N°. 57.
119e Jaargang.
1876.
Dinsdag
7 Maart.
Dit blad verschijnt d a g e 1 ij k s T
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco f 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiên20 Cent per regel.
Geboorte- Trouw- Doodberichten enz.: van 1—7 regels 1,50}
iedere regel meer 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.'
Middelburg, 6 Maart,
FEUILLE TOUNT.
De zonde van prinses Sita.
A
3
HET WETSVOORSTEL-MOENS.
Vervolg
Het overzicht der veranderingen welke door
het wetsvoorstel in de wet van 1857 worden
gebrachtliep in ons vorig opstel tot aan art.
30 der wet. In het hoofdstuk „kosten van
het onderwijs" worden door den heer Moens
belangrijke wijzigingen voorgesteld. Bij art.
32, waarin de verschillende kosten gespecifi
ceerd worden, voegt het wetsvoorstel twee cate
gorieën: kosten „voor het schoonhouden der
schoollocalen" en kosten „der bibliotheek, ten
behoeve der leerlingen aan elke school te ver
binden." De eerste post was reeds in het wets
ontwerp- van Keenen opgenomen, maar werd,
toen de wet van 1857 tot stand kwam, daaruit
gelicht, dewijl men voor moeilijkheden in de
uitvoering vreesde. Vermoedelijk heeft de heer
Moens echter in de practijk ondervonden dat
het gemis eener wetsbepaling tot minstens even
veel bezwaren aanleiding gaf, waarom hij voor
stelt daarin voor 't vervolg te voorzien. De
kosten voor de schooi-bibliotheken zijn eene nieu
wigheid, welke naar het ons voorkomt uitstekende
gevolgen hebben kan. Wil het lezen, dat in de
scholen geleerd wordt, iets meer zijn dan eene
onvruchtbare verstandsinspanning, wil het een
middel zijn tot vorming en ontwikkeling van
geest en gemoed, dan moet de lust om te le
zen opgewekt worden. Daartoe kunnen school
bibliotheken onder het opzicht van den onder
wijzer uitstekende hulpmiddelen wezen.
Op art. 32 volgt in het wetsvoorstel een
nieuw artikelwaarin het stelsel van gedeelte
lijke betaling der kosten van het onderwijs door
het rijk geregeld wordt. De uitgaven voor
iedere openbare school van gewoon lager onder
wijs zullen jaarlijks door den inspecteur, in
overleg met de districts-schoolopzieners op een
minimum geraamd en door tusschenkomst van
den minister van binnenlandsche zaken aan de
gemeentebesturen en aan gedeputeerde staten
medegedeeld worden. Wanneer de gemeenten
op hare begrootingen dat minimum uittrekken,
dan zal de helft daarvan betaald worden door
6.
Een verhaal uit de groote wereld in Bohemen.
Vervolg
In den vasten-tijd keerden zoowel de Sukdola-
ky's als prins Palm naar hunne kasteelen terug,
en de wegwelke die beide bezittingen verbond,
zag den prins dag aan dag zoo te paard als in rijtuig.
Zelfs voor den ongeduldigen bruidegom vloog de
tijd tamelijk snel omde jacht en de liefde schon
ken aan de anders al te trage uren vleugelen.
Het werd de snippentijd, en uit Praag, Weenen
en Parijs kwamen kostbare geschenken voor Sita
aan. Menig gelukkig oogenblik, waarin het lief
tallige meisje hare erkentelijkheid niet ontveinsde,
gaf den prins een voorsmaak van het gelukkige
leven dat hem wachtte. Eindelijk was ook de
afkondiging der geboden achter den rug, de na
tuur herleefde, Paschen was gekomen en des Dins
dags na dat feest zegende de pastoor van Sukdol
des morgens vroeg in de slotkapel prins Palm en
Sita in. Na het ontbijt ging het paar dadelijk op
reis naar Boven-Italië, om den voortijd aan de
bekoorlijke oevers der Alpenmeeren door te brengen.
Het was reeds in den hooitijd, toen de prins en
het rijk, nadat het totaal verminderd zal zijn
met hetgeen ten laste van anderen komt of
op andere wijze gevonden wordt (na aftrek
dus van schoolgeld en andere inkomsten van
wege het onderwijs).
