N®. 180.
121e Jaargang.
1878.
Vrijdag
2 Augustus.
Mm litf&tl
Stoomtramwegen.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5
Advertentien20 Cent per regel..
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz,: van 17 regels f 1,50
iedere regel meer 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagenten voor het Buitenland: de Compagnie générale de publicité étrangère 6, L. Daübe en Gie. te Parijs en Frankfort, directeuren Elsbach en Jones.
Middelburg, 1 Augustus,
de Schrijfster van „Jennie" enz.
N-
[Door een sp oorweg - ambt enaaf).
I.
Hoewel eerst sedert weinige jaren meer
algemeen in gebruik, is de verdere ontwik
keling van de tramwegen verzekerd, en is men
het vrij wel eens, dat voor eenigszins lange
trajecten de kracht van den stoom, boven die
van paarden, voor de exploitatie te verkiezen is.
Een groot gedeelte van ons land is niet in
staat om, uit een financieel oogpunt beschouwd,
een goeden uitslag voor den aanleg van ge
wone spoorwegen te beloven. Moeten echter
daarom zulke streken van de voordeelen die
deze wegen opleveren geheel verstoken blijven?
Het antwoord op die vraag zal zeker ont
kennend zijn. Maar daar staat tegenover:
wie zal de nieuwe wegen aanleggen De
particuliere ondernemer zal zich daaraan niet
wagen. Is dan de aanleg van zulke wegen
door den staat te billijken? Daarom moeten
de min kostbare stoomtramwegen de plaats
vervangen der, in verhouding tot hunne ver
moedelijke opbrengst, te veel eischende spoor
wegen. Men moet op deze wegen den aanleg,
het rollend materieel en den dienst zoodanig
inrichten, dat niet alleen personen, maar ook
bagage, kleine pakjes, geld en geldswaarden,
bestel- en vrachtgoederen, paarden en vee
kunnen vervoerd worden.
Het nut, door de lijn aan de streek gebracht,
die zij doorsnijdt, moet door hare huishoudelijke
inrichting, door medewerking der bewoners,
en door hun vertrouwen en hun belang in de
lijn worden bevorderd.
De snelheid waarmede gereden wordt, zal
hoogstens 20 kilometer per uur bedragen en
in de bebouwde gedeelten tot 15 kilometer
worden teruggebracht. Deze snelheid is veel
geringer dan bij de gewone spoorwegen; toch
zal men in vele gevallen, vooral op korte
trajecten, de reis per tramweg spoediger dan
per spoor verrichten. Niet zelden toch ligt
het station of de halte voor die plaats, welke
bediend moet worden, betrekkelijk ver verwij-
FEUILLETON.
33
door
HOOFDSTUK XIX.
SEN BETOOVEEDE SLANG.
„Mijn goede majoor;" riep lady Carolina dit
maal wezenlijk verschrikt uit.
„O, wees niet bang, mylady" zei hij lachend.
„Ik meende alleen gelijk de toovenaar de slang
er tegen drukt. Dat is de eerste kunstgreep.
Hij raapt het dier op, laat het langs zijn arm
kruipen, opent zijn vest en legt het vergiftige
beest er binnen in."
„O, hoe afschuwelijk!" riep mevrouw; „alleen
de gedachte aan die gruwelen maakt mij wee."
„Hoe gaarne zou ik u tegenwoordig zien bij
zulk een betoovering, lady Carolinariep hij
opnieuw lachende uit.
Wat zou de majoor verwonderd en teleurgesteld
geweest zijn als de gelegenheid daartoe zich eens
had voorgedaan, daar lady Carolina het gevaarlijke
spel met meer belangstelling in hare koude oogen
zou aanschouwd hebben dan hij er ooit in gezien
had; want hij schepte er juist behagen in een
yrouw te zien beven van angst en ontsteltenis.
