[O.
W^ zij'
'ïfelen a
§^m 'sl
Te Middelburg, ter Drukkerij van de Gebrqeoers A li R. A H A M S.
tan eenige aiiclete ilemeredorpen of desfa's; docb déïelve hebben ^Mn ver-i paardedop deze {<aats omkwatBen, - -
laten worden Bit hoofde der tijgers, die het vee wegnamen, eqï&ètijds de I Wij; o^^rBachtten te Ohonponopb, en verirotken rfes anderendaags, ^5,
bewoonderen zelve aanvielen. I 20 fepte&faernaar de westzijde van het gebergte, om de witte rivier te p-,.
GedlirejQde mijn verblijf van twee teaandén Ih (fit hndfcliap hehVk dën^berg j-d«fz^ekeoen: om 'de; oöriafik van desz.elft verandering op te fporen. l\ 2,1
idjeng bezocht. Het oogmerk deiser reis was'zoo wel om den vulkaan té oil'
van den Uitflag mijöer-wasnièmingen vCtflag doen, met aanhaling 7.00 wel vsnf
hetgeen ik zelf gezien hebals ook van hetgeen mij door d -n patti van üan.
jóewaiigie berigt is, ^lie in zijne jeugd alle deze bergen doorre:sd (leefr. J:^t
De witte rivier, door de Javanen Soi>!;i Poeti geiuiamdontipringc op
berg Raoi deszelfs loop is ihal, en'gaat naaf Ijet noorden langs de hfr^ ;|«fo,
Kuendan, ten westen van den b:.xg Saekatde ber}ren Kuendan ftrckken ?ici||^'
aanvankelijk van hx!t zuiden naar het noorden uit, doch vervolgens nemrn ir^W^'
de rigting «aar het oosteneenen doortogt «verlat-.'nde voor het water vj^--
ivier, hetweik at verder naar Hat noorden oortftroomt en het Igj
tnsfchen Panaroekan en Souabroearoe bcvoóti^t. Dit water heeft nabij dej.
zelfs oorfprong eene naauwelijksmelkachtige kleur, doch men ziet dit (l.^ciiij
bij eene groote hoeveelheid -, want ttfanncer men het m een glas doet zoo vw.
toont het zich helder en uoorrchijucnd bet heeft dan ook geenen fmaak, ci^
Ik ben nu^'fèdat 'eenige tUgen" terug vaü de r-is die ik raar den berg Idjeng 1 de Javanen verzekeren dat het in dien ibat Zeer vruchtöaar is voor het land.^
fiedaan heb Ik heb daar het gei.of gehad van het treffendfte fdhbuwtoneel j hetwelk daardoor bevogtigd wórdt. Het land, nabij den oorrprong van &ai*"'
*at de natuur kan aanbieden, doch niet de weldadige natnnf, die aan den 1 rivier, was eertijds bevolkt, eo droeg toen den naam van Idjeng, welke m^
meiwcb overvloedgeluk en kalmte oplevertmaar de verrchrikkelijke natuur, vervolgens aan het gebergte gegeven is, doch dit zelfde land is tbans geli,;!
veitoonepde het beeld van woestheid, van verltoring, en in 't verborgen de verlaten, om dezdfiie reden, dii het grootile gedeelte der inwoners van Ba.,
ojitvlarade ftofFe bereidende, waarmede zij misichien ter eener tijd een vrucht- jtaewangie hebben doen veriHvijnen.
