N°. 186.
119e Jaargang.
1876.
Dinsdag
8 Augustus.
Dit blad verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs per 3/m, franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Gent,
Advertentiên i 20 Gent per regel.
Geboorte- Trouw- Doodberichten enz,: van 1—7 regels f 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagent voor België en Frankrijk: de firma Hayas, Laffite C°. te Brussel en Parijs.
Middelburg, 7 Augustus,
Schoolcommissie en gemeenteraad.
FEUILLETON.
Isola Bel ia,
MIDDELBURG
Wij leven, zegt men, in een tijd van open
baarheid. De grondslag onzer staats-, gemeente
en provinciale inrichting kan geen ander zijn
dan het beginsel dat de publieke zaak publiek
behandeld wordt, daar de toekenning van bet
kiesrecht als noodzakelijk gevolg de voorwaarde
met zich sleept, dat ieder kiezer, die zich van
zijn plicht en zijn recht rekenschap geeft, ge
legenheid hebbe om zich te overtuigen van de
wijze waarop de mannen, die hij heeft helpen
kiezen, zich van de hun verleende opdracht
kwijten.
Niettemin gebeuren in onze gemeente Mid
delburg zonderlinge mysteriën. Sedert bijna
twee maanden bevindt een der gewichtigste
gemeentebelangen, het onderwijs, zich
in een toestand zoo niet van regeeringloosheid,
dan toeh van ongeregeldheid. De schoolcom
missie, door de wet belast met het toezicht op
de scholen en met de voorlichting van den
gemeenteraad in alles wat het onderwijs betreft,
heeft eenparig haar ontslag verzocht op grond,
zooals in haren brief van 17 Juni jl. gezegd
wordt, der ervaring „dat het zoo noodigever
trouwen tusschen den gemeenteraad en haar
geheel gemist wordt." Eene eerste poging tot
samenstelling eener nieuwe commissie is mis
lukt, daarvan de acht benoemden vijf bedank
ten. Eene tweede verkiezing beeft plaats
gehad, waarvan de uitslag alsnog onzeker is.
Voor dien toestand is de gemeenteraad verant
woordelijk. De kiezer, die zich tot vervulling van
zijn burgerplicht op de hoogte mocht willen stellen
van hetgeen er voorgevallen is tusschen de
door hem gekozen leden van den gemeenteraad
en de door den gemeenteraad zeiven, lid voor
lid, benoemde schoolcommissiezal zich echter
deerlijk teleurgesteld vinden. En indien men er
ons blad een verwijt van mocht willen maken,
dat wij niet vroeger getracht hebben onze
lezers omtrent deze quaestie voor te lichten,
dan aanvaarden wij de aansprakelijkheid daar
voor in geen enkel opzicht. Wij mogen evenmin
redeneeren nit hetgeen door ons in particuliere
16.
Naar het Duitsch van Arthur Stahl.
Vervolg.)
Zij had een inwendig gevoel, dat Alfonso naar
Italië moest zijn gegaan, maar geenerlei bewijs, dat
zij daarvoor bij anderen als rechtvaardiging van
hare reis zou hebben kunnen aanvoeren. Alfonso
was een Italiaan en had haar gezegd dat Napels
zijne geboorteplaats was. 'tWas wel midden in
den winter; Februari was met strengheid ingetreden
maar zij liet zich niet weêrhouden. Met voorbe
dachtzaamheid maakte zij alle beschikkingen voor
eene langdurige afwezigheid. Zij gaf den rent
meester kennis van haar onveranderlijk besluit en
voorzag hem voor langen tijd van alle vereischte
volmachten van hare hand. Eerst toen dit alles
in orde gebracht en geregeld was, deelde zij aan
hare tante baar voornemen mede.
Thans smolt het harde ijs, thans veranderde de
jonkvrouwelijke strengheid in wam medelijden,
thans dacht Ulrike plotseling aan de dagen en
nachten die zij aan Candida's wieg had gezeten.