derd, zoodat reizigers en goederen van de
stations naar de pldats zelve altijd een langen
weg hebben af te leggen, hetgeen veelal tot
des te groöter ongerief leidt, omdat de weg
te kort is om dat vervoer door andere commu
nicatiemiddelen te doen plaats hebben, zoodat
de reiziger dat gedeelte van zijn tocht te
voet of met extra-rijtuig moet afleggen. Dit
nu, zal bij de tramwegen, die langs de gewone
straatwegen aangelegd worden, niet het geval
zijn; zij zullen als het ware langs de huizen
en de industrieele ondernemingen loopen die
zij bedienen moeten. Nemen wij nu aan, dat
men van de plaats A, die op 20 kilometer
afstand van B ligt, wil reizen. De stations
liggen echter 15 minuten van de plaats zelve
verwijderd. In den regel is men minstens 10
minuten voor het vertrek van den trein aan
het station. Stel dat de trein rijdt met eene
snelheid van 60 kilometer per uur, dan zal men
om met het spoor van A tot B te komen noodig
hebben 2 X 15 =30 minuten -f- 20 -j- 10
minuten 60 min. De tramweg loopt echter
langs uyf huis; meestal kunt ge voor uwe
deur instappen want voor in- en uitstap
pen moet overal gelegenheid zijn terwijl
ge eveneens te B den trein in de kom der
gemeente kunt verlaten. De afstand van 20
kilometers wordt in éen uur afgelegd. Met
den spoorweg zou men ditzelfde traject in
denzelfden tijd afgelegd hebben, maar men
zou dan genoodzaakt zijn geweest een half
uur te loopen.
De voornaamste bron der tramwegen moet
echter niet bestaan in het personenverkeer
men moet die zoeken in het vervoer van
voortbrengselen van landbouw, veeteelt, handel
en nijverheid. Het personenvervoer moét slechts
bijzaak zijn.
De treinen van den tramweg houden zoo
noodig bij ieder stuk land, bij iedere fabriek
opde fabrieken die niet aan den weg liggen,
moeten daarmede door zijsporen verbonden
worden. De spoorbreedte moet dezelfde als
van de spoorwegen zijn, opdat de beladen wa
gens op dezen kunnen overgaan en daarvan
kunnen worden overgenomen.
Voor de spoorwegen is het van het grootste
belang, dat er tramwegen worden aangelegd;
want zij zullen voor eerstgenoemde een voor
name bron van ontwikkeling worden. De waarde
der landerijen zal in de streken, die zij door-
„Tot Woensdag dus?" zet mevrouw en gaf hem
zijn afscheid, daar hij niet weg scheen te kunnen
komen.
„Natuurlijk, ja. En als miss Moreton bij nadere
kennismaking nog wint en gij die zaak voor mij
in orde kunt brengen, zonder te veel vervelende
schikkingen en al die soort van dingen
„Mijn beste Gabriël, gij zijt wel wat erg haastig.
Vergeet niet, dat mevrouw Moreton een voorname,
welopgevoede vrouw is."
„Maar lieve God, ze heeft een school. Daar
zullen toch niet veel bezwaren te overwinnen zijn.
Mijn bedoelingen zijn eerlijk en al die soort van
dingen meer."
„Dat veronderstel ik ook," zei zij vermoeid.
„Voor het overige zullen wij zien. En nu
moet ik u waarlijk verzoeken mij te verlaten
want ik moet uit. Als gij wilt, kunnen we dit
gesprek Woensdag voortzetten."
Het zij tot haar eer gezegd, dat lady Carolina,
zelfs ter wille van vader Alckenzie, de tegen
woordigheid van zijn zoon niet langer kon dulden.
Zij stond op, hij deed de deur voor haar open en
zij ging hem langzaam voorbij en de trap op.
Terwijl zijne fonkelende oogen haar volgden, was
zijn gelijkenis op een giftige slang werkelijk ont
zettend groot.
„Geeft gij u airs?" mompelde hij „en gij zijt
toch geen haar beter dan de rest van uw geslacht,
mevrouw. En als gij mjj beleedigt weet ik wel
hoe ik u straffen zalIk zal u omkoopen." Hij
verliet langzaam het huis en zette zijne over-
snijdèn, zeer toenemen, omdat de voortbrengselen
gemakkelijk en tevens goedkoop zullen kunnen
vervoerd worden. Voor de aan de lijn gelegen
fabrieken verschaft de tramweg een gemakke
lijk middel tot afvoer harer producten en tot
toevoer van de grondstoffen.