"baar land overdekken en verwoesten zal. Hoe, zeer wcnschte ik aan uwea Het w^itT van de witte nvier, uit den
•geesteen eedeeltc te kunnen mededeelen van de gewaarwordingen, die Eij J volgens over eene witte klei, waarvan h^
derzoeken, op den top van dezen berg, die een der hoogfte van het eiland
lava isals ook oin onderzoek te doen aangsande het zonderling verfchijnfel
van eene rivierdie op eenige uren afilands van Panaroekan loupt. Het water
van deze rivjcris doorgaans wit; het is, wanneer het deze kleur heeft, vrij
van allen onaangenamen fmaal;én noch voor dieren noch voor gewasfen fcha-
doüjk; doch zoodra als deszell's witte kleur verdwijnt, en door eene groeu-
achti«Je en donkeregepaaid met eenen zeer zureo fmaak, vervangen wordt,
dan wordt dit water doodelijk voor de dieren die hetzelve drinken en doet f de witte rivier, hetwelk at verder naar hat noorden voortrtroomt en het
alle jfcvvasfen fterven die daarmede bevoeiitigd worden. Dit verlthijnfel heeft
Wj tusfchenpozing plaats, doch niet op gezeucn tijd j cok is deszelfs duur
Vrfchillende. Het doet groot nadeel aan de landenlangs de boorden vau
deze rivier geïegen, die ont deze redenen niet kunnen beplaot worden.
bergRiio voortkomende, loop; vtr.
o w - - he: zijiW witte kleur verkrijgt; r'ojL
mroffenhebben'^-^iochik gevoel d woorden mU ontbreken zullen om u de veranderiDg die het daarna ondcrgaa^i, wordt veroorzaakt door eene a derf j
müne gedachten te fchetfen;' luijp berigt zal JJcchts écu koud verhaal zija rivier, die zich met de eerstgenoemde, op omtrent drie uren alllands vai,
van eeu sroQtsch fchouwtoncel. j telver oorrprong, vereenigt. De Javanen noemen deze rivier Sa,/g/ Pahi,\
Ik', vertrok in gezelfehap van vele perfonen op den 18 feptembèi- 1805, of de zurerivier, om dat deszeifswatereene groote kxweelheiö iwa- iznaj
'vroeg in den morgen, van Banjoewangie, Onze eerfle rustplaats en nacht- j bevattende, zuur, fcherp en butend.van fmaak is. Het komt vai den d-
verblilf was te Bantjar, drie uren van Banjoewangie, en op de bengidenfte i Idjeng en oiirfpringt in den vuikaiüichen kolk van dien berg j zoo sis ik djJ^ï
helling van den berg Idjeng gelegen. De weg naar dit dorp is zacht oprij- f zal opgeven. Wanneer deze zwavelzure rivier «iet door Tekensdie in deaf
-zende en «'aat door een vruchtbaar land, dat van water wel voorzien en met 1 gebergten veelvuldig vallen, is aangegroeid, dan is dezelve eerkleii; dme|.|
bosfchen overdekt isin dewelke eenige dorpen verfpreid liggen.
ver water verdeelt zich in den zand-achtijen grond waarover hpt .nopt, e'nl
mn 19 vertrokken wij van Bai.tjar en kwamen dos avonds te Ohonpo^ i verdwijnt ten laatften geheel, omtrent eea half uw gaans voer dat h;; ud
noph/ eene vlakte tusschen de bergen Idjeng en Ranté gelegen;, zij is de witte rivier kan llroomen, die ni dat geval tot aau de uitmonding zijne kkti
rustplaats van die-enen, die rr.ar den berg Idjeng reizen, en ligt omtrent 6 en denzelfdeii ;maak behoudt; v.uch wanneer de z vavelzure rivier doörre?es
•urens gaans van Bantjar. Men ontmoet op dezen weg vooreerstcjp een 1 gewasien isen wet geheel m oen grond kan doorcringen t^an omlast dezcv;
■uur afflands van Bantjar, een nieuw aangelegd dorp, Litjcng genaamd; ver- z'ch i" de wiue rivier, ter plaatfe alwaar deze d.-berge.i Kuendan doürfnijd;,
■vol^ns, niet ver van daar, komt men over de rivieren Sevant, Boned'hoen en deelt aan dezelve, adé zijue fchadeUjke eige.ifc oppen mede; bet >;w3v;;.
faizoen bijna geheel uitgedroogd.
