Ecliter voegt uien dikwijls hier tusscken den bouw van een gewas voor de nijverheid dienstig, hetwelk groote voordeelen afwerpt en ook aan de luchtstreek dezer •eilanden geëigend is, namelijk de meekrap. Niet zonder verwondering treft men in dit vochtige klimaat, en onder den kouden adem der zeewinden deze plant aan, die bij voorkeur in de warme streken van Avignon groeit; en toeli gelukt ze hier volkomen. De teelt geschiedt volgender wijzemen ploegt het land diep om, daarna verdeelt men het in bedden van ongeveer 70 duim breed en 14 hoog, die men met zorg omwentelt. Vervolgens plaats men er jonge uitspruitsels in, die men des winters door middel van den ploeg met 10 duim aarde bedekt; het tweedejaar wiedt men den grond en men houdt hem zorgvuldig schoon. Soms laat men de plant drie jaren staan, waardoor de opbrengst met meer dan een derde vermeerderd wordt, maar gewoonlijk wordt zij in september van het tweedejaar ingezameld. Het delven der lange, dunne en teedere wortels die de kleurstof bevatten, door middel van lange spaden, is een belang rijk werk, 't welk veel zorg vereischt en 70 a f 90 per bunder kost. De wortels worden eerst in de zon gedroogd, vervolgens, van de aarde ontdaan die er nog aan gehecht is, naar de mecstoof gebragt, waar zij eerst op den kou den, daarna op den warmen eest gedroogd worden en eindelijk gebroken en tot poeder gestampt worden. Het produkt wordt vervolgens door schatters in verschil lende kategoriën verdeeld. In deze meestoven, gewoon lijk opgerigt voor gemeenschappelijke rekening door vijftien of twintig landbouwers die er hunne oogsten heenzenden, zijn acht of negen personen werkzaam. Tegenwoordig zijn er stoomovens ingevoerd die voor treffelijke resultaten opleveren. Volgens de officiële opgaven bedraagt de gemiddelde opbrengst van een bunder met meekrap beplant 1500 ned. pond, hetgeen tot den gewonen prijs van 1 frank per pond 1500 franken zou uitmaken. De driejarige plant zou ongeveer 1500 pond meer opleveren. Echter moet ik hierbij voegen dat men mij over het algemeen een hooger cijfer voor het produkt opgaf, en met name op het eiland Schouwen bragt men cle opbrengst tot 1100 a 1500 pond per gemet van 44 roeden voor tweejarige meekrap. Deze kuituur schijnt reeds in de Vie eeuw te hebben bestaan. De waarde der meekrap op de zeeuwsche eilanden en in Zuid-Holland geteeld klimt jaarlijks tot 11 of 12 mil lioen franken. Eene andere teelt, waarvan ik eer als landbouwkun dige knriositeit dan uit hoofde harer belangrijkheid zal melding maken, is een knolachtig aardgewas, 't welk men in grooten overvloed op de aangeslibte gronden in 'Zeeland en Gelderland, maar nooit in Friesland en Groningen aantreft: de lathyrus bulbosus, in 't hol- landscli aardakker. Deze kleine zwartachtige knobbel is zeer fijn van smaak, en den behoeftigen op het platte land geeft het eenig voordeel deze plantaardige aardnoot uit den grond te halen, die een gezochte lekkernij is voor de tafels der gegoeden. Op het eiland Overflakkee wordt zij regelmatig geteeld. Men plant ze tien duim diep op goed gemesten grond. In het voorjaar schiet ze met kracht uit en versiert zij het veld door hare bevallige trossen van kapelvorinige bloemen. De opbrengst is ongeveer 1500 pond per bunder, hetgeen eene bruto waarde van 1200 a 1300 franken en een voordeel van 700 a 800 franken netto vertegenwoordigt. Zeeland is ontegenzeggelijk met betrekking tot den landbouw de rijkste provincie van de Nederlanden. Wanneer men van de 174.000 bunders die het bevat, 10.000 bunders voor de wegen, duinen, gebouwen en het water aftrekt, is al het overige