De aanleg der stoomtramwegen zal betrek
kelijk weinig kosten. Bij den tegenwoordigen
lagen prijs van het ijzer, zal men niet verre
van de waarheid zijn, als men dien op ƒ10
per meter begroot. Wanneer men de stations
voldoende doch eenvoudig, de rijtuigen niet
te weelderig inricht, dan zou een tramweg
geheel gereed voor den dienst f 15000 per
kilometer kosten. Rijtuigen (stoomrijtuigen) die
hun eigen trekkracht met zich voeren en zit
plaatsen voor de personen en plaats voor de
bagage aanbieden, schijnen het meest aanbeve
lenswaardig voor de exploitatie te zijn.
Wordt vervolgd
Door eenige Amsterdamsche winkeliers wordt
morgen over een maatregel beraadslaagd, dien
wij als zeer gewichtig beschouwen.
Op het voorbeeld hunner Londensche vakge-
nooten, willen de heeren Bastet, Jan. D. Brouver
en Greeven voorstellen om des avonds te 8 uren
de winkels in de Kalverstraat te sluiten. Als
reden tot dit voorstel wordt door het Handelsblad
voornamelijk opgegeven de duurte van het gas
licht, welke uitgaaf tegen de winst, welke des
avonds gemaakt wordt, niet opweegt.
Wij zien er een veel grooter beteekenis in,
namelijk het verkrijgen van meer vrijen tijd, zoowel
voor de patroons als voor hunne bedienden. Zoo
lang eenige invloedrijke patroons het besluit niet
durven te nemen en tot het publiek zeggen„Tot
zóo laat zijn wij te uwer beschikking, en niet
langer;" zoo lang blijft er ook tusschen de
verschillende winkels eene concurrentie bestaan
in het open-blijven. De arbeidsdag wordt daar
door verlengd, dikwijls zonder beduidend voordeel
voor dè arbeidgevers, en een gedeelte van den
dag, dat aan rust, aan uitspanning, of aan lief
hebberij-studie gewijd kon worden, wordt doelloos
aan den onverbiddelijken arbeids-Moloch opge
offerd.
Onverbiddelijk noemen wij hem, doch hij is dat
slechts voor zoo ver men zelf wil. Er is in het
•geweldige werken, woelen en drijven van onzen
tijd een zeker element van humbug en overdrij
ving, dat, als men wil en durft, zeer goed over
wonnen kan worden. Elke overwinning in dezen
zin begroeten wij als een stap, die, zonder aan
peinzingen voort, die weer op miss Moreton uit
liepen.
„Een wassenbeeld, een keurig, sneeuwwit was
senbeeld," prevelde hij; „ik hoop maar dat zij
mij een weinig moeite zal veroorzaken. Zij is
het waard; zij is verbijsterend, bij God! Ik houd
eehter niet van diegenen die zoo terstond bereid
zijn den eersten den besten te nemen en ik hoop
dat deze van zich af zal bijten. Zij moet weer
stand bieden, al moet het mij ook geld kosten.
En dat zal bet wel; want die moeder met haar
zwarte oogen is slimmer dan twee lady Carolina's
samen. Ja; de móeder heeft zwarte oogen.
Waarom zou de dochter de haren verbergen?
Lieve hemel, zij zal toch niet scheelzien! Neen,
dat nietdan zou ze schielijk genoeg opkijken.
Neen het is maar een van hare kunsten, ik ken
al die kuren en dit is een goede kunst ook;
want daardoor denk ik veel meer «m haar en om
hare oogen dan wanneer zij mij open in 't gelaat
had gezien. Maar dat zal ze ook doen en spoedig
ook, of ben een Hollander."
Gabriël Alckenzie was voorwaar geen Hollander;
want hij was geboren op Cuba en zijn moeder was
een donkere mulattin, die haar spel goed gespeeld
had en na veel intriges de eer genoot van ten
huwelijk gevraagd te worden door David Alckenzie,
een sluwen, achterdochtigen, rijken, gierigen Schot.
den nuttigen arbeid te kort te doen, aan do
hoogere behoeften van den menschelijken geest
ten goede komt.
Plichtmatig achten wij het, te erkennen dat in
dezen geest reeds vóór geruimen tijd door de
anti-revolutionaire pers ten onzent betoogen zijn
gehouden en op verandering is aangedrongen.