Nu verweet zij zich, dat zij het was, die door hare
hardvochtigheid het kind des huizes uit het vader-
gesprekken vernomen wordt, als uit stukken,
die ons medegedeeld worden, met de angst
vallige bijvoeging„voor publiciteit zijn ze
niet bestemd." Wat wij schrijven is in de
ruimste mate aan de beoordeeling van het
publiek onderworpen en moet dus gestaafd
worden door bronnendie voor ieder toegan
kelijk moeten zijn. Hoe weinig daarvan bij
deze quaestie sprake is blijkt uit de slotsom,
waartoe iemand kwam met wien wij een onder
houd hadden „volkomen op de hoogte der
quaestie is eigenlijk slechts éen persoondie
toevallig, van het eerste oogenblik af dat de
oneenigheid begon, lid der schoolcommissie en
lid van den gemeenteraad tevens is geweest."
Trachten wij echter uit het schemerlicht,
waarin alles zich beweegt wat tusschen de beide
lichamen voorgevallen isenkele feiten te voor
schijn te brengen en in het daglicht der rede
neering en beoordeeling te plaatsen.
Wij zijn in het bezit der jaarlijksche versla
gen van de schoolcommissie sedert 1872 liet
jaar waarin ze voor het eerst gedrukt werden.
Alleen dat over 1875 werd ons ter mededee-
ling, in hoofdzaak, aan het publiek toever
trouwd en van dien plicht hebben wij ons, in
ons nommer van 13 April jl. gekweten. De andere
verslagen waren „voor publiciteit niet bestemd."
Met name dat over 1874, waaruit belangrijke
ophelderingen ten aanzien der verhouding tus
schen schoolcommissie en gemeentebestuur
hadden kunnen voortvloeien, werd zorgvuldig
aan de oogen van het publiek onttrokken en
is op dit oogenblik nog slechts onder het zegel
der discretie ons toevertrouwd.
Enkele sporen van dat gewichtige stuk wor
den echter aangetroffen in een ander, voor
ieder verkrijgbaar gedrukt stuk. Sedert het
vorige jaar bestaat een verslag van de hande
lingen van den gemeenteraadter noodzakelijke
aanvulling van de uit den aard der zaak on
volledige overzichten, welke daarvan gegeven
kunnen Worden in ons blad, dat aan nog zoo
veel andere belangen zijne ruimte heeft te
wijden. Op bladz. 71 van dat verslag over
1875, zitting van f9 Maart, vindt men ver-
De omstandigheid dat dit verslag het werk is van
een onzer mede-arbeiders behoeft ons niet terug te houden
van de verklaring, dat daardoor in eene stellige behoefte
voorzien wordt en dat de wijze, waarop de samensteller
zich van zijne taak kwijtwat duidelijkheid en gemak in
het opzoeken betreft, weinig of niets te wenschen overlaat.
lijk erf verdreef. Maar nu was het te laat; Can
dida liet zich niet van haar plan afbrengen. Bij
eene groote zachtheid van gemoed had zij iels van
de geestkracht haars vaders en die soort van geduld,
die zich als een veerkrachtige band ver uitrekken,
maar, eenmaal gebroken, nimmermeer herstellen
laat. Tante TJlrike drong er op aan haar te ver
gezellen; maar ook dat wilde zij niet. Trotsehe
karakters worden niet gaarne beklaagd, en de
verandering in tante's gedrag was ook niet vol
komen wat zij zou gewenscht hebbener was zoo
iets van Christelijke barmhartigheid, van verdraag
zaamheid in, geheel wat anders dan hetgeen
haar gewond hart tot balsem zou hebben kunnen
strekken.
XII.
Candida had een ouden vertrouwden bediende
van haar vader meegenomen en het bleek dat zij
zich de bezwaren van eene winterreis over de
Alpen niet te groot had voorgesteld. Het eerste
gezicht op den ver verwijderden blauwen Alpenketen
maakte een onuitwischbaren indruk op haar. Zij
bereikte het einde van den spoorweg, de Gotthard
lag voor haar en de reis moest per postwagen
voortgezet worden, want aan spoorwegen over het
gebergte dacht toenmaals nog niemand.