produktief en van voor treffelijke hoedanigheid. Het bouwland bedraagt S0.000, het weiland 66.000 bunders. De voornaamste voortbreng selen zijn tarwe, waarmede 20.000 bunders bezet zijn en welke 21 mud per bunder oplevertbooncn (10.000 bun ders a 22 mud), koolzaad (5.000 bunders a 17 mud), vlas (2.800 bunders il 500 pond per bunder). De geheele^ opbrengst der oogsten wordt op 17 millioen guldens geschat, waaruit men kan opmaken dat elke bunder bebouwd land gemiddeld 450 franks bruto oplevert. Zulk een resultaat is schitterend, geheel buitengewoon en zal hoogst zelden elders verkregen worden, zelfs niet in de meest begunstigde en best bebouwde streken. Maar als men de wonderbaarlijke vruchtbaarheid van den door aanslijking verkregen grond in aanmerking, neemt, dan moet men bekennen dat met uitzondering van Walcheren, de zeeuwsche landbouw nog veel vorderingen moet maken. Op de schijnbaar onuitsprekelijke vruchtbaarheid van den grond vertrouwende, verzuimt de landman den vee stapel. In het geheel telt men in deze provincie slechts 47.000 stuks hoornvee, dat is minder dan 30 per 100 voortbrengende bunders, terwijl het gemiddelde cijfer voor het geheele rijk 67 bedraagt. Over het algemeen worden de beesten des winters slecht gevoed en krijgen zij geen groen voedsel. En hoewel er eenige verbetering in dit opzigt valt op te merken, wordt ook de mest slecht bewaard en met weinig- zorgvuldigheid behandeld. Van verbeterde werktuigen die nergens meer nut zouden doen dan in dit vruchtbare en niet overbevolkt land, wordt nog slechts zeer weinig gebruikt gemaakt. Deze gebreken springen des te meer in het oog, naarmate men op deze eilanden zelf een uitmuntend voorbeeld kan aanschouwen van de resultaten welke de moderne wijze van bebouwen, op dit vruchbaar land toegepast, ople vert. Men zal mij wel vergunnen te dien opzigte eenige herinneringen mede te deelen van een mijner uitstapjes door Nederland. In de maand junij van 1862 was ik naar Middelburg- gegaan om het 17e landliuishoudkundig kongres bij te wonen. Deze kongressen, die gedurende vier of vijf dagen een getal van 1500 a 2000 landbouwers uit onderschei dene provinciën, pachters zoo wel als grondeigenaren, vereeuigd houdt, zijn een voortreffelijke instelling die men andere natiën niet genoeg tot voorbeeld zou kunnen stellen. Telken jare komt alzoo in een der provincies het algemeen Homilie van theoretische en praktische land bouwkundigen bijeen. Hierdoor wordt alle lokale naijver vermeden en hebben de leden van het kongres gelegen heid achtereenvolgens en ouder de gunstigste omstan digheid, wat gastvrijheid en de middelen om inlichtingen te bekomen betreft, de verschillende landbouwstreken 1 van het rijk te bezoeken. Ecnigeu tijd te voren wordt het programma verspreid, waarop de talrijke vraagstuk ken voorkomen die mecreudeels eenvouuig zijn en zoo zeer onder ieders bereik vallen dat elke landbouwer met de kennis zijner Sagelijksche ondervinding tot de oplossing kan bijdragen. Dit leidt tot eenvoudige maar op teiten steunende onderzoekingen, zoo als het engel- sche parlement er somtijds oplevert, wanneer het eene kwestie tot volkomen oplossing wil brengen. De voor deelen die deze jaarlijksche vergaderingen, waarvan de goede uitkomsten alom erkend worden, opleveren, zijn velerlei. Daartoe belmoren o. a, dat wetenschappelijke mannen in persoonlijke aanraking komen met hen, wier dagelijksch bedrijf in handenarbeid bestaat; dat de ver spreiding van nieuwe metboden, de verdiensten van het een oi ander werktuig of van een nieuw beproefde wijze van bebouwen in bet openbaar besproken worden; dat