N°. 166.
119e Jaargang.
18T6.
15 Juli.
11
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiên: 20 Gent per regel.
Geboorte- Trouw- Doodberichten enz,: van 1—7 regels 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagent voor België en Frankrijk: de firma Havas, Laffite C°. te Brussel en Parijs.
Bij deze courant behooren drie bijvoegsels,
Middelburg, 14 Juli,
De schilder Baardman.
Indien de toekomst van ons lager onderwijs
mag afgemeten worden naar de belangstelling,
die het tegenwoordig ondervindt, dan mag voor
speld worden dat wij eenmaal in dit opzicht onze
oude, hooge plaats onder de natiën zeker zullen
herwinnen. Er is als het ware zonder bemoeiing
der wetgevende macht eene enquête geopend over
de eischen van het volksonderwijs, aan welke
door alle deskundigen en belangstellenden deel
wordt genomen en wanneer het wetsvoorstel-Moens
bij zijne behandeling hoe lang zal zij zich
nog laten wachten? bestrijding ontmoet, zal
het zeker niet de exceptie kunnen wezen dat het
onderwerp niet genoegzaam is onderzocht en toe
gelicht.
Er zijn op het oogenhlikzonder het voor-
stel-Moens te rekenendat niet als eene wetsher
ziening, maar slechts als eene voorziening in het
dringendst noodzakelijke beschouwd kan worden,
hekend drie volledige ontwerpen voor de regeling
van ons schoolwezendat van Volksonderwijs,
dat van de commissie uit de maatschappij tot
Nut van 't Algemeen en dat van de Onderwijzers-
vereenigingom van de nog ongeborendoch
sedert lang aangekondigde voorstellen der anti
revolutionaire partij en van den minister Heems
kerk niet te gewagenevenmin als van de denk
beelden, door mr. A. J. W. Farncomhe Sanders
in zijne in zooveel opzichten merkwaardige bro
chure „School, godsdienst en gezond verstand" ont
wikkeld. Dat echter bij zooveel studie en be
langstelling de stof nog niet is uitgeput, maar er
nog steeds gezichtspunten bestaanwelke tot dus
verre aan de aandacht ontsnapt zijnbewijst een
opstel, door den heer B. van der Meulen (van
Sappemeer) in het Juli-nommer van de Tijdspiegel
geplaatst over „het toezicht op de gezondheid,
der kinderen in de school".
Het belang van dit onderwerp uiteen te zetten
mag overbodig geacht worden. Niettemin is het
zoowel in de wet van 1857 als in de verschillende
ontwerpen van wetsherziening op geheel onvol
doende wijze geregeld. De ondoelmatigheid van
de meeste tegenwoordige schoollokalen uit een
hygiënisch oogpunt aan te toonen gaat niet ge
makkelijk, daar bijna alle statistieke gegevens
ontbreken. Niettemin noemt de schrijver, vooral
uit de aanteekeningen eener bekende hygiënische
21.
Naar het Duitsch van August Becker.
{Vervolg.)
Ik vreesde dat hij weêr tot andere gedachten
zou komen, want hij begon andermaal door de
zaal te loopen. Misschien wilde hij ook slechts
zijne waar duur houden. Eindelijk keerde hij zich
met eene korten draai om en zei:
„Welnu, mijnheer, als ge inderdaad zoo mooi
kunt schilderen, wilt ge dan eene schilderij voor
mij maken waarop de Bcschmolen is voorgesteld
„Wel twee, vader Brandt, wel twee!"
„En wilt gij met dat behaard gezicht naar mijn
Kiekje vrijen?" vervolgde hij. „Met zulk een baard?
Dat gaat toch niet!"
Ik wilde hem antwoorden, toen juist een heer
binnentrad en met uitgestoken hand mij haastig
naderde. De molenaar en de dominé weken eer
biedig een stap achteruit.
„Hoe gelukkig treft dat, beste vriend!" riep de
vreemde heer uit. „Wat verschaft aan onze kale
steppen die eer?"
„Om het maar zoo kort mogelijk uit te drukken,
mijnheer de graafde liefde, de liefde voor de
dochter van dezen braven man."
specialiteitdr. Coroneleenige leerzame voor
beelden, waaronder dat eener nieuwe school
te Koudekerke in Zeelandwelke in 1868 zoo
overbevolkt was, dat elk kind hoogstens twee
kubieke meters lucht tot zijne beschikking had,
(de volgens de eischen der gezondheidsleer gevorder
de minimum-hoeveelheid bedraagt 3,75 kub. meter)
en herhaaldelijk kinderen naar huis gezonden moes
ten worden wegens hoofdpijnbraking enz. An
dere schoollokalen lijden aan bedorven lucht door
de onmiddellijke nabijheid van urinoirsprivaten,
kerkhoven en bewaarplaatsen van allerlei stank-
verwekkende voorwerpen.