Op de toelichting van dit belangrijk artikel
komen wij nader terug. Alleen zij hier nog
opgemerkt dat bij deze regeling alleen het ge
woon lager onderwijsgelijkelijk voor allen
bestemd, bedoeld wordt en het meer uitge
breid lager onderwijs buiten beschouwing ge
laten is.
Art. 3335 blijven ouveranderd. Het heffen
van schoolgeld en het vaststellen van het
bedrag daarvan blijft dus aan de gemeenten
overgelaten. Ook blijft aan dezen de taak om
„het schoolgaan der kinderen van bedeelden
en overmogenden zooveel mogelijk te bevor
deren." Van leerplicht of eenige andere
doortastende hervorming, die naar onze over
tuiging in eene goede wet op het onder
wijs eenmaal tot beginsel verheven moet wor
den is in het wetsvoorstel geen sprake. Bij
de bedoeling van den voorstellervoorziening
in hetgeen dadelijk noodig en uitvoerbaar is,
behoefde daaraan dan ook niet gedacht te
worden.
Het tegenwoordig artikel 36, dat ontlasting
bedoelt van die gemeentenwelke door de
kosten van het onderwijs te zwaar gedrukt
worden, en de verlichting van dien druk op
draagt aan rijk en provincieieder voor de
helftvervalt. Het nieuw artikel bepaalt dat
gemeentenwelke de helft der kostendie
volgens het voorafgaand artikel nog tot haren
last komen, niet dragen kunnendaarvan voor
een gedeelte ontheven kunnen worden op voor
dracht van gedeputeerde staten. Het rijk be
taalt ook die tegemoetkomingde provincie
heeft er niets meer mede te maken.
De 3e4" en 5e titels der wet van 1857
blijven onveranderd. Daartoe belmoren de drie
artikelen, op de bekwaamheid en bevoegdheid
van bijzondere onderwijzers betrekkelijkde
voorschriften omtrent de akten van bekwaam
heid voor onderwijzers en die betreffende het
toezicht op het onderwijs. Het stelsel der
plaatselijke school-commissiëndistricts-school
opzieners en provinciale inspecteurs blijft dus
in .zijn geheel.
In de laatste bepalingen van het wetsvoorstel
wordt het vroeger reeds met een woord ver-
de prinses naar Klepysty terugkeerden. Palm
zag er als een deftig man in zijne beste levensja
ren uit en op de vroeger somtijds bleeke wangen
van Sita vertoonde zich thans dikwijls een vlam
mend rood, hare wel eens matte oogen glinsterden nu
soms als van een verborgen vuur. Een vroolijker
vrouwtje was er echter niet; als een vlinder hup
pelde zij over de grasperken van het park en als
een zilveren klokje klonk hare stem achter de
heggen, waar zij haar gemaal placht te verrassen.
Hem en zijne zuster was zij innig dankbaar voor
de liefderijke zorgen, die beide haar wijdden; zij
zag dat zij haar niet uit het oog verloren en
gevoelde dat zij beider gedachten vervulde. Soms
kwam het haar zelfs wel voor, dat zij hunne be
langstellende blikken wat te lang op haar lieten
rusten, alsof men eene of andere mededeeling van
haar verwachtte, maar dan schreef zij dit toe
aan eêne bovenmatige zorg voor hare gezondheid,
die zij wel moesten gehoord hebben, dat van jongs
af zwak was geweest, en zij had er beiden des
te liever om.
Toen Sita moeder zou worden, droegen broeder
en zuster de jonge vrouw als op de handen en
behandelden haar als een kind dat men tot eiken
prijs bederven wil. Nauwelijks kwam een wensch
bij haar op, of l3a had dien reeds begrepen, en
voordat Sita hem uitgesproken had was hij door
den prins of de gravin vervuld. Het streelde de
eigenliefde der prinses dat zij blijkbaar het voor
werp van alle gedachten, de drijfveer van alle
handelingen was van personen, tegen welke zij
melde overgangstijdperk van tien jaren gere-
geLd. Gedurende dien tijd mogen kweeke-
lingen (van 16 tot 19 jafen oud) nog als
hulponderwijzers in de dagschool werkzaam
blijvenindien zij in bet bezit zijn van een
schriftelijk bewijs van aanvankelijke geschikt
heid af te geven door den distriets-sehoolop-
ziener, in overleg met den hoofdonderwijzer bij
wien zij werkzaam zijn of hunne opleiding
genoten hebben. Hun wordt echter een trak
tement van minstens ƒ300 toegekend. Hun
benoeming geschiedt door den gemeenteraad,
op voordracht van den schoolopziener en den
hoofdonderwijzerbij wien zij werkzaam zijn.
