N°. 45.
121e Jaargang.
1878.
Vrijdag
22 Februari.
ARME SEPE!
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs per 3/m, franco 3,50,
Afzonderlijke nommers zijh verkrijgbaar a 5 Cent,
Advertentien: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz,: van 1—7 regels 1,50
iedere regel meer 0,20,
Groote, letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagent voor België en Frankrijk: de firma Havas, Baffite C°. te Brussel en Parijs,
Middelburg, 21 Februari.
De nieuwe Pans.
Nu het conclave, spoediger dan menigeen
misschien verwacht had, met zijn vérkiezings-
arbeid gereed gekomen is, schijnt het wensche-
lijk, voor wie zich rekenschap tracht te
geven van de gebeurtenissen welke hij beleeft,
eene poging te doen tot verklaring der betee-
kenis van de gevallen keuze, Het geldt hier
toch een feit, van overwegend gewicht voor
die katholieke kerk, wélke voor millioenen het
middelpunt uitmaakt waarom hun gedachten,
zoowel voor deze als voor eene toekomstige
wereld, zich wentelen. Een feit, waarvan de
staatkundige beteekenis niemand ontsnappen
kan, die eenigszins op de hoogte der staatkun
dige verhoudingen van onzen tijd is. Een
feit eindelijk, dat op de maatschappelijke ont
wikkeling der beschaafde wereld een belang
rijken invloed kan uitoefenen. Of is niet door
katholieke kanselredenaars onder het ge
hoor bijna van den overleden pans, verkondigd
dat voor de oplossing der maatschappelijke
vraagstukken, welke onzen tijd beroeren, al
leen de katholieke kerk, door hare nauwe
aanraking met en haren invloed op de volks
massa 's, het geheim bezit, dat aan de scherp
zinnigheid der wereldlijke regeerders schijnt
te ontsnappen En is niet omgekeerd tusschen
de machtige Duitsche socialistische partij en
de leiders der katholieke beweging in Duitsch-
land een wisselwerking waar te nemen, welke
ieder in het oog valt die aan deze beide be
langwekkende verschijnselen van onzen tijd
zijne aandacht wijdt 2)
Beproeven wij dus in de eerste plaats te
verzamelen wat wij weten omtrent de gevoe
lens, welke in het nu afgeloopen conclave de
overhand hebben gehad. Alleen door die we
tenschap toch kan de beteekenis der gedane
keuze ons duidelijk worden. Veel is het ech-
1) Dr. Vaughan, bisschop van Salford, op Sint Pa-
tricksdag in de kerk van St. Isidorus te Rome predikende.
2) De heer Goeman Borgesius wijst in zijn opstel
over »De sociaal-democratie," in het jongste nommer der
«Vragen des Tijds" ook op deze verwantschap tusschen
ultramontanen en socialisten.
FETJILLETOT7.
DOOR
F. W. ROBINSON.
I.
DE GRAND IS ON-KAMERS.
't Waren kamers die beter dagen beleefd en
beter gezelschap gekend hadden. Daar was een
tijd geweest dat die kamers in hooge gunst hij
de groote wereld stonden en de aanzienlijken er
kwamen om klassieke concerten en letterkundige
soirêes bij te wonen. Maar toen de mode het
westelijk gedeelte der stad meer begunstigde en
ruimer zalen op prachtiger pleinen al den glans
der Grandison-kavaera in het niet hadden doen
wegzinken, werd die buurt, Frish-straat, Soho,
gaandeweg onaanzienlijker en minder gezocht.
Allerlei ondernemingen mislukten, tot eindelijk
de Grandison in een dans-vereeniging herschapen
werden tot verbazing der buren bleef deze jaren
lang bestaan, in weerwil van veel laster, kwaad,
geweld en vijandelijkheid. De Grandison-kamers
werden toch iets meer dan de schaduw van een
naam, al had de groote wereld ze voorgoed den
rug toegekeerd. Ervaren klerken, vroolijkp jonge
ter niet dat wij weten. „Wie is in staat,
schrijft een Italiaansch staatsman, 1) wiens
nauwkeurige bekendheid met de zaken van
het conclave vooral aan het licht getreden is,
nu de uitkomst bewezen heeft dat al zijne
gissingen juist zijn geweest, wie is in staat
om iets te zeggen aangaande de gevoelens der
kardinalen, wanneer men zich herinnert dat
zij gewoon zijn iedere openbaring hunner ge
dachten zorgvuldig te onderdrukken, dewijl zij
weten dat ieder woord, dat hun ontvalt, wordt
afgeluisterd en, indien het maar eenigszins de
ontevredenheid van hun oppermachtigen ge
bieder opwekt, hen op het verlies van alle
waardigheid en invloed te staan kan komen?
