f 1364 aan do hervormde gemeente te Sas van Gent,
tot herstelling van het kerkgebouw.
Gedeputeerde staten herhalen hunne vroeger geuite meening,
dat de bezoldiging der predikanten ten platten lande op
vele plaatsen te gering en ceno verbetering daarin weu-
schelijk is.
De bcmaaktc legaten voor godsdienstige doeleinden wa
ren de volgende:
door wijlen mr. H. J. baron van Doorn van "Wcstkapcllc
aan de hervormde gemeente van Wcstkapcllc 1000
vrij geld;
door wijlen P. van Waterschootaan de roomseh-katholijkc
gemeente tc Groenendijk (Hontcnissc)een crfpachtsregt
vuil 32,90 's jaars
door wijlen J. Domburg en zijne echtgenoot H. J. Taverne
ieder 200 aan de rooinsch-katliolijkc gemeente tc
Vlissingen en
door wijlen W. Iloebcns 4000 aan dc roomsch-katholijkcn
tc Graauw.
Kerkvoogden en notabelen in overleg met den kcrkcraad
der hervormde gemeente tc Vlissingen hebben een fonds op-
gerigt tot daarstelling van een tweede kerkgebouw.
Xiager Onderwijs.
liet getal scholen voor het lager onderwijs, was als volgt:
openbare141
bijzondere der le klasse 1
2e ..17
Te zamen. 159
liet getal leerlingen die gedurende het jaar 1853 voor
kortoren of langoren tijd school gingen was 20885 waar
onder 3921 die gratis onderrigt genoten,
liet getal onderwijzers was als volgt
van den lstcn rang3
-den 90
3dcn 49
i, 4 den 5
geen rang bezittende2
Tc zamen149
Dat der ondermeesters bedroeg
van den lstcn rang
2dcn 26
3den 60
iï 4dcn 28
geen rang bezittende
Te zamen114
kwcckclingcn42
onderwijzeressen7
secondantes17
Tc zamen66
Totaal van het onderwij
zers personeel329
behalve 18 huis-ouderwijzers en 3 huis-ondcrwijzcresscn.
Staat van het onderwijs:
op 71 scholen zeer goed
68 goed
'9 matig
1 scliool slecht.
Sedert 1852 werden opgerigt1. ccnc openbare school
voor kinderen van minvermogenden niet bedeeldente
Axelzij is echter in dit jaarten gevolge van het over
lijden des onderwijzers, weder opgeheven; dc kinderen zijn
op de openbare burgerschool overgebragt2. cene Israë
litische school te Zierikzcc; zij bestond reeds sedert eenigen
tijd voor godsdienstig onderrigtthans wordt daarop mede
maatschappelijk onderwijs gegeven; 3. cene bijzondere
school der 2de klasse, voor meisjes, te Hulst; en 4. ccnc
dergelijke school voor de franschc taal te Wcstdorpe; de
laatste voldoet niet geheel aan dc verwachting en zal waar
schijnlijk worden opgeheven.
Het getal leerlingen die in 1853 voor kortoren of lango
ren tijd dc scholen bezochten bedroeg voor de openbare
scholen 928 minder, op dc bijzondere scholen der 1ste
klasse 14 minder cn op die der 2de klasse 167 meer dan
in 1852. Men meent het minder getal leerlingen te moeten
toeschrijven aan den buitengewoon natten winter van 1852
op 1853 cn den daardoor veroorzaakten slechten toestand
der wegen, waardoor het schoolgaan van vele kinderen ten
plattenlandc werd verhinderd alsmede van de duurte der
levensbehoeften.
De bijzondere school tc Goes, waarvoor reeds vroeger
magtiging is verleend, is geopend. Dc bouw van liet lokaal
voor ccnc zoodanige school tc 's Ilecrenhoek wordt met
kracht voortgezet. Dc bijzondere school tc Sluis is door
gebrek aan fondsen niet tot stand kunnen komen. In
plaats daarvan werd ecne matrossen-school daargestckl, ver
bonden aan dc school van het roomsch-katholijk armbe
stuur, tot het aanlccrcn van het maken van kant enz.
Een persoon, die zonder acte van toelating schoolonder
wijs gaf is bij rcgtcrlijk gewijsde verwezen tot ccnc boete
van f 50, of bij onvermogen tot 2 dagen gevangenis.
