N°. 126.
119e Jaargang.
1
1876.
Maandag
29 Mei.
Dit blad verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs per 3/m, franco f 3,50.
Afzonderlijko nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën20 Cent per regel,
Geboorte- Trouw- Doodberichten enz,: van 1—7 regels f 1,50
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte,'
Middelburg, 27 Mei,
FIE3TJTT <T jZBTOJST-
Eene Zeeuwsche stad in haar glorie
en ondergang,
Door burgemeester en wethouders wordt het
volgende bekend gemaakt.
V erbiezingen.
De burgemeester en wethouders van Middelburg,
maken bekend:
dat de inlevering van stembriefjes voor de be
noeming van éen lid van de provinciale staten
van Zeelandin de plaats van den heer H. J. van
Deinsedie zijn ontslag heeft genomenzal plaats
hebben op Dinsdag den 30en Mei a., van des
voormiddags negen tot des namiddags vijf uren,
op een der bovenachterzalen van het raadhuis,
terwijl de opening der stembus zal geschieden op
Woensdag den 31™ Mei daaraanvolgendedes
voormiddags te negen uren.
Middelburg, den 26™ Mei 1876.
De burgemeester en wethouders voornoemd,
(Get.) N. C.LAMBRECHTSEN v. RITTHEM, l.b.
De secretaris,
(Get.) G. N. DE STOPPELAAR.
Grenaeente-politïe.
Schouwing tan rij- en toertuigen.
De burgemeester en wethouders van Middelburg,
Gezien art. 91 der verordening van algemeene
plaatselijke politie
maken bekend
dat de schouwing der rij- en voertuigen of sle
den en daartoe behcorende paardentuigen, ten
overstaan van den commissaris van politie, zal
plaats hebben in de eerste dagen der maand
Juni a.
Middelburg, den 26™ Mei 1876.
De burgemeester en wethouders voornoemd,
(Get.) SGHORER.
De secretaris
(Get.) G. N. DE STOPPELAAR.
Een kort woord ter herinnering schijnt hij
de aanstaande verkiezing van een lid der pro
vinciale staten van Zeeland voor het hoofd
kiesdistrict Middelburgter vervanging van
het afgetreden lid, den heer H. J. van Deinse,
voldoende.
Strijd bij de stembus is ditmaal niet te wach
ten. De candidaatdoor de liberale kiozers-
vereeniging „de Grondwet" gesteld, ontmoet
nergens tegenstand wordt zelfs van eene zijde,
welke gewoon is de liberale beginselen te be
strijden en hij de stembus in aandoenlijke
eendracht met clericalen en anti-revolutionairen
mede te stemmen, aanbevolen met een over
vloed van pluimstrijkerijen, die dunkt ons,
ieder oprecht en verstandig man het bloed
van afkeer naar het gelaat moeten doen rijzen.
H.
De ondergang van Arnemuiden in 1574 was
slechts van tijdelijken aard. Zoodra de Spanjaarden
verdreven, de troepen van den prins, die tot het
beleg van Middelburg gediend hadden, afgetrokken
waren, toog men aan het werk om wat ingestort
of vernield was weder op te bouwen, en weldra
herkreeg de plaats hare vroegere welvaart en
levendigheid. Ja hetgeen vroeger steeds te vergeefs
wa3 gewenscht en nagestreefd, de onafhankelijk
heid tegenover Middelburg, werd thans verkregen.
Tegenover het veroverde Middelburg hadden de
prinsgezinde Walchersche steden schoon spel.
Arnemuiden verkreeg stadsrechten en werd, met
Nieuwerkerk en Mortiere, van alle onderhoorigheid
aan Middelburg ontslagen. De fiere hoofdstad moest
de waarheid van het Vae Victis (wee den over
wonnenen ondervinden eu op hare beurt den har
den weg der vruchtelooze adressen en smeekschriften
inslaan, teneinde hare vroegere onderzaten weder
aan zich onderworpen te zien.
Dit tij dperk, ofschoon zooals wij zien zullen van
zeer korten duur, mag als het toppunt van Arne-
Van onzen kant hebben wij, indien wij niet
in dezelfde onhebbelijke manier willen verval
len, tot aanbeveling van den liberalen candi
daat niet veel te zeggen. De beer J. P. I.
