MIDDELRURGSCIIE
P 292.
ti
H
n
Donderdag
COURANT.
9 December.
1875.
H
IH
0}
enz.
een
Ujks-
*ebo-
Middelburg 8 December.
De voordracht te Goes van mr, A. Kerdijk
uit 'sHage.
lurg en
•PP
Van de
I Gz. op
le Sint
Fer-
5
in de
adende
3,15
IJ
ssende
van
Mid-
lber
igen,
J bouw,
ember
lop de
[liggen
ij den
Ln ge-
Ikheer
9.40
10.4:
10.15
10.25
:so
Dit Wad verschijnt dagelijks met uitzondering van den Zondag, den 2» Paasch- en Pinksterdag en een der Kerstdagen.
De prijs per 3/m., franco is f 3.50.
Een bij de regeering ontvangen telegram uit Atchin
van den 23™ November jl. meldt, dat de gezondheids
toestand gunstig is en er geen cholera meer heerscht.
Een vijandelijke aanval tegen Sinangri en Lamprit
werd afgeslagen. L)e vijanden waren den missigit te
Longbattah binnengedrongen, doch weder verdreven
met achterlating van vijf dooden. Bij die gelegenheid
werden de luitenants Desteeuhuyse en Simmermacher,
henevens 10 minderen gewond.
Ter vervulling der vacature van rechter in de ar-
rondissements-reetobaiik alhier, tengevolge van het
ontslag van den heer mr. P. Hofstede van Son, is door
genoemd college de volgende voordracht opgemaakt:
mr. E. P. Schorer, substituut griffier bij het provinciaal
gerechtshof van Zeeland, mr. P. Roetert Tak Ez., sub
stituut-griffier bij de arrondissements-reehtbank te Mid
delburg, mr. S. Gratama Hz., kantonrechter te Vlaar
dingen.
Op verzoek van den heer J. H. Schorer te Dresden
maken wij er opmerkzaam op dat in zijn opstel, voor
komende in ons nommer van 2 dezer, bij vergissing
gesproken wordt van „72 schilderijen in de burge
meesterskamer, oudburgemeesterskamer enz." Het cij
fer moet 27 zijn.
De Etoile Beige gaat voort met aan de Phönix-
quaestie, waaromtrent onder onze rubriek Recht
zaken heden nadere bijzonderheden te vinden zijn,
door middel van korte, stekelachtige artikeltjes, vol
hatelijke insinuatiëneen prikkelend karakter te geven.
Op een paar dier entre-filets, heden in de Etoile opge
nomen, komen wij nader terug.
Hoe menigmaal uit een kleine kiem een krachtige
en welige boom ontspruit, die vruchteu en schaduw
aan velen biedt, zagen we gisterenavond bevestigd bij
de viering van het tienjarig bestaan der Werkmans-
Vereeniging alhier. Den 6™ December 1865 door
een klein getal personen opgericht is zij, na met veel
vooroordeel te kampen te hebben gehad, na veel strijd
en moeielijkheden te hebben overwonnen, aangegroeid
tot eene vereeniging met 213 ledendie zich verheu
gen in een eigen gebouwdatja ook tot sociëteits
okaal dient, maar voornamelijk bestemd is tot het
houden van volksvoorlezingenhet geven van teeken
en zanglessen en waar reeds menige nuttige en leer
zame avond door den werkman werd doorgebracht.
Gisteren avond maakte de groote zaal van dat ge
bouw een eigenaardigen en aangenamen indruk op den
bezoeker, versierd als zij was niet alleen met het ge
liefkoosde oranje, rood, wit en blauw, het borstbeeld
van den koning en verscheidene toepasselijke decoraties
gevuld door een 400tal personenwerkliedenvrouwen
en meisjeskloeke en krachtige gestalten, vriendelijke en
blozende gezichtjes, allen tevreden, vroolijk en toch ordelijk
en gepast. Had het bestuur zorg gedragen voor een even
uitvoerig als afwisselend programma, 't heeft de zelfvoldoe
ning gehad dat dit naar aller genoegen werd uitgevoerd
maar 't heeft zich vooral ook mogen verheugen in de
bewijzen van belangstelling en waardeering, der Werk-
mans-vereeniging ook van de buitenwereld ten deel
gevallen. Niet alleen toch was het gemeentebestuur
vertegenwoordigd door den burgemeester en den secre.
taris der gemeente, maar er waren ook vertegenwoor-
ïgers van de Middelburgsche afdeeling der Maatschappij
van 't algemeen, van de vereeniging Uit het
volk—voor het volk, van de Coöperatieve voorschot-
vereeniging en spaarbank enz., benevens tal van begun
stigers en belangstellenden, en dat de hartelijke wensch
oor den burgemeester voor den verderen bloei der
Vereeniging uitgesproken, toen hem door het bestuur
de eerewijn werd aangeboden, den feestvierenden goed
deed, dat toonden de luide toejuichingen.
