tc Zierikzce, vroeger voor de nvondmanls- en doopsbediening
gebezigd, dewijl uit de opschriften de wil van den schenker,dat
zij steeds het eigendom der gemeente zouden moeten blijven,
ten duidelijkste blijkt.
Door het rijk werden subsidiën verleend
aan de hervormde gemeente van Ileinkenszand en's ïïcercn-
bock, ad 2,300, tot bevordering ccncr schikking ter verevening
van do schulden van de laatste aan dc eerste, en om deze te gc-
rnoet te komen in dc kosten van herstel ing van het kerkgebouw
en toren
aan dc hervormde gemeente van Sas van Gent en Philippine,
adGOO voor herstelling van den toren op de kerk tc Sas van
Gcni
aan de r. k. tc Graanw, ad/ 1000, voor een nieinv kerkge
bouw met toren in het loopende jaar is een gelijk subsidie
verleend.
Door dealgmccnc synode der nedcrlandscho hervormde kerk
is, uit het fonds voor noodlijdende kerken, verleend:
een subsidie van ƒ2375, uitmakende met de vroegere gelde
lijke hulp, ƒ9500, aan dc hervormde gemeente te Arnemuiden
tot herstelling van haar kerkgebouwomtrent het doelmatig
gebruik dezer gelden, zijn nog overwegingen aanhangig;
een subsidie van/lGOO, (in plaats van de vroeger toegezegde
hulp, ad 1350) aan dc hervormde gemeente te Oudclande, tot
het bomvcn cencr nieuwe pastorie dit werk is in uitvoering
een subsidie van 300, gevolgd in dit jaar met een subsidie
van 260, aan de hervormde gemeente van Sas van Gent en
Philippine dit werk is mede in uitvoering.
Legaten en schenkingen ten behoeve van kerken of kerkelijke
gemeenten, andere dan die welke in het vorige jaarverslag zijn
gemeld, zijn niet bekend geworden.
VII. Onderwijs, ELunsten ei
Scholen voor Ingcr
W etenschappen.
mlcrwljs.
Ilct getal leerlingen dat op dc 159 scholen van deze soort on
derwijs genoot, bedroeg op 15januarij IS54: 16400, en op 15
julij van datjaar: 13825.
Dat hetwelk, gedurende dat jaar, voor kortoren of langcrcn
tijd school gingen, bedroeg 21044.
Het getal ouderwijzers was
van clcn 1 sten rang. 3
2den 93
3dcn .47
4den 4
geen 2
Dat der ondermeesters was
van den 2dcn rang
3don
-kien
geen
61
21
G
113
Dat der kweekclingen 32.
Het getal schoolboudcrcssen was 7; dat der secondantes 8;
zoo dathet totaal van het onderwijzend personeel uitmaakt: 309.
Onder ditgetal zijn niet begrepen 1 8 huisonderwijzers (waar
van 6 tevens schoolonderwijzer) en 3 huisondcrwijzeressen.
Dc staat van het onderwijs was
zeer goed op 78 scholen
goed 63
matig 16
van 2 scholen, waarbij het onderwijs stil stond, is dit niet op te
geven,
Op 3 uitsluitend armenscholen werden op 31 december 1S54,
497 bedeelden en 135 niet bedeelde onvermogenden, tezamen
632 kinderen onderwezen.
Op 132 scholen.,, waar gemeenschappelijk met de betalende
leerlingen, tevens aan kinderen van bedeelden en niet bedeelde
onvermogenden onderwijs wordt gegeven, bedroeg op 31 dec,
1854, het getal bedeelden 1S12, cn dat der niet bedeelde onver
mogenden 3643, te zamen 5455 kinderen.
De inrigtingen van onderwijs cn opvoeding waren in 1S54,
onder het toczigt van de schoolopzieners en plaatselijke school-
commissiën wederom aan haar nuttig doel dienstbaar.
Dc onderwijzers gingen, met weinig uitzondering, voorthunne
betrekking naar bchooren tc vervullen, en paarden daaraan een
goed gedrag. Een, tegen wicn een regtcrlijk onderzoek, ter zake
van verregaand vergrijp tegen de zeden was bevolen, hetwelk
evenwel geen termen tot vervolging schijnt te hebben opgele
verd, werd door het daartoe bevoegd gemeentebestuur(op voor-
dragt der provinciale commissie van onderwijs voor den tijd van
zes weken, in zijne betrekking geschorst.
De provinciale commissie deelt mede dat vele onderwijzers
vooral op dc gehuchten, dringende behoeften aan geldelijke on
dersteuning hebben, daar hunne scholen wel bezocht worden,
maar geenszins genoegzame schoolgelden opleveren.