Buteux, griffier der staten van Zeeland, is in
ons midden te zeer bekend om aan eenige op
hemeling behoefte te hebben. In Mei 1856
door het kiesdistrict Goes als lid der staten-ver
gadering gekozen, werd hij den 6en Juli 1859
verkozen tot lid van het college van gedepu
teerde staten. Als zoodanig bleef bij werk
zaam tot den 23™ Juli 1870, toen hij in plaats
van wijlen den heer mr. van der Swalme tot
het griffierschap der staten geroepen werd.
Zijne loopbaan en zijne werkzaamheid zijn dus
van publieke bekendheid. Nu eene plaats in het
gedeputeerd college openkomt, is de heer Buteux,
die in den la'atsten tijd het vermoeiende en
werkzame griffiersambt voornamelijk slechts
bleef vervullen om aan het verlangen van
wijlen den graaf van Lijnden te voldoenals
de aangewezen persoon tot vervulling der va
cature, waartoe hij ongetwijfeld door de staten
in hunne eerstvolgende vergadering aangewe
zen zal worden. Niemand heter dan hij is in
staat den benoemden commissaris des konings
voor te lichten omtrent alles wat in de laatste
jaren ter griffie is behandeld, en zonder iets
te kort te doen aan de verdiensten van de
andere leden van gedeputeerde staten, mag
gezegd worden dat niemand heter dan hij zich
op zijne plaats zal voelen in een werkkring,
welke hij reeds jaren lang met eer vervulde.
De beginselen van den heer Buteux zijn de
liberale. Zijn ijver, zijne kennis van alle be
langen der provincie zijn sedert jaren op de
proef gesteld en door de regeering, met toe
kenning van het ridderkruis der orde van den
Ned. leeuw, gewaardeerd. Wij hebben dus
slechts de kiezers aan te hevelen om toch niet,
omdat de verkiezing van den eenigen candidaat
verzekerd schijnt, van de stembus weg te
blijven.
Zulk een thuisblijven zou niet slechts van
onverschilligheid voor de publieke belangen,
maar tevens van geringschatting tegenover den
candidaat getuigen. Het eerste gebrekgepaard
aan een te vast vertrouwen op de zegepraal, is
voor de liberale zaak hij eene vroegere gelegen
heid te noodlottig geweest om er niet telkens
ernstig tegen te waarschuwen. Door altijd
te denken „we zullen er wel komen," en die
muiden's glorie beschouwd worden. Eenige ver
spreide trekken uit het tafereel, dat de stad in
dien tijd opleverde, zullen dienstig zijn om van
het openbaar leven eener gemeente in die dagen
onzer republiek ons een denkbeeld te vormen.
Bij de nu verkregene waardigheid van stad
pasten een zeker aantal instellingen en verfraai
ingen, welke noodig waren om onder de ste
den der republiek een behoorlijk figuur te maken.
Een der eerste werken was het omringen van de
stad met wallen en grachten, teneinde hare onaf
hankelijkheid tegen aanvallen van buiten te be
schermen. Ook werd eene week- en jaarmarkt
ingesteldde kerktoren van een klokkenspel voor
zien, en het onderwijs op de gewone (wij zouden
thans zeggen de lagere) school, alsmede op de
Latijnsche en Fransche scholen, waar ook onder
richt in het Duitsch en Engelsch gegeven werd,
geregeld. Eene rederijkerskamer, schutters- en
andere gilden verrezen. Op het voorbeeld van
Middelburg onderhield men, in een daartoe opzet
telijk gebouwd huisje, een stads-arend. waarvan
men den eersten in 1590 present kreeg van den
Middelbnrgsehen koopman Melchior de Moucheron.
Tevens beproefde men het in 1572 vernielde gast
en weeshuis weder op te richten, doch daar de
noodige fondsen hiertoe ontbraken, besloot men, met
toestemming van de staten van Zeeland, eene loterij
te houden. Dat dit middel in die dagen voor
doeleinden van puDliek belang meer gebruikelijk
was, blijkt uit de voorwaarde, welk de staten aan
hunne toestemming verbonden, dat men tot de
profetie herhaaldelijk te zien uitkomenwordt
eindelijk het besef verloren dat de kans ook
wei eens keeren kan. Is dan- het ongeluk ge
beurd, dan weet niemand er zich rekenschap
van te geven. Wat de geringschatting van den
candidaat betreftniemand zal daarvan tegen
over den heer Buteux den schijn willen aan
nemen. Toch kan niet ontkend worden dat
eene verkiezing', aan welke slechts door een'
klein gedeelte der kiezers wordt deel genomen,
veel van hare heteekenis verliest. Met aan
drang hevelen wij daarom de kiezers aan zich
door een trouwe opkomst ter stembus aanstaan
den Dinsdag te onderscheiden, zoodat de ver
kiezing van den heer J. P. I. Buteux niet slechts
verzekerd, maar ook eene waardige opdracht
van het mandaat als lid der provinciale sta
ten zij.
