N°. 162.
119e Jaargang.
1876.
Dinsdag
11 Juli.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën20 Cent per regel.
Geboorte- Trouw- Doodbericbten enz.: van 1—7 regels 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Hoofdagent voor België en Frankrijk: de firma Havas, Laffite C°. te Brussel en Parijs.
Middelburg, 10 Juli.
FEsxjin.i-.E'X'Oasr-
De schilder Baardman.
De Standaard bevat heden een hoofdartikel, dat
ons zoo belangrijk voorkomt en in zoovele opzich
ten onze instemming wegdraagt dat wij, ver
bood onze ruimte het niet, het gaarne in zijn
geheel zouden overnemen. Het opstel staat op de
gewone plaats der hoofd-artikelen, doch is door
dr. A. W. Bronsveld onderteekend. Ligt hierin
opgesloten dat de redactie van het anti-revulutio-
naire hoofdorgaan de verantwoordelijkheid voor de
verzoenende taal van dr. Bronsveld niet op zich
nemen wil?
Wat hiervan zij, ons voorbehoudende op eenige
punten van het betoog later terug te komen,
laten wij met uitlating, kortheidshalve, van enkele
gedeelten, het opstel van den heer Bronsveld hier
volgen.
„Boor burgemeester en wethouders van Amster
dam is een besluit genomen, dat wij ten zeerste
toejuichen.
„Vóór eenige maanden had dit college besloten,
dat voortaan aan de leerlingen der burgerscholen
geen verlof meer zou worden gegeven om onder
schooltijd naar de catechisatie te gaan. Het was
zeker van burgemeester en wethouders niet wel
willend jegens het godsdienstonderwijs gehandeld,
toen zij dit verhod gaven.
„Zij hebben dan ook duidelijk vernomen, dat
men er geen genoegen meê nam. In een adres,
door tal van predikanten ingediend, werden de
bezwaren, die er tegen hestonden ontvouwd, en zie,
thans is bepaald, dat de leerlingen der openbare
burgerscholen des Woensdags zullen mogen ver
zuimen ten einde cateehisatiën bij te wonen, de
meisjes den geheelen voormiddagschooltijd, de jon
gens des morgens van 11—1 uur.
„De moderne predikanten zijn in dezen niet
achtergebleven, zij hebben zicb dapper doen gel
den en we zeggen zeker niet te veel, indien wij
beweren dat de medewerking van moderne predi
kanten, dat de ijver, door hen in dezen betoond,
niet zonder invloed zullen zijn geweest, toen het
bedoelde besluit werd genomen,
„Er is zeker niet weinig meê gewonnen. De
predikanten kunnen nu althans midden in de week,
op niet-ongeschikte uren, tweeklassen van jongens
of vier meisjesklassen godsdienstonderwijs geven.
„Te Haarlem zijn aan de hoogere burgerschool
voor jongens de lessen zóo geregeld, dat de leer
lingen alle dagen van 122 uur vrij zijn, en de
meisjes, die de hoogere burgerschool bezoeken,
17.
Naar het Duitsch van August Becker.
Vervolg.)
Intusschen had de zomeravond het landschap
met warme tinten gekleurd. De populieren langs
den weg wierpen reeds hunne lange schaduwen;
de zwaluwen zweefden in de gouden zonnestralen
jubelend hoog boven den blauwen spiegel van 't meer.
Uit den Bosehmolen tusschen de bosschages steeg
ook op, en naar den kant van het dorp toe scheen
■dies verguld. Slechts het boschgordijn, waarachter
de kerktoren oprees, stak hij dat alles zwart af
en het meer kaatste de donkere zijde van het ge-
oomte krachtig terug.
Ik gevoelde mij gedrongen hierheen te gaan, om
het schouwspel der natuur van naderbij te bezich
tigen, Toen ik na een kwartier uurs weêr terug
keerde, ontwaarde ik reeds uit de verte bij mijn
ezel onder de berken eene rijzige, lichte gestalte
naast eene andere. Het was Riekje in een licht
zomerkleedje. Van de omstandigheid dat ik mij
verwijderd had gebruik makende om met de meid
van gisteren mijn avondeten op de bepaalde plaats
te brengen, meende zij in bare bedeesdheid haar
kuunen des Maandags van 3—4 en des Dinsdags
van 1112 uur catechiseeren.
„Over het voordeel, uit deze schikkingen voor
het onderwijs in den godsdienst voortvloeiende,
wijden wij hier niet verder uit. Wij wenschen
de zaak uit een meer algemeen oogpunt te be
schouwen.
