BIJVOEGSEL VAN DE MIDDELBURGSCHE COURANT.
Dingsdag 19 julij '1859.
VERKORTE MEDEDEELING
VAN HET
DOOK HEEREN GEDEPUTEERDE STATEN "VAN ZEELAND,
volgens art. 162 der provinciale wet, uitgebragt
VEESLA6
van den toestand der provincie Zeeland,
in ilc zomervergadering van 18U9 der provinciale staten.
(Vervolg.)
Door den heer J. J. van der Horst, vicaris bij de roomsch-
katholielce gemeente te Veere, werden in het arehiefaldaar
nasporingen gedaan in het belang der kerkelijke geschiedenis
vóór de hervorming. Hij heeft daarbij vele stukken aangetrof
fen, welke als belangrijk en minder bekend worden beschouwd.
Ecnc door het gemeentebestuur medegedeelde lijst maakt van
de volgende bescheiden melding:
Extract uijt sekcr previlegic gegeven bij vrouw Mary, staende
int IXo Copulaet, waarinne lol. 7S onder andere staet als
volgth
van Clcyn Offieien, Costcriën, Clerq etc. (van den XlIIIden
Maerte XIIIIc. LXXVi);
brief van Koning Willem van den Sden julij 1250, aangaande
liet regt over de leenmannen van de Abdij van Middelburg;
visum van den abt van St. Bernard van den S mei 1359, op
den scholt in Brabant, op den leenbrief van keizerin Margariet
aan Wolfaart van Borsselen geschonken in 1346
verzoening tusschen twee partijen door heer Hendrik van
Borsselen (2 april 1391);
clachte van een dootslach te Ycre (1400)
besluiten verordening van Hendrik van Borsselen op het leve
ren van waslicht voor de kerk van Zandijk (1469);
brief van den deken Jordacn van Middelburg aan Hendrik
van Borsselen, over zijne ges.cbcnken voor een nieuw gewijdeu
priester 1470)
schepenbrief, waarbij Kosc Seijtnon, loodsmansdochtcr, als
clarissc wordt aangenomen (21 mei 1474)
dotatie van den Capittele 't Zandenburch (1496)
brief, van liet kapittel, geldende voor quitancic van den ont
vangstvan bovenstaande dotatie (1496)
een rekenboek van den kapel in het kasteel van Zandenburch
(14771 479), met het opschrift:
Dit zy al sulke expence als co. Jboes bly gedaan te hebben
lotte nocthrulFccn der Capcllen den huijs van Zandenburch
acte van fundatie der St. Paulus-kapelle te Vcre (22 october
1495);
acte van de kerkmeesters bij bovengenoemde fundatie der
Sint Paulus-kapelle te Ycre (22 october 1495);
lijst van het zilver der O. L.V. kerk te Verc (9 febr. 1507);
ordonnantie gesteld op dc kosterij der te O. L. V. kerk Vere,
door Maximiliaen vanBourgondien (14 junij 1541);
oncostcn ende vacatiën gedaan bij Andrics van Wcrchtcr,
secretaris der stede van der Ycre, in een voijnige bij hem gedaan
tot Mcchclcn, zoo wel om tc solliciteren dexemptie van den
imposten als voor de continuatie van der stads-imposten ende
die der kereken (10 augustusl562)
verdunning van den bisschop van Middelburg, Nicolaas de
Castro, aan de clarissen verleend, om haar 'oeeldenhuisje op
het kerkhof te vernieuwen en tc verplaatsen (13 mei 1570.)
requeste van dc clarissen aan do regering van Verc, om baar
oud en vervallen beeldenbuisje tc mogen verplaatsen (7 julij
1570);
eerste vast- en boete dag, uytgeschrcvcn door prins Willem
van Oranje (25 januarij 1573);
lastbrief van Willem van Oranje aan jhr. Hieronymus de
Holle, als gouverneur van Vere (15 julij 1592.)
Dc van bet oude archief der gemeente Zicrikzec vroegere be
werkstelligde inventarisatie, is gevolgd door eene beschrijving
der aanwezige stukken in een register volgens tijdrekenkundige
orde, alsmede door oene overschrijving der op dat register voor
komende stukken in gewoon leesbaar schrift, waardoor dus een
charterboek van de gemeente is aangevangen, dat nu voorloo-
pig die stukken bevat welke afkomstig zijn van dc drie eerste
huizon der graven van Holland en Zeeland.