Pius IX, geen streng of hardvochtig man van
nature, is te meer geneigd iedere bestrijding
van zijn wil of zijne bedoelingen ten strengste
te straffen, dewijl hij in zijne ziel overtuigd
is dat wat hij verlangt en gelooft hem recht
streeks door God wordt ingegeven. Geen ander
kerkvoogd heeft immer voor de kardinaals het
zwijgen zoo tot een zaak van plicht en eigen
belang gemaakt als Pius IX, een man van geen
buitengewoon verstand, niet bijzonder geleerd,
levendig van gemoed, zoo zuiver van geweten
dat hij zich moeilijk iets kan voorstellen dat
berispelijk is, onverdraagzaam voor tegenspraak,
ongelukkig in zijn leven en daarbij overtuigd
dat hij door geen enkelen misslag tot zijne ram
pen aanleiding gegeven heeft, en omringd
door een drom van vleiers en oogendienaars,
die slechts voor hun eie-en hplano- /looi
den paus, dien zij onfeilbaar hebben verklaard, op
het eenmaal ingeslagen pad te doen voortgaan."
Yeel kunnen wij dus omtrent de individueele
gevoelens der kardinaals niet weten, doch er
zijn algemeene invloedenaan welke een
conclave zoo min als eenige andere verga
dering ter wereld zich onttrekken kan en
van deze is het mogelijk zich rekenschap te
geven. In de eerste plaats dan valt in het
oog dat het nu afgeloopen conclave vrijer en
onafhankelijker is geweest dan misschien eenig
ander, zoolang de katholieke kerk bestaat.
Bij deze gelegenheid vooral is het aan het
licht gekomen hoe veel sterker in sommige
opzichten het verlies der wereldlijke macht het
1) De oud-minister van onderwijs R. Bonghi, in zijn
werk Pio Nono e il papa futturo. Een overzicht van
dit boek vindt men in een opstel in het jongste nommer
der Edinburgh Review
joden en jodinnetjes, die de Zaterdag avonden
vrij hadden, dartele naaistertjes en modemaak-
stertjes van de groote magazijnen in de buurt,
bedienden uit lakenwinkels, Fransche kappers en
Fransche kellners en koks, allen kenden de
GVawcZisow-kamers, verteerden daar hun zuur ver
diende penningen en dansten. De vereeniging
werd als zeer fatsoenlijk beschouwd door de
habitués, die zich behoorlijk gedroegen en onver
moeid dansten.
Twee vreemdelingen dwaalden twee jaren gele
den in de maand April door deze buurt. Zij waren
aangetrokken geworden door het leven, dat uit
de open vensters van de Grandison-kamers tot
hen kwam, waren stil blijven staan op straat en
na een paar vragen naar de vroegere bewoners
te hebben gedaan, waren zij lachend en schert
send over hun avontuurtje binnengegaan en
stonden nu aan de deur der eenvoudige balzaal
nieuwsgierig en critiseerend naar de dansers te
kijken, die op bun, beurt even nieuwsgierig naar
hen keken,
„Dandies" fluisterden de meisjes, en „verwaande
gekken" mompelden de mannen, wier aandacht
zij getrokken hadden.
s't Is een koddige partij, Frank" zei de oudste
vreemdeling, een jongman van vijf en twintig
jaar, met een ernstig, bijna stroef uiterlijk.
