Mengelwerk.
tjanöelsbcricljten.
genoemde besluit van het Italiaansche ministerie mag
reeds vóór het bezoek des konings te Berlijn genomen
zijn, door den indruk dien men van dit bezoek ontving
kan de regeering nog slechts meer in haar voornemen
gesterkt zijn."
De vaak van liberale zijde geuite voorspelling dat
het te vreezen was dat de wijze, waarop Pruisen in de
regeling der quaestiëndie tusschen de katholieke kerk
en den modernen staat allengs gerezen zijn, navolging
bij anderen zou vinden, schijnt inderdaad reeds te zullen
uitkomen. Waren de kerkelijk-politieke wetten in Prui
sen slechts als eene proefneming te beschouwen, die
zich niet buiten de Pruisische grenzen uitstrektmen
zou er vrede mede kunnen hebben, omdat die wetten
inderdaad veel goeds bevatten. Maar nu men in Prui
sen met het gezag, hetwelk de eerste mogendheid van
Europa van zelve inboezemt, staande houdt dat deze
regeling, d. i. de geheele onderwerping der kerk, tot
zelfs het confessioneele, aan den staat, de eenig juiste
is en daarbij nog beweert dat die regeling volmaakt in
overeenstemming is met de algemeene vrijheidsbeginselen,
is het gevaar zeer groot dat dit voorbeeld elders gevolgd
zal worden en het Slautskirchenthumzooals d6 liberale
Dnittche bladen de strekking der Pruisische kerkelijke
politiek volkomen juist karakteriseeren, in Europa als
het eenig ware beginsel zal worden aangenomen.
Wat Italië echter betreftkunnen wij de verwachtingen
van den Berlijoschen correspondent van het Keulsche
blad vooralsnog niet deelen. Wanneer men in het oog
houdt dat Visconti-Venosta als minister van buiten-
landsche zaken in het nieuwe kabinet is overgegaan
en dat hij vooral de man was, die bet laatst aan den
regeeringstekst van het wetsontwerp op de kloosters te
Rome vasthielddie zich het krachtigst verzette tegen
de uitzondering ten aanzien van den generaal der
jezuïeten, en die eiken schijn van geweld tegen de orden
als godsdienstige corporatie, al ware het ten koste van
zijne portefeuille, wilde vermijden, dan is van hem niet
te verwachten dat het bezoek te Berlijn zulk een invloed
op hem uitoefende, dat hij plotseling veranderd zou
zijn en het voorbeeld der Duitsche nationaal-liberalen
in het vervolg zou gaan volgen om in overdreven ijver
tegen de heerschzucht der priesters tevens de godsdienst
vrijheid der katholieke burgers op gevoelige wijze te
treffen.
Minder geruststellend in dit opzicht zijn de neigingen
der CisleithaanBche ministers van de Oostenrijksch-
Hongaarsche monarchie. De minister van eeredienst, de
heer Stremayer, heeft zich van den aanvang van zijn
bestuur gekenmerkt door wankelmoedigheid; al zijne
besluiten en circulaires dragen de duidelijkste sporen
dat hij beide partijen, zoowel ultramontancn als liberalen,
te vriend wil houden. De partij waartoe voor het
overige het ministerie behoortde Duitsch-centralis-
tisehe of grondwetspartijheeft reeds vaak de regee
ring aangespoord om het voorbeeld van Duitschland,
wat de verjaging der jezuïeten betreftte volgen en
de woorden, waarmede graaf Andrassy zeer terecht
dien eisch beantwoordde, dat men niet met kanonnen
op musschen schoot, hebben de Duitsch-Oostenrijksche
partij geenszins bevredigd. Thans vindt men in the
Times eene depêche uit Weenen, welke den korten inhoud
geeft van drie wetsontwerpen betreffende de verhouding
tusschen staat en kerk, welke aan den nieuwen rijks
raad zullen worden ingediend. De geest dezer ontwer
pen stemt volkomen overeen met dien der Pruisische
wetten. Het eerste betreft de opleiding van geestelij
ken, die evenals in Pruisen genoodzaakt zullen worden
om eenigen tijd aan een der landsuniversiteiten te
studeeren en een staatsexamen af te leggen. Het tweede
regelt bet collatierecht en brengt de benoeming der
geestelijken geheel in banden van den staat. Het derde
eindelijk onderwerpt het beheer der kerkelijke en gees
telijke goederen aan het toezicht van den staat.