Aangaande dc kunde, den ijver cn het gedrag van de
onderwijzers wordtslechts enkelen uitgezonderdgunstige
getuigenis afgelegd.
De onderwijzer aan cene openbare school iswegens
misbruik van sterken drankvoor 6 weken in zijnen post
geschorst geworden, volgens art. 11 van het huishoudelijk
schoolreglement voor Zeeland van 22 september 1806.
Tegen een anderen openharen onderwijzers, die van ver
regaand vergrijp tegen de zeden is beticht, is een rcgtcrlijk
onderzoek ingesteld.
De schoollokalen met hunne meubelen cn de onderwijzers
woningen worden in het algemeen wel onderhouden. Het
mcerendeel bevindt zich in goeden staat en voldoet aan de
behoefte.
De voorziening die hier cn daar wordt vcrcischt kan
door gebrek aan fondsen niet zoo spoedig als wcnsehclijk
ware, worden bewerkstelligd.
Des niettemin werd de bouw van nieuwe schoollokalen
te Kamperland (Wissckcrke) cn te Kerkwerve voltooid, ter
wijl het schoollokaal cn de onderwijzers-woning tc Hoofd
plaat cene herstelling en verbetering ondergingen. Hiervoor
werd zoo door liet rijk als door de provincie geldelijke
hulp verleend.
Te Domburg werd een gebouw tot schoollokaal ingerigt
en tevens voorzien in ccnc onderwijzers-woning. Door dc
provincie werd hiervoor een subsidie van 300 cn een
renteloos voorschot van 700 verstrekt.
Te Goes werd een lokaal geheel voor gemeente-rekening
ingerigt voor cene school voor minvermogendende scholen
te Reucsse cn te Aardenburg ondergingen eenc verbetering.
De school en de onderwijzers-woning te Nieuwvliot zullen
eerlang worden vernieuwd.
Scholen van bij zonderen aard en strekking,
In 1853 hestonden in dit gewest:
7 herhaling-scholen met 362 leerlingen (213 mannelijke
cn 149 vrouwelijke);
7 zondag-scholen, met 288 leerlingen (165 mannelijke
en 123 vrouwelijke);
10 volks-zangscholenmet 445 leerlingen (237 jongens
en 208 meisjes)
6 wel ingerigtc bewaarscholen, met 787 kinderen (387
jongens cn 400 meisjes)cn
25 matresscnscliolcn, met 656 leerlingen (239 jongens cn
417 meisjes).
Provinciale Commissie van Onderwijs.
In plaats van wijlen den lieer C. Vis werd tot voorzitter
der commissie beuoemd dc heer mr. W. C. M. de Jonge
van Ellemcet.
Door de commissie werden in 1S53 verleend:
4 actcn van toelating als schoolonderwijzer van den 2den rang.
ij 5» n 3dcn
15 li ii ii o 4don
1 v ii li ii v in dc franschcn
engclsche cn hoogduitsclic talenalsmede in dc wis- cn na
tuurkunde;
1 aetc van toelating als schoolonderwijzer in dc franschc
cn cnglsechc talen
2 actcn nis schoolonderwijzers in de franschc taal
8 sehoolhoudcresscn
2 candidate» werden zijnde onderwijzers van den 3dcn
rang, wegens hunne niet genoegzame ervaringafgewezen
namelijk een voor den 2den rang cu een voor de franschc
taaldit was mede het geval met cene dor voormelde sehool
houdcresscn, voor zoo veel do engclsche taal betreft.
Schoolonderwijzers Gezelschappen.
Het getal bedroeg 19, met 204 leden. l)c oefenscholen
voor ondermeesters en kwcckclingcn tc Middelburg, Zierikzcc,
Goes cn Tliolen, telden 55 leden. Deze gezelschappen en
scholen beantwoorden voortdurend aan hun doel.
Latijnsche Scholen en Gymnasia.
Te Middelburg cn tc Zierikzcc bestaan gemeentelijke gym
nasia die in laatstgemeldc plaats is in 1853 door het
hooger bestuur onder dc erkende gymnasia opgenomen.
Op 15 januarij jl. beliep het getal leerlingen tc Middel
burg 27 en tc Zierikzcc 21.
