MIDDELBURGSCHE
COURANT.
F 85.
Woensdag
1873.
9 April.
Dit blad verschijnt dageliiks met uitzondering van den Zondag, den 2en Paasch- en Pinksterdag en een der Kerstdagen.
De prijs per 3/m., franco is f 3.50.
Middelburg 8 April.
ONZE PARTIJEN.
Wij hebben ons tot nogtoe niet uitgelaten over den
afloop der verkiezing te Leiden-wij zwegen daarover
niet uit teleurstelling of dé-pit maar eenvoudig omdat
het ons voorkwam dat er te Leiden niets abnormaals is
voorgevallen, maar alles zich juist zoo heeft toegedragen
als met het oog op den stand der partijen daar, evenals
in een aantal andere kiesdistrictente verwachten was.
Leiden is de type der meesie Zuid-Hollaodsche, Utrecht-
scbe en Geldersche districten met eene gemengde stedelijke
~en plattelandsche kiezersbevolking. In de welvarende
marktsteden heeft zich een ontwikkelde buigerklasse
gevormd, welke een goed oog beeft op de belangen des
lands; doch het platteland, welks bewoners op het meer
beperkte eigenbelang scherp toezien, staat in politieke
aangelegenheden grootendeels onder clericale invloeden
en, tengevolge van de weinig oordeelkundige indeeling
der kiesdistricten en ongelijkmatigheid in de census-
cijfers, wordt de nijvere stedelijke bevolking, die bij
verkiezingen voor het gemeentebestuur goede keuzen
weet te doen en eene heilzame richting aan de zaken
te geven, bij verkiezingen voor de tweede kamer door
het platteland overstemd. Zoo ziet men in de steden
Leiden, Gouda, Utrecht zelfs gemeenteraden die mei
den tijd medegaan, en in de districten van dien
naam mannen als van Wassenaer Catwijckde Brauw,
Kien, van den Berch van Heemstede, ja zelfs Hoff
man in de tweede kamer gekozen.
Ook de cijfers waarin de verhouding tusschen de ver
schillende partijen in Leiden ditmaal aan het licht kwam
gelooven wij al3 de normale in dergelijke districten te
mogen aannemen. De herstemming was gecompliceerd,
maar bij de eerste stemming stonden de verschillende can-
didaten scherp tegenover elkander en behaalde Neeb 651
(of 37 pet.), van den Berch 462 (of 27 pet.), Nuijens440
(of 25 pet.) en Schimmelpenninck 185 (of 10 pet.) van
de uitgebrachte stemmen. De liberalen dus de relatieve
meerderheiddaarna in niet veel niteenloopende cijfers
de beide clericale partijen, en ten slotte, met eene zeer
groote tusschenruimte, dat kleine groepje van goed-con-
servatievende reactionairenvoor wien het clericalisme
alleen als moyen de parvenir waarde heeft, en die niet
terug zouden willen naar 1604 of naar vóór 1500, maar
toch wel naar het gulden tijdperk der huiselijke aristo
cratische en patricische regeering van de dagen van
het heilige verbond. Tegenover deze drie partijen ge
plaatst heeft de liberale partij in vele districten de min
derheid en vermag zij niets; maar in een gelocaliseer-
den strijd is ze tegen elke harer opgewassen, ja kan
ze zelfs, wanneer ze de ultramontanen of anti-revolu
tionairen verslaat, er in 'tvoorbijgaan de reactionairen
wel bijnemen.