In het 3cle schooldistrict had eenc vermindering van school
gelden plaats, door dat vele ouders op dc schoolgelden moeten
bezuinigen en het kosteloos schooi gaan niet overal wordt of kan
worden bevorderd.
Door Zijne Majesteit werd aan twee openbare schoolonder
wijzers in het voormalig 5de district, ieder cene rijks-jaanvedde
van 50 en aan een ander cene gratificatie van gelijk bedrag
verleend.
Uit de provinciale fondsen werd 1000 voor het onderwijs
van kinderen van minvermogende niet bedeelden, en tegelijk tot
eene tegemoetkoming van 21 onderwijzers, verstrekt.
Een verschil ontstond te Ylissingen omtrent de vraag, of het
regt van benoeming des onderwijzers aan eene bijzondere school
aldaar, aan den raad of wel aan burgemeester en wethouders
behoorde. Het plaatselijk schoolreglement, hetwelk tot dit ver
schil aanleiding gaf, gewijzigd zijnde, is dc benoeming aan burge
meester en wethouders opgedragen.
3 Bewaarscholen
2 Matressenscholen
1 Herhalingsschool
2 Zondagscholen
Het bestuur van dc cvangelisck-pvotGstnntsclie bewaarschool
aldaar, wendde zich tot gedeputeerde staten ten einde de door
burgemeester cn wethouders geweigerde erkenning dier school,
als ccne bijzondere school der 1ste klasse te erlangen, en wel op
grond dat die bewaarschool aan de vereischten van zoodanige
scholen voldoet,hetgeen door burgemeester en wethouders werd
ontkend.
Ilct verzoek des bestuurs is evenwel niet in gunstige overwe
ging genomen, omdat hier niet de rede is van eene op te rigten,
maar wel van cene reeds bestaande school, die bovendien, vol
gens het bestuur zelf, tot de zoodanigen behoort wier bestaan
niet wettig kan worden geacht, ten zij tot hare oprigting, door
dc bevoegde magt de vercischte magtiging ware verleend.
Door den minister van binncnlandsclic zaken werd, namens
den koning, afgewezen een verzoek van ingezetenen van Goes
om opheffing, voor de bijzondere school der 1ste klasse aldaar,
van dc bepaling voorkomende in het plaatselijk schoolreglement.
volgens welke geenc kinderen die niet gevaccineerd zijn of de
kinderziekte niet gehad hebben, op dc scholen mogen worden
toegelaten.
Voor het onderhoud der schoollocalen met hunne meubelen
en van de onderwijzerswoningen werd in het algemeen behoor
lijk gezorgd. Vele dier gebouwen ondergingen min of meer be
langrijke herstellingen; voor onderscheidene werden van wegc
dc provincie subsidiën en rentelooze voorschotten verleend.
Scholen van bijzomlcrcs» nnrd cn slrekkSiig.
Deze bestonden uit
8 Bewaarscholen met 1023 leerlingen,
22 Matressenscholen 453
7 Herhalingsscholen 312
7 Zondagscholen 322
10 Volks-zangscholen 400
Van deze zijn uitsluitend armenscholen:
2 Bewaarscholen met 20S leerlingen
1 Matressenschool 24
5 Herhalingsscholen 209
5 Zondagscholen 260
Op die, waar gemeenschappelijk met anderen, tevens aan
kinderen van behoeftigen onderwijs wordt gegeven, werden
aangetroffen123 bedeelden cn 593 niet bedeelde behoeftigen
als op
41 bedeelden, 404 niet bedeelden,
18 17
18 li H
36 y, 56
9 Volks-zangsciiolcn 10 102
Op do bewaarscholen werd aan de kinderen, ingeschikte lo-
calcn, door bekwame onderwijzeressen eerstbeginnend onder
wijs in het aanvankelijk lezen cn in de zedekunde gegeven.
Dc onderwijzeressen op de.matressenscholen waren vrij ge
schikt. doch minder opgeleid.
Het onderwijs op dc overige scholen gaat orden tl ijk voort.
Dc provinciale commissie van onderwijs onderging, in haar
personeel, gecne verandering.
Tot schoolopziener in het 2de schooldistrict werd benoemd
jhr. mr. M. J. Schuuvbcque Boeije, cn tot honorair lid der com
missie, bij voortduring, de heer E. J. E. F. J. G. Vogelvanger.
Dc commissie onderzocht in 1854, 55 personen waarvan 7
tweemaal.
