N°. 204.
119° Jaargan
1876.
Dinsdag
29 Augustus.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën i 20 Cent per regel.
Geboorte- Trouw- Doodberichten enz.: van 1—7 regels 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagent voor België en Frankrijk: de firma Havas, Laffite C°. te Brussel en Parijs.
Bericlit.
Uithoofde der verplaatsing onzer bureaux
wordt men verzocht alle brieven, boodschap
pen als anderszins, bestemd voor de redactie
of de administratie van dit blad, in het
vervolg te adresseeren:
Aan het bureau der Middelburgscke
courant, St. Pieterstraat A 72, alhier.
Middelburg, 28 Augustus,
FBTJILLBTOnST.
De Pacificatie van Gent.
XVe taal- en letterkundig congres,
MIDDELBIIR
De toespraak van den heer Mock aan het Meta
len-kruisfeest te Dordrecht heeft aan verschillende
bladen stof tot beschouwingen gegeven. De Arn-
hemsche courant, die den toost mede heeft over
genomen, houdt eene pleitrede tegen alle mogelijke
after dinner-welsprekendheid en hoopt dat deze
Engelsche gewoonte in ons land geen ingang moge
vinden, evenmin als de onbescheidenheid om poli
tieke toosten van niet-politieke mannen, in een
particulier gezelschap uitgesproken, wereldkundig
te maken.
Wij achten het niet overbodig op te merken,
dat men het met deze beschouwing in 't algemeen
eens kan zijn en niettemin de woorden van den
heer Mock, alsook de openbaarmaking daarvan,
kan goedkeuren. Zijne toespraak droeg te zeer de
blijken van goed doordacht en ernstig bedoeld te
z^n, om als dessert- of champagne-welsprekendheid
onopgemerkt gelaten te worden. Zoodra dit vast
staat, is de vraag niet bij welke gelegenheid die
woorden gesproken zijD, maar of het goed en te
verdedigen is dftt ze gesproken en publiek ge
maakt zijn. Die vraag blij ven wij toestemmend
beantwoorden.
Z. K. H. prins Alexander heeft, naar uit 's Hage
aan de Arnh. ct. gemeld wordt, zijn abonnement
op het Haagsche Dagblad opgezegd met de bood
schap aan den uitgever, dat dit geschiedde uit
hoofde der opneming van de gewraakte toespraak.
Dit verklaarbaar bewijs van broederlijke teerge
voeligheid kannaar ons inzien, niet voor een
ernstig argument in de quaestie doorgaan. Onaan
gename waarheden te verkondigen en zich dan te
verbeelden dat men de ontevredenheid niet zal
opwekken van hen, die tot deze waarheden in
onmiddellijke betrekking staanziedaar eene
Vervólg.)
De opstand der Spaansche soldaten en de re-
geeringloosheid, welke na den dood van Requesens
de Zuidelijke Nederlanden heerschte, kwamen
zaak der opgestane provinciën en van Willem
an Oranje ten goede. Een eorste gelukkig ge
volg er van was de opheffing van het beleg van
Woerden, dat, na bijna een jaar door de Span
jaarden ingesloten te zijn, door hen in den steek
gelaten werd toen zij zich bij de muiters in het
Zuiden wenschten te voegen. Met zijn schranderen
staatsmansblik doorzag prins Willem dadelijk,
welk gebruik er van den toestand te maken
en welke de geschikste wijze was om zijn doel te
bereiken. Wat hij altijd beoogd had: vereeniging
der Nederlandsche gewesten tegen buitenlandsehe
overheersching, handhaving hunner oude privilegiën
en rechten, met waarborging der vrijheid van
godsdienst voor alleD, scheen thans, bij den ver
zwakten toestand van het Spaansch bewind, be
reikbaar. Klemmende betoogen werden door hem
en de staten van Holland en Zeeland gericht tot
dé staten der andere provinciën, tot de besturen
der groote steden, tot de voornaamste adellijke
heeren, die alle, aan de zaak des ltonings van
Spanje en aan den katholieken godsdienst tot dus
verre getrouw, niettemin voor de rechten en de
welvaart van hun vaderland toch niet onverschil
lig konden zijn.
naïveteit, die in het brein van een dagbladschrij
ver minder dan in dat van iemand anders zal
opkomen.