Leerzamer nog zijn de voorbeelden aan het bui-
enland ontleend, waar de toestand der scholen,
uit het oogpunt der gezondheidsleer, het onderwerp
der statistieke onderzoekingen van verschillende
geleerden geweest is. Zoo vond dr. Cohn bij zijn
onderzoek der oogen van 10,060 leerlingen te
Leipzig, in die scholen, welke in ruime en breede
straten waren gebouwd, 1,8 tot 6,6 pet. bijzienden,
welk cijfer bij de scholen in nauwe straten en
tussehen hooge huizen steeg tot 7,4 a 15,1 pet.
Te Neufchatel vond dr. Guillaume bij 350 jongens
62 en bij 381 meisjes 156 gevallen van ruggegraats-
verkromming in minderen of ergeren graad, terwijl
onder deze 731 leerlingen 155 gevallen van neus
bloedingen voorkwamen. Volgens Oertel eindelijk,
is bij een vergelijkend onderzoek van alle openbare
gebouwen het luchtbederf in scholen grooter be
vonden dan in hospitalen, gevangenissen of kazer
nen, niettegenstaande deze laatste in dit treurig
opzicht met de scholen om den voorrang wed
ijveren.
De inrichting der school, de toelating van licht
en lucht, het model en de plaatsing der school
banken en tafels spelen, bij de teedere gestellen
en lichamen der kinderen, natuurlijk eene voorname
rol in het bevorderen van ziekten en gebreken.
„Wat onze bijzondere aandacht trekt in den aard
der schoolziekten, zegt de heer van der Meulen,
is dat zij ongemerkt tot ontwikkeling komen,
onmerkbaar althans voor den niet-medicus. On
merkbaar legt zich de kiem van den eenen of
anderen ziektevorm in het kinderlijk lichaam,
om later zich te ontwikkelen tot eene kwaal,
die het lichaam misvormt of vroegtijdig sloopt.
Slechts de arts ontdekt bij zorgvuldige waarne
ming de eerste beginselen eener ruggegraatsver-
kromming, die door doelmatig en tijdig aangebrachte
hulp alleen in haar verdere ontwikkeling kan
gestoord worden. De arts alleen is in staat den
aanleg te beoordeelen van het kind voor eene
klier- of longaandoening, en de vorderingen, die
de ziekte maakt in het jeugdige individu onder de
nadeelige invloeden vau de school."
Volgt hieruit de wenschelijkheid van een stel-
„Zoo, mijnheer Brandt," zet de graaf daarop tot
den molenaar, onderwijl altijd mijne hand vast
houdende, „hebt ge zulk een schat op uw molen
Dan feliciteer ik u! Dat is heerlijk!"
De molenaar trok een allervreemdst geziehl, richtte
zich op, stak de borst vooruit en antwoordde:
„Genadige heer, hij wil nu eenmaal mijn Kiekje
volstrekt hebben."
„Ja, dan dient men hem zijn zin te geven," zet
de graaf lachend. „En uw Kiekje?
„Die wil hem, geloof ik, óok hebben," hernam de
molenaar, met eene gedempte stem. „Laat hij het
haar zelve vragen."
Ten toppunt van geluk liet ik mij dat geen
tweemaal zeggen, maar haalde mijn hoed, terwijl
de graaf nog vol verrassing zei
„Wat komt dat alles onverwacht! Maar nu
hebben wij toch het vooruitzicht u in onze afzon
dering menigmaal te zienmisschien zelfs zult ge
onze streek wel in uwe schilderijen verheerlijken.
Wat zal het mijne vrouw, die met uwe molenta-
fereelen uit de Mark zoo hoog loopt, een genoegen
doen als zij het bij hare terugkomst hoort! Gij
moet dadelijk uwe bruid in kennis met ons bren
gen. Wacht, ik ga zoo ver met u mede op straat,
want ik moet den ambtman spreken."