Toegelaten werden 4 als schoolhoudercsscn en 36 als school
onderwijzers; 15 werden afgewezen, waarvan 4 herhaaldelijk.
Er zijn 19 school-ondcrwijzers gezelschappen, gezamenlijk
met 200 leden, in dc provincie aanwezig. Zij bleven werkzaam
tot vermeerdering van kennis en strekken tot aankweeking van
lust en ijver. Van wege het rijk werden toelagen, tot een ge
heel bedrag van ƒ300, aan die gezelschappen toegelegd.
Dc oefenscholen voor ondermeesters en kweekclingen tc Mid
delburg, Zierikzce, Tholen en Goes, gaan voort geschikte on
derwijzers te vormen. Op die scholen werd aan 56 personen,
door hoofd-ondcrwijzers, gratis les gegeven.
Het geen van het onderwijs op dc gemeentelijke gymnasia te
Middelburg wordt gemeld, is voldoende.
Te Middelburg werd aan 31 en te Zierikzce aan 24 leerlin
gen onderwijs gegeven.
Kunsten cn wetenschappen.
Ilct Zeeuwsch genootschap voor kunsten en wetenschappen
verloor, door het afsterven van jhr. B. de Jonge, een waardig
voorzitter.
Dit genootschap telt 28 directeuren.
Het getal leden van het departement Middelburg der maat
schappij Tot nut van 't algemeen, is cenigzins verminderd. Dc
daarbij behoorendc bijzondere school der Isto klasse cn de
spaarbank verkecrcn in bloeijendon toestand.
Het departement Middelburg van de Nederlandschc maat
schappij tol nijverheid telt 55 leden.
De zeeuwsch e maatschappij tot bevordering van den tuin
bouw in Zeeland, hield op den 11 julij 1854, weder eene ten
toonstelling van bloemen, groenten cn vruchten, met uitloving
van verschillende medailles. De maatschappij is in vooruit-
gaanden toestand.
De zeèuwschc afdeeling der Nederlandschc maatschappij tot
bevordering der geneeskunst, hield in junij 1854 te Middelburg
hare algemeene vergadering.
Door deVerceniging tot bevordering van ambachten en hand
werken onder de Israëlieten te Middelburg, werden 20 jonge
lieden ondersteund.
Bij dc twee te Middelburg aanwezige natuurkundige gezel
schappen, werden de lessen in dc proefondervindelijke natuur
kunde in 1S54 voortgezet.
De overblijfselen der Nchalennia-bccldcn te Domburg zijn
in het kerkgebouw aldaar geplaatst.
Het getal leerlingen op de school tot aankweeking van heel-
meesters en vroedvrouwen tc Middelburg, (thans cene gemeen
telijke invigting) bedroeg op 1 januarij 1854:
in dc genees-, heel-vroedkundeIS
in de artsenij mengkam e10
in dc verloskunde ("vrouwelijke)6
34
Door liet overlijden en vertrek naar elders verminderde dit
getal met 7 daarentegen hebben zich bij den aanvang van den
cursus in dc maand augustus 4 doen inschrijven, zoo dat liet
getal leerlingen op het einde des jaavs was
in de genees-, heel-en verloskunde 15
in de artsenijmengkunde10
in de verloskunde (vrouwelijke) 7
£T~
Omtrent bet gegeven onderwijs wordt gunstig bcrigt; dc y ver
cn loffelijke pligtsbetrachting der lectoren worden geroemd.
Dc toestand der school wordt als bevredigend cn voor de
toekomst als bemoedigend beschouwd.
Op de industrieschool werd aan 40 leerlingen,{in liet rekenen,
de algebra, het lijnteekenen, de meetkunst cn dc werktuigkunde
onderrigt gegeven. Bij het gehouden examen gaven de leerlin
gen uitmuntende proeven hunner bedrevenheid in het lijnteeke
nen; ook worden hunne vorderingen in dc werktuigkunde zeer
geroemd.
In dc gymnastic-scholen tc Middelburg werd onderwijs gege
ven, te weten in die voor kinders van den gegoeden stand, aan
45 jongens cn 12 meisjes, en in die welke tot de openbare ar
menschool behoort, aan 26 jongens.
In die te Vlissingen aan 12 jongens.
In die te Zierikzce aan 14 jongens en 8 meisjes.
In die te Goes aan 58 jongens en 22 meisjes (te zamen 80,
waarvan 56 bedeelden.)
Aan 77 leerlingen werd aan de Tecken-akadcmie te Middel
burg onderwijs gegeven, dit geschiedde aan 97 leerlingen aan
de teekenschool te Vlissingen, en aan 42 leerlingen aan de tce-
kenschool te Zierikzce.