Het Nieuws van den Dag houdtbehoudens
eenige bedenkingen wat den vorm betreft, zoo
wel het goed recht van den heer Mock als dat
van de bladendie zijne woorden overgenomen
hebbenstaande. Het blad treedt verder in eene
beschouwing over de quaestie zelvede langdurige
uitlandigheid van den prins van Oranje eu diens
houding in 't algemeen ten opzichte onzer publieke
aangelegenheden. Met die beschouwing zijn wij
het volkomen eens en indien de toespraak van den
heer Mock slechts dit gevolg gehad heeftdat zij
deze ontboezeming van een onzer meest verspreide
organen heeft uitgeloktdan zal hij daarin onge
twijfeld reeds eene genoegzame bron van zelfvol
doening vinden.
„Laat onszegt het Nieuwswel onder
scheiden tusschen de vrijheid, die aan den kroon
prins moet gelaten worden en de vrijmoedigheid,
waarmee het Nederlandsche volk zijne wenschen
en verlangens ten zijnen aanzien mag openbaren,
'tGeldt een grief, die haar grond vindt in de
liefde voor ons vorstenhuiswanneer wij 't betreu
ren, dat de prins van Oranje zich sedert gerui-
men tijd aan de openbare aangelegenheden ten
eenenmale onttrekt. Wij meenendat de hooge
rang welken hij bekleedt en de toekomst die hem
wachtandere verwachtingen ten volle wettigden.
Ook meenen wij dat hij zelf ons aan een andere
en betere gezindheid dan onverschilligheid gewend
heeft. Of is er niet een tijd geweestwaarin de
schoolknaap te Noorthey en de student te Leiden
de roem en de glorie der natie was Wiendie
ouder dan dertig jaar is, heugt 'tniet, welk een
zegetocht onze prins destijds onder geleide van
zijnen, gouverneur de Casembroot door het land
hield, overal den indruk achterlatend, dat hij
naar verstand en hart een van de beste telgen
van Oranje eenmaal een waardig opvolger van
zijn koninklijken vader zou worden
„Welnu, wat is er van die geestdrift voor zijn
persoon overgebleven? Is 't onwaar, wat de
heer Mock gezegd heeft(zij :t dan ook in ver
band met eene mingelukkige vergelijking en een
mingepaste toespeling op de wijze waarop de
prins zijn tijd in Parijs heet door te brengen)
omtrent het doodsehe stilzwijgen over den ver-
moedelijken troonsopvolger bij alle openbare ge
legenheden? Heeft dat stilzwijgen geen ernstige
beteekenis? Is de wenschdat daaraan een einde
kome ook al ongepast
„Wij zijn een loyaal volk. Onze geschiedenis
heefttegenover een paar treurige tijdperken van
Nu was, indien men het wilde, de tijd gekomen,
schreef Oranje aan den heer van Hierges, aan den
graaf van Lalaing, aan den hertog van Aarschot
en aan de andere grooten, om voorgoed den
vaderlandschen bodem van het gehate vreemde
krijgsvolk te bevrijden. Dat punt stelde hij voor
als de hoofdzaak. Was men eenmaal daarvan
ontslagen, dan kon op eene vergadering van de
staten aller provinciën alles geregeld worden waar
omtrent, ten aanzien der toelating van de ver
schillende godsdiensten, der privilegiën enz., ver
schil van gevoelen bestond. Vooral deden zoowel
de prins als de staten van Holland en Zeeland
uitkomen, dat terwijl zij op hun eigen gebied
vrijheid van eeredienst voor hervormden en Room-
schen verlangden, het hun bedoeling niet was tegen
den katholieken godsdienst in de andere gewesten
iets vijandigs te vorderen of te ondernemen. Werd
slechts van godsdienstvervolging afgezien, werden
de bloedplakkaten van Aiva en Philips II maar
ingetrokken, zoodat ieder vrijheid zou hebbeu om
in zijn eigen gemoed en in zijn eigen huis God
te dienen zooals hij het verkoos, en geen inquisitie
het recht zou bezitten om door pijnbank en brand
stapel de geheimen des gewetens na te vorschen
en te bestraffendan wilde men voor het overige,
buiten Holland en Zeeland, gaarne den katholie
ken godsdienst den voorrang laten, dien hij tot
dusverre bezeten had. Dit alles werd door den
prins uiteengezet en met zorg ingekleed in zoo-
danigen vorm, als hij het meest geschikt achtte
voor den persoon of het regeeringslichaamtot
wien hij het woord richtte: „hen kittelend daar
zij gevoelykst waren, den eenen met eereden
ondankbaarheid en miskenning, op een dubbel
aantal te wijzen waarin het Oranjehoven de harten
trillen deed. Ook valt 't niet te ontkennen dat
de eerbied en liefde voor onze dynastie nooit
grooter is geweest dan in onze dagendat geen
troon in Europa vaster staat dan die van het
koninkrijk der Nederlanden.