de onderlinge betrekking onderhouden en als het ware een bond gevestigd wordt tusscken de landbouwers van de meest verwijderde distriktendat goede boeken en tijdschriiten ter kennis gebragt en aanbevolen worden aan hen die ze 't meest behoeven en eindelijk dat het licht, iu een brandpunt vereenigd, achtereenvolgens op alle deelen van het land zijn stralen weder verspreidt. Het eerste kongres kwam 18 jaar geleden bijeen, ten gevolge van de bemoeiingen van den heer 81oct tot Oldhuis, een uitstekend landhuishoudkundige en lid van de wetgevende vergadering, een man van wetenschap pelijke vorming en werkzamen aard, die ook nog in 1862 de bijeenkomsten te Middelburg opende. Na de zitting van het kongres waren wij uitgenoodigd den Wilhelminapolder te bezoeken en om ons derwaarts te brengen, werd een stoomboot ter onzer beschikking gesteld. Laat ik u mededeelen wat eigenlijk de Wilhel minapolder is. In 1809 kochten drie en twintig rotter- clamsche kooplieden voor omstreeks zes en een halve ton of 1.400.000 franken, in openbare veiling van den staat de schorren, dat wil zeggen: de slijkachtige vlakte die zich tusschcn de eilanden Oost-en Zuid-Beveland gevormd had. 1.100.000 franken werden besteed om de schorren in te dijken en de beide eilanden te vereenigen. Hier door werd een zeearm gedempt en eene oppervlakte van 1.434 bunders als bouwland aangewonnen, ten koste van ongeveer 2| millioen. Deze 1.434 bunders land van de beste hoedanigheid en één geheel uitmakende, uitslui tend onder het bestuur van den heer J. G. 1. van den Bosch, een landbouwkundige van de grootste verdienste, ontgonnen, zijn thans, zonder tegenspraak, een der schoonste landbouwkundige exploitaties die ter wereld bestaan. De oppervlakte van dit gebied is in regelma tige velden van 10 bunders verdeeld, door lanen clie elkander loodregt snijden. De dijken en omstreeks ecu honderdtal bunders laag en ongelijk land blijven voort durend weiland. Al de velden zijn met hagen omgeven opdat men gedurende de twee jareu dat de omzetting kunstmatige weilanden aan de beurt brengt, de beesten daar zou kunnen laten losloopcn. Zes groote blokken van verschillende gebouwen, nagenoeg op gelijken afstand van elkander geplaatst, dienen tot bergplaats van het vee, de landbouwwerktuigen en den oogst. Hier kan men model-stallen, schuren van eene ongekende uitgebreidheid en groote mestvaalten bewonderen, bene vens al cle werktuigen in Amerika en Engeland in gebruik, als een lokomobicl-zaadclorscher van Hornsbv, een vaste zaadclorscker de Eansome en Sims, een klui tenbreker van Croskill, een voortreffelijke wortelsnijder van Bentall, een grasmaaijer van Mac-cormik, de ameri- kaansche ploeg enz. Tot bereiding der meekrap op deze landerijen geteeld, heeft men een mecstoof met stoom- niaalwei'ktuig opgerigt. In het midden van dit uitgestrekt eigendom, aan de haven die Goes met de zee verbindt, verrijst het dorp Wilhelminadorp, waar alles, cle kerk, de school, de woningen der werklieden, de winkeltjes enz. even regel matig is gebouwd en goed wordt onderhouden. Ook het vee is eene naauwlettende beschouwing ten volle waard. De heer van den Bosch heeft door het kruisen van cle zeeuwsche koe met den durhamschen stier een tusschen-ras verkregen van een zoo voortreffelijke hoe danigheid dat de jonge beesten waarvan hij zich ontdoen wil, door cle cluitsche grondeigenaren met grof geld worden betaald. Niet minder merkwaardig zijn de schapen. Men heeft er door het kruisen van Dishley-rammen met zeeuwsche schapen een vast ras verkregen dat men Iman-ras noemt. Ik heb die prachtige beesten zien wei den