De staat van onderwijs is op heiden gunstig.
Kunsten en Wetenschappen.
Het Zccuwsch genootschap der wetenschappen bestond
op 31 december 1858 uit 30 directeuren en 102 leden.
Zijn kabinet van munten erlangde in dc laatste jaren
ccnc aanzienlijke uitbreidingdoor liet aanwinnen van vele
hoogst zeldzame cn zeer belangrijke tc Domburg gevonden
.munten cn penningen. Zijne bibliotheek werd door vele
geschenken waaronder van hoogen prijs verrijkt.
Het departement Middelburg van de maatschappij Tot
nut van 't algemeen telde op liet einde des voorgaande»
jaars 139 gewone leden, waaronder 15 donatrices cn 6 ho
noraire leden. De school voor dit departement is in bloei-
jenden toestand. Zijne spaarbank telde 916 deelnemers.
Van zijne bibliotheek werd in 1853 door ongeveer t200
personen gebruik gemaakt.
Van dc overige in deze provincie aanwezige departe
menten van voornoemde maatschappij is niets bijzonders
bekend ncworden.
Het Middelburgsch departement van dc Nedcrlandschc
maatschappij tot bevordering der Nijverheidmet 53 leden,
betoont voortdurend veel ijver in het bevorderen van alles wat
met zijnen werkkring in verhand staat. Door hetzelve is eenc
sub-commissic benoemd voor dc wereld-tentoonstelling die
in 1855 tc Parijs zal plaats hebben. Het bestuur is voor
nemens om, door ccnc provincialo tentoonstelling, aan dc
handwerkslieden ccncn prikkel tot aanmoediging te verschaffen.
Van het departement Goes dier maatschappij zijn geene
bijzonderheden aangctcckcnd.
Ilct bestuur der maatschappij tot bevordering van Land
bouw en veeteelt in Zeeland onderging een groot verlies,
door het afsterven van haren voorzitter, den lieer C. Vis;
hij werd in die hoedanigheid vervangen door den lieer mr.
C. van der Lek de Clercq tc Zierikzcc.
Dc maatschappij ging voort, volgens nieuwe statuten,
pogingen aan to wenden tot bereiking van haar doel.
Hare algemeene vergadering werd in 'dc maand junij te
Hulst gehouden tevens met eenc tentoonstelling van paar
den groot cn klein vee cn werktuigen voor den landbouw.
Zij telt ongeveer 1100 leden.
Dc vcrccniging tot bevordering van den Tuinbouw in
Zeeland bestaat uit nagenoeg 200 leden. Zij hield in julij
1853 te Middelburg eene tentoonstelling van bloemen, groen
ten en vruchten en loofde daarbij cenigc medailles uit.
Tc Middelburg bestaan twee Natuurkundige gezelschap
penhet eene voor mannen, het andere voor vrouwen.
Het eerste telde 55 leden. Dc voorlezingeu werden in
beide geregeld gehouden.
Te Hulst bevindt zich ccnc vcrccniging tot onderlinge
oefening in Natuur-, meet- cn stelkunde, met 7 leden.
Tc Middelburg kwam in 1853 ccnc Mannen-zangvcrccni-
ging tot stand. Daarvan, even min nis van dc andere tc
dier plaatse bestaande muzijkgezelsehappen is iets bijzon
ders bekend.
Tc Zierikzce werd ecne afdeeling der maatschappij van
Toonkunst opgerigt, zij telt 40 gewone leden en 1 honorair
lid. De beide aan die afdeeling verbonden zangrcrccnigin-
gen tellen 42 en 28 leden.
Te Goes bestaat cene blocijendc Zangvcrccniging en tc
Hulst een Muzijkgezelschap.
Door dc bcmoeijing der vcrccniging voor Zccuwschc
muzijkfccsten had in junij 1853 een zoodanig feest tc Mid
delburg plaats, hetwelk twee dagen duurde, en door velen
ook van elders, werd bijgewoond.
