r 139.
MIDDELBURGSCHE
Maandag
1875,
COURANT.
14 Juni.
een
/an
net
pen-
der
wo-
jko
pht.
oek-
h 7,
n.)
8.
Idel-
BS
|e
14,—
5,-
4,-
h—
»ro-
lam
sva-
10.—
10.24
10.35
Dit blad verschijnt dagelijks met uitzondering van den Zondag, den 2eu Paascn- en Pinksterdag en een der Kerstdagen.
De prijs per 3/m„ franco is f 3.50.
Middelburg 12 Juni.
Onze Haagsehe correspondent schrijft ons
het volgende,onderdagteekening van 10dezer:
„Jammer dat .niemand de weddenschap heeft aange
gaan, die ik in mijn laatsten brief aanbood dat Wint-
gens ook candidaat van den Haagschen katholieken
clerus, alias: de kiesvereenïging Regt voor Allen
worden zou. Dan had dit gewin mij eenigen troost kun
nen geven bij het verlies dat de liberale partij in de
hofstad in haar goeden naam geleden heeft. Mij dunkt
eene oplossing van de kiesvereenïging de Grondwet
met de conservatieve vereeniging Vaderland en Koning
is thans de tweede stap op den weg van fusie, tenzij
men terstond reeds wat verder gaat en Regt voor
Allen, dat thans zoo broederlijk den zoogeuaamden
anticlericalen candidaat mede ondersteundemaar dade
lijk permanent in den nieuwmodischen bond inlijft.
„De liberalen beginnen in te zien hoe allerslimst
ze zijn geëxploiteerd geworden. Zoolang er twijfel
scheen te bestaan aan de candidatuur van W. bij Regt
voor Allenwerden er verschillende uitlatingen en ver
klaringen van den candidaatwaarvan de liberale strek
king velen verbaasde, rondgebazuind. Toen die hare
werking hadden gedaan, en Volksonderwijs en de Grond
wet Wintgens hadden geproclameerd kwamen er reeds
zijdelingsche tegenspraak en rectificatie. Op den avond
der verkiezing zelve toen alle biljetten in de gesloten
bus zaten, verschijnt eindelijk een manifest Yan den
candidaat zei ven in de Haagsehe couranten, waarin hij
al die gezegden en gesprekken aldus uitlegt dat ze, in
strijd met de opvatting van hen die jammer genoeg
slechts onder vier oogen met hem hadden geconfe
reerd, hoegenaamd niets te beteekenen hebben. Ik be
oordeel de houding van den heer Wintgens uitsluitend
van het politiek standpunt, en dan moet ik zeggen
dat ik den hoed voor onzen herkozen afgevaardigde
afneem. Het is ongetwijfeld zeer kiesch dat de heer
Wintgens zijn manifest eerst uitvaardigt na het slui
ten der stembusik zouwanneer ik over mijn persoon
en mijne beginselen een misverstand zag bestaanwaar
van mijne medeburgers de dupe waren, allicht minder
kiesch zijn, en eigenwaarde hooger stellen dan electo
rale pruderie. Dat de heer Wintgens zich boven die
zwakheid verheven heeft, bewijst voor zijn hoog politiek
doorzicht en voor zijne kracht van geest. Hij kon toch
weten dat zijn manifest niemand naar de stembus zou
jagen om voor hem te stemmen, maar daarentegen,
tijdig openbaar gemaakt, velen van de stembus zou
terughouden die thans op hem hebben gestemd en be
drogen zijn door hunne ongegronde verwachtingen. Van
een uitsluitend politiek oogpunt heeft de heer Wint
gens daarom met dat manifest zeer aardig gewerkt.
Hiermede stap ik van dit niet zeer aanlokkelijk onder
werp af.
„Nu moet mij eene opmerking uit de pen die de ver
kiezing zoowel te 's Gravenhage als elders, bij mij op
rijzen deed. Ik. heb met leedwezen de vereeniging
Volks-onderwijs bij de verkiezingen zien optreden. Wil
eene vereeniging, die zeer gewichtige maatschappelijke
belangen te behartigen heeft, waarlijk big vend nut
stichten, dan moet ze blijven buiten het politieke ge
drang. Van hoeveel waarde de openbare school is voor
de toekomst van ons land, met hoeveel ijver de liberale
partij haar als het palladium onzer onafhankelijkheid
dient te handhaven en te beschermen, de onderwijs-
quaestie is niet het uitsluitend shibboleth eener politieke
partij. Wanneer nu eene vereeniging die alleen in deze
quaestie leeft en werkt als kies vereeniging optreedt
met deze quaestie alleen op haar vaandel, dan dreigt
ze het veldtochtsplan te verstoren en het legerdat ze
helpen wil, te verzwakken. Als vliegende legertjes
kunnen de franc-tireurs en guerillas uitstekende dien
sten bewijzen, maar op het slagveld ziet de opperbe
velhebber hen niet gaarne, en verlangt hij alleen wél
gevormde en gedisciplineerde troependie niet onaf han-
kelijk van de andere legerafdeelingen ageeren. Waarom
zou wat Volksonderwijs doet ook niet door andere
vereenigingen gedaan worden? en waar zou 't dan heen?