„We vragen: zou het niet wenschelijk zijn, dat
er in de verhouding tusschen schoolcommissiën en
onderwijzers ter eene en tusschen predikanten ter
andere zijde wat meer welwillendheid kwam, dan
nu wordt aangetroffen Ik wil hier de vraag niet
behandelen, aan wie de schuld, of de meeste schuld
wel liggen mag, dat mannen, die samen arbeiden
aan de ontwikkeling onzer schooljeugd, thans zoo
weinig met elkander in overleg treden? Ook
moderne predikanten klagen er over, dat zoovele
onderwijzers vaak op stuitende wijze toonen, hoe
weinig achting zij de kerk en den predikant als
zoodanig toedragen. En omgekeerd beeft de kerk
in 't algemeen en meer dan een predikant in het
bijzonder zicb aan de school niet laten gelegen
liggen. Het ging hard tegen hard.
„Het dagelijksch bestuur van Amsterdam heeft
daarom een goed werk gedaan door zich welwil
lend tegenover de predikanten en bet godsdienst
onderwijs te betoonen. De beer Hugenholtz roept
de lezers van „de Hervorming" toe„zegt het voort
wij vragen: zal men het willen hooren?
„Heeft de kerk getoond, zelve het godsdienst
onderwijs hoog te achten? Waar wordt gecate
chiseerd? Hebben de kerkvoogden gezorgd voor
goede lokalen? En zoo er lokalen zijn, is aldaar
iets aanwezig, dat gelijkt naar leermiddelen?
„Als de kerk zoo traag is in het benaarstigen
van, zoo weinig hart toont voor het godsdienst
onderwijs, is het dan wonder dat de school-com-
missiëndie voor een deel anti-kerkelijk zijn,
aan die catechisatie ook zich niet laten gelegen
liggen.
„En wat doen de ouders? Zijn zij doordrongen
van het belang, dat hun kinderen hebben bij ge
regeld onderwijs in den godsdienst? Zorgen zij
er voor dat de catechisatie even trouw wordt be
zocht als de school en dat het werk, door den
predikant opgegeven, even nauwgezet wordt afge
maakt als dit voor den lecraar der school gebeurt?
„De schoolquaestie zou vrij wat nader zijn ge
bracht tot hare oplossing, indien de school-autori
teiten het aan de ouders meer konden bemerken,
dat zij inderdaad belang stellen in de godsdien
stige vorming hunner kinderen.
„De regeering moet, naar het mij wil voorkomen,
op ondubbelzinnige wijze toonen dat zij in alles,
wat het godsdienstig gevoel van 't opkomend ge
slacht versterkt en zijn godsdienstkennis vermeer
dert, het hoogste belang stelt. Bij 't opmaken
gegeven woord te kunnen nakomen, zonder ver
plicht te zijn mij te ontmoeten. Mijne afwezigheid
gaf haar tevens den moed een oogenblikje op die
plaats te verwijlen, te zien hoe ik er mij ingericht
had en mijn werk eens te beschouwen. Dit was
bij haar nog een oud zwak van vroeger.
De boschjes aan het meer en het golvende koren
op de velden maakten het mij mogelijk onbemerkt
nader te komen. Zonder dat zij mij ontdekt had
stond ik reeds eenige schreden achter haar en sloeg
hare handelingen gade. Terwijl de meid eenige
akkers verder gegaan was om iets aan de te veld
staande boomen te verrichten, had Riekje zelve
achter het rotsblok onder de berken gedekt. Vlug,
maar met zorg, had zij een blank damasten tafel
laken op den grasgrond uitgespreid en daarop de
voor mij bestemde gerechten in orde nedergezet.
Na de laatste beschikkingen streek zij nog met de
band over het tafellaken om het geheel glad te
doen liggen en rees daarop met een tevreden
lachje overeind. Toen echter haar oog op den molen
haars vaders viel nam haar gelaat weêr eene be
zorgde uitdrukking aan, die er eerst van week
nadat zij het oog op mijn schilderwerk had gesla
gen, dat haar sterk scheen te boeien. Met gevouwen
handen stond zij in de beschouwing verzonken.
Onbemerkt naderde ik haar.