Het register, dat den korten inhoud der stukken aanwijst,
bevat tevens cene verwijzing naar de geschriften waar die stuk
ken reeds voorkomen, of van hun aanwezen melding wordt
gölMakt. Voorloopig heeft dan ook cene vergelijking van de
originelen met die afdrukken pinats gehad, waarvan de uitslag
in inargine van liet charterboek voorkomt, cu waaruit nu en
dan belangrijke verschillen in het oog springen.
Behalve dc origineelcn van dc brieven der bovenbedoelde
vorsten, 85 in getal en looper.de van 1274 1426, is dc zelfde
wijze van bewerking gevolgd ten aanzien van do vidimussen
door geestelijke orden van dc originele stukken gegeven.
Aanvankelijk werden 21 stuks vidimus van de orde der Min
derbroeders overgelegd, welke de afschriften inhouden van een
30tal charters, gegeven in het bovenvermelde tijdvak.
Ook dc vergelijking van deze stukken met dc originelen, zoo
ver die aanwezig zijn, zal, zegt men, miu of meer belangrijk
kunnen wezen, terwijl zij het gemis van andere op authentieke
wijze zullen kunnen aanvullen.
Van de bovenbedoelde 85 stuks grafelijke charterbrieven
komen ruim een 40tal voor, die niet bij van Mieris Groot char
terboek gevonden wordenzoo als bij voorbeeld
dc aanschrijving (anno 1274) van Floris V aan den baljuw
van Zierikzee, om te zorgen dat de ingezetenen niet meer in
regten worden betrokken voor de geestelijke regters buiten
Schouwen
het verlof (anno 1296) van Jan I om voortaan voorbij de
tollen van den graaf te varen zonder voorzien te zijn van te
Dordrecht afgeteekend documenten, benevens ccnige bepalin
gen omtrent den wissel
liet verlof (anno 1303) van Jan II om accijnsenin te voeren of
af te schaffen
de gift van den zelfde (anno 1303) aan Zierikzee van de
aemingbe en het scroet-ambacht;
de last van Willem III (anno 1305 en 1306) om goederen, in
Schouwen c:i Zierikzee liggende en den graaf aankomende, van
zijne vijanden of van ballingen tc verkoopen
een stuk van Jeanne de Yalois (anno 1346), waarin de zeld
zaam voorkomende naamspelling van Serissiel van de stad
voorkomt;
een privilegie vanMargaretha (anno 1350) van gccne schepe
nen of burgemeesters tc maken dan die meer dan driejaren
poorters geweest waren
eene ovevdragt van Willem V (anno 1351) met de stad om
hem als landsheer te huldigen, en kennisgeving dat de koning
van Engeland hem hulp had toegezegd;
twee brieven van Albert, koning der Zweden en Gothen
(anno 1368), waarbij aan die van Zierikzee het vrij verkeer in
het land van Schonen onder zekere bepalingen werd toe
gekend;
een verlof van Aelbrecht als ruwaard (anno 1377) aan Hen
drik van den Abecle, om in zijn ambacht vanBcijeren en Viancn
alle weken op donderdag eene vrije weekmarkt te houden
een verlof van den zelfde (anno 1386) betrekkelijk den stapel
van Engeland, toen tc Middelburg, welke voor een jaar te
Zierikzee zoude gelegd worden;
cene bevestiging door den zelfde (anno 1399) van Gerritvan
Spreeuwenstcyn als dijkgraal van betqucl-ambacht, doorliet
geregt van Zierikzee daartoe benoe:;id;
do gift van Willem VI (anno 1415) van de stallen van de
Vischmarkt, niet den afslag en het pondgeld van den visch;
de vrijstelling door keizer Sigismund (anno 1416) vau tollen
op de Schelde, gedurende 10 jaren, tot opbeuring der welvaart
in Zierikzee
de brief van Jacoba van Beijeren, houdende verzoek tot liet
zenden van vertrouwde personen om met haar tc beraden over
hetgeen bet welzijn van Zierikzee medebragt (jaartal niet ver
meld);
de brief van Joban van Henncgouwcn (anno 1421) tot bet
kiezen van vier personen voor bet beheer der financiën met de
twee burgemeesters; en (anno 1422) lot bevestiging van een
besluit der regering, waarbij twaalf personen worden aange
steld om liet gemeenc goed op ie beuren, te ontvangen en uit te
geven cn daarvan rekening te doen
de ordonnantie van 1423 op dc dijkage van schouwen, en
eindelijk dc eigenhandig door Jan van Brabant! geteekende
brief van 425, waaruit blijkt van de overdragt van de regering
aan den hertog van Borgondiën.