Natuurlijk hangt de indieDiug dezer voorstellen geheel
af van de samenstelling van den rijksraad, maar met
eenige zekerheid is het te verwachten dat de directe
verkiezingen de zege verschaffen zullen aan de Duitsch-
Oostenrijksche partij.
WAXDELl.VGE.Ü OP DE WEBNSCHE TENTOONSTELLING.
Een. nactitelijlc bezoek.
Welk een eigenaardigen indruk maakt de groote
rotonde van het industrie-paleis in het middernachte
lijk uur, als alle toegangen reeds lang gesloten zijn,
de drinkebroers de voorhoven van het heiligdom heb
ben ontruimd, overal een stilte als in een reuzengraf
heorscht, terwijl de nieuwsgierige maan haar bleeke
slralen door de vensters Daar binnen werpt.
In de gebouwen is het stildoch daar buiten houden
soldaten de wacht met geladen geweerpatrouilles
lossen elkander af en tot het aanbreken van den
dageraad branden de gaslantaarns om het den onge-
nooden gasten onmogelijk te maken ongemerkt rond
te sluipen. Met hoeveel talent de surveillance werd
georganiseerd, met welk een gestrengheid zij wordt
gehandhaafd, en hoeveel vergaderingen en discussiën
het heeft gekost eer de quaestie van verlichting en
bewaking in zooverre geregeld was, dat de man, die
in de eerste plaats de verantwoordelijkheid draagt voor
de veiligheid der uit alle oorden der wereld toegezon
den schatten, zijn hoofd rustig kon neerleggen, daarvan
beeft de buitenwereld geen flauw begrip; welke kosten
deze nachtdienst veroorzaakt kan zij met geen moge
lijkheid berekenen. Buiten de militairen met blanke
wapenenbinnen de politie-agenten met dievenlantaarns
en vilten pantoffels om zonder gerucht te maken in
alle gangen en hoeken te kunnen rondsluipendat
is in het algemeen het stelsel hetwelk men heeft aan
genomen om nachtelijke inbraken en diefstallen te
kunnen bestrijden.
Evenals in Londen, waar het in 1851 voor het eerst
werd toegepast, heeft men er zich in Weenen wel bij
bevonden. De kleine diefstallen, die tot nogtoe plaats
grepen, werden niet des nachts, maar bij helderen dag
gepleegd; dan kan men tusschen 50,000 bezoekers veel
gemakkelijker stelen dan in de stilte van den nacht.
En toch herinner ik mij, dat in den eersten tijd van
de Londensche tentoonstelling verscheidene diefstallen
zijn gepleegd, die de politie met haar vilten pantoffels
en dievenlantaarns toch maar niet kon verhinderen even
min als zij de daders ontdekte Het waren diefstallen
van geringe waarde, die verscheidene malen achtereen
in dezelfde afdeeling werden gepleegd. Reeds lang was
men het daarover eens, dat zij des nachts en naar alle
waarschijnlijkheid door een der wachters plaatsgrepen
doch men kon er maar niet in slagen om den dader
op het spoor te komen. Eindelijk kwam een der politie
agenten op den inval om zich op zekeren nacht in het
eostuum van een duiker te verbergen, dat in die afdee
ling onder andere voorwerpen was tentoongesteld. Uit
dezen schuilhoek kon hij het geheele verdachte terrein
overzien; weldra naderde een van zijn collega's op
vilten pantoffels en trachtte de verveling van den nacht
dienst te verdrijven door hier en daar iets weg te
kapen; daar begon eensklaps de duiker te leven en
arresteerde den overtreder.
Sedert dien tijd hoorde men van geen nachtelijke
diefstallen meer, maar ik kan geen duikertoestel meer
voorbijgaan zonder te denken, dat er wel een politie
agent in verscholen kon wezen om de roofdieren te
bespieden, die zich binnen zijn bereik mochten wagen.