.Pakis; deze laattte is in het, tegew.vooiai
De oeverj van alle deze rivieren zijn zeer (tijl, en het wdtcr zal aldaar inden
,regeii-,mous(on zeker eenen zeer oijftUiinigen val hebben. i
JVap het dorp Litjeng tot aan de rivier Pakisziet men liiets'dan een uttgC''
ftrekt Bamboesboschdoch van daar tot Ohonpanoph groeit geen Bamboes
■ijjeetj polt vindt men daar geene rivieren of bronnen, maar men komt door
diepe vgleijen, die door (lerke ftroomingei: in den regentijd gemaakt Zijn, Naaf
ipiatC' men hooger komtwordt de helling van den be^ ook fteileri Dit ge
deelte van den berg wordt overfchaduwd door boómen van eene aanmerkelijke
Ijopgte, en door eene groots verfcheidenheid van gewasfen, waaronderde
booinyarende koolpalm en de wilde Areka, door de Javanen lindpidji ge-
T)aa(nd. Onder deze begroeide oppervlakte kan men denaard van het eigenlijk
gebergte niet erkennen, om dat de aarde tot eene aanmerkelijke diepte flechts
pltntaarde is, uit de vermolmde overbiijffels van gewasfen zamengelleld. Dé
zoniicftralen dringen nooit door in deze ciiepe bosfchenoofc is de lucht aldaar
kowi en vochtig, en veroorzaakt bij de inademing eene onaangename ge'-'aar-
wprding op de borst. De boomen zijn met mosfenpnddeftoelenvarens
en epidendra overdekt; en de afgekapte gewasfen gaan fpoedig ever tot rot
ting, een gevolg der gedurige en ftefke vochtigheid.
In. de faergvlskte Ohonponoph zyn niet dan eenige weinig? verfpreide boo
men, waaronder de kaftarie-boom en eene nieuwe foort van eik. De grond
|s overal bedekt fflet een hoog grashetwelk tot voedfel vcrllrekt aan de tal
rijke troepen van herten, die zich in de nabijgelegenc bosichen onthouden.
Met dit gras waren ook de hutten gedekt, alwaar wij ons verblijf hielden,
.pe vlakte was van eene matige uitffeftrektheidmen overziet van daar ten
ooste» bet land, hetwelk zich tot asn de ftraat van Baü uiiflrekt, en ten
westen dat gerie, hetwelk ran het geberjie van ktiendan grenst; ten zuiden'
aijn hare grenzen de berg Ranté, en teinnwrden de berg Idjeng. Wanneer het
goed enhelderwcer isdan is de Incht aldaar droog en fijn; docb veelsl vallen
de dampendie ov r dag uit de uicgeftrekte bosichen van Banjoewangie ztin
opgerezen, des nachts wederom neder toe eenjn ko-jden dikiien en vochtigen
nevel, die z'eer gevaarti'fe is. Zoodmig een nevel, van regen «erzeld, waff
voor eenige jaren oorzaak dat in tienen waciK een mensch en meer dan vijftig J
zuur vermengt zich met de kielaehtige deelen, door de witte tivier rnede.;.
voerdvermengt zich met dezelven, en verandert op deze wijze de klit
van het water, hetwelk nu zuur geworden zijnde, ille visfchen nabij dtji-
wond van de rivier doodten hevige koliekpijnen veroorzaakt bij mniuli^'
die daarvan drinken, gelijk hetzelve al het gewas^ daarmede bevoe'icy
zoude doen ftervenj
Aldus laat zich het verfchijnfel in het wtiter vaii de witte rivier verklare;'
Het valt zoo veel temeer te beklagen j dat deze nvier door het Zwivi»'?::
van de zure rivier bedorven wordtom dat ik opgemerkt hebdat dezJi;
zich over een uitgeftrekt land uitbreidten voor den landbotiw Zeer mttiij
BRl
-Vermeit
8e, zo
Wekker
ANl
ichts
irtgt
Verlangi
ten een
ilagen
zij hier
in de (1
ï^jn me
Jkunnen
zoude zijn. Doeh meri zoude den ftroom van de zure rivier misfcnieii«'l'-^gsts
makkelijk kunnen afleiden wanneer men aan dezelve eenen #eg baande ios-pS„,„if
fchen de bergen Kuendan en Radiewpo, of Wanneer men bet bed van d'»n7.el.|
ven opftopteter piaatfe alwaar de vereeJiiging met de witte rivier plaats'l
De andere zijde van het gebergte, van Ohonponoph tot Op een ha f oor 1
afliaiids van de oevers van de witte rivieris droog en Zeer oneffen i beftM»!