Bovendien enkele brieven van bevestiging van privilegiën
door verschillende graven.
Gestaakt bij bet jaar 1425, bestaat het plan tot voortzetting
dier beschrijving, waarvan men liet volgende jaar verslag hoopt
te leveren.
Voorts beeft dc ondervinding aan het bestuur van Zierikzee
de noodzakelijkheid getoond, van liet vervaardigen van registers
op de notulen van af JS051S2S, voor zoo ver die aanwezig
zijn. Hiermede is een aanvang gemaakt cn die arbeid wordt in
dit jaar voortgezet.
Met dankbaarheid wordt door dat bestuur melding gemaakt
van de gift aan de gemeente door den heer Iscbrce Moens ge
daan, bestaande in cene verzameling van verordeningen dier
stad van 1570 1829, afkomstig uit de nalatenschap van wijlen
mr. A. Moens van Bloois.
Begraafplaatsen.
Te Bruinissc, waar men dacht eene nieuwe begraafplaats te
zullen moeten aanleggen is de bestaande nog geschikt bevonden
tot voortdurend gebruik.
Te Domburg vleit men zich in dit jaar cene nieuwe in gebruik
te brengen.
Overigens is hiervan niels belangrijks tc vermelden.
Plaatselijke geldmiddelen.
In 25 gemeenten werd een hooger, en in 29 een verminderd
bedrag nis hoofdclijkcn omslag geheven. Alleen te Vecrc,
Vlissingen en Aardenburg wordt geen omslag gelieven.
Dc geldelijke toestand der gemeenten is over bet geheel voor
uitgaande, 95 bcgroolingcn voor bet dienstjaar 1859 zijn vóór
den aanvang van dat jaar goedgekeurd; op 16 andere werd de
beschikking verdaagd; van Hulst en Sas van Gent werden zij
eerst ontvangen na den aanvang van liet dienstjaar.
Die van Axel werd niet goedgekeurd, omdat daarop geen
artikel in uitgaaf was gebragt voor aandeel dier gemeente in de
kosten der rustende schutterij. Do gemeenteraad achtte zich
daartoe ongehouden daar de wet van 11 april 1827 alleen spreekt
van dienstdoende schutterij. Gedeputeerde staten grondden de
verpligting echter op het koninklijk besluit van 4 augustus 1839.
De door den raad ingeroepene koninklijke voorziening had
ten gevolge dat bij koninklijk besluit werd verklaard: dat gede
puteerde stalen te regt hunne goedkeuring aan deze begrooting
onthielden.
Yan vier gemeenten, tc weten: van die van's Heer Arends-
kerke, 's Heer Hendrikskinderen, Heiukenszand cn Sas van
Gent, zijn de rekeningen over 1857 eerst 1859ontvangen; gede
puteerde staten hebben dus alleen ten aanzien der rekeningen
van 112 gemeenten liet bepaalde bij de tweede zinsnede van art.
221 der gemeentewet kunnen naleven.
Het onderzoek der rekeningen heeft over het algemeen tot
weinig belangrijke opmerkingen geleid. Van de 116 rekeningen
zijn er slechts 21 tot verbetering van bijlagen of nadere toelich
ting moeten worden terug gezonden.
Invoering van nieuwe plaatselijke belastingen of daarmede
gelijkstaande regten, looucn en andere gelden, heeft plaats ge
had in 16 gemeenten, als: in de gemeente Middelburg van eene
belasting op het gemaal cn de beffing van loonen van door of
van wege de gemeente te verstrekken diensten; in de gemeenten
Aagtekerkc, Arneumiden, Axel, Breskens, Colijnsplaat, Ivats,
Kortgeen, Middelburg, Serooskerke (Walcheren) en Wisse-
kerke, de heffing van schoolgelden in de gemeente Kruiningen
de heffing van een regt voor liet gebruik van een turfmaat cn van
een ton cn van telloonin de gemeente 's Heer Arcndskerke, dc
heffing van een haven-, baken-, los- en laadgcld; in dc gemeente
Vlissingen, van een regt voor geneeskundig onderzoek en ver
pleging van publieke vrouwen, cn voor liet gebruik van de
vischmarkt; in de gemeente Vecre van ecu havengeld, en in de
gemeente Tholcn van begrafenisrcgtcn.
