt, wil ik
u openhartig zeggen wat ik in vele landen
gehoord heb. Men zegt dat de Roomsche kerk
zich niet doet kennen als moeder der andere
kerken der Roomsche kerken in andere
landen namelijkmaar dat zij veeleer hare
stiefmoeder gelijkt. Schriftgeleerden en Pha-
rizeeërs behooren daar thuisdeze laden zware
lasten op de schouders van andere lieden,
zonder zelve ook slechts een vinger uit te
steken om die op te heffen. Zij regeeren
willekeurig over de geestelijkheid, zonder
hunne kudde een goed voorbeeld te geven,
zij hebben in hunne huizen het kostbaarste
huisraad, hunne tafels zijn met gouden en
zilveren vaten zwaar belastde gierigheid
houdt hunne handen vastgebonden. Zij schen
ken niemand iets en de armen mogen hen
zelden nabij komen, behalve dan, wanneer
hunne ij delheid hun ingeeft, hen te doen op
treden. Hun is alles veil en men kan zeggen
dat zij doen als de gevallen engelen, die, als
zij soms niets kwaads doen, op hunne voor
treffelijkheid pralen. Slechts een klein ge
deelte treft misschien dit verwijt niet. De
paus zelf is voor de Christenheid een bijna
ondragelijke last. Men klaagt algemeen dat
terwijl de kerken, door de vroomheid onzer
voorouders gebouwd, in verval en hare altaren
verlaten zijn, de pausen paleizen bouwen en
zich niet slechts in purperen gewaden dossen,
maar ook geheel en al van goud blinken.
Over deze en nog veel andere dingen mort het
volk geheel onbewimpeld."
Het zijn deze en talrijke andere getuige
nissen, waarvan de geloofwaardigheid boven
allen twijfel verheven is, welke een deel der
Christenheid er in de 16e eeuw toe gebracht
hebben het pauselijk gezag van zich te werpen.
Het zijn deze lessen, welke aan de belijders
der vrijzinnige wereldbeschouwing geleerd heb
ben liever op eigen onderzoek en nadenken te
bouwen, ondanks al den twijfel en de moei
lijkheden, welke daaraan verbonden zijn, dan
zich toe te vertrouwen aan de „onveranderlijke
en kinderen te halen. Die zaak was dus spoedig
in orde.
Al de geestkracht van Delroy's karakter con
centreerde zich thans in zijn vernieuwde liefde
voor zijn verloren gewaand, beweend dochtertje
en de zorg voor haar had zijn geheele manier
van leven gewijzigd. Het arme kind was vreese-
lijk geschokt, nog meer door den angst dien zij
uitgestaan had, dan door den val en er Verliepen
verscheiden dagen voordat zij iets kon zeggen,
en het duurde nog veel langer voordat Delroy
iets uit haar onsamenhangende gezegden kon op
maken. Maar toen zij zich eindelijk vermande
om haar vader iets van haar leven te vertellen
begon zij te jammeren over Pearl en hield niet
op met smeeken om bij „haar lieveling" gebracht te
worden.
Zoo gebeurde het dus dat mevrouw Carlton,
dit alles vernomen hebbende, zich natuurlijk tot
Delroy wendde en hem verzocht haar bij Dora
te brengen, toen zij besloot een einde te maken
aan den smaad van haar, veronachtzaming in het
huis van haar echtgenoot. En toen een paar
dagen later die vreeselijke slag van Morel Carlton
blind gemaakt had, was zij bij haar verloren
schat en begon zijschikkingen te maken om met
haar teekentalent haar klein inkomen wat te
vermeerderen. Op eens werd zij echter aan dit
nieuwe leven onttrokken door een telegram van
Delroy, die haar meldde wat er met haar man
gebeurd was.
Zoo bracht de nachtboot van Boulogne Pearl