„Wacht een paar minutjes, Dudley", was het
antwoord van een knap jong mensch, die er wat
verhit uitzag van den wijn, want hij en zijn
vriend hadden gedineerd in de club, en zwaar
geestelijk gezag der kerk gemaakt heeft. Bij
vroegere conclaves was de verkiezing van den
vorst, aie het gezag over den Kerkelrjken Staat
zou aap vaardenaan allerlei wereldsche in
vloeden onderworpen. Men had te rekenen
met de hoogste aristocratische Italiaansche
geslachten, die alle op de souvereiniteit in
Rome belust waren. De invloed der bloed
verwanten en vrienden van den overleden paus
kwam in bet spel. Vreemde mogendheden
deden niet zelden hunne macht gelden.
Van dit alles was hij het tegenwoordige
conclave geen spoor te vinden. Van de 62
kardinaals waren 27 buitenlanders en dus vóór
zuiver Italiaansche invloeden tamelijk onvat
baar, terwijl voor de verkiezing van een paus
de samenwerking van 2/3 der stemmen gevor
derd wordt. Aristocratische geslachten van
overwegenden invloed waren in het conclave niet
meer vertegenwoordigd sedert den dood van den
aartsbisschop van Napels, den kardinaal Riario
Sforza, die vroeger onder de papabili (candi-
daten voor het pausschap) de eerste plaats
bekleedde, De buitenlandsche mogendheden
eindelijk waren, sedert de opheffing van het
wereldlijk gezag der pausen, feitelijk buiten
staat om zich op eenige wijz.e bij het conclave
te doen gelden. Men heeft veel" gepraat over
een recht van veto, dat de regeeringen van som
mige katholieke landen tegenover het conclave
zouden kunnen inroepen. De waarheid is
echter dat dit recht van veto, daarin bestaande
p.lll' fl AR Kct/lAolrla .wnirAmii-"""— 1 1
naai mocht aanwijzen dien zij niet als paus
wilde erkennen, alleen aan Portugal op ver
bindende wijzed. i. bij pauselijke bul
verleend, doch door dit land nog nooit gebruikt
is. Wat Oostenrijk, Frankrijk en Spanje be
treft, hun nerii-recht is door den pauselijken stoel
nooit officieel erkend. Zeker is het echter,
dat onder de tegenwoordige omstandigheden
het veto, door wien ook uitgesproken, niets te
beteekenen zou hebben. Wat zou het beduiden,
of eene wereldlijke macht den gekozen paus
niet verkoos te erkennen, wanneer de geheele
katholieke wereld hem als haar opperhoofd
eerbiedigde? En dat zij dit doen zou, gewend
als zij thans is aan het denkbeeld dat tusschen
haar onfeilbaar hoofd en de wereldlijke regee
ringen steeds strijd en tegenspraak is en moet
bestaan, daaraan kan geen oogenhlik ge
twijfeld worden.|
gedineerd; „het is een nieuwtje en het amuseert
mij."
„Opgewonden menschen amuseeren zich gauw,"
zei de ander met nadruk.
„Ik ben niet opgewonden."
„Ge zijt jong en het leven verbijstert u."
„Wat zijn al die menschen?" vroeg Frank
nadenkend.
„De werkende stand in hun beste kleêren."
„Fatsoenlijk?"
„Ik zou denken van ja de meeste hunner
althans", voegde Dudley er voorzichtig bij.
„De meisjes zijn dragelijk, maar de mannen
onuitstaanbaar" mompelde de jongere, die voort
ging met critiseeren.
„O ja, zei Dudley, dat is de algemeene regel.
Hoe lang denkt gij te blijven?"
„Een kwartier ongeveer, als ge er niet tegen
hebt. Dit is wat de wereld een „pleiziertje" zou
noemen, Dudley,"
„Dat zie ik niet in, zei Dudley lusteloos„ik
zal in die voorkamer gaan en daar op u wachten.
Misschien kan men daar seltzerwater krijgen."
„Blijf naar het dansen kijken" drong de ander aan,
die zich zeer voor het schouwspel interesseerde.
„Hemel, zij amuseeren zich in zoo'n stal! Dit
moest mevrouw de douairière Bareblades eens
zien, oude jongen!"