Wijders heeft in 23 gemeenten cene verhooging, .verminde
ring of wijziging van bestaande plaatselijke belastingen of daar
mede gelijkstaande regten plaats gehad.
Dc daartoe en tot nog eenige andere wijzigingen betrekkelijke
raadsbesluiten zijn allen door den koning goedgekeurd.
Ten aanzien der heffing van schoolgeld zijn door het depar
tement van biunenlandscho zaken onderscheidene opmerkingen
gedaan, als: de heffing van een gelijk schoolgeld voor meer
hinders uit liet zelfde huisgezin wordt geacht niet te strooken
met art. 35 b der wet op het lager onderwijs, benevens eenige
andere ondergeschikte punten.
Op dc besluiten van 33 gemeenten tot heffing van begrafenis-
regten is du koninklijke beschikking nog verdaagd, in verband
met liet westontwerp omtrent liet begraven van lijken cn de
begraafplaatsen.
1-Iet havenloodsgcld te Middelburg is overigens het eenige
regt hetwelk nog niet overeenkomstig de voorschriften der ge
meentewet is ingerigt.
Grove ontduiking van plaatselijke belasting schijnt te Bres
kens plaats gehad te hebben, daar in 1857 de plaatselijke
belasting op het gcslagt slechts zuiver f 112,84 opbragt, terwijl
uit cene officiële opgave blijkt dat door de militaire bezettin"
gebruikt zijn 8911 ponden vleesch, waarvan alleen f'178 22
belasting verschuldigd is.
Ten einde de bezwaren te voorkomen, voortspruitende uit de
weigering van gemeentebesturen om restitutie van lioofdclijken
omslag te geven, voor tijdelijk verblijf buiten dc gemeente
heeft dc minister bij later voorgedragene hesluitcntot heffiiv
gevorderd dat uitdrukkelijk wierd bepaald dat men ook voor
louter vertoeven buiten de gemeente, teruggaaf erlangt.
Gemeente eigendommen.
Omtrent deze worden gecne belangrijke bijzonderheden ver
meld.
Dc belangrijkste besluiten waren van den gemeenteraad van
Goes, tot kosteloozen afstand van een perceel gronds voor den
bouw eencr gevangenis, cn van Neuzen tot verkoop van een
korenmolen tegen een koopsom van 1' 12,ISO.
BSedische policie
Het jaar 1S5S is, wat de gezondheid der menschcn betreft,
voor dit gewest ever het algemeen niet, onder de gunstige jaren
tc rangschikken. In het verslag der provinciale commissie van
geneeskundig onderzoek cn toevoorzigt komt het volgende voor:
De gezondheidstoestand van Zeekinds inwoners gedurende
het jaar 1S5S zoude zeer gunstig te noemen geweest zijn, indien
men uitsluitend tc vermelden had deziektcn, welke bepaaldelijk
aan den bodem eigen zijn. Zelden zag men een jaar, waarin zoo
weinig koortsen (tusschenpozende en nalatende) voorkwamen.
En deze bijzonderheid verdient tc meerde aandacht, omdat liet
steeds van ervaring is na warme cn droogo zomers vele najaars-
koortscn te zien. Dit is niet slechts in dit gewest liet geval, maar
wordt ook in andere gewesten van ons vaderland opgemerkt.
De oorzaken dezer afwijking aan tc wijzen is geenszins ccue
gemakkelijke taak.
Wel is waar zou men kunnen vermoeden, dat door dc lang
durige en meer dan gewone droogc weersgesteldheid, de grond
als verhard cn daardoor het ontstaan der zoogenaamde malaria
verhinderd heeft, cn bijgevolg het liccrschen der koortsen belet
isgeworden, maar dit vermoeden wordt krachteloos, als men
bedenkt, dat oorden in Nederland die geheel of gedeeltelijk uiot