Uitvoerig en afwisselend noemden we het programma
zanguitvoeringen en pianospel werden afgewisseld door
kortere of langere redevoeringen eD voordrachten. Gaf
de zangvereeniging fier leden, onder de leiding van
haar ijverigen directeur G. van Velthovenblijken van
goede oefening en oogstte zij herhaaldelijk luide toe
juichingen niet minder was dit het geval met het
pianospel van den heer J. van Hoeveuit Vlissingen,
die daarenboven de aanwezigen ook nog vergastte op
de voordracht van het gedicht Mikon, of de Sneeuwval
der Alpen.
Bijzondere vermelding verdient ook ,n° 7 van het
programma „Huldebetoon door de vrouwen der leden".
Vergezeld van een drietal allerliefste, in het wit ge-
kleede meisjesverscheen de eehtgenoote van den
president der vereeniging op de estrade om namens
de vrouwen der leden aan de vereeniging een zilveren
gedenkpenning met toepasselijke opschriften aan te
bieden, benevens een album met de namen der leden
en een kistje om een en ander te bewaren. In de
korte toespraakdie zij daarbij tot de vergadering
richtteliet zij vooral uitkomendatterwijl de
Werkmans vereeniging vroeger, vooral bij de vrouwen
en meisjes veel tegenzin had opgewekteen gevolg
van verkeerde beoordeelingdit thans geheel anders
was geworden. Zij hadden het streven der Werkmans-
vereeniging leeren waardeerenzij hadden ingezien dat
die inrichting voor velen bij ziekten en sterfgevallen een
krachtigen steun oplevertdat zij zich ten doel stelt ont
wikkeling en-veredeling tIPfièvorderendaarom wilden ook
zij op dezen dag een openlijk blijk geven van de sympathie
die de vereeniging thans bij de vrouwen der leden geniet.
Wat wonderdat deze taal door luid gejuich en de
fanfares van het kleine orkestdat in de tusschen
poozen het gezelschap bezig hield, werd begroet!
En nu de sprekers. De president der vereeniging
A. J. Adriaansen opende de vergaderingmet een
welkomsgroet te richten tot allen die ter feestviering
waren opgekomen. De directeur P. Krijger gaf in een
„feestwoord" een overzicht van het doel en den werk
kring der Vereeniginghaar lijden en strijden,
haar resultaten en overwinningen. De heer K. J.
Kuiler besprak in het bijzonder het hoog belang der
volksvoorlezingen als een van de beste middelen tot
volksveredelingde heer J. L. Ovaa eindelijk gaf een
korte schets van de geschiedenis der teekenschool, die
thans 34 leden telt, gepaard aan eenige opmerkingen
omtrent het nut van hot teekenon der wijs voor iederen
werkman. Wat on3 echter in de taal van al die spre
kers, mannen uit den grooten kring der werklieden,
bijzonder trof was dit, dat uit allen dezelfde grond
toon sprak. Leert, denkt, ontwikkelt uweest deugd
zaam, riepen zij hun medeleden toe. Wilt gij achting
verwerven in de maatschappij, wilt gij het standpunt
innemen, dat u toekomt, streeft dan niet alleen naar
materieelen vooruitgang, maar jaagt vooral naar kennis,
naar ontwikkeling, naar Deschaving, en de vooroordeelen
die tiians nog tegen u bestaan, die ook nog op deze
Vereeniging drukken, zult gij meer en meer zien plaats
maken voor waardeering en sympathiezooals reeds
aanvankelijk het geval is.