Het droge dok alhier nadert zijne voltooiing.
Ijverig is men bezig het vóordok tot op de
vereischte diepte uit te graven; de steenen schoor
steen van het stoomwerktuig rijst langzaam om
hoog de afsluiting van het vóordokwaarin de
schipbrug juist passen zalis nagenoeg gereed;
gisteren werd de hulpbrug weggebrokenwelke
nog gedurende eenige dagen door een brug
getje voor voetgangers vervangen wordt; het
niemand betwijfeld zal worden nu is zeker een
gemeenschappelijk, gepast vreugdebetoon niet
overbodig of zonder beteekenis.
orde brengen der straat aan
het dok eindelijk is reeds ver
ophoogen en in
weerszijden van
gevorderd.
In de volgende maand, als alles medeloopt
half Juni, hoopt men het eerste vaartuig in
het dok te plaatsen, zijnde het clipper-fregat
„Minister Fransen van de Putte."
Deze zoowel voor Middelburg als voor de
firma van Zeijlen en Decker en voor de aannemers -
van het werk onbetwistbaar heugelijke gebeurtenis
van de zijde der burgerij feestelijk te vieren
ziedaar een denkbeeld dat ongetwijfeld bij velen
weerklank zal vinden en waarvan de uitvoering
door de vereeniging „Uit bet volk voor het
volk" ter hand is genomen.
De circulaires waarbij de vereeniging tot het
geven van bijdragen voor de feestviering allen
oproept, die in het welvaren en de toekomst van
Middelburg belang stellenworden op het oogen-
blik algemeen verspreid en behoeven dus van
onze zijde geen nadere bekendmaking. Wij uiten
slechts den wensch dat zij veel instemming en
de inteekeningslijsten ruime deelneming zullen
vinden. Nu het werk gereed is, waar zoo vele
bezwaren tegen geopperd werden en waarvan
het gewicht voor de algemeene welvaart door
loterij niet zou overgaan alvorens eene gelijktijdige
te Ylissingen zou zijn afgeloopen.
De geschiedenis dezer loterij is curieus. Zij
bevatte 340,607 loten, die in alle oorden derVer-
eenigde Provinciën geplaatst werden. Amsterdam
vooral nam er een groot aantal. De juiste prijs
van een lot is ons niet bekend, doch als men er
130 te gelijk nam betaalde men 5 De kosten,
aan het plaatsen der loten verbonden, waren
belangrijk. De prijzen bestonden voor een groot
deel uit zilveren of vergulde voorwerpen, vazen,
schalen en koppen, waaronder de vijf hoofdprijzen
eene aanzienlijke waarde hadden. Onder hen die
later door aankoop eigenaar van sommige dier
prijzen werden, vinden wij herhaaldelijk den naam
van den advocaat Jacob Cats vermeld. De trek
king had met groote plechtigheid, waarschijnlijk
op de markt, plaats op verschillende dagen van
den 5™ Juli tot den 1™ September 1611, en werd
somtijds dag en nacht voortgezet. De loterij bracht
eene groote som op, waarvan het juiste bedrag
niet bekend isdoch in plaats dat deze opbrengst
voor het bouwen van het gasthuis gebezigd werd,
besloot de stedelijke regeering eenvoudig het geld
ten behoeve van de stad te gebruiken, zoogenaamd
„in voorschot op het toekomende gasthuis." Bij
den berooiden toestand waarin later de stads-finan -
eiën geraakten, kwam van het geld nooit meer
iets terecht. Men sprong met de comptabiliteit in
die dagen wonderlijk om!
