Koninklijke Nederlandsche Loterij.
ZEETIJDING EN.
ADTERTENTI EN.
STOOMJAGTEN,
MiddelburgDordrecht
Kotter dam
Sloonijagt de Stad Gorinchcm
G orinchemDordrecht
Middelburg
TER DRUKKERIJ VAN DE GEBROEDERS ABRAHAMS.
nisseP. J. Lemsen, in plaats van 7. F. Lansenoverleden.
van dé polders Beoosten en Bewesten BlijA. J. Ongkena
in plaats van D. Buyzex eervol ontslagen tot gezworens van
de nagemelde polders in de provincie Zeelandals van den
polder Westerenban in Schouwen, J. A. Bolle in plaats van
L. Bolleoverleden; van den ouden KraaijertpolderP. P.
van Stee, in plaats van .7. de Visser, overleden; van den
Clarapolder, K. J. de Milliano, in plaats van P. J. de Mil-
lianooverleden van den Koudenpolder .7. C. Steenkamp
en van den Flooswijkpolder.7. van tHof.
In no. 39 van den Komt- en Letterbode leest men het
volgende:
Sedert eenigen tijd heeft men op de Maas eenen veel
vroegeren vloed waargenomendan volgens de watergetijre-
kening plaats moest hebben, zoodat het op den Droógen
vóór de Maas, reeds 2 uren vroeger hoog water is. Van dit
buitengewoon verschijnselte meer opmerkelijk bij den thans
heerschenden Oostewinden voor de scheepvaartbij het
aandoen en binnenloopen der Maas, hoogst belangrijk, wordt
eenige verklaring van deskundigen verlangd."
Op den spoorwegdie van Aken tot de Belgische gren
zen is aangelegdheeft men eene electrische telegraaf ge
kaatst, om de seinen, tusschen de stations-plaats te Aken en
den tunnel, in de nabijheid dier stad, voort te brengen. De
vier geleidraden vormen eene dubbele keten, door middel
waarvan eene reeks van vragen en antwoorden tusschen de
beide plaatsen kan gedaan en gegeven worden. Bij den aan
vang van het sein wordt een wekker aan de beide eindpun
ten in werking gebragt, waartoe de electrische stroom wordt
gebezigdom een stuk ijzer magnetisch te makendat door
het aantrekken en opligten van den klinkhaak het mechanis-
mus der wekker-klok in beweging zet. Nadat de wachter
door dit sein opmerkzaam is gemaaktvolgt het eigenlijk
signaaldat door de beweging van een wijzer op eene met
zes letters voorziene wijzerplaat gegeven wordt. De mede-
deeling geschiedt met eene verbazende en schier oogenblik-
kelijke snelheid."
Toets der Bedenkingen geopperd in de Bfd-
delburgsclic Courant van Donderdag SI
September 1843 JVo. 113, tegen het
berlgt fn diezelfde Courant van
13 September 1843 Ho. lOO
betrekkelijk liet in 1343 in
de Oude Arne gezonken
Schip DE GABRIEL.
De schrijver dier bedenkingen begint met toe te geven dat
er nabij de hofstede den Kleinen Doel voor langen tijd een
Scheepje gezonken is: doch laat ons al dadelijk in het on
zekere waarom hij aan het wrak van een schipdat bij op
meting langer dan 70 voeten over steven gevonden is, den
naam van scheepje geeft.
Hij zegt: „dat scheepje kan de in 1545 gezonken Ga-
btiel niet zijn: het wordt niet gevonden in de bedding Atv
Oude Arne maar wel in eenen poel, welke buiten den
oostelijken dijk derzelve ligt, nabij de plaats waar deze
dijk in vroegere jaren moet geweest zijn en is doorgebroken."
Pat er daar ter plaatse eene doorbraak is geweest, en dat
de poel gedeeltelijk een overblijfsel daarvan is, was bekend.
Wij voegen er nog bijdat dit in den geduchten watervloed
van den jare 1532 heeft plaats gehad.
Doch dit neemt niet weg dat de poel de bedding der Oude
Arne en een stuk van haren (voonnaligen) oostelijken dijk
beslaat. Dit blijkt uit de oudste transportbrieven en kaarten
van het gemelde hof, waar ook dat perceel als liggende in
de kom der Arne wordt vermeld. En wanneer men zich
plaatst op den afsluit- of dwarsdijk der (daar ter plaatse nog
zoo kennelijke) Arneontwaart men allerduidelijkst dat de
poel juist in de verlenging van dat kanaal gelegen is.