„Riekje," zei ik, mijn arm teeder om haar middel
vlijende, „wat maakt gij me gelukkig!" Verblee-
kend liet zij zich door den schrik der verrassing
dieper in mijne arm zinken, maar dadelijk richtte
zij zich blozend weêr op.
van het leerplan moet aan de catechisatie borden
gedacht en voor haar worden gezorgd op eene
andere dan stiefmoederlijke wijze. Tusschen de
leeraren der kerk en die van 't rijk of de burger
lijke gemeente behoorde dienaangaande een over
leg plaats te hebben, dat van wederzijdsehe waar
deering en welwillendheid getuigde.
„Hierineê werd de schoolquaestie natuurlijk niet
opgelost.
„Maar veel was, dunkt mij, gewonnen, indien
in den kring onzer schoolautoriteiten het werk
der kerk als een ernstige arbeid begon be
schouwd te worden. Wij twijfelen er niet aan,
of bij nader overleg zou er meer nog worden ge
daan, dan nu reeds het dagelijksch bestuur der
hoofdstad verrichtte."
Bij de opening der stembrief jes ,op 8 dezer
te Zierikzee, bleek dat tot hoofdingeland van
het waterschap Schouwen bij herstemming tusschen
de heeren m'. J. A. Bollenotaris te Renesse,
en F. van den Boat Az. te Zonnemaire, is geko
zen de heer mr. J. A. Bollemet 98 stemmen.
De heer van den Boat verkreeg 42 stemmen. Er
waren 2 briefjes in blanco.
Het stoomschip P. Caland is in den Nieuwen
Rotterdamschen waterweg, na in twee lichters
gelost te hebben, met behulp eener sleepboot los
geraakt en heeft vervolgens zijne reis naar
Rotterdam voortgezet.
Volgens telegram uit Batavia, dd. 2 Juli, stootte
het stoomschip Luitenant-Generaal Kroesen,
kap 1. Verloop, met 56 ton lading aan boord, in
Lagoendie Straat hij Lagoendie) op eene blinde
klip, welke niet op de kaart was aangewezen, brak
middendoor en zonk onmiddelljk49 man der
equipage en 156 passagiers verloren daarbij het
leven. (N. R. Ct.)
Het in ons vorig nommer medegedeelde telegram
uit Indië luidt in de Staats-courant als volgt:
„Bij een telegram van 27 Juni, heden bij het
departement van koloniën ontvangen, bericht de
gouverneur-generaal van Nederlaudsch-Indiëdat
eenige passagiers van het verongelukte stoomschip
Luitenant-Generaal Kroesen, van wie in het tele
gram van 25 Juni (Staats-courant van 5 Juli)
werd gezegd dat zij omgekomen waren, nog zijn
gered, en wel: de heer Edeling, de kapitein Rozen-
raad, mevrouw Bosch met een kind, en vermoede
lijk ook de majoor Boom. (Uit dit nader bericht
is af te leiden dat in het vorige telegram niet
had moeten gelezen worden „weduwe Boschmeester
Weghake," maar „weduwe Bosch, mr. Weghake.")"
„Ja," herhaalde ik „ik kan u niet genoeg danken,
dat ge woord hebt gehouden."
„Maar wat kost het mij ook!" antwoordde zij
bijna treurig, waar zij echter dadelijk opgewekt
en dringend op liet volgen: „Laat nu uw maal
niet koud worden en moge alles u goed smaken."
Hare hand vasthoudende, teneinde haar de
vlucht te beletten, bukte ik mij over de smakelijke
carbonaden en prees die zoozeer, dat zij over mijne
opgetogenheid lachte. Zij moest bij mij op het
gras knielen om mij uit de kruik in te schenken,
waarbij ik haar des te beter in 't lieve gelaat kon
zien en mijn arm om hare taille kon leggen. Doch
te midden van die gelukkige oogenblikken liep
haar eene rilling door de leden en zuchtend kwam
de ontboezeming over hare lippen: „O, als vader
daar iets van vermoedde! Wat zal daar nog van
komen
„Mijn vrouwtje zult ge wordenvoegde ik haar
vertroostend toe.
Zij haalde diep adem, en zag mij teeder en vol
vertrouwen aan.
„O, als ik dat mocht hopen!" sprak zij. „En
echter, wat zal er van mij worden, als
In hare oogen was eene bange vraag te lezen.
„Waar twijfelt ge aan, mijn kind?" zei ik. „Gij
hebt mij lief, gelijk ik u. Wij zullen dus alle
geluk deelen en te zamen alle hinderpalen over
winnen, die nog in den weg staan aan de zaligheid
om u de mijne, geheel de mijne, te noemen."