Des nachts vooral maken deze duiker-costumen die
zich in verschillende af deelingen bevinden een onaan-
genamen indruk, en als men hen in het middernachte
lijk uur passeert hoort men duidelijk door de luchtpijp
lucht inademen en uitblazen; men voelt zich als be
loerd door die glazige met traliewerk voorziene oog
holten
In alle gangen en boeken van het reusachtige gebouw
ontstaat echter op dat uur een eigenaardig en indruk
wekkend leven. De beelden die des daags on be wegel ij k
staan ontwaken; evenals de graven in Robertle diable,
werden de kasten geopend; de Hindoe treedt uit zijn
glazen kast te voorschijnwaarin hij over dag heeft
zitten rooken, en de figuren in nationale kleederdrach
ten, die van den morgen tot den avond worden aan
gegaapt, komen van bun voetstukken af. Zachte tonen
trillen van de violen en contrabassen, de piano's ge
ven geluiden de horens slaken langgerekte zuchten,
terwijl een wonderlijk geruisch zich ontwikkelt in de
pijpen der orgels.
In alle hoeken, in alle kasten hoort men kraken en
piepen; de zijde ruischt, de uurwerken tikken harder,
de glazen klinken en de hanglampen slingeren heen en
weer. Onder de papierwaren, pennen, potloodeninkt
kokers en akten-formulieren heerscht eene bedrijvigheid
als in een mierenhoop, gouden rozenkranzen vliegen als
zwaluwen door de lucht-, leder en pelswaren stinken
veel sterker dan bij dag, de geur der parfumeriën is
veel doordringender en als helder lichtende meteoren
flonkeren de uit hun kasten ontsnapte diamanten, sma
ragden en robijnen door de onmetelijke ruimte.
Dit geruisch en gewirwar is bijna angstwekkend. Uit
de verte klinkt daarenboven het klapperen der machi
nes, het steunen der stoomwerktuigen, het bruischen der
fonteinen en de melodie van den nevelhoorn. Hoe
gaarne zouden zij binnen de rotonde worden toegelaten,
want alles dringt daarheen, met ongeduldige haast
evenals als in den Walpurgisnacht de heksen naar
den Broeken. Hier evenzeer als daar heeft van midder
nacht tot het aanbreken van den dageraad het algemeen
rendezvous plaats, en ontwikkelt zich een schouwspel
zooals de wereld nog nooit heeft gezien. Wat over
dag wreedaardig gescheiden is komt dan in goede har
monie bij elkauder; zilveren en ijzeren waren stooten
tegen elkaar, de Houveds uit Hongarije dansen een
Czarda met Deensche boerenmeisjesde Chiueesche draak
houdt met den Oosteurijksehen adelaar een praatje over
staathuishoudkunde, het Fransche brons rukt in geslo
ten gelederen tegen het Berlijnsche porselein op om
wraak te nemen voor Sedan. Zookan men oak verd ?r voor
stellingen maken; de stof is onuitputtelijk; bijna even
rijk als die welke een blik van de lantaarn der rotonde
over bet rondom liggende landschap ons verschaft.
Dien blik heb ik genoten lang nog vóórdat de tegen
woordige gemakkelijke inrichting om boven te komen
gereed was, ja zelfs vóór dat de trap bruikbaar was.
Op een schoonen Jnni-avond sloeg ik van daar het
gewoel der tentoonstelling gade, keek tot in bet hart
der stad wier torens door de ondergaande zon als in
een rooden gleed waren gehuld, verder stroomopwaarts
tegen den Khalenberg van waar eens een Poolsche koning
als redder der stad aanrukte, en weder stroomafwaarts
over de Hongaarsche vlakte. Het is een belangrijk
historisch terrein dat zich ren dom de rotonde uitstrekt,
en mij dunkt, dat menig historicus in de verzoeking
moet komen om haar tot katheder voor een historische
voorlezing te gebruiken. Het aitzïcht is ruim, de stof
rijk, do punten ter behandeling doen zich van zelve voor.
Ik ging echter weder naar beneden en vertoefde een
oogenblik bij het in de rotonde geëxposeerde keizerlijk
Russische porselein, doch kan niet ontkennen, dat het in
vergelijking met vroegere tentoonstellingen een treuri-
gen indruk op mij maakte. Er wordt in St. Petersburg
blijkbaar veel naar oude modellen gewerkt, en als
men zich aan nieuwe waagde geschiedde dit zelden
met gunstig gevolg. Het schijnt wel, dat dit meestal
het lot is vau de op staatskosten gedreven porselein
fabrieken. Die te Berlijn en te Meissen maken een
gunstige uitzondering. De Oostenrijksche porselein
fabrieken hebben ook groote vorderingen gemaakt.