Om verder te betoogen, dat het gemelde scheepje de Ga-
briel niet zijn kanlegt de schrijver de woorden van het
extract: dat de Gabriël omtrent de nieuwe haven mu der
stede oostwaarts in het kanaal, van Arnemuiden was om
gevallen" aldus uit: dat daarmede de nieuwe haven van der
stede Arnemuiden zonde bedoeld worden.
En hoe bewijst hij dit? - hij zegt: Wanneer men nu de
kaart van oud Arnemuidenin de Cronijk van Zeeland uit
gegeven door Smallegangé, vergelijkt niet het medegedeelde
in de Middelburgsche'Courant, zal men aldaar, aan de oost
zijde van Oud Arnemuiden de bewuste haven kunnen opmer
ken tnsschen twee paalhoofden."
Dit wil dan zeggen: die nieuwe haven van Arnemuiden
welke de kennisgever Jan de Moy in 1545 bedoelde, vindt
men op de kaart van Oud Arnemuiden, 't welk men reeds
in 1438 is begonnen af te breken 1
Immers wat is het geval? Oud-Arnemuiden lag aan de
westzijde der Arnedoch toen het door grondbraken telkens
afnam, begon men het naar de meer veilige oostzijde dier
zelfde Arne onder Nieuwerkerke te verplaatsen, waar het nu
nog ligt.
Hiermede maakte men een begin in 1438 en vervolgde dit
sloopingswerk naar mate de nood daartoe dwong. Oud Ar
nemuiden was dus in 1545 zoo goed als afgebroken.
Maar bedoelde Jan de Moy welligt eene nieuwe haven van
nieuw Arnemuiden Evenmin want juist om eene nieuwe
haven van Arnemuiden vóór te komen had Middelburg in
1493 het dorp of ambacht nieuw Arnemuiden, met den ge-
heelen Oosthoek waarop het lag gekocht van Philips van
BourgondieHeer van Veere die het voornemen had opge
vat om eene haven van Arnemuiden naar Veere te graven.
Middelburg wilde zich zijnen eenigen uitweg naar zee on
verdeeld en onbelemmerd verzekeren en beschouwde het
daarom als een levensbeginsel om Arnemuiden geheel en al
klein te honden. Daaruit ontstonden zware processen, die
eerst in 1531 door Keizer Karei, en wel ten voordeele van
Middelburg beslist werden. Zoo bleef dan tot. in .1535 toe
At Arne, of het kanaal van Arnemuiden, of de haven van
Arnemuidenwant deze drie benamingen zijn volstrekt eens-
luidendde eenige gemeenschap van Middelburg met zee en
de eenige haven van Arnemuiden. Doch er is nog meer.
Nieuw Arnemuiden is eerst in 1574 door Prins Willem I tot
eene stad verheven en aan het regtsgebied van Middelburg
onttrokken! Hoe zou nu Jan de Moy in 1545 tegen de re
geerders van Middelburg, de onbepaalde heeren van het dorp
Arnemuiden, van eene stad of stede Arnemuiden hebben kun
nen of durven spreken Men zie over dit geheele onder
werp Boxhorn Kr. v. Zeeland Iste dl. bl. 261 en volg.
Smallegange bl. 597 maar vooral 's Gravezande Tweede
Eeuwged. der Middelburgsche Vrijheid bl. 449 en volg.
(het grondigste wat er over geschreven is) en vergelijke
daarmede het fraaije en leerzame werkje van den heer ab
Utrecht DresselhuisWandelingen door het Eiland Walche
ren (Midd. bij de Gebr. Abrahams 1842) bl. 10 en volg.
Verder ontleent de schrijver nog een grond voor zijne stel
ling daaruitdat de Staten van Walcheren hebben geordon
neerd om met rijs en steen een hoofd te makenstrekkende
van het land tot aan het schip. Hij geeft redenen op waarom
hij het onwaarschijnlijk houdt dat de Staten dit zouden ge
daan hebben zoo het schip in de Arne gelegen hadDoch
wij vinden in diezelfde vjoorden juist een hoogst opmerkelijk
bewijs voor onze stelling: want de kennelijke overblijfsels
van dezen rijsdam zijn reeds dadelijk bij den aanvang van
het gravenom het wrak genaakbaar te maken teruggevon
den. Adres aan den opziener bij het werk.
Ten slotte" zegt de schrijver r voegen wij hierbij dat
de eerste haven van Middelburg is gestopt in 1535. Hoe
kan dan tien jaren later de Gabriel er binnen gekomen
zijn?"
Wij erkennen gaarne het gewigt van deze bedenking. Toch
moeten wij in het midden brengen dat de Arne wel in 1535
gestopt is (en wel aan beide zijden zoowel bjj den molen
bij Arnemuiden als bij de stad Middelburg,) maar dat dezelve
hoogstwaarschijnlijk in 1543 weder voor een tijd is geopend.