De postwagens hadden reeds een goed eind weegs
afgelegd en waren tot eene belangrijke hoogte
gekomen, toen plotseling een sneeuwval van een
meld dat over het rapport der schoolcommissie
door burgemeester en wethouders eene „memorie
•Taff opmerkingen" is ingediend. Dat stuk is
(natuurlijkeen geheim en dus niet in het ge-
meenteraadsverslag medegedeeld.
Een tweede spoor treffen wij aan op bladz.
143, zitting van 19 Mei, waar wij lezen dat
de vergadering geruimen tijd beraadslaagd heeft
metgesloten deuren. Is het
geen uit de school geklapt wordt juistdan
moet toen lang en breed Veemgericht gehouden
zijn over het verslag der schoolcommissie en
de memorie van opmerkingen van het dage-
lijksch bestuur. Zeker is het echter, dat in
het Raadsverslag op bl. 144 uit die geheime
zitting plotseling, als Pandora nit hare doos,
een besluit te voorschijn springt, waarbij de
gemeenteraad
„Overwegende dat liij zich niet kan veree
nigen met het oordeeldoor de schoolcommis
sie uitgesproken over den toestand van het
lager onderwijs in deze gemeente en dat de
redenenwelke hem daartoe leiden, in hoofd
zaak vervat zijn in de memorie van burg. en
weth.
„Besluit aan de schoolcommissie, bij afschrift,
van bovengenoemde memorie mededeeling te
doen, ter kennisneming."
Dat na deze categorische en vrij krasse
beslissing de verstandhouding tusschen gemeen
tebestuur en schoolcommissie te wenschen over
liet, laat zich begrijpen. Zoo ooit, dan kon
op dat oogenblik gezegd worden dat bet „zoo
noodige" vertrouwen volkomen afwezig was.
Om de sporen dier gespannen verhouding op
den voet te volgen, heeft men slechts het ge-
meenteraadsverslag over 1875 nauwkeurig te
lezen; doch wij behoeven ons daarmede zooveel
te minder bezig te houden, dewijl de school
commissie in het gemis van het noodige ver
trouwen toen nog geen reden vond om hare
taak neder te leggen. De betuigingen der
ontevredenheid van den raad lieten haar toen
nog koel, indien slechts de groote zaak waar
voor zij streed, beter behartigd werd. De
zelfvoldoening dat hare vermaningen niet zon
der gevolg hieven, zou aan de schoolcommissie
niet onthouden worden.
Reeds in het gemeenteraadsverslag vinden
wij daarvan de teekenen. Zoo werd in de
zitting van 7 Sept. 1875 besloten omtrent een
door burg. en weth. ingediend voorstel tot
tiental meters hoogte zich aan de blikken der
verbaasde reizigers vertoonde. De wagens hielden
stil en de conducteurs riepen: „Uitstappen! Wij
moeten met sleden verder." Candida verschrikte;
want al is men aan sledevaarten in de noordelijke
streken gewoon, hier in het gebergte is het bij
den eersten aanblik eene geheel andere en veel
gevaarlijker zaak. Het zag er uit alsof de geheele
sneeuwmassa, waar de weg in uitgehouwen was
als in een rots, wel eens naar beneden zou kunnen
glijden als eene lawine. Maar de blijkbare gerust
heid van de conducteurs, de postiljons en de meer
ervaren reizigers stelde ook haar gerust. Een
gevaar, dat men met velen deelt, schijnt altijd
minder groot.
Men was op het station, waar de postwagens
stil hielden, aan die dagelijksche sledevaarten ge
woon; er stonden dus dertig kleine sleden gereed,
elk voor twee personen en met éen paard bespan
nen. Elke slede was van zachte wollen dekens,
voetzakken en het verder benoodigde voorzien en
de postiljons schenen tot speciale taak te hebben
de reizigers zorgvuldig in te wikkelen en toe te
stoppen. Nauwelijks was dit alles met groeten
spoed in orde gebracht, of de tocht begon. Het
was een wilde jacht; de dertig sleden volgden
onmiddellijk op elkander. Candida voelde aan
houdend den warmen adem van het paard der
volgende slede. Eerst schrikte zij er van, maar
toen zij bemerkte dat het dier op elke halt den
kop tegen haar schouder drukte en het slechts de
wenschelijke warmte was die het zocht in de
verhooging der onderwijzerstraktementen eerst
het advies der schoolcommissie in te winnen,
welk „bewijs van waardeering harel- zienswijze"
door de commissie niet onopgemerkt gelaten
werd. Zoo kon de commissie een- en ander
maal er op wijzen dat adviezen, van haar
afkomstig en aanvankelijk bestreden, door de
ondervinding gerechtvaardigd en later door
het gemeentebestuur zelf voorgestaan werden.
