No. iioJ
MIDDELBURGSCHE
Zaturdag
C O U RAN
den 3 September.
i^
IS
ihHOi
^s
;g°^'
s
.c
,-s 25-0
MIDDELBURG den 2 Septemher.
zocht het volgende te plnatfen
Kort onderrigthoe zich vooral de Landlieden en
alle die in de opene liucht werken, voo'- den na-
decligen invloed der groot e Zomerhitte en bran
dende Zonneftralenmoeten in acht nemen
om gevaarlijke toevallen en hevige ziektenonder
Gods zegenvoortekomen en in goeden ftaat
van gezondheid te hbjvcn.
Dewijl ciiie gioote en a:inhüudcnile Znrnerhittc, in ons Va
derland, altoos veel zwaarder toevallen en ziekten voonbrent;;
en verfpreidt, dan ooit de ftrengftc Winterkniidc doet, aiioon
het gemeen over die gezondere koude door.-jaans veel nicer
klaagt: zoo nsoetmen in denlieeten tijd de volgende rauigtvin-
gcn wel ter haric nemen.
I. In de Sieetfle dagen zal men aUcn z-xaren r.rhehl rn L'g
cliaams bewegingen die het zweet uitdrijven, in de opene en
brandende Zonnezoo veel het zijn kanv:rm-denvoor al
moet men dus;,;V* blootlwofds werkci)maar altijd liet hoof.1 Inch-
liü gedekt houden niet een hoedje van firoo ot andere ligcellof-
(e; ook moet men dan van tijd rot tijd wMvan den arheiilzich
ytrpozsn de fchatiuw zoeken en tp het heet"e van den dag tu?-
lelicn 12 en 3 uren gelieel niueu on ovder 'd.sk blyven.
li. Nooit majii men in de Zonneftralen on het veld of op.-ne
plaatlcn zich nederieggen cm te flr.pen want zoo doende v 't
men ligt in eeuedodeigke Beroerte, wiar vandedro'nige votr-
beelden in alle ttjceu en plartfen zeer bekend zijn.
II.'. iMen vuchrc zich voer de dunne Icieeiling want dan brands
de Zon zoo vee! te heviger op het ligch:ram; nier m'n waehtc
men zich voor ontblooting. vooral, zal n;oii, wanneer men be
zweet van werken nitfcheidl, zijne onder den arbcTr' rfge'egde
Kleedcren aanüoncls i«?c aantrekken, om gcvar-rlijke vcrkur.dMi|:
voortekoming; ook moet reen. om dus 'e bekoelen, bij her
liitrusien zich nooit aan den togt van r.'ir.d !>/aot fieüen, want
die koele totit, hoe auigenaam en vcritwikiiend oc!;'brengt
dikwijls doodelijke gevolgen vooit.
Het gaan en vertoeven in een kjele en vochtige Kelder ais
men zeer warm is, kan dezelfde erge gevolgen hcbhcii.
l-indelijk moet men vooral na dat .men'de? daa s of nacht
gcZM'eet heeft, nceit in de koeie avonil- of oeftend- lucht Uil
lar.n zitt.n rusten, want ook zulk eeue bekoeling is geva..r.jjk
in hare gevolgen.