Immers de nieuwe haven liep in 1535 slechts tot aan de stad.
De Rouaansche-de Bier- en de Londonsche Kade zijn
eerst na 1540 daargesteld. (Zie 's Gravezande t. a. pl.) Bij
het graven van dit werk zalzoo wij meenen de nieuwe
haven tijdelijk buiten gebruik of gestopt geworden en daar
entegen de oude Arne als noodhaven weder voor een tijd ge
opend zijn. Althans men vindt daarvan sporen in de «an-
teekeningen uit dezer stads rekeningenbijv. uit die van
1543 Betaald Jan kVillcmsz over dat hy aengenomen
heeft 't Vingerlinck in die oude haven weg te doenc dat in
die Inundatie van den tweeden hoogvloet Ao. 1532 ge-
maeckt was en wederom den Dyk te leggen op zyne oude
plaetse en te brengen den Dyk voersegd in zyne oude
rechte." Waartoe dit, zoo het niet vooreen, al ware het
voorbijgaand, gebruik noodig was? Meer andere bijzonder
heden zouden hieromtrent bijeen te zamelen zijn, doch wij
achten het best deswegens nu nog geene iangwijlige mede-
deelingen te doenen liever af te wachten wat de voortgang
der ontgraving daaromtrent van zelve aan den dag brengen zal.
Wanneer men na deze ophelderingen het extract onbevoor
oordeeld naleestzal men overtuigd worden dat Jan de Moy
in 1545, van geene andere nieuwe haven heeft kunnen spre
kendan van de Middelburgsche, die slechts tien jaren vroe
ger geopend wasen dus dien naam met regt droegen dat
het Canael van Arnemuden waarin hij berigtte dat het schip
omgevallen wasgeen ander kan zijn dan de Arne in welks
bedding thans een schip ontgraven wordt.
W.
fjeden overleed, tot mijne bittere doofheid, mijne waar
de Echtgenoot, EMANUEL JOSEPH SUSAN,- Oefenaar in
de Godgeleerdheid en Godsdienst-onderwijzer bij het Neder-
landsch Israëlitische Instituut alhierin den ouderdom van
ruim 68 jaren.
Middelburg R. TOFF.
den 22 September 1843. Wed. E. J. Susan.
Eenige kennisgeving.
J-Jeden mogen werd mijna een langdurig lijden in den
ouderdom van circa 51 jaren, mijn geliefde Echtgenoot,
L. G. HACCOU, door den dood ontrukt, tot bittere smart
van mijmijne drie nog jonge Kinderen verdere Familie en
Betrekkingen.
Strekkende deze tot algemeene kennisgeving.
Middelburg II. J. GERNLER.
den 23 September 1843. Wed. L. G. Haccou.
Middelburg, den 24 September 1843.
JJeden overleedtot mijne diepe droefheid mijne Moe
der, Mejufvrouw ELISABETH ACKERLIN Weduwe van
den Heer PHILIP JACOB METZGER in den ouderdom
van ruim 62 jaren.
CATHARINA ELISABETH METZGER.
j/\an het Kantoor van den gekwalificeerden Collecteur te
Middelburgzijn te bekomen HEELE en GEDEELTEN
van LOTENin Koopvoor de Vierde en laatste IVeek der
Vijfde Klasse van de 190ste Loterijwaarvan de trekking
begint Maandag den 25 September 1843, ad f 75 't Lot,
Half ƒ37,50, Vijfde ƒ15, Tiende ƒ7,50 en Twintigste
3,75-
Bij denzelven wordt Generaal CONTRABOEK gehouden.
C. HEERÜLDTin de I.'Gortstraat I. 335beveelt zich
in elks gunst, tot het geven van onderwijs in het TEEKENEN.
Qedurende deze week in lossing de Engelsche Brik Ten
derden, Kapitein G. Nesbith met bestbrandende Newcastel-
sche SCHAAL- en grove M'AATKOLENvoor bijzondere
rekening van .7.77. SistermansJ. Oost Lievense en Beheydt Ce.
Ligt in lossing voor rekening van de Wed. .7. B. IVi-
baut en Zoon van heden tot Zaturdag den 30 dezer de
Brik Utility, Kapt. R. Addissonvan Sunderland met best
brandende grove SCHAAL-HAARD- en KAGCHEL-
KOLEN.