De vcrccniging van Genees- en heelkundigen, uitmakende
de afdeeling Zeeland van dc Nederlandsehe maatschappij
tot bevordering der geneeskunst, blijft aan hare bestemming
beantwoorden. Van de verschillende vaste commissien, uit
haar midden benoemd, worden die voor de revaccinatic, die
voor dc verbetering van den bakerstand cn die voor het
Middelburgsch ziekenfonds in het bijzonder vermeld. Onder
scheidene leden leverden bijdragen en medcdcclingen die van
hunne werkzaamheden gunstig getuigden. Dc boekerij der
vereeniging erlangde, vooral door geschenken, eenc belang
rijke uitbreiding. Het getal der leden klom tot 77.
Dc school tot aankweeking van heelmeesters en vroed
vrouwenvroeger eenc provinciale instelling, kwam in 1853
onder beheer van liet bestuur dier gemeente.
Aan den professor en de lectoren aan die school mits
gaders aan dc leden der commissie van bestuur over dezelve,
werd eervol ontslag verleend.
Dc school met den aanvang dezes jaars als plaatselijke
instelling geopend, telde alstocn in de genees-, heel- en
verloskunde 17 cn in de artsenijmengkunde 10, te zamen
27 leerlingenbenevens 6 vrouwelijke leerlingen in dc
verloskunde.
Voor ieder der 5 vakken van onderwijs, dc anatomie,
dc therapie, de chirurgie, dc obstetric cn de chemie, werd
door het gemeentebestuur een lector benoemd.
De vereening tot bevordering van ambachten onder dc
Israëlieten te Middelburg stichtte veel nuts in weerwil der
vele bezwaren waarmede zij tc worstelen had.
Dc industrie-school aldaar werd door 54 leerlingen ge
trouw bezocht. Ilct gedrag der leerlingen was uitmunten d
cn dc ijver van den onderwijzer lofwaardig.
Bij die school wordt cene uitbreiding en cene meer prac-
tischc rigting van het ouderwijs levendig gevoeld.
De gymnasticschool tc Middelburgvoor kinderen van
den gegoeden stand, telde 60 leerlingen, waaronder 15
meisjes; bij dc andere school aldaar werden 31 jongens
van de minvermogende klasse onderwezen.
Aan do gymnasticschool tc Goes bedroeg het getal leer
lingen ongeveer 100; het getal leerlingen aan die tc Zierikzcc
is niet bekend.
Aan de tcokcn-nkadcmic tc Middelburg genoten 102 leer
lingen waarvan 44 gratis onderwijs.
Aan de tcckcnschool tc Vlissingen werd aan 33 leerlingen
tegen dc volle contributie, aan 12 tegen de halve contributie
cn aan 31 gratis onderwijs gegeven.
Ilct getal leerlingen aan de teekensebool tc Zierikzce
bedroeg 50, van welke 5 dc volle cn 21 de halve contri
butie betaalden cn 24 gratis werden onderwezen.
De tcckcnschool tc Goes werd opgeheven, omdat zij geacht
werd niot aan hare bestemming te voldoen.
Bij do teekensebool tc Tliolen werd gedurende dc laatste
wintermaanden aan 15 leerlingen onderwijs gegeven.
Armwezen.
In 1853 bestonden in dit gewest 435 instellingen, strek
kende ten behoeve of tot het verzorgen van armen39
daarvan ontrokken zich liet aan geven van gevraagde in
lichtingen.
Het getal personen hetwelk in 1853 onderstand genoot
was als volgt:
bij dc 208 besturen voor do huiszittende armen 21,149
5 genootschappen voor schamele 1,532
het genootschap tot ondersteuning van behoeftige
kraamvrouwen80
in de 10 godshuizen737
5 gast- of ziekenhuizen301
bij de 6 armenscholen, uitsluitend bestemd voor be
hoeftige kinderen1,917
120 scholen waarin, gemeenschappelijk met
anderenkinderen van behoeftigen worden
onderwezen4,284
5 bijzondere wecsscholcn307
5 zondagscholen250
5 kleine kinder- of bewaarscholen771
3 wcrkscholcn80
4 instellingen tot werkverschaffing aan be
hoeftige met daartoe ingcrigte werkplaatsen
van liefdadigheid
5 instellingen tot werkverschaffing van bc-
hoeftigennop andere wijze dan in daartoe
ingcrigte werkplaatsen*38
te zamen. 31,961
Wordt verrolyd).
TER DRUKKERIJ VAN DE GEBROEDERS ABRAHAMS UITGEVERS VAN DE MIDDELBURGSCIIE COURANT.