De provinciale inspecteur stelt gedurende
het overgangstijdperk, in overleg met den
districts-schoolopziener en met burgemeester en
wethouders der gemeenten, jaarlijks vast hoe
groot op iedere openbare school het aantal
hulponderwijzers minstens wezen moet en hoe-
vele kweekelingen daarvoor in plaats mogen
treden. Van deze vaststelling bestaat voor de
gemeentebesturen hooger beroep bij den minis
ter van binnenlandsche zaken.
De overgangs-bepaling van het wetsvoorstel
betrekkelijk hulponderwijzersdie thans nog
aan het hoofd van scholen gesteld zijnwerd
door ons reeds medegedeeld. Het slot-artikel
stelt de in werking treding van het voorstel
vast op den len Januari 1877met welken
datum alle vroegere verordeningen worden
afgeschaft, voor zoo ver ze met de nieuwe
wet in strijd zijn. Met hetzelfde tijdstip wor
den ook do kweekelingen ontslagen, die niet
volgens het hooger vermelde artikel gedurende
het overgangstijdperk werkzaam mogen blijven,
en vervallen de subsidiënvolgens de vroegere
wet van wege het rijk en de provinciën aan
de gemeenten verleend.
Ziedaar in zijn hoofdtrekken het voorstel,
dat volgens de woorden van den ontwerper
dienen moet om de wetgevende macht in
de gelegenheid te stellen, onafhankelijk van
de meer omvattende wetswijziging die later
volgen moetalthans datgene te doen „wat
zonder onberekenbaar nadeel voor de ge-
heele maatschappij niet langer ongedaan kan
blijven." Bij de gebrekenwelke de keer
Moens wegnemen wilbestaat werkelijk peri-
culum in mora. Die noodzakelijke verbeterin
gen af te scheiden van een toekomstig wets
ontwerp, waarvan het tijdstip van indiening
nog voor korten tijd met zekere schuwheid had
opgezien. Weldra werden die onbegrensde teeder-
hoid van haar gemaal en de even onbegrensde
voorkomendheid harer schoonzuster haar tot eene
ware behoefte; de treffende bewijzen daarvan, die
haar aanvankelijk hadden verrast, begon zij nu te
verwachten, ja zelfs (in stilte althans) als eene
haar toekomende hulde te vorderen, en ten slotte
vond zij het geheel in den regel, dat haar persoon
de spil was, waar alles om draaide.
Aldus verliep het najaar, Kerstmis ging voorbij
en de carnevalstijd brak aan. Van eene reis naar
Praag kon dit jaar geen sprake zijn. Midden in
dien carnevalstijd schonk zij haar gemaal een zoon,
die bij den doop den naam Engelbert ontving.
De vader wa3 verblijd een erfgenaam voor zijn
fideicommis te hebben; uren bracht hij bij den
wieg van den zuigeling door en luisterde angst
vallig naar elke ademhaling. Tegen de bedienden
werd de prins, die zich anders zeer op een afstand
hield, vriendelijk en tegemoetkomend, de armen
bedacht hij mild, en de pastoor van Klepysty
deed zeer verstandig, dat hij juist bij de plechtig
heid van den doop de gelegenheid waarnam om
den prins opmerkzaam te maken, dat de kerk
wel eenige reparatiën en verfraaiingen noodig had.
De prins willigde vriendelijk al de verzoeken van
den pastoor in en beloofde uit eigen beweging het
oude beschadigde altaarstuk, dat de H. Familie
voorstelde, door een werk van een der levende
meesters te doen vervangen.