Dudley lachte, maar slenterde naar de kamer
aan de andere zijde van de trap en ver van de
balzaal verwijderd. Het was een zeer bescheiden
ververschingskamer, met lage, lange tafels waarop
Geen ander belang kan dus in het gemoed
der in het Vaticaan verzamelde kerkvorsten
de overhand hebben gehad boven dat der kerk
doch bij de beoordeeling van dit laatste moet
de vraag zich aan hen opgedrongen hebben
„door welke gedragslijn is het tegenwoordig en
toekomstig heil der kerk, op wier bestem
ming wij een zoo overwegenden invloed hebben
uit te oefenen, het best te bevorderen?"
Zonder nog in een onderzoek naar de per
soonlijke gevoelens der kardinalen te treden,
kunnen wij ons echter eene voorstelling maken
van de beschouwingen, welke zich daarbij aan
hun geest hebben voorgedaan. Het is bekend
dat in de kerk, bij allen eerbied voor de pau
selijke onfeilbaarheid, uiteènloopende gevóelens
heerschen ten aanzien der door Pius IX gevolgde
gedragslijn. Ofschoon gewillig en geloovig zich
schikkende in de ingrijpende nieuwigheden
welke hij invoerde, bestaat echter bij menig
lid der kerk twijfel ten aanzien der wensche-
lijkkeid, om op den door hem ingeslagen weg
verder te gaan. Er zijn er die meenen dat
eene instellingzoo oud en eerwaardig
als hunne kerkniet door geweldige schok
ken beroerd, maar zelfs wanneer er sprake is
van verbetering of versterking, met de uiterste
voorzichtigheid behandeld moet,worden. Er
zijn er anderen, die gelooven dat alleen voort
durende onbuigzaamheid en gestrengheid in
geloofsleer en kerkelijke tucht, gepaard aan
eene krachtige handhaving der staatkundige
mogelijke weg is, èn die in dit opzicht Pius IX
als het voorbeeld voor alle kerkvorsten houden
en zich zijn opvolger niet anders dan als een
Pius X denken.
Neemt men deze onderscheiding tusschen
de leden van het conclave, gegrond op uit
wendige redenen van waarschijnlijkheidals
juist aan, dan mag de verkiezing van den
kardinaal Joachim Pecci, als de zegepraal van
de meer gematigde partij, die der politici, in
tegenstelling met die der zelcmti (ij veraars) of
santi (heiligen), beschouwd worden. Omtrent
de beteekenis, welke aan dien geest van ge
matigdheid is toe te kennen, make men zich
echter geen illusiën. Wat men in Vaticaan-
sehe taal onder gematigdheid verstaat, trachten
wij in een volgend opstel te doen uitkomen.
beschuit en ehinaasappelen, en een toonbank aan
het eind, waarop koffie en limonade gereed stond.
Aan een tafeltje vlak bij Dudley zaten een paar
gelieven te kibbelen, en Dudley, die de menscbe-
lijke natuur bestudeerde, ging zitten en merkte
dit op nadat hij zijn cherry en »eltser aan een ver-
loopen kellner besteld had. De minnenden had
den hooge woorden; de stroom van ware liefde
was niet effen en glad geweest op dien avond;
er was coquetterie in het spel geweest, jaloersch-
heid was er het gevolg van en nu kreeg de
zwakkere partij er van langs.
„Ik zei u gisteren dat ge niet met hem moest
dansen", bromde de man verstoord.
„Wat had ik moeten doen
„Op mij wachten."
„Ik wachtte tot de laatste minuut ik be
dankte er voor om mijn dans te laten voorhij-
gaan," zei het meisje scherp. „Gij hadt meer haast
moeten maken als ge er op gesteld waart met
mij te dansen."
„Ik kon niet komen voor de oude heer mij
liet gaan," riep de beleedigde man. „Waartoe
dient het om zulke dwaze praatjes te houden?",
„Dwaze praatjes!" riep het meisje uit.
„Ja, zeker, dwaze praatjes. Hoe zult ge het
anders noemen?"
„Heel goed, Ben. Ge danst van avond niet
meer met mij."
„O, ik kan genoeg andere meisjes vinden, als
dat je plan iszei hij boos.
„Goed, vind ze," riep het meisje, „en veel pleizier."