de uit yulkanifchc uitwerpfels in kleme Hukken, die een grof zand tiuma'K;t,|
De grond is overal met een hoo^ gras gewaseene foort v3n het gefli'cht
cohatumen allliergenaamdoverdekt. Boomen ziet iiien ni.t -Jul
in de valleieui DeZe oorden verftrekken tot fcböilplaacün aan een groo:
tal tijgers en aan geheele i;oepen van herten. De oever; van de witte iivr;|
zijn nabij den oorfprong vtuchtbaar, en meü vjadt daar nog fporen van vrooj
gere bebouwing van den grond.
Des avonds, kort na onze komst ie Ohonponoph, \verd deze p'nats ow.l
dekt door dien kwaden nevel, waarvan ik reeds gefproken heb; deze ve fcaii
eenen ilinkendetj reuk en was zoo dik, dat men op een afftand van 25 fc'irei
den een branderrd vuur nietjien kon. Gelukkiglijk voor ons verhief zich der
avonds ten negen uren eene ftefkeu oostenwind, die de luCht fpoedig vaiideii
kwade dampen zuiverde,- welke zoo zij al niet dogdeüjfc zijnten miiida
hngdurige en hardnekkige koort.fea veroorzaken bij menfchendia dezehi
eeneivtijdlaiig hebben ingeademde
(Jiet vervolg in ons volgendJ^oJ)
Heden overleed, na een la'ngdurig iiidcn, aan de gevolgen def waterzucht
onze geliefde Moeder en Behuwd-Mocdtr JOHANNA van BUYSENZEEL,
laatst Wed. van A. NIEÜWENHÜISin den ouderdom van ruim zeventig
jaren.
Wij houden ons van de deelneming onzer Vrienden en Bekenden verzekerd,
ocik zonder brieven van rouwbeitiaj,.
MwDELBURG D. B O R K I N G Gz.
2en 13 September 1817. uit aller naam.
\\en zal flp Donderdag den iS September 1817, des avonds ten 8 uren,
in hGi Meeren^ Logement van Oranje 'm den Langendelft te Middelburg, ten
pverftaan van den Notaris Pteter de Maret Getuigen, prefenteren te ver-
koopen, TWEE HUIZEN en ERVEN, te weten:
Het EERSTE, genaamd /r den meesten i'ooifpoed behoeft men den Besten
Rand, ftaande en gelegen in de Sparjaardflraataan de Spuibrug, Wijk F.
Ko. 82. Hetzelve is in de Grondlasten van 1817 aangeilagen op 28 - 44,
Deuren en Vensters ij> - 49 y zamen ƒ47 - 53. Zijnde op dit Huis geene
achterftallige Huisfchatring verfchuldijfd.
Het TWEEDE, gQnA^mi de Pkaifantftaande ei> gelegen op den Langen-
bürgt. Wijk B. No. 14, dpet aan Grondlasten over 1817/11 - 24, Deu
ren en Vensters p - ^5; zamen ar. Bedragende de achterftallige Huis-
fthatting, over 1802 en 1803, tezamen dC tüiS- «^!«!ip;*iifi
Deze Huizen zijn twee dagen voor de Verkooping te zien. ;,i:™ .{i' f
J^/Jen adverteert en Iaat' een ieder wetendat men op Woensdag déiï 17 Sep
tember 1817, des namiddags ten 2 nrenin de Herberg het f rapen van Zee
land, óp MELISKERKEten overftaan vah den Notaris j**» Loef en ge-.
tuigen, publiek zal prefenteren te verkoopcn: eene HOFSTEDEKE, met zijn
Huis en Schuur, ftaande en gelegen onder Bckerke in Krommenhoeke, mits.
gaders nog elf partijen zoo WEI- als ZAAILAND, alle gelegen onder £e-
kerke. en Hoogclande bij de uitgezette Kaarten breeder gefpecificeerd. Zijn
de met dit jaar uit de pacht.