In 1S54 werden van wege de regering aan de voornoemde
tceken-akademie 1 groote en 2 gewone medailles, en aan dc
teekenschool te Zierikzce 2 gewone medailles geschonken.
Ook werd te Tholen, gedurende den winter, teekenschool
gehouden. Het getal leerlingen was aldaar 19.
Scholen tot het aaulecreu van het maken van kant, bestaan
tc Sluis, ten getale van 2, ook tc Aardenburg cn tc Sas van
Gent bestaat eene dergelijke inrigting.
VIII. Armwezen.
De wet van 28 junij 1854 (staatsblad no. 100) heeft de bc-
moeijingen van gedeputeerde staten, met betrekking tot bet
armwezen, niet verminderd.
De daaruit voortvloeiende aanvragen der niet zuiver kerke
lijke en bijzondere instellingen van weldadigheid, om magtiging
tot de handelingen, bij art. 16 en 17 der wet bedoeld, en tot de
bevordering van minnelijke schikking der bij aut. 70 en 72 be
doelde geschillen; de beoordeeling van de bij art. 4 cn 5 be
doelde reglementen, en van de besluiten houdende, vaststelling
van het maximum van onderstand en van die tol het vcrlccncn
van subsidiën uit de fondsen der burgerlijke gemeenten aan
instellingen van weldadigheid, zijn allen door gedeputeerde sta
ten moeten worden behandeld.
Het bedrag der op de gemeente-begroot-ingen, sedert 1 sept.
1854 goedgekeurde subsidien, is 92456,64-k
Omtrent dc werking der wet valt nog niets met zekerheid te
zeggen. Door sommige besturen is opgemerkt dat hunne resul
taten voor de toekomst niet zeer bemoedigend zijn, vermits van
de vrijheid die de wet geeft, om behoeftigen die zich buiten hun
onderstands domicilie bevinden, voor rekening van dit laatste te
ondersteunen, een al te ruim gebruik wordt gemaakt.
Gedeputeerde staten echter vermecnen dat, wanneer dc ker
kelijke armbesturen meer dan tot dusver het geval schijnt te zijn,
mogten in alles medewerken om het hoofdbeginsel der wet, na
melijk de verzorging der armen door dc kerkelijke en bijzon
dere instellingen van weldadigheid, in toepassing te brengen, de
werking der wet in de.gevolgen gunstig zou kunnen zijn. Te
Colijnsplaat voorziet het kerkelijke armbestuur, zonder eenige
ondersteuning van de burgerlijke gemeente, in de geheele arm
verzorging. Sedert 1849 geschiedde dit daar grootendeels door
het burgerlijk armbestuur, hetwelk daartoe een subsidie van
1500 behoefde. Dit subsidie is thans tot op 400 afgedaald.
De toestand van het armwezen is, overliet algemeen, achter
uitgaande. De kwijnende toestand van handel cn nijverheid, de
weinige werkzaamheden in verhouding tot dc toenemende be
volking, de hooge jwijzen der eerste levensbehoeften en de laat
ste strenge winter, worden als zoo vele oorzaken daarvan aan
gegeven.
Voor ieder der onderscheiden soorten van instellingen van
weldadigheid, zijn tot uitvoering van art. 10 der wet door den
minister van binuenlandsche zaken, de vereischte voorschriften
gegeven, voor ele opgaven die door die instellingen voor het bij
art.l95der gi onclwet bedoelde verslag, moeten worden geleverd.
De veroenvoudiging die in die opgaven is gebragt, maakt eene
vergelijking van de uitkomsten van 1844 met die van het vorig
jaar niet mogelijk. Hierbij komt dat van een zeker getal instel
lingen die zich vroeger aan alle mededeclingcn onttrokken, thans
opgaven zijn ontvangen.
Slechts van een armbestuur, de diaconie der chistclijke afge
scheiden gemeente tc St.-Philipsland, zijn in ditjaardenoodige
opgaven niet ontvangen. Aan het gemeentebestuur zijn voor
schriften gegeven, hoedanig ten deze te handelen.
Dc besturen eener instelling ter werkverschaffing en van een
genootschap tot het verleeuen van onderstand aan behoeftige
kraamvrouwen, gaven te kennen, dat die inrigtingen niet waren
instellingen van weldadigheid. De minister was, wat het laatste
betreft, van een tegenovergesteld gevoelen. Omtrent dc eerste
is nog gcene eindbeslissing genomen.