Bij het privilege van prins Willem I, dat Arne
muiden tot den rang van stad verhief, was ook
In de vergadering van het Middelburgsch depar
tement der maatschappij tot Nut van 't Alge
meen op aanstaanden Maandag is een adres van
instemming met het wetsvoorstel van den heer
Moens aan de orde gesteld.
Ligt het op den weg der Maatschappij die
voornamelijk tot bevordering van het volksonder
wijs is opgericht en daaraan steeds hare beste
krachten heeft gewijd om de pogingen van den
heer Moens te steunenniet minder mag die steun
verwacht worden van allen die de ontwikkeling
van het volk door de school willen bevorderen.
Het voorstel-Moensdat wij reeds vroeger heb
ben doen kennenis van dien aard dat allen,
die bet waarlijk daarom te doen is, zich er mede
kunnen vereenigen. Het laat de puntenwaarom
trent het grootste verschil van meening bestaat
en die door eene meer omvattende wetsherziening
moeten opgelost worden ter zijde en bepaalt zich
tot het vervullen der algemeen erkende behoeften.
Voorziening in het bestaande gebrek aan onder
wijzers door verbetering van hunne opleiding, hun
toestand en hunne vooruitzichten, ontheffing der
gemeentenvoor een deelvan den druk der
kosten van het onderwijs, zoodat het laatste niet
meer uitsluitend afhankelijk behoeft te zijn van
do gemeente-financiën en van de inzichten der
leden van den gemeenteraadziedaar in hoofd
zaak wat het voorstel-Moens beoogt en wat door
niemand ontkend kan worden dat voor den bloei
van het openbaar onderwijs onmisbaar is.
De instemming der departementen van de maat*
schappij, „tot Nut van 'tAlgemeen" is vooral
daarom van belang, dewijl daaruit zal blijken
dat bij het groot aantal leden der Maatschappij
eenstemmigheid bestaat zoowel omtrent de behoef
ten van het openbaar onderwijs als omtrent de
middelen om daarin te voorzien. De tweede
kamer zal uit die instemming ontwaren dat het
voorstel-Moens ofschoon in sommige zijner onder-
deelen voor wijziging vatbaarniettemin in zijne
hoofdtrekken en beteekenis weerklank vindt bij
de natie.
Het hoofdbestuur der Maatschappij is met het
betuigen zijner instemming reeds voorgegaan;
Punt IX van de punten ter beschrijving in de
aanstaande algemeene vergaderingdat in de
bijeenkomst van het departement op Maandag
mede ter sprake gebracht zal worden, stelt voor
de indiening van een adres, „waarin met krach
tige handhaving van het hoofdbeginsel der wet
(de neutrale openbare school)wordt aangedrongen
een magistraat ingesteld, bestaande uit twee bur
gemeesters en zeven schepenen, jaarlijks te benoemen
door den prins (gedurende de stadhouderlooze
tijdvakken der republiek door de Staten van Zee
land,) uit eene nominatie welke door den magistraat
zeiven werd opgemaakt, met „eenige andere nota
bele burgers, die zij daartoe beliefden op te roepen."
De magistraat koos uit de notabele poorters een
vroedschap en raad van zeven personen.
Spoedig na de benoeming van den eersten ma
gistraat op den 12™ Maart 1574, deed zich de
behoefte aan een geschikt stadhuis gevoelen. Op
de plaats waar later, in 1865, het tegenwoordige
raadhuis gebouwd is, kocht men omstreeks 1584
twee huizen, die verbouwd en van al het noodige
voorzien werden Wat daartoe behoorde leeren
ons de stadsrekeningen, die o. a. vermelden 500
pond tinnen tafel- en keukengereedschap, een
flinken voorraad tafellinnen, een metalen koelbak,
een gegoten tinnen lampet met schotel, versierd
„met schoone personagiën en veel werks", enz.
Hieruit blijkt reeds dat in de werkzaamheden
van de vroedschap het eten en drinken eene niet
geringe plaats vervulde. Wij lezen dan ook dat
de benoeming van den magistraat jaarlijks door
„een eerlijken en betamolijken maaltijd" gevierd
moest worden. Bij de jaarlijkscho verpachting
van 's lands middelen kwamen de regenten met
hunne vrouwen drie dagen lang ten maaltijd,
waarbij telkens „versche kost" moest opgedisclit
worden. Later, toen de financieele toestand der
stad tot zuinigheid dwong, werd de vevpachtings-