Na een vriendelijken groet tot afscheid aan den
dominé en den molenaar nam hij mij onder den
arm. Op de straat scheidden wij en snelde ik
naar de pastorie, waar ik de meisjes met roodge
weende oogen bij elkander vond. Mijn opgeruimd
gelaat verkondigde aan Kiekje de overwinning.
selmatig toezicht op den gezondheidstoestand der
schoolgaande kinderen, niet minder noodzakelijk is,
dat het waken voor de eischen der gezondheidsleer
bij het bouwen en inrichten van scholen worde
opgwdragen aan deskundige personen. De onder
wijzers, de schoolopzieners en ae inspecteurs missen
de daartoe noodige speciale kennis. „Hun zelf
bewuste zwakheid op hygiënisch gebied ontzegt
hun het noodige zelfvertrouwen voor de afkeuring
van een schoollokaal, welke zoo licht aanleiding
geeft tot botsingen tussehen de daarbij betrokken
autoriteiten, en het is zeer vergeeflijk zoo zij, op
dien onzekeren grondslag, met zorg trachten zulke
conflicten te vermijden." Huu zelfvertrouwen
wordt bovendien nog verzwakt tengevolge der
onbestemdheid van de bepalingen onzer schoolwet,
welke in art. 4 niets anders voorschrijft dan dat
geen onderwijs gegeven mag worden in lokalen,
„welke door den districts-schoolopziener verklaard
zijn voor de gezondheid schadelijk te wezen, of
van onvoldoende ruimte voor de schoolgaande
kinderen. Welke niet-deskundige zal, met dit
artikel in de hand, op hygiënische gronden een
schoollokaal ongeschikt verklaren en zich daar
mede blootstellen aan het hooger beroep op ge
deputeerde staten en later zelfs op den koning,
dat uit zulk een afkeuring kan voortvloeien, in
afwachting waarvan inmiddels het onderwijs in
het afgekeurde lokaalvolgens de wet, mag wor
den voortgezet Geen wonder dan ook dat sedert
het in werking treden der wet van 1857 er ge
middeld niet meer dan 9 scholen per jaar zijn
afgekeurd, niettegenstaande men, op grond van
den toestand der scholen voor die wet, veilig mag
aannemen dat er een oneindig grooter aantal loka
len uit een hygiënisch oogpunt ongeschikt moeten
zijn."
Deze gebreken in de tegenwoordige inrichting
van ons schoolwezen en de middelen, door den
heer van der Meulen voorgesteld om daaraan te
gemoet te komenverdienen bij de toekomstige
schoolw etsherziening stellig ernstige overweging.
Yan het geneeskundige toezicht op de school
jeugd, dat door den schrijver verlangd wordt,
maakten wij reeds melding. Hij wenscht boven
dien dat de wet een minimum van inhoudsruimte
en oppervlakte per kind voor de schoollokalen
vaststelle, alsmede dat zij andere bepaalde eischen
in het belang der gezondheidszorg bevatte. Hij
wenscht algemeene rijksvoorschriftendie gevolgd
moeten worden eD plannen en bestekken welke
gevolgd kunnen worden, waardoor voorko
men zal worden dat men, hij het doen van belang
rijke uitgaven ter verbetering van de schoollokalen,
niet, zooals thans vaak geschiedt, van de eene fout
in de andere vervalt. Het voortdurend hygiënisch
toezicht op de scholen wil de schrijver opgedragen
In een oogenhlik lag zij in mijne armenterwijl
bare vriendin Sophie jubelend hare zusters ging
roepen.
„Kiekje," zei ik eindelijk, toen zij weêr tot
kalmte was gekomen," te Munchen heb ik een
architect gekend, die zijn baard opofferde om voor
een vorst in de Rijngewesten, die de baarden niet
kon uitstaan, eene kazerne te mogen bouwen. Moet
ik ook dat offer brengen? Moet mijn baard weg?"
„Mij hindert hij niet," antwoordde zij blozend,
„maar vader is er tegen. En hij ia toch in den
grond een goed vader voor mij
Intusschen had het dochtertje uit het logement
de boodschap gebracht, of al de meisjes daar wilden
komen. Na tien minuten verscheen ik hij haar in
de groote zaal, maar in 't eerste oogenhlik herkenden
zij mij bijna niet, want mijn gezicht was nu zoo
glad als een ei en alleen op de bovenlip had ik
een kleinen snorbaard laten staan.
„Kiekje," zei ik, toen ik zag hoe verbaasd zij
was, „kent ge me nog en hebt ge me nog lief?"
„O meer dan ooit!" riep zij uit en wierp zich
aan mijne borst. „Zie, vader, wat hij gedaan heeft
om u genoegen te gevenEn het staat hem zoo
goed!"
De molenaar zag mij strak aan.
„Hebt gij dat werkelijk om mijnentwil gedaan
vroeg hij.
„Ja, om uwentwil, vader Brandt!"
Zijne oogen werden vochtig en hij greep mijne
hand.