N?der informatie te bekomen bij den Landman P. J. Maas te Meliskerke
'en den Notaris Lieff te Koudekerkealwaar de conditie acht dagen bevorens
2al te zien zijn,
j\/[cn zal op tVoensdag den 17 September 1817, des avonds téti 8 uren,
in het Logement het Hotel van Dowbttrg op de groote Markt te Middelburg
ten overftaan van èzïi'ü.Ciiza.s Pieter de Ma:et en Getuigen, prefenteren te
verkoo^en, een HUIS en ERVEgenaamd de nasiUaUt&iiMe en geleden I
r lil-' ---------------------------------------- -----------------------------------------^
op den hoek van de KrommeWeele, bij de Seisbrug, Wijk K* No,,ioo,,D:;
Huis doet aan Grondlasten/ 13 - 14, Detiren en 'Vensters 10 '- 83 z!»
f %'3 - 97' Alsmede een Grondchijns ten behoeve van den Armen van }Xl
delbifr^, van/i 's jaars. Op, hetzelve is geene achterftallige Hnisfciwairi
verfchuldigd. Twee dagen voor de .Verkooping te zien.
UIT DE HAND TE KOOP
Eene ZOUTKEET, Voorzien niet twee Pannen, nooMge Dennen, Wl
pen en Bergplaatfen voor gerafineerd en ongerafineerd ZoutTurf enz.ffl
een WOONHUIS annex dezelve, ftaande aan de Rivier de Eendrogt, eveil
buiten de Stad THOLEN, in Zeeland, gebouwd in Steen en in eenen goc<'''l
rtaatin allen opzigte tot het Traftjk zeer gefchikt en wel gelegenwnatiii li!^'';*^
Zout-Negotie federt jaren niet veet Aicces is uitgeoefendkonnende dati.li'
worden aanvaarden een ieder nadt-re informatie bekomen bij den Heer
C. de iPitwonende te Thoien. NB. De aanvraag kan gefchiedeii tti
den eersten October 1817..
_^l!e de genen welke iets te pretenderen hebben of verfchuldigd zijn
den Boedel van GERRIT PIETERSE JOOSEgewoond hebbende en"Jjl
Buyiskerke onAeï Zoutelande overleden, gelieve daarvan ten fpoedigfteiiopj
gave of betaling te doen ten Sterfhuize of ten Kantore van den Notaris J.lH
te Koudekerke-, uiterlijk voor den i Octo'ner aanftaande.
Schipper G. VERBEET, Benrtman op DORD en ROTTERDAM, ii
op aanftaanden Donderdag, met Pasfagiers en Goederen, \a<a nisjtngin
trekken,
"Xwee i drie Gemeubeleérde KAMERS te huur, op hetMotenwaterN..'!''
J^,let November eene bekwame KEUKENMEID benoodigd; nader aiW|
bij van Bent hem.
T^ ^'"^2 aanftaande Winter-Avonden in Gezelfchappen vermalreli';
door te brengen, zOo wordt heden voor flechts ƒ1:2 uitgegeven: Nlüi'
N.\TÜÜRL1JK TOOVERBOEK, of-///r de Kumrflukken van den
PiNETTi PE Mercy; beftaande in L.XX Stuk?, tot navolging gernskkelijl-.-
maakt, en op een duidelijk verftaaiibare wijze uitgelegd door Pro fesfor KO»
MAN te Bcrlyij, uit het Hoogduitsch vertaald, in gr. Octavo gedrukt te AC'
■fterdam bij G. R,oos, en te bekomen te Middelburg bij de Cc61; Abra'iU«'
van de Sandevan Benthcm en Ooms, daar ook te bekomen is Vsyzam.linï''-
circa LXX GEZELSCHAPS LIEDJES, op bekende wijzen, op t«'
fdhryfpapiér, voof 11 St. —'NB. Zijn maar'zeer weinig op gedrukt.
OVE
Den
lien,
ibort V
Óer het
kafariel
ioor d(
fcherp
nout k
Na(
nien de
flukker
lang!
Toor d*