Inzonderheid het Zuiden heeft daarover, in een
tijd toen men nog voor iets anders lust en tijd
over had dan voor het vechten tegen de openbare
schoolzeer lezenswaardige artikelen geleverd.
Aan die artikelen, ofschoon op andere motieven
gegrond dan die waarop wij gewoon zijn onze
gevoelens te bouwen, danken wij het voor een
deel dat dit onderwerp ons thans niet onvoorbe
reid vindt.
Wij zouden dan ook willen hopen dat in de
bijeenkomst der Amsterdamsche winkeliers deze
beweegredenen, van hooger aard dan het gas-
argumentniet door hare afwezigheid mogen
schitteren. Groot is onze hoop niet, want door
de twee invloedrijkste bladen der hoofdstad, het
Nieuws van den Dag en het Handelsblad, wordt
het plan bestreden, op grond dat de Kal
verstraat er zoo doodsch en naar zal uitzien, als
het gas zoo vroeg in de winkels wordt uitge
draaid. Misschien zullen de winkeliers hiertegen
echter aanvoeren dat niet op hen de verplichting
rust om, door het branden van veel gas, de
wandelaars pleizier te doen en dat, wat het
voordeel van het 's avonds open-blijven betreft,
hun eigen boeken een beter maatstaf opleveren
dan de liefhebberij van het publiek voor „de
mooie lichtjes."
Ofschoon slechts uit enkele plaatsen melding
gemaakt wordt van de protesten, die in den boe
zem der kerkeraden van de Ned. Hervormde ge
meente zelve opgaan tegen de volksberoering in
zake het lager onderwijs, is het niettemin eene
waarheid dat bijna overal bij deze gelegenheid
stemmen worden vernomen, welke door de tegen
partij doodgezwegen en onbeantwoord gelaten
worden, doch niettemin getuigenis afleggen van
de gevoelens, die door een deel der kerkeraden
nog beleden worden, zoolang het althans aan
de onverdraagzame meerderheid niet gelukt zal
zijn hen uit te stooten.
Ten bewijze hiervan laten wij hier eene aan
den kerkeraad der N. H. gemeente te Middelburg
ingediende memorie volgen van een der predi
kanten, die verhinderd was tegenwoordig te zijn
in de kerkeraadszitting, waarin over het zenden
van een adres tegen het schoolwetsontwerp be
raadslaagd werd, doch die op deze wijze zijne
stem daartegen wenschte te doen hooren.
„Hij wenscht daarbij op den voorgrond te
HOOFDSTUK XX.
SIBYLLE.
De dames in de donkergroene victoria reden
stilzwijgend huiswaarts.
„Zeg den koetsier dat hij ons nog eens langs
het strand rijdt, mama," sprak Sibylle, voor het
eerst den mond opendoende, toen zij Glenville
House naderde. „Ik moet u iets zeggen, voordat
wij in huis gaan." Toen het rijtuig gekeerd
was, hervatte zij op haar kwijnenden toon:"
Gij moet er achter zien te komen of die zwarte
even rijk als leelijk is, mama. Het zal niet veel
moeite kosten hem in te pakken, vooral als ik
hem ontmoet in tegenwoordigheid van iemand
dien ik aardig vind, en daar die ander getrouwd
is, kan hij mij van veel nut zijn en hij is amusant
genoeg om mee te spelen. De majoor zal dan
het gevaar, maar tevens de sterkte van zijn
positie inzien, daar hij ongetrouwd is."
„Hoe weet ge dat?"
„Dat weet ik; al is mijn rol altijd die van de
onverschillige. Maar ik heb eens een les gekregen
die mij geleerd heeft in 't geheim uit mijne oogen
te zien. Dit is geen verwijt tegen u, mama, en
de voornaamste handelingen in onze huiselijke
drama's zullen u altijd ten deel vallen. Het kan
nuttig voor u zijn te weten wat ik aangaande
majoor Alckenzie vernomen heb. Hij is nog jong
voor een majoor, eerst dertig jaar geloof ik,
ofschoon hij er ouder uitzietmaar hij staat bij
een West-Indisch regiment ,en daar gaat de
V