In zooverre geven de Leidsche verkiezingscijfers ons
een getrouw beeld van den stand der partijen in een
groot gedeelte van het land. Niet overal echterelders,
waar de landelijke bevolking op een hoogeren trap van
ontwikkeling staatheeft er geene overstemming van
het vrijzinnige element plaats, nog elders staat, dank zij
den lagen census, het gebeele kiezersvolk onder het bevel
der clericale leiders. De omstandigheid dat er eene libe
rale meerderheid in de tweede kamer bestaat een
feit dat wij erkennen ook al openbaart het zich niet altoos
wanneer de kamer over waarlijk liberale voorstellen te
oordeelen heeft doet ons maar al te veel voorbijzien
welke lessen er te trekken zijn uit de verkiezingscijfers
in de andere districten, ook in die welke menzooals
LeidenGouda, Delft en dergelijk?, onder de verloren
districten pleegt te tellen. In den regel worden in die
districten de afgevaardigden eerst bij herstemming be
noemd, en staat bij de eerste stemming de liberale
candidaat (evenals te Leiden) bovenaan wanneer dediie
aangeduide partijen ieder een eigen candidaat heb
ben, of bij volgt den candidaat der combinatie van
twee of drie krachten na op den voet. Voor de her
stemming hebben er dan pourparlers plaats, de leiders
der twee clericale partijen kibbelen inter parietesde
reactionairen verklaren zich tot alles bereid, en in den
regel wordt de candidaat van de laatstgenoemde ge
kozen, omdat de clericale heeren elkander ia den regel
niet te best vertrouwen en bovendien gevoelen dat het
dan toch eigenlijk niet aangaat dat Rome den Calvinist
of Dordrecht den ultramontaan aanprijst. Echter had
er tot veler verbazing ditmaal te Leiden eene afwij
king plaats van de gewone vertconing; door een
samenloop van omstandigheden, niet het minste omdat
men voor den reactionairen candidaat in graaf Schim
melpenninck eene zeer slechte keuze gedaan had,
moest de herstemming plaats hebben niet tusschen den
liberaal en den reactionair, maar tusschen den liberaal
en den anti-revolutionair. Dat de voorstanders van
graaf Schimmelpenninck aan den heer van den Berch
zouden toevallen was niet te betwijfelenmaar dan
waren er nog maar 462-f-185 647 stemmen, dus min
der dan de liberale candidaat bij de eerste stemming
reeds behaald had. Zonder do hulp der ultramontanen
zou dus de liberaal toch verkozeu ziju geweest, en om
dit te verhoeden en toch meteen de moeilijkheid te
ontgaan eener openlijke aanbeveling van den anti-revo
lutionair door eene ultramontaansche kiesvereeniging,
nam men een voor de hand liggend middel te baat:
openlijk verklaarde de ultramontaansche kiesvereeni
ging te Leiden dat zij bij de herstemming „buiten
stemming zou blijven", maar de ultramontaansche kie
zers onder 's hands beter ingelichtonthielden zich
niet. Zij kwamen trouw op, en bezorgden den anti
revolutionair de meerderheid, die hij noodig had om
't van den liberaal te winnen.
Wij willen niet schreeuwen over het monsterverbond,
of, zooals men 't eens tamelijk onbegrijpelijk doch met
sncces iD de tweede kamer doopte, het „draconisch
verbond" tusschen de ultramontanen, anti-revolutionai
ren en reactionairen. Wij zien daarin niets vreemds
omdat het hier eene coalitie geldt tegen een ge-
meentchappelijkeu vijand, tegen het liberalisme,
tegen de tegenwoordige orde van zaken, tegen de
moderno maatschappijwier omverwerping vooraf
moet gaanwil een der gecoaliseerde partijen ten slotte
winnen; wij zwijgen dus zoowel van de reeds meer
malen, onder anderen tweemaal in het kiesdistrict
Amersfoort, gebleken hebbelijkheid der gecoaliseerde
partijen om elkander in het geniep op de teenen te
trappen, als van de immoraliteit der candidaten die zich,
om 't bij de herstemming tegenover den liberaal te
winnen, verder verbinden dan overtuiging en beginselen
het toelaten, maar spreken alleen van een liberaal stand
punt. In de gegeven omstandigheden staat de liberale
partij, evenals de laatste Horatius, tegenover drie tegen
standers. Het doet er niets toe of de Curiatiussen onder
ling kwade vrienden zijn, of zij aan den oudeilijken
haard den ganschen dag kibbelen en twisten of elkan
der een kwaad hart toedragen; dit zijn alle dingen die
Horatius niet aangaan. Hij vraagt alleen wie ertegen
over hem staan, en hoe hij alleen 't van die drie
winnen kan.
rQ::e voulez vous qtCü fit contre trois
Ziedaar de vraag die ook wij liberalen ons te doen
hebben, en die wij niet moeten beantwoorden op de
onpractische wijze van den ouden heer Horatius, door
ons dood te verklaren, maar door het praclische middel
toe te passen van diens zood, door beleid en taktiek.
Wij moeten evenals hij de drie vijanden een voor een
bestrijden, telkens op dio punten waarop het grootste
verschil van opvatting tusschen ieder van hen en ons
bestaat. Tusschen de reactionairen en ons geldt het den
strijd tusschen de regeering des volks door enkele be
voorrechte familiën met eene ja-knikkende naam-ver
tegenwoordiging en de zelfregeering des volks in staat
en gemeente; tusschen de anti-revolutionairen en ons geldt
het de vraag of de kerk, en meer bepaald de orthodox-
protestantsche kerk, en haar leerstukken den baas
zullen spelen in onze gansche maatschappij; tusschen
de ultramontanen en ons is het te doen over de vraag
of Nederland geregeerd zal worden in Nederland of
uit Rome, of we weer terug zullen gaan naar een stelsel
datwellicht onder andere uiterlijke vormenop dezelfde
beginselen zal worden gevestigdwaarop het staatsleven
der middeleeuwen rustte en voor eenige jaren uitge
drukt werd in den befaamden Syllabus.
Drie scherp atgeteekende staatsvormen: die der mid
deleeuwen, die der oude republiek eu die der restau
ratie van 1813 staan dus tegenover den staatsvorm van
ODzen tijd, tegenover het constitutioneele stelsel, door
de liberalen geschapen en door de liberaleu verdedigd.
Juist in de scherpe hjaen van die drie staatsvormen
vinden wij echter den grootsten waarborg dat op den
duur liberale beginselen bij de natie zullen zegevieren;
want daarin ligt de zekerheid dat, mocht te eeniger
tijd een der beide clericale partijen de overwinning
behalen, zij tegenover zich niet alleen de liberale partij
zou vinden, maar even goed de andere clericale partij
die thans met haar medewerkt. Alleen de reactionairen
zouden waarschijnlijk wel met den overwinnaar gemeene
zaak maken; zij zijn weinig talrijk en een deel van den
buit kon hun worden gegund.
Twee dingen zijn echter voor de liberalen onvermij
delijk; niet transigeeren en vaste aaneensluiting. De
natie, welke in het algemeen zich weinig om de theorie
bekommert, maar groot belang heeft bij de praktijk der
politieke partijenwete dat wat ze thans aan ons heeft,
zij altoos aan ons hebben zal; een onverbiddellijk non
posmmus belette elke coalitie met eene der drie tegen
partijen. Eenheid van handeling is verder onvermijde
lijk in den strijd. Wat zou er met Horatius gebeurd
zijn, zoo de fabel van Menenius Agrippa aan hem
bewaarheid ware, zoo de eene voet of de eene arm, óf
wegens „geavanceerdheid" of uit naijver op een ander
lichaamsdeel, óf uit betweterij geweigerd had het door
het hoofd beraamde plan te volgen? De strijder zou
gevallen zijn en, erger nog, zijn vaderland met bem.
Ook de politieke partijen en hare leden strijden niet
voor hunne persoon, maar voor het vaderlandvoor den
staatsvorm waardoor Nederland tot welvaart, voorspoed
en ontwikkeling is gekomen. Het landsbelang eischt
daarom dat persoonlijke vooroordeelen en beschouwin
gen buiten spel blijven en dat het leger handele zoo
als 't aan elk leger betaamt, met moed en beleid, maar
vooral met gehoorzaamheid.
Wij spraken niet over de conservatieven. Met opzet
niet. Wij weten waarlijk niet waar zij behoorenen
inderdaad is er geen plaatsje voor een vijfde partij op
het politieke schaakbord meer open. Wat beteekent
eigenlijk het conservatisme? Behouden van de bestaande
orde van zaken dan behooren de conservatieven in
de gelederen der liberale pai tijdie deze orde tegen de
aanvallen van drieërlei vijanden verdedigt. Beteekent het
uit traagheid of vreesachtigheid stilstaan dan hebben
zij zich te scharen onder een der drie vijandelijke vaan
dels, want van een liberaal oogpunt is stilstand achter
uitgang en is alleen in ontwikkeling het ware behoud
te vinden.
De conservatieven in Leiden hebben dit alternatief
begrepen; blijkens de cijfers der verkiezing hebben zij
zich deels ingedeeld bij de ultramontanen, anti-revolu
tionairen en reactionairen, deels hunne stemmen uitge
bracht op den liberalen candidaat.
Door de centrale sectie van de Belgische kamer van
afgevaardigden, belast met het onderzoek der tusschen
België en Nederland gesloten overeenkomsten, betreffende
den aanleg van den spoorweg AntwerpenGlacibacb,
de aflossing van de jaarlijkscbe rente van f 400,000, de
afschaffing van het differentieel recht voor Nederlandsch
gedistilleerd enz. is aan de Belgische regeering
eenige inlichtingen gevraagd, waarin zij o. a. het vol
gende te kennen geeft:
De afschaffing van het differentieele recht voor Neder
landsch gedistilleerd was aauvankelijk de eenige compen
satie die de Belgische regeering aan het Nederlandsch
gouvernement had aangeboden voor het recht om den
spoorweg AntwerpenGladbach over Nederlandsch