Het w;.s onmogelijk nog meer op te nemen; de duis
ternis was ingevallen; de zwaarmoedige toon van den
nevel hoorn had den bezoekers het uur der sluiting reeds
aangekondigd; overal werd het stil; slagboomen vielen
neder, grendels werden voorgeschoven. Buiten werden
de wachten betrokken en weerklonk bet kommando
van den officier die de posten uitstelde, terwijl binnen
de gasvlammen werden ontstoken en de mannen op de
vilten pantoffels, van hun dievenlantaarns voorzien hun
nachtelijke ronde begonnen.
GRAANMARKTEN ENZ.
Oostburg, 1 October. De aanvoer van granen was
heden bijzonder klein, en daardoor waren benoodigden
verplicht de goede qualiteiten boven vorigen weekprijs
te betalen. Tarwe ging daardoor 30 a 40 cent; winter-
gerst 10 en zomergerst 10 a 20 cent hooger, echter
alleen de beste monsters, wordende de geringe qualitei
ten veel te hoog gehouden. Er is betaald voor: tarwe
f 14.25, 14, f 13 50, f 13 a f 11; rogge f 9.50;
wintergerst 8.40, f 8.25 a f 8; zomergerst f 7.60,
7.40 a f 7.25; haver /"5a/ 3.50; paardenboonen
f 8.30; erwten niet getoond.
Middelburg, 2 October. Uit Walcheren was de
aanvoer heden niet groot en de kooplust algemeen. Uit
het overig gedeelte van Zeeland was mede zeer weinig
aangebracht. Jarige Walchersche tarwe door de bak
kerij tot 25 cent hooger gekocht, puike nieuwe Wal
chersche tarwe ter zaaiing en verzending zeer begeerd
en mede 25 cent hooger betaald, nieuwe Zeeuwsche
tarwe 30 cent hooger aangeboden doch op 'teind dor
beurs nog onverkocht; jarige rogge voor consumptie
prijshoudend en nieuwe zaairogge 15 cent hooger ver
kocht; wintergerst 10 cent hooger betaald; puike
Walchersche zomergerst 20 cent hooger gekocht; naar
nieuwe Walchersche witte boonen bestond weder veel
vraag ter verzending en konden slechts 50 a 75 cent
lager gekocht worden; Walchersche bruiae boonen be
geerd en /l a f 1.25 lager losgelaten; Walchersche
paardenboouen zeer weinig getoond en prijshoudend
afgedaan; voor Walchersche groene kookerwten was
de vraag wat minder, echter zijn die flauw prijshou
dend gebleven; winterkoolzaad 25 cent lager betaald
jarige Walchersche tarwe f 14 a f 14.25 gekocht,
puike nieuwe dito f 14.50 besteed, Zeeuwsche nieuwe
dito f 13.90 a f 14; jarige rogge /9.50, puike nieuwe
rogge 10.25; wintergerst 8.10 verkocht; puike Wal
chersche zomergerst /7.60 a 7.70; nieuwe Walchersche
witte boonen 13.25 a 13.50 betaald; dito bruine
boonen f 13.25 a 13.50 met graagte gekocht; dito
paardenboonen f 8.50; dito groene erwten in goede
kooksoort 9.75 a 10 gekocht; winterkoolzaad/12.25;
raapolie /36, patentolie 38, lijnolie f 40 per vat op zes
weken, a comptant 1 lager; harde lijnkoeken f 13.50,
zachte dito /15 per 104 stuks.
Ter veemarkt van heden waren aangevoerd 50
stuks hoornvee, 20 kaltkoeien en vaarzen, 140 magere
varkens, 1 schaap en 5 paarden. De marktprijs bedroeg
voor vet vee 75 tot 84 cent per kilogram; voor kalt
koeien en vaarzen 160 tot 200voor magere varkens
5 tot f 20; voor het schaap 23.
gemiddelde marktprijzen.
Middelburg, 2 October. Versche boter 1.14 a
f 1.18 per kilogram.
PRIJZEN VAN EFFECTEN,
Amsterdam 2 October 1873.
Nederland *Certific. Werkelijke schuld. 2\ pet. 57$
*dito dito dito 3 68$
♦dito dito dito .4 91$
*Aand. Handelmaatschappij 4$ 134$
*dito exploitatie Ned. Staatssp. 105