„Doch laat ons toeziendat onze loyauteit niet
smakeloos wordedat de stem der waarheid niet
versmoord worde uit schroom voor vrijmoedigheid.
„Nog eens; 'tis een feit, dat duizendeu in den
lande de afwezigheid van den prins van Oranje betreu
ren, 't Is een ander, dat koning Oscar van Zweden
onlangs bij de meerderjarigheid van zijn zoon een
woord gesproken heeft't welk door alle troons-
opvolgers behoort te worden ter harte genomen,
toen hij opmerkte, hoe na de voorbereiding van
den knaap en jongelingde leerjaren der aan
staande koningen pas aanvangenhoe de deel
neming aan de overleggingen en beraadslagingen
over 's lands belangen den stempel behoort te druk
ken op de studie, die voorafging, op de opvoeding,
die den jongen man geschonken werd. Daarom staat
dan ook terecht ten onzent, en in eiken anderen
monarchaal-constitutioneelen staat, de gelegenheid
om kennis te nemen van 's lands zaken ruimschoots
voor den troonsopvolger open. De kroonprins kan,
zoowei in de politiek als in militaire vraagstukken,
inzage nemen van den stand der dingenzonder
zich te mengen in den strijd der partijen of zich
voorbarig met de regeering te bemoeien.
,,'tValt ons zwaar hiertegenover zwijgend te
verdragen, dat onze prins van Oranje bij voorkeur
in den vreemde vertoeft. Wij zullen den dag
zegenen, waarop zijne koninklijke hoogheid dat
inziet en erkent, 't Zal hem weinig moeite kosten
om het verloren terrein in de harten van het
Nederlandsche volk weer te veroveren, maar tot
geheele onthouding van de klacht over de verhou
ding, waarin wij feitelijk ten zijnen aanzien ver-
keeren, zijn wij niet in staat."
Zaterdag middag, na afloop der vergadering,
werd, met een der daartoe door het bestuur van
de Middelburgsche maatschappij van stoomvaart ter
beschikking gestelde stoomboot, door de leden der
Juristen-Vereeniging een bezoek gebracht aan
de havenwerken te Vlissingen. Juist bij aankomst
werd het een en zeventig palmen diepgaand drie
mastschip Erasmus geschut. Na een der op Enge
land varende stoombooten te hebben bezichtigd,
werd ook gelegenheid gegeven om eenige oogen-
blikken te vertoeven in de gemeente Ylissingen,
waarbij een bezoek werd gebracht aan het stand-
andren met schande deezen met dankdien met
ondank bij de gemeente in te leggeneenen yeghe-
lyken met de vryheit en bevreedighing des va-
derlandts".
Deze vertoogen bleven niet zonder uitwerking.
Do voornaamste drangreden de wenschelijkheid
der verwijdering van de Spaansche muiters, was
inderdaad onwederlegbaar, daar iedereen, Roomsch
of onroomsch, Spaanschgezind of staatsgezind, in
dat opzicht slechts éen wensch koesterde. Boven
dien waagde men op het oogenblik weinig, met
zich bij den prins en de twee Noordelijke provin
ciën aan te sluiten. Het eenige lichaamdat nog
een schijn van gezag uitoefende, de Raad van
Statewas ter aarde geveld. Eene bende krijgs
volk onder den heer van Glimes, nam den 5en
September te Brussel al de leden van den Raad
gevangen. Alleen de Spanjaard Roda ontsnapte
naar Antwerpenwaar hij zich het gezag als
éenig vertegenwoordiger des konings aanmatigde
en weldra de partij der Spaansche muiters open
lijk of bedekt ondersteunde. Wie eigenlijk de
aanlegger van dezen aanslag op den souvereinen
Raad van State was, bleef onbekend. Glimes
beweerde te handelen uit naam der staten van
Brabantanderen zagen er de hand van den
prins van Oranje in. Ofschoon de leden van den
Raad spoedig weder in vrijheid gesteld werden,
was echter het hoogste regeeringslichaam van dat
oogenblik af alle gezag en aanzien kwijt.