Een kus was de bevestiging hoezeer hare wen
schen met de mijne overeenstemden. Eenige oogen-
Blijkens een in de Staatscourant opgenomen ver
slag meldden zich in 1875 bij de commissie van
toezicht te Rotterdam aan 2099 landverhuizers
tegen 2241 in 1874. Daarvan waren 2060 bestemd
naar Noord-Amerika, 13 naar Brazilië, 17 naar
Australië, 9 naar de Kaap de Goede hoop. Er
bevonden zich 757 Nederlanders van beiderlei sekse
en van iederen leeftijd onder.
Het rechtstreeksch vervoer van landverhuizers
uit Rotterdam, zonder aandoen eener Europeesche
haven, klom met 5 pet, wel een bewijs dat recht-
streeksche inscheping op een stoomschip door de
landverhuizers boven alle andere manieren van
reizen verkozen wordt. Het vervoer uit Amster
dam was dan ook onbeduidend; bet meerendeel
van ben die daar voor den overtocht hadden ge
contracteerd, ging nog over Rotterdam.
Uit Harlingen, van waar voor weinige jaren nog
meer dan 2000 personen zich inscheepten, vertrok
ken dit jaar slechts 31 landverhuizers. Over
Ylissingen en Dordrecht vertrok er niet een.
Den 22en dezer zal van het koloniaal werfdepöt
te Harderwijk per spoortrein over Utrecht en
's Gravenhage naar Nieuwediep vertrekken een de
tachement suppletietroepen, sterk 200 man, bene
vens 10 onderofficieren, om dienzelfden dag aan
boord van het via Suez naar Java bestemde stoom
schip Madura te embarqueeren. Het bevel over
dat detachement is opgedragen aan den kapitein
der infanterie van het leger in Ned.-Indie N. van
Marion die van verlof naar Java terugkeert, en
tot medegeleide zijn bestemd de le luitenant der
infanterie E. de Man en de 2e luitenants der
infanterie H. O. Holwerda, A. R. B. Opstelten,
J. F. Breijer en W. H. Wijnaends, allen van het
O. I. leger.
Blijkens het jaarverslag der vrouwen-vereeniging
Tesselschadeuitgebracht op de algemeene ver
gadering die den 29',n Mei jl. te Delft gehouden
werd, neemt deze vereeniging, ofschoon niet in al
le opzichten vooruitgang was op te merken, toch
langzamerhand in omvang en werkzaamheid toe.
Het ledental klom in het vorige jaar van 1769
tot 1832. Het aantal werksters nam mede eenigs-
zins toe; het gehalte van het werk wordt gaande
weg beter. Het uitbetaalde werkloon mag op
f 18,000 a 1 19,000 geschat wordentegen f 12,000
in het jaar 1874. Aan grondstof werd 8636
uitbetaald. Het totaal der contributiën bedroeg
f 5594.
In het verslag wordt aangedrongen op meer
samenwerking der afdeelingen tot bevordering van
de eenheid en algemeenheid der vereeniging, in dien
zin dat waar soms de plaats van vestiging eener
afdeeling blijkt geen vruchtbaar arbeidsveld te zijn,
blikken vergaten wij de wereld rondom ons, maar
wij werden er spoedig toe teruggeroepen, want
een harige kop drong zich tusschen ons beiden.
De losgelaten kettinghond stond kwispelstaartend
tusschen ons.
„Sultan! pak, pak!" riep in onze nabijheid eene
ruwe stem, wier klank het geliefde meisje het
bloed in de aderen deed stollen.
„Gerechte hemel!" riep zij vol ontzetting uit.
„Mqn vader!"
VIII.
Wij waren beiden snel opgerezen. Vreeselijk
was ons ontwaken uit den zoeten droom.
't Was inderdaad de molenaar, die daar, met een
«waren knuppel gewapend, van den rand van het
korenveld zoo snel hij kon op ons aankwam, met
verwoed gelaat, buiten adem, in 't zweet badende,
ziedend en dampend.
„Sultan, pak!" riep hij nogmaals, heeseh van
woede. Het was een geluk, ofschoon in onze
omstandigheden een onvoldoend geluk, dat de bond
zijne taak mensohlievender opvatte dan zijn mees
ter bedoelde en de overgeblevene carbonade pakte
en begon te verslinden.
Riekje's eerste opwelling was, met mij de vlucht
te nemen. Doch zij kon niet; zij stond als
aan den grond genageld en zag mij met een blik
van doodelijken angst aan, toen daar uit een
roggeveld Hans Jochem, eveneens gewapend als