in welige weilanden of klavervelden, waarin het voeder ter hoogte van hun buik opwies, en des winters worden zij gevoerd met gehakt stroo met gemalen beet wortelen en een kleiiie hoeveelheid lijnkoeken vermengd. De vetgemeste beesten worclen, naarmate zij een genoegzaam gewigt verkregen hebben, naar de lonclen- sclie veemarkt gezonden. Het verwonderde ons in booge mate, tijdens ons bezoek, te zien dat men op 1,5 el een rand draineerue, hetwelk bij hoog water nog zou onderloopën, maar men maakt zich het laag watertij ten nutte om het water af te voeren, en het droogleggen levert ook hier cle beste uitkomsten op. De geheele polder zou reeds gedraineerd zijn, indien niet een gedeelte er van tiendpligtig ware, want de tiendpllgtig'heid wie zou dit kunnen geioo- ven? bestaat nog in sommige streken van Nederland; zij wordt wel niet meer in het belang der geestelijkheid, maar ten voorclccle van den staat of bijzondere personen gelieven. Het verschil tussclien cle al of niet droog gelegde landen is in het oog loopend en men vindt daarin een onomstootelijk bewijs van de noodlottige gevolgen van een verouderd regt, waardoor kostbare verbeteringen worden tegen gehouden, daar men weet dat men de voordeelen daarvan met den tiendheffer zou moeten cleelen. Sedert lang reeds hebben dc kamers zich met de opheffing en af koopbaarstelling der tienden bezig gehouden, maar niettegenstaande cle onafgebroken klag- ten van de landbouwers, heeft nog- geen ontwerp cle goedkeuring mogen erlangen. In den Wilhelminapolder geschiedt de volledige omzet ting iu den tijd van een en twintig jaar, waaronder drie jaren voor meekrap en een jaar voor braken is begrepen, hetgeen noodig wordt geacht ten eincle den ondergrond geheel van cle lange wortels van den hondstand te kun nen zuiveren. De produitten clie men verbouwt zijn tarwe, erwten, boonen, gerst, vlas, meekrap, haver, klavers, beetwortelen en knollen. De knollen worden op dc zelfde wijze gezaaid als in Engeland, en om ons daar van eenig begrip te geven, liet de direkteur dit werk voor zijne bezoekers verrigten. De grond werd door don ploeg geopend, de mest wordt in de voor geclaan die daarop weder wordt cligt gemaakt, waarop het zaaiwerk- tuigjdoor een paard getrokken, het zaad werpt. De wortel clie alzoo de mest onder zijn bereik vindt, ontwikkelt zich met een buitengewone kracht; hij wordt later gedund en de paardeuschoffel wendt vervolgens den grond om en houclt hem in een staat van onberispelijke zindelijkheid. Het is algemeen bekend dat de meeste groote land- bouw-ondernemingen, die door bewindvoerders gedreven worden, mislukt zijn. Hier zien we echter eene schitte rende uitzondering, want de aandeden, clie aanvankelijk 18.000 waard waren, worden tegenwoordig voor 34.000 gulden en soms nog hooger verkocht, en tegen dezen prijs maakt cle aandeelhouder nog 6 perct. intrest, niet tegenstaande de voordeelen van buitengewoon gunstige jaren gebezigd woxlen tot verbeteringen van den eigen dom, als liet bestraten cler wegen, het droogleggen, cle aauplantingen, het zetten van gebouwen enz. Het voor beeld van den Wilhelminapolder toont op volledige wijze aan hoe eene landbouw-onclernemhig cle voordee- ligste resultaten kan opleveren, mits zij door een ver standig; lyerkZaum en krachtig man, die over genoegzaam kapitaal -kan beskikken, bestuurd wordt; zij levert ons ookheL model" ieetffir associatie van grootbouw en van gemiddelden omvang: eene kombïnatie die men zelden aantreft, maar clie, zoo wij lippen, in liet vervolg ivgjui zal worden.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1864 | | pagina 3