Daar aansluiting dus zonder gevaar en misschien
voordeelig was, betuigden staten en steden, edelen
Hooft, «Nederlandsche Historiën", elfde hoek.
beeld van de Ruiter. Te Middelburg terugge
keerd vereenigden zich de leden der Juristen Ver
eeniging aan een diner in het Schuttershof. Eene
nitnoodiging tot bijwoning daarvan was gericht aan
den heer commissaris des konings in deze provincie,
den heer burgemeester dezer gemeente en den
heer deken der confrérie van St. Sebastiaan. Van
de uitgebrachte toosten vermelden wij die op
Z. M. den koning, op Z. E. den minister van
justitieop den commissaris des konings in
dit gewestop den burgemeester dezer ge
meente, op de Juristen-Vereeniging, op de regelings
commissie en op den bloei en vooruitgang van
handel en scheepvaart op Walcheren door mr. Reep
maker, die, sedert jaren secretaris der kamer van
koophandel te Rotterdam, van den handel aldaar
in mandaat verklaarde te hebben om op te komen
tegen de meening als zoude deze naijverig zijn
op Vlissingen en Middelburg. Hij wensckte te
constateeren, dat dit bij mannen van ontwikkeling
volstrekt niet het geval is en sprak de overtui
ging uit, dat de handelsbloei in dit gewest ten
baten zou wezen van geheel Nederland, zonder
daarom ten nadeele te moeten strekken van Rot
terdam. Deze woorden werden met lu'ide toe
juichingen begroet.
Aan het slot van het uitvoerig verslag, dat het
Handelsblad dagelijks per telegraaf ontving van
de vergaderingen der Juristen-Vereeniging, lezen
wij het volgende
De regelingscommissie wordt algemeen en terecht
geroemd, wegens de goede, ja uitstekende ont
vangst, welke ten voorbeeld kan strekken voor
eiken toekomstigen juristendag. Zij bestond uit
de heeren mrs. G. A. Fokker, D. A. Berdenis van
Berlekom7 F. M. C. van Doine©, "W- A., van
C. J. Pické, N. J. C. Snouck Hurgronje, jbr. D. G.
van Teijlingen en P. Roetert Tak Ezn. De ver
gadering te Middelburg zal de aangenaamste her
inneringen achterlaten.
Aangaande de ministerieele crisis verneemt
het Handelsblad dat Z. M de koning den heer
Kappeyne alleen zou gevraagd hebben of de af
stemming van art. 1 van het militie-ontwerp reden
geeft voor de aftreding van het kabinet, waarop
de heer Kappeyne ontkennend antwoorddeverder
is niets gevraagd en ook geen opdracht gevolgd.
Onder den toeloop eener aanzienlijke menschen-
menigte, die zich ondanks het ongunstige weder
bij het station du Nord te Brussel verzameld had,
en geestelijken eenparig hunne bereidwilligheid
om zich met de onderhandelingen in te laten. Het
zou echter later blijken, wanneer er sprake zou
zijn van uit te voeren wat men elkander beloofd
had, dat de eenparige instemming niet verder
reikte dan den mond.
Den 11™ October verleende de Raad van State
brieven van vrijgeleide voor de gemachtigden van
den prins en van Holland en Zeeland, om te Gent
met de afgevaardigden der overige gewesten te
zaraen te komen. Van Middelburg, waar de prins
destijds zijn verblijf hield, begaven zich naar de
hoofdstad van Vlaanderen: Philips van Marnix
van St. Aldegonde; Arnout van Dorp en Willem
van Zuilen van Nievelt, edellieden en schildknapen
van den prins; Adriaan van der Mijle, raadsheer
in het hof van Holland en Kornelis de Koning
beide 's prinsen raadslieden; Paulus Buis, advocaat
van Holland, Pieter de Rijke, baljuw van Vlissin.
gen, Antonis van Zikkele, raadsheer van Zeeland
en Andries de Jonge, burgemeester van Middelburg.
Dit achtbaar gezelschap, het meest uitstekende
waarschijnlijk, wat Holland en Zeeland ten aan
zien van bekwaamheid en ervaring in staatszaken
opleverde, kwam te Gent te zamen met de ge
machtigden der algemeene staten. Zij waren de
heeren: Jan van der Linde, abt van St. Geertruida
te Leuven, Gislain, abt van St. Pieters te Gent,
Mattheus, abt van St. GislaiD, Jan de Mol, Fran§ois
van Halewijn, Karei van Gaveren alle drie ridders,
Elbertus Leoninus, hoogleeraar in de rechtsgeleerd
heid aan de hoogeschool te Leuven, Pieter de
Beveren, raadsheer van Vlaanderen, Quintijn de
Pretz, eerste schepen van Bergen in Henegouwen