In Mei kwam de heer Werich, een schilder van
nog onbekend en welks aanneming daarna ge
heel onzeker is, dat is het doel van den voor
steller. „Hij acht zich verplicht aan de ver
tegenwoordiging de gelegenheid aan te bieden
Omindien zijne voorspelling (omtrent de ver
traging welke het regeeringsontwerp ondervin
den zal) vervuld mocht worden, althans de ergste
schade te ontgaan, welke daarvan het gevolg
zou wezen."
Aan de regeering blijft dus het gewichtigste
deel der taak. Yan een wedloop, van concur
rentie tusschen kamer en minister, gelijk bij
de spoorweg-wetbehoeft hier geen sprake te
wezen. Worden de voorstellen van den heer
Moens aangenomen dan kan de regeering ze
in haar ontwerp overbrengenworden ze
onverhoopt verworpendan leveren ze aan de
regeering eene vingerwijzing. Uit de beraad
slagingen kan het ministerie zien wat de meer
derheid verlangt, gelijk het voorstel zelf voor
de regeering reeds een belangrijke aanduiding
bevat van hetgeen tot de verbetering van den
tegenwoordigen toestand door eene onderwij s-
specialiteit als de heer Moens noodig wordt
geacht. Haar werk wordt dus door zijn voor
stel verlicht, het wordt haar niet uit de han
den genomen. Voor een zoo gewichtig onder
werp als de regeling van het lager onderwijs,
kan zulk eene samenwerking niet anders dan
als nuttig en wenschelijk beschouwd worden.
De toelichtingendoor den heer Moens aan
zijne voorstellen toegevoegd, resumeeren wij
later.
De jl. Zaterdag avond namens het Natuurkundig
gezelschap door den heer P. D. Koning alhier
gehoudene volksvoordracht was boeiend en belang
rijk tevens. Hij ving aan met de opmerking, dat
het zeer moeilijk is voor eene enkele lezing, die
per winter van het genoemde Natuurkundig ge
zelschap uitgaat, een geschikt onderwerp te vinden.
Het bleek evenwel alras, dat hij die moeilijkheid
glansrijk heeft .weten te overwinnen, want het
door hem gekozen onderwerp had voor allen die
hem hoorden, jammer dat het aantal hoorders
niet grooter was! eene bijzondere actualiteit.
Hij hield namelijk eene improvisatie over de samen
stelling van het hier in aanbouw zijnde droge dok.
Na eene oppervlakkige beschouwing daarvan kwam
hij tot eene meer nauwkeurige waarneming der
verschillende deelenterwijl hij vervolgens de
natuurkrachten behandelde, welke worden aange
naam, uit de residentie naar Klepysty, om de
kerk te leeren kennen voor welke de prins hem
eene schilderij besteld had. Hij maakte kennis
met den prinsnam diens uitnoodiging om eenige
dagen op het kasteel te blijven vertoeven gaarne
aan en ging met hem naar het park, om aan de
prinses, die zich op het oogenblik daar bevond,
voorgesteld te worden.
Het was een middag met helderen zonneschijn
de boomen zaten vol bloesemseene atmospheer
van geuren omringde ze; gegons en gezang klonken
allerwege tusschen het gebladerte. Uit het blin
kende groen van een grasperk schoten eenige
slanke berken hoog naar den lichten voorjaars
hemel op en beschaduwden eene uit takken ge-
vlochtene bank. Hier zat de jonge moeder in
een lichtblauw morgenkleed, dat haar in schilder
achtige plooien omgaf. Op haar schoot had zij
den zuigeling en voor haar stond de voedster,
eene aardig uitziende vrouw in landelijke kleeding,
die een rooden appel voorhield aan het kind, dat
er lachend de armpjes naar uitstrekte.
De beide mannen bleven onwillekeurig onder
het geboomte staan, om een oogenblik dit tafereel
te bewonderen. „Dat is de H. Familie zelve," zei
de schilder tegen den prins, die dit met een lachje
van welgevallen beantwoordde.
Zij traden nader en nu veranderde het tooneel.
Nadat de prins den gast had voorgesteld, nam hij
zijn erfgenaam op den arm en wiegde hem heen
en weêr. De zorg om den schilder te onderhouden
liet hij aan de prinses over. Deze deed daar ook