Het Vredebond alleen candidaten voor de tweede kamer
aanbevelendedie voor de internationale arbitrage
zouden stemmende Dierenbescherming alleen dezulken,
die eene wet tegen het mishandelen van dieren verlan
gen het Tooneelverbond alleen hendie voorstanders
zijn van de Hollandsche komedieenz., enz. Ja,
waarom zou bijvoorbeeld de Haagsehe vereeniging „Goed
en goedkoop vleesch" zich niet op het politiek terrein
begeven, en voor de algemeene provinciale en plaatse
lijke vertegenwoordiging alleen tegenstanders van het
slachters-monopolie aan hare medeburgers aanbevelen?
Hoe dergelijke stappen de politiek bederven heeft de
Haagsehe verkiezing geleerddat ter zijde stellen van
het gansche liberale programma alleen ter wille van de
onderwijs-quaestieheeft de gepleegde misleiding
er buiten gelaten in eene week meer kwaad gesticht
dan de trouwste beginselvastheid der oprechte Haag
sehe liberalen in vier jaren herstellen kan.
„De afloop der verkiezingen is, voor zoover die be
kend is, niet ongunstig voor de liberale partij. Tegen
over het relatief verlies van Rutgers, wiens paradoxo-
manie zijn liberalisme nog al eens de baas was, staat
de groote aanwinst van de Vries en Vening Meinesz
in de hoofdstad des lands, eene overwinning meer nog
schitterend door hare zedelijke beteekenis dan door de
winst van die twee stemmen. Indien te Almelo een
conservatief gekozen wordt en de herstemmingen on
gunstig uitvallen, blijft zelfs alleen de zedelijke over
winning over, doch de numerieke verhouding dezelfde.
Echter is er te Arnhem en Almelo veel, te Delft eenige
kans voor de liberale candidaten, en verwacht men vrij
algemeen de verkiezing van de-., flinken van der Kaay
in plaats van wijlen van Foreest te Alkmaar. De libe
rale partij kan dus niet anders dan versterkt worden
door deze verkiezing.
„Maar wat den uitslag der verkiezing te Amsterdam
vooral zoo veelbeteekenend maakt is de les, die ze aan
de verdwaalde liberalen te 's Gravenhage en Gouda
geeft. Ook teAmsterdam was onderhandeld over eene
soort van anti clericale fusie. Was ze tot stand geko
men", een der conservatieve aftredeuden ware door een
liberaal vervangen geworden. Maar ze is niet tot stand
gekomende politieke beginselen zijn zuiver tegenover
elkander gesteld en de liberalen hebben twee plaatsen
gewonnen in plaats van éen. In Gouda daarentegen,
waar vroeger de liberale candidaat altoos op herstem
ming kon rekenen, heeft het liberalisme door dat gefu-
sioneer het afgelegdhoe 't in den Haag is gegaan
weet ge zoo goed als ik. De uitslag der verkiezing te
Amsterdam roept allen liberalen in den lande luid een
Principüs obsta toe, dat wij waarlijk wel ter harte mogen
nemenen dat in alle mogelijke, zelfs in schijnbaar
exeeptioneele omstandigheden de beste politieke leuze is."
In de gisteren namiddag gehouden buitengewone
vergadering van het Middelburgsch departement der
Maatschappij tot nut van 't algemeen werd door
den voorzitter in de allereerste plaats hulde gebraeht
aan de nagedachtenis van twee door den dood aan het
departement ontvallen verdienstelijke ledende heeren
P. de Maret Tak en H. Rekker. Hij herinnerde dat
eerstgenoemde, sinds het jaar 1828 lid van het departe
ment, van 1831 tot 1856 de betrekking van secretaris
heeft waargenomen; dat hij gedurende 25 jaren lid
was van de commissie voor de scholen tot het jaar
1861toen die commissie tengevolge van de opheffing
der departementale school ontbonden werd; dat hij
eenige jaren lid was van de commissie van redactie
voor den destijds uitgegeven almanakalsmede dat hij
sedert het jaar 1867 deel uitmaakte van de commissie
voor de hulpbank. Van den heer Rekker bracht de
voorzitter in herinnering dat hij gedurende 50 jaren lid
is geweest van dit departement en dat hij van het
jaar 1837 tot aan zijn dood zitting had in de commissie
van bestuur voor de spaarbank. Beide leden waren
een sieraad van het departement.