In dien zin sprak ook d'. F. P. J. Sibmacher Zijnen,
toen hij aan het einde der officieele feestvieringmeer
in het bijzonder als vertegenwoordiger der Maatschappij
tot Nut van 't Algemeenhet woord nam om te doen
uitkomen hoe deze Maatschappij reeds vóór 60 jaren
voor den werkman had gewild wat thans door dezen
zelf werd tot stand gebracht. Ook zij had gewild,
dat de werkman aan spaarzaamheid zou paren meer
kennismeer ontwikkelingvooral ook meer be
schaving. Hij verheugde zich, dat de werkman dit
thans zelf zocht en drukte het allen nog eens ernstig
op het hartdat de werkman nog zooveel vooroordeel
heeft te overwinnenhetwelk slechts kan wijken door
zijn eigen gedrag. Liefde en sympathie kan men
niet dwingen; dat zijn zaken van het gevoel, maar
achting kan men dwingen. Ook de werkman
kan zich achting afdwingen, door zijn hande
lingen door zijn gedrag. Gedenktzeide hijdat
honderde oogen op u zijn gericht en vermijdt niet
alleen het kwademaar vermijdt zelfs den s c h ij n van
het kwade. Streeft naar meer kennis, ontwikkeling,
beschaving en deugd, en gij zult die achting verwer
ven welke gij verlangt.
Zeer gevat knoopte de president hieraan eenige
woorden tot slot aan, om de aanwezigen aan te sporen
de verdere feestviering, die nu in een baPovèrgifig;-
even ordelijk en gepast voort te zetten als zij tot dus
verre was geweest.
Mogen de hartelijke wenschenvoor den verderen
bloei der Werkmansvereeniging geuitruimschoots
worden vervuld!
Van onzen eigen -verslaggever
Slechts betrekkelijk talrijk was het aantal hoorders
en hoorderessen, gisteren avond in het daartoe aange
wezen lokaal saamgekomen tot het aanhooren eener
met den gloed der overtuiging uitgesproken improvisa
tie betreffende de zaak van het „volksonderwijs" in
onzen tijd. Onze plaatsruimte zoude in grootere mate
beschikbaar moeten zijn dan thans het geval is, als
wij uit den overvloed die door spreker werd aange
boden zoowel in stellingen als in bewijsgrondenzelfs
een „kort begrip" wilden vormen. 'Vandaar dat een
verslaggever onder zulke omstandigheden zich tot de
hoofdomtrekken bepalen moet.
In eene door den spreker noodzakelijk geachte uit
voerige inleiding zette hij voorop, dat er zaken zijn,
van welker wènschelijkneid ieder overtuigd is zonder
ze daarom als noodzakelijk te beschouwen, en die men
dus aan den tijd overlaat. Er zijn evenwel ingrijpende
zaken, die men geen enkel oogenblik uit het oog mag
verliezen zonder zich aan een groot plichtverzuim
schuldig te maken. Tot deze laatste behoort het volks
onderwijs in onzen tijd, een tijd wel geschikt om
ons voor veel goeds dankbaar te doen zijnmaar waarin
aan den anderen kant ons niet minder het besef drukt
eener zware verantwoordelijkheideen tijd waarin
naast eene ons beidende schoone toekomst van alle zijden
gevaren dreigenontstaan uit de onkunde der
groote menigte.
Tot staving dezer meening beriep hij zich op voor
beelden ontleend aan kerkelijkstaatkundig en maat
schappelijk gebied. Wat het eerste betreft wees hij
op het leven- en gewetensvrijheid doodende clericalisme,
het protestantsche evengoed als het katholieke, al is
dit laatste ook het gevaarlijkste, en op den geest van
reactie die meer en meer veldwint. De beschuldiging
evenweldat zij die zich tegen de kerkelijk-politieke
wetten verklaren vijanden van den godsdienst zijn,
wierp hij van zichwèl vijanden van het clericalisme,
in welken vorm ook. De strijd in het machtige Duit-
sche rijk leert o. a.dat niet de macht van het ge
weld, maar de macht van den geest aan het lijdende
volk de overwinning kan verzekeren. Daarom ont
wikkeling van den geest
De teekenen des tijds op staatkundig terrein leiden
tot dezelfde slotsom. Elk Nederlander heeft, naast
het recht van vergadering en vereeniging, onder be
paalde voowaarden ook het recht van verkiezing. Er
zijn twee stelsels die tegenover elkander staan: de
staat bij Gods genade en de moderne staat; al wat
daartusschen ligt is slechts een tijdelijk hulpmiddel,
hetwelk zoo spoedig mogelijk wijken moet. Dit geldt
ook het stemrecht. Spreker is voorstander van het
„algemeen" stemrecht, maar eerst dan als de ontwik
keling des volks tot een hooger peil zal zijn gebracht.
Vandaar dat hij het streven afkeurt dier liberalen,
die in den tegenwoordigen tijd voor algemeen stemrecht
ijverenomdat dan de onontwikkelden een prooi
zouden worden van de tegenover hen staande gees
telijke vijanden. Maar nog sterker keurt hij af de
houding van hen, die niet medewerken om zoo spoedig