„Mijnheer," zei hij, „wilt ge mijn Riekje geluk -
zien hetzij aan de geneeskundige inspecteurs en
raden, hetzij, liever nog, aan de schoolartsen, die
hij met het geneeskundig toezicht op de school
kinderen wil belasten.
Tot het verwezenlijken dezer wenschen zal in
sommige opzichten de zelfstandigheid der gemeente
besturen aan handen gelegd moeten worden. Bij
de regeling van zaken welker belangzooals
hier het geval iszich tot ver over de grenzen
eener gemeente uitstrektis dit echter niet slechts
verschoonlijkmaar onvermijdelijk. „De staat,
zegt onze schrijverbegrijpt zijn welzijn niet,
indien hij toelaat dat de kracht en het welzijn
zijner onderdanen hij de wet ondermijnd worden.
Zal het onderwijs waarlijk goede vruchten afwer
pen, dan dient er niet alleen gezorgd te worden
voor een personeeldat zich met liefde en bekwaam
heid aan de zaak van het onderwijs wil wijden,
maar ook beijvere men zich dat de bodem, waarin
het zaad wordt uitgestrooid en tot ontwikkeling
moet komengezond en vruchtbaar is en blijft.
Wie dit vergeet, lijdt schade in deD oogst, dien
hij na den bloeitijd denkt binnen te halen. Eene
omgeving, die het kinderlijk lichaam met ziekte
bedreigtverzwakt den geestmaakt hem onvat
baar om de leerstof op te nemen en te verwerken,
ook al wordt zij met kwistige hand rondgedeeld.
Vooral in onzen tijd mag dit niet uit het oog
verloren worden. De oplossing van de meest be
langrijke vragen des tijds wordt in goed onder
wijs gezocht. Welnumen zorge dan ook dat de
vrucht daarvan zich zetten kan in den gezonden
geest van een even gezond lichaam."
De commissie alhier voor het afnemen der exa
mens als leerling-apotheker heeft heden hare
taak ten einde gebracht. Akten van bevoegdheid
werden alsnog uitgereikt aan de heerenG. J. F.
Gommersvan Rijsbergen (Noord-Brabant); H. F.
Simonsvan Roermond en G. Krol van der Hoek,
van Goes. Een candidaat werd afgewezen.
De namen dergenen aan wie gisteren de akte
werd uitgereikt, (in ons vorig nommer niet ge
heel juist opgegeven) waren: J. de Greeff, van
Waalwijk; Ph. J. Ovaa van Middelburg F. P.
Baertvan Groede K. M. B. Hubert Slanghen,
van Gulpen.
In de zitting van den raad van state van
gisteren is o. a. behandeld het geschil tussehen
de polders St. Janssteen en Klinge, omtrent de
kosten van onderhoud van den watergang' in den
laatstgenoemden polder. Rapporteur, destaats-
raad Meeussen.
kig maken? Zij is mijn eenigkind. Ik geef haar
gaarne aan u; maak haar dan gelukkig. Kiekje,
leg uwe hand er bij. Misschien ziet uwe moeder
hier thans op neêr. Ik heb haar in haar leven
weinig genoegen kunnen doen, maar wellicht is
zij nu toch tevreden over mij. Leeft goed en zijt
gelukkig met elkander."
Mijne verloofde sloeg hare armen om haars vaders
hals.
„Wees nu vroolijk en ween niet, kindvoegde
hij haar toe. „Anders zou ik zelf gaan schreien
en dat heb ik maar ééns gedaan, namelijk toen
uwe moeder in 'tgraf werd gelegd."
Hij streek haastig de hand over zijne oogen en
vroeg naar Frits Lind. Doch deze stond reeds
naast hem.
„Frits," sprak hij, „ge moet er u in schikken.
Het heeft zoo niet mogen zijn."
„Ik heb er mij reeds in geschikt, vader," was
zijn antwoord, terwijl hij de dochter van den do
miné, die met neergeslagen oogen daar stond, bij
de hand nam. „Geef ook ons uw zegen."
„Wat?" riep de molenaar verbaasd uit. „Sopbie?
Zoo, zoo!" En hij begon onwillekeurig te fluiten.
„Nu, dominé, dan worden wij nog familie en kunt
ge u op twee inzegeningen op éenen dag voorbe
reiden. Maar nu moeten keuken en kelder open,"
hervatte hij met zijne gewone krachtige stem.
,,'t Moet van daag een vroolijke dag in Lippenwalde
zijn."
En het was een vroolijke dag, ook voor de
armen der stad.