IV. Matig drinken, in eene warmte waarin men zoo Ve'evog-
(en verzweet, is zekerlijk noodig; maar, gelijk het aimhoudend
inzwelgen van eene groote veelheid Thee, Koljij of warme Wa-
ïerdrauken het ligchaam verzwakt en nog 'neer doet zweeren
Zuo is 'net: fchielyk te lyve /laan Viin vCQ\koudJ1'aler Karnemelk
ot Bitr terwijl het ligchaam heet en bezweet is a'.l:r:feic!ee-
ligsi ja fomtijds fehielijk doodeüjk. Men Ipoele dan V:j met
koud Water zijn mond, keel en neu holte, wasfche ook daar
mede zijn aangezigt, want daarbij zalmen zijne dorst en droogte
aanmerkelijk gematigd vindenmaar om koud Water vee' te drin
ken moet liet men niet dan met kleuic teugen en langzaam rioor-
fiikken, zoo dat hetvogt zijne koude verloren iiebbe, vóór het
in de maag kome; met deze voorzorg, mag men dan ook koud
drinken, bij voorbeeld, koud zu!ver V/ater, vooral inctien
men, in de hitte, met maten Water, vermengt i maat Bran
dewijn of Jenever en i maat Azijn, iets meer of minder, naar
de min of meerdere fterkte dezer b'jvoegfclen. Vench goed
Biermatig en langzaam gedronkenis dan ook niittilg en voo;
meer vermogenden nu en dan een glas goeden V/ijn; maar kou
de Kaarnemelk kan het meeste nadeel doen van allen
V. Is men onder het werKen door Regen overvallen en nat
geworden, dan moet men, f'/;;/;j kon:endevooral óc: natie
Kleederen niet aan zijn ligchaam laten koud worden maar aan-
ftonds afleggen, drooge Kleederen neinen en, indien men koud
Sewofden is, zich verwarmen, door beweging rs luuker. - of
voor een vunr ie zitten, nemende daarbij wat v.'arrn dr^rka
en voorts tijdig te bed gaande om de uitw ifjniing te herfjel-
len. Deze laatfte raadgeving kan ook te pa? komen na het rm-
voorzigtig vatten van koude of rogtwaar tegen in Artrkel 3
gewaarfchouwd is.
\'I. Behalve zulke noodige voorzorgen tegen de gevnarlt.ke
gevolgen van groote IJite en haastige hekoelitig des ligcha.an^s
is het niet minder noodzakelijk fdewijl moriigl-.eid en onrein-
J'.eid ook zeer zekere bronnen zijn van beoerfeüjke Ziekten en
Ilci'pietijigen) om te zorgen voor eerst voor reinheid van Lig-
chaatn,'door vlijtig wasfchen van handen, beenen aangez'gt,
ja ook door baden in zuivcrniet al te koud Wateren zich daar
na wel aftedro'^gen voorts door tijdige verfchooning met droog
T,iniien en Kleederen, dragende bg dit alles zorg tegen het vat
ten van koude togt.
v'ir. Vervolffcns moet her T!fd nf f^tn,^ ,va,r op, on het D t
waar onder men flaapt, wel zuiver onderhouden, dagelijks af
gehaald, wel gelucht, vervcrscht en droog gehouden vvordtn.
He lied- of Slaapilerien niet alleen maar ook het geheel ff^oon-
ycrtrek met al wat daarin is moet men dagelijks, wan:)Lc; het
'Werkvolk uit is wel doorlachtenfchoonhundende Vloer en
Wanden zoo veel noodig afwasfchen of fchrohben doch
daarbij zorgen, dat het nat gemaakte fpoedig weer//roo_^ ^e-
ptaakt WArde.
Vin. Verder moet de zorg voor J^c/^/.e///zich uittrekken
tot alles vat in en on: de Huizen is, en dus ook tot Goten, We
gen Vuilnis en iXJeathoopen Secreten en al wat rotting en kwa
den damp kan verfpreiden om dezelve zoo veel doenlijk door te
fpoelen, fchoon te houden, van de Woningen te verwijderen,
met aarde of iets anders te bedekken, te begraven-, en vooral
de Ujkcn haastig te kisten en ter aarde te doen beilelien.
SI. Behalve zulk y«« buiten aankomendhcderf, moet men niet
roin op zijne hoede zijn, tegen een nog fchromelijkerie(;.>/,/i?r
Luchtdoor de uitwaasfeming en adem der menschcndie in
Kleine of digtgcflotcne vertrekken, foms ook met vuurkolen
bi,iecn zitten of rusten. Men kieze dan voor zulke bijeenkom-
ften of rustplaatfen het ruimst Vertrek, hichte het vooraf en
achterna, fluite de zuivere buitenlucht niet uit, legge geen
-Mensch te llapen in eene met deuren of gordijnen dichtgcdote-
ne Bedftede, waar inde dus opgellotene lucht allcrverderfelijkst
zoude wordenvooral doe men dit nietiudien er meer dan
ten Mensch fan^pn moet liggen.
X. Bij dit alles moeten de Werklieden hunne krachten herjlel-
k,t en onderhouden door goed roedPