MIDDELBURGSCHE
COURANT.
IV'0- 205.
Woensdag
1869.
27 October.
Middelburg 26 October.
Benoemingen en besluiten.
Onderwijs.
Kerknieuws.
Rechtzaken.
Het te Utrecht benoemde comité vuor de stoomvaart
op Amerika zal Donderdag te's Hage een vergadering
houden.
Men schrijft ons uit Haarlem van 22 October:
„Haarlem is eene stad waarin al zeer weinig voorvalt,
dat geacht kan worden algemeen belang in te boezemen
aan de lezers eener Zeeuwsche courant. Op politiek ge
bied is hier, behalve als er sprake is van verkiezingen
voor de tweede kamer, voortd urend groote kalmte. De
bewegingen op kerkelijk terrein zijn van zeer plaatselij
ken aard. Van industrie verneemt men weinig buiten
een beperkten kring. Wetenschap en kunst treden
boogst zelden zóo openlijk op den voorgrond, dat er elders
de aandacht op zou kunnen vallen.
„Toch heerscht hier in de geestelijke atmosfeer geen
stilstand, maar vooruitgang. Haarlem's reputatie van eene
zeer patricische, zeer conservatieve, zeer stijve stad te
zijn, houdt meer en meer op ten volle verdiend te zijn.
„Daarvan wordthetbewijsgeleverd,o.a,doorde belang
stelling die hier, niet algemeen maar toch bij zeer velen,
gevonden wordt in het openbaar onderwijs. Was de
koogcre burgerschool te Haarlem niet de eerste inrich
ting van dien aard in gansch Nederland, en blijft zij niet
voordurend, onder de leiding van haren uitstekenden
directeur, tot de beste behooren die sedert ziin op
gericht? En dit niet alleen: Haarlem is de eerste en
tot nogtoe de eenige stad van ons vaderland, die eene
hoogere burgerschool voor meisjes heeft in het leven
geroepen. Elders worden plannen tot eene dergelijke
stichting gemaakt, verworpen, bediscussieerdhier alleen
heeft men met kracht de handen aan het werk geslagen
en eene school doen ontstaan, die thans reeds meer dan
zeventig leerlingen telt en aanvankelijk zeer goede
vruchten draagt, zoodat menigeen, die in het begin tot
hare tegenstanders behoorde, nu geheel voor Laar ge
wonnen is.
„Met dankbaarheid erkent Haarlem, hoeveel het, wat
het middelbaar onderwijs in zijn midden betreft, verschul
digd is aan zijn gewezen burgemeester Foek, die hier
met vele bezwaren en vooroordeelen te kampen had, maar
ze door zijne energie en volharding is te hoven gekomen.
„Sedert hier de leden van den kerkeraad der Neder-
duitsch hervormde gemeente gekozen worden door een
kiescollege, staat hij veel meer dan vroeger onder den
invloed van den geest der orthodoxie. Watelders hetgeval
is, geldt ook hier: aristocratie en lagere standen reiken
elkander de handom die richting te begunstigen en delibe-
rale, de moderne gevoelens te bestrijden. Toch hebben ook
de laatste;talrijke voorstanders, en daaronder mannen van
talent en energie, die de bewering logenstraffen dat de
vrienden der moderne opvatting van het Christendom geen
liefde genoeg voor hunne overtuiging zouden hebben om
zelfstandig op te treden,en met raad en daad zich een eigen
kring te vormen waarin zij hunne beginselen met warmte
°P den voorgrond stellen, ontwikkelen en aankweeken.
Toen in den vorigen winter, op uitnoodiging van eenige
dier mannen, alhier voorlezingen werden gehouden over
godsdienst en orthodoxie, godsdiensten kunst,godsdienst
en literatuur, godsdienst en maatschappelijk leven, en
dergelijke onderwerpen meer, door Amsterdamsche theo
logen van de moderne richting, als prof. Loman, de
Predikanten Schuring, Loman, van Bell, Hugeuholtz,
■Modderman en anderen, toen was de ruime zaal telkens
gevuld met een belangstellend en steeds toenemend
Publiek uit de beste en krachtigste kringen. In den aan
staanden wiuter zal hier eene dergelijke reeks van voor-
lozingen gehouden worden, door de heeren Kuenen,
Van Gorkom, Moltzer en anderen, maar ditmaal meer op
Populairen trant, en in de eerste plaats met het oog op
de godsdienstige behoeften van zoovelen, die deze niet
bevredigd vinden bij verreweg de meesten der predi
kanten alhier.
„Het tooneel te Haarlem levert weinig genot op aan wie
kunne eischen niet laag stellen. Toch mocht men hier
iu het laatste vooijaar, op uitstekende wijze Octave
Feuillet's Dalila door Franscheartisten zien ten tooneele
voeren, en heeft mevr. NiemannSeebach, weinige
weken later, aan de beminnaars van ware kunst een
onvergetelijk genot geschonken door de wijze waarop zij
hier optrad in Adrienne Lecouvreur.
„Concerten, goede concerten vooralzijn hier bui
tengemeen schaars. De nabijheid van Amsterdam, die
wellicht ten deele oorzaak is van dit gemis, voorziet er
tevens min of meer in voor hen die niet opzien tegen
een uitstapje naar de hoofdstad. Wanneer onze
schouwburg zich opent tot het geven van een wezenlijk
aesthetisch genot op het gebied van drama of literatuur
dan is men dit meestal weer verschuldigd aan den kring
van dezelfde mannen in ons midden, van wie het plan uit
ging tot de straks genoemde godsdienstige voordrachten.
„Maar, is hier vooruitgang, openbaart zich bij velen
belangstelling in wat waar, schoon en goed is: toch is de
toestand in geen geringe mate voor verbetering vatbaar.
Nog altijd is het hier het meest fatsoenlijk, orthodox,
Althans conservatief te zijn. Nog altijd worden de casino's
OTeikü-koogenaamde aanzienlijken veel iïnüTEer bezocht
dftn de plaatsen aan edeler kunsten gewijd. Nog altijd
geeft, in de meeste vriendschappelijke bijeenkomsten,
de speeltafel een veel geliefder genot dan muziek of
zang.
„Doch wij mogen niet ondankbaar zijn. De liefhebber
der kunst vindt te Haarlem veel dat hein moet aantrek
ken. Het rijksmuseum vau schilderijen, in het paviljoen
in den Hout, bevat menig stuk van hooge kunstwaarde.
Yeelmeernog geldt dit van het gemeente-museum op het
raadhuis, vóór niet vele jaren aldaar bijeengebracht uit
schilderijen, meestal aan gasthuizen en dergelijke inrich
tingen behoorende. Wij vinden hier de oud-LIollandschc
schilderschool voortreffelijk vertegenwoordigd, o. a. door
een achttal heerlijke meesterstukken van Frans Hals.
Dit museum, dat bijna 150 nommers telt, schijnt tot
nogtoe veel minder bekend te zijn dan het verdient.
„Ook in Teylers stichting wordt, behalve een zeer kost
bare verzameling van teekeningen, etsen en platen, een
kabinet van schilderijen gevonden,van nieuwere meesters,
dat menig juweel bevat van groote waarde, en dat geen
kunstkenner onbevredigd zal verlaten.
Teylers stichting: ziedaar een voor Haarlem zeer ka
rakteristieke instelling. Dat zij eigenlijk uit twee ge
nootschappen bestaat, éene aan de theologie en eene aan
alle andere wetenschappen (ook aan do kunst) gewijd, is
bekend. De inrichting kenmerkt zich door een eeuigsziris
bekrompen karakter, dat zij aan den wil van haren stich
ter te danken heeft. Wie hare rijke kunstschatten, haar
prachtig physisch kabinet, hare kostbare bibliotheek,
hare merkwaardige verzamelingen op geologisch en pa
leontologisch gebied leert kennen, kan niet anders dan
het betreuren dat, door de onverbiddelijke eischen van
Teyler's testament, deze stichting verhinderd wordt zoo
veel nut te stichten, zooveel licht te verspreiden, als
anders mogelijk zou zijn.
„Van de lloilandsche maatschappij van wetenschappen
zwijg ik. Voor menig patriciër een zeer geschikt
middel om zich te doen kennen als macenas der weten
schap, is zij in den eigenlijken zin geen brandpunt van
verlichting voor het volk. Toch zou het overdrijving zijn,
te beweren dat zij een voor de wetenschap geheel on
vruchtbare instelling is.
„Ongemerkt kwam ik van de kunst tot de weten
schap. Doch waar ik van de eerste gewaagde, mocht
ik het wereldberoemde orgel niet met stilzwijgen voor
bijgaan, dat tweemaal in de week, des Dinsdags en des
Donderdags van 1 tot 2 uren, kosteloos bespeeld wordt
voor ieder die dan de groote kerk binnentreedt. Even
min de rijkdom van oude gebouwen en gevels, uit een
architectonisch oogpunt van belang, en die ons verplaat
sen in de roemrijke dagen onzer republiek. In dit opzicht
is Haarlem eene zeer merkwaardige stad,
„Tal van hofjes en andere liefdadige instellingen ge
tuigen hier luide van den weldadigen zin, en tevens van
het welvaren der voorvaderen. Ook hierin, gelijk in zoo
menig ander opzicht, is Haarlem een waardige represen-
tante van dien ouden tijd, waarin Holland groot was en
machtig. Het oud-Hollandsche karakter spreekt ons hier
veel meer toe, dan in zoo menige plaats, die in de laatste
jaren door aanhoudenden toevloed van vreemdelingen, in
bloei en uitgebreidheid is toegenomen. Daar moge het
frissche jonge bloed sneller en krachtiger door de aderen
der maatschappij vloeien hier zien wij ja veel gebrek
kigs dat daar bijna onbekend schijnt, maar toch ook in
bijzondere mate nog veel voortreffelijks bewaard, dat
wij soms zouden kunnen benijden aan do geslachten van
een nu voor altijd vervlogen tijd."
ridderorden. Vergunning verleend aan den heer
A. Steijaard, gepensioneerd landmeter der lc klasse van
het kadaster, wonende te Middelburg, tot het aannemen
en dragen der versierselen van ridder der Leopolds orde,
hem door Z. M. den koning der Belgen geschonken.
leger. Eervol ontslag uit Zr. M». militairen dienst ver
leend, met toekenning van pensioen, aan den met verlof
hier te lande teruggekeerden kapitein der infanterie van
het leger in Nederlandsch-Indië T. A. Schiebelhout
wegens ongeschiktheid tot het gaan hervatten van den
werkelijken dienst, tengevolge van lichaamsgebreken.
Het departement Noord-Beveland der maatschappij tot
nut van 'talgemeen heeft jl. Vrijdag, na in eene daartoe
belegde vergadering de zaak van het schoolverzuim
besproken te hebben, besloten tot het instellen eener
commissie in elke gemeente van dat eiland, welke, met
volkomen vrijheid omtrent de wijze waarop zij het school
verzuim zullen wenschen te bestrijden, evenwel verplicht
zullen zijn jaarlijks aan het departement opgaat te doen
van hetgeen zij hebbèn verricht.
Door de provinciale commissiën zijn nog geëxami
neerd
In Limburg: 13 als hoofdonderwijzer, toegelaten 1 7
als onderwijzer in de Hoogduitsche taal, toegelaten 2 1
als onderwijzer in de wiskunde, afgewezen; 8 als onder
wijzer in de Fransche taal, toegelaten 3; 6 als onderwij
zeres in de vrouwelijke handwerken, toegelaten.
In Noord-Holland: 75 als hulponderwijzer, toegelaten
33; 23 als onderwijzer in de Fransche faal, toegelaten 11;
11 als onderwijzer in de Engelsohe taal, toegelaten 6;
4 als onderwijzer in de Hoogduitsche taal, toegelaten 1
24 als onderwijzer in de wiskunde, toegelaten 15: 6 als
onderwijzer in de gymnastiek, toegelaten 4; 6 als onder
wijzer in het teekenen, toegelaten 4; 2 als onderwijzeres
in het teekenen, beide toegelaten.
De Staats-courant van Vrijdag 22 October bevat
het besluit van den llcn October 1869, houdende vast
stelling van programma's van examens, ter verkrijging
van akten als onderwijzeres bij het middelbaar onderwijs.
Bij de Nederduitsche hervormde gemeente te 's-Hee-
renhoek is tot predikant beroepen de heer. J van 't Hooft,
candidaat bij het provinciaal kerkbestuur van Zuid-
Holland.
De heer A. J. Kan, predikant bij de Nederduitsche
hervormde gemeente te Nieuw- en St.-Joosland, heeft
het beroep naar Heerjansdam aangenomen.
Maandag 25 October heeft het provinciaal gerechtshof
in Zeeland de volgende arresten in hooger beroep uitge
sproken
Jan Nieuwenbuize, oud 36 jaren, thans arbeider,
wonende te Wemeldinge, vroeger vrachtrijder te Bieze-
linge beklaagd van zich den 17°o November jl. te
hebben schuldig gemaakt aan het zich onder het valsche
voorgeven van te handelen op last van den heer G. J. B.
Gelderman, predikant der hervormde gemeente te Bieze-
linge, op diens naam of op last van diens echtgenoot
doen afgeven, door den winkelier M. C. J. Pilaar te Goes,
5 kilogram broodsuiker en 2 kilogram blanke suiker tot
een gezamenlijk bedrag van /2 57i, voor welk bedrag
hij genoemden winkelier bedriegelijk heeft opgelicht,