De heer H. J. van Deinse nam vervolgens het woord
om te verklaren dat ook hij als voorzitter der com
missie van bestuur over de spaarbank de groote ver
diensten van den heer H. Rekker heeft leeren kennen
en waardeeren. Sinds meer dan een halve eeuw, toen
de heer Rekker en liij beide procureurs-klerk waren,
en later als procureurs bij de rechtbank van eersten
aanlegheeft hij dien heer leeren waardeeren als een
oprechteerlijkwelgemoed en braaf man. Daarom
deed het hem en al de leden van het bestuur der spaar
bank genoegendat de voorzitter van het departement
zoo even een welverdiende hulde aan den overle
dene gebracht heeftevenzeer als aan wijlen den
heer de Maret Tak, met wien spreker ook bij de zoo
even genoemde rechtbank is werkzaam geweest. Hij
hoopte en vertrouwde dat beider nagedachtenis in
dankbaie herinnering zal blijven, op grond van de dien
sten die zij aan de maatschappij bewezen hebben.
Daar de heer F. Nagtglas bedankt heeft voor de
op hem uitgebrachte benoeming tot lid van het be
stuur, moest andermaal tot eene benoeming worden
overgegaan. Door het bestuur werden in alphabetische
orde aanbevolen de heeren m'. E. Fokker en dr F. P.
J. Sibmacher Zijnon. De heer Zijnen werd met 24 van
de 35 stemmen benoemd en verklaarde zich bereid de
betrekking te aanvaarden.
Tot lid der commissie van bestuur over de spaarbank
in de plaats van den overleden heer II. Rekker werd met
28 van de 37 stemmen benoemd de heer L. L. Wou-
tersen, met wien de heer J. C. van den Broecke was
aanbevolen. De benoemde liet zich de keuze welge
vallen.
Eindelijk werd tot lid der commissie voor de hulp
bank ter vervanging van wijlen den heer de Maret
Tak met 26 van de 36 stemmen benoemd de heer A.
Luteijn, met wien de heer L. L. Woutersen was aan
bevolen. De heer Luteijn nam ook de benoeming aan.
Daarna werd overgegaan tot de bespreking der punten
ter beschrijving van de a. algemeene vergadering. Hier
omtrent waren twee brieven ingekomen. De eerste,
van het departement Groningen, houdt in een verzoek
om ondersteuning van het onder n° 19 voorkomende
verzoek: „dat aan het departement Groningen voor de
oprichting eener kweekschool voor onderwijzeressen uit
de algemeene kas eene som van tien duizend gulden
worde toegestaan"
De tweede brief is van het departement Amersfoort,
dat ondersteuning verzoekt van zijn onder n° 15 voor
komend voorstelluidende„De algemeene vergadering
machtigt het hoofdbestuur een pensioen te verleenen
aan oude verdienstelijke onderwijzers aan scholen der
maatschappij werkzaam.
„Dat pensioen kan worden verleend aan hen die
15 jaren aan eene departementschool zijn werkzaam
geweest vóór het in werking treden der wet op het
lager onderwijs van 1857 en op 1° Januari 1875 nog
in functie waren.
„De maatschappij draagt tot een behoorlijk pensioen
van 600 'sjaars 2/3 bij terwijl 1/3 komt voor reke
ning van het betrokken departement."
Zonder hoofdelijke stemming werd echter besloten,
den afgevaardigde ter algemeene vergadering, den heer
J. J. H. Doorenbosgeen impératief mandaat te geven,
maar hem ten aanzien der verschillende voorstellen ge
heel vrij te laten.
Vervolgens werd de in de vorige vergadering ge
staakte behandeling voortgezet van de reglementen.
[Zie ons nommer dezer courant van 16 April jl.]
Vooraf werd voorlezing gedaan van het door de com
missie voor de spaarbank uitgebracht advies op het
toen door den heer mr. G. A. Fokker aldus geformu
leerde artikel
„Wanneer het excedent van de baten der spaarbank
boven hetgeen zij aan de inbrengers verschuldigd is
25 pet. te boven gaatzal door de vergadering van het
departementde spaarbank-commissie gehoordover het
meerdere geheel of gedeeltelijk kunnen worden beschikt
ten behoeve van algemeen nuttige instellingen, welker
ondersteuning valt in den werkkring van de Maatschappij
tot nut van 't algemeen.
„Zoodanig besluit kan alleen worden genomen in eene
daartoe opzettelijk bijeengeroepen vergadering in welke