\7oor rekening van den ondergeteekende legt in lossing
tot den 4 October aanstaande het Engelsche Brikschip Ri-
chard, Kapitein FV. Cookmet eene Lading puike en grove
Sunderlandsche SCHAAL- en MEETKOLEN, voor eenen
civilen prijs, en met partij tot verminderde prijzen.
Vlissingen, 26 Sept. 1843. C. DOMMISSE.
J[este nieuwe Bergsche WINTER-ANSJOVISen is mede
gesorteerd van best SCHOEN- en BORSTELWERK, tot de
minste prijzen, bij IV. de Keyzerlange Giststraat.
VLISSINGEN den 25 september. Voor Antwerpen be
stemd zijn alhier ter reede gekomen: d' HarmonieJ. C. F.
Warnke, van Riga, met hout; ProvidentiaF. Dillwitz
met lijnzaad; HoziannaJ. Koster, en d ElsinaH. H.
Lucht, beide met stukgoederen, alle drie van Petersburg;
the Hopt, J. Isbellvan Fovvey, met porcelein-narde.
Ook zijn nog ter reede gekomen: the TiberL. Snow
van Richmond met tabak; die Fiche, J. Luyks van Pe
tersburg, met hennepzaad, en de VriendschapE. E. Dik,
van Riga, met lijnzaad, alle drie voor Gent; de vier Ge
broeders, D. Uffen met stokvisch, van Bergen naar Brus
sel; Richard, W. Cook, van Sunderland voor deze stad,
met steenkolen.
Van Antwerpen zijn de Schelde afgekomen en van onze
reede naar zee gezeildBertiardusH. HubersJulie SS
Marie J. C. Bartels, en Fredcrika, H. Nieman alle drie
naar de Oostzee, met ballast.
VERE den 25 september. Alhier zijn ter reede gekomen
de brik Tenderden G. Nesbith, van Newcastle en de kof
de OndernemingK. de Kok, van Seahambeide met kolen,
naar Middelburg.
LES MYSTÈRES DE PARIS
par Eugène Sue, termmés et complets en i5jolfsvol.vien-
nent d'arriver chez F. CANONGETTF a Amsterdam oii
Ton peut encore les recevoir au prix extraordinaire de ƒ4,50
ie prix en sera tris-incessamment porté a f 5,50.
NB. Une tris-belle édition, avec jolies gravures, est sous
presse, pour paraitre compléte en Octobreau prix de f 7,50,
elle sera fournie en échange des 15 vol. d f 4,5-0-, s'ils ne
som pas trop fatiguès. commandes francoi.
LUCRÈCE, parPoNSARD, 15 c. LE CÖNGRES DE
VIENNE 5 vol. 1,50. Nouv. Bibl. de ROMANS, A
25 c. Ie vol. Trésor Historique ct Littéraire.
2^=» Un Agent de la Maison F. Canongette est en ce mo
ment d Middelbourg. Les commissions qui lui seront remises
seront expédiées franco.
LJeden verloste zeer voorspoedig van een' ZOONA.
KlaverEchtgenoot van
Middelburg J. van PUFFELEN.
den 23 September 1843. Koorkerkhof.
Algemeene en bijzondere kennisgeving.
{-[eden overleed na een langdurig en smartelijk lijden
tot bittere droefheid van mij en mijnen Zoon mijne waarde
Echtgenoot, LENA HARTENSVELD in den ouderdom
van ruim 58 jaren, na eene Echtverbindtenis van bijna 33
jaren.
Middelburg JOZIAS MOENS.
den 22 September 1843.
Vrienden en Begunstigers, zoo binnen als buiten deze
Stad, gelieve deze algemeene ook als bijzondere kennisgeving
aan te nemen.
varende in het Beurtvecr tnsschen de Steden
en op alle daar insteken gelegen Plaatsen*
September 1843.
Van Middelburg
'Dingsdag 26,'smorg. 5-Uir.
*Woensd. 27, 64
*Donderd. 28, 7
Vrijdag 29, 3b
Zaturdag 30,
5t
V a. n Rot t er dan
Dingsdag 26,'smorg. 54-ur.
Woensd. 27, 6
Donderd. 28 6
Vrijdag 29,, 8
Zaturdag 30, 8
]NB. De AANWIJZING der dagen en uren van afvaart dezer
Stoomjagten, voor de maanden September en October
is ook te bekomen bij de Gebr. Abrahams, a 5 cents.
Varende tnsschen
en op alle daar tnsschen gelegen Plaatsen.
September 1843.
van Gorinclipm I rat/ Middelburg;
Dingsdag 26,'smorg. 5 ur. j Woensdag 27,'smorg. 7
Donderdag 2864— Vrijdag 29, 4
Zaturdag 30, 81I
nr.