Zoo kon zij een groot deel van de aanmerkelijke
verbeteringen, gedurende 1875 in den toestand
van het onderwijs gebracht, met grond beschou
wen als het gevolg harer zoo onvriendelijk
door den gemeenteraad opgenomen waarschu
wingen.
Het publiek gemaakte verslag der school
commissie over 1875 draagt van die zelfvol
doening de duidelijkste sporen. Met eene
weemoedige herinnering aan de onaangenaam
heden, welke hare oprechtheid in liet vorige
jaar haar op den hals heeft gehaald, erkende
zij thans „het vele goede te waardeeren, dat
in het afgeloopen jaar althans voor de uitwen
dige belangen van het onderwijs werd tot stand
gebracht;" zeide zij van eene nieuw opgerichte
school dat „hare inrichting niets te wenschen
overlaat en aan allezelfs strenge eischen
schijnt te voldoen;" verklaarde zij de toen
plaatsgegrepene verhooging van het minimum
der onderwijzerstraktementen „voldoende, in
dien slechts voor eene geregelde opklimming
der bezoldigingen gezorgd wordt;" vermeldde
zij eene andere regeling van jaarwedden „in
allen deele met sympathie;" deelde zij mede
dat zij „haar verslag thans met te meer ge
noegen had samengesteld omdat inderdaad veel
tot verbetering van het onderwijs werd tot
stand gebracht en voorbereid," en besloot zij
het verslag met de bemoedigende verklaring
dat zij, „overtuigd dat alles niet op eens in
gewenschten toestand kan worden gebracht,
gerust de toekomst meent te kunnen tegengaan,
wanneer slechts ieder jaar op vooruitgang kan
gewezen en de bedoelingen der commissie ge
waardeerd worden."
Vier maanden ongeveer nadat dit verslag
onderteekend was, diende de commissie eenpa
rig haar ontslag in. Onze ruimte noodzaakt
ons het opsporen van de rechtstreeksche
aanleiding tot dat besluit, tot een volgend
nommer uit te stellen. Op het oogenblik
echter besluiten wij deze beschouwing met
ijzige koude, liet zij het zijn zin met die vreed
zame liefkozing.
Als pijlen vlogen de sleden de witte hellingen
af, zoodat Candida somtijds de oogen moest sluiten
om de afgronden niet te zien, die aan hare zijde
gaapten. Het tooneel werd steeds angstwekkender
het stuiven van de sneeuw, het huilen en fluiten
van den wind, het woeste bruisehen der water
vallen en bergstroomen had wel een moediger
hart met schrik kunnen vervullen. Welk een
nacht! Eindelijk was de sledereis afgeloopen en
stegen de reizigers weder in de warmere postwa
gens, doch het was alsof alle demonen waren los
gelaten en hunne uiterste pogingen aanwendden
om de diligences onder het woeden van den
sneeuwstorm in de afgronden te slingeren.
En na dien nacht van opstand in de natuur,
van koude en sneeuw en ijs, na dien ver-
moeienden tocht, een ontwaken den volgenden
morgen in de volle voorjaarspracht van een Itali-
aansch landschap!
De zachte balsemgeurige lucht stort als het
ware nieuw leven in de verkleumde ledematen, de
bevallige ranken van de jonge wijnstokken bedek
ken de heuvelen, aan wier voet cameliahoschjes
in bloei staan, de gloed der kleuren verkwikt oog
en hart, en weldra vertoont zich de blauwe spiegel
van het Lago Maggiore. Aan beide zijden ver
heffen zich de dorpen met hun witte woningen en
overal ontwaart men de sporen van een opgewekt
leven.
Hier verwisselde Candida den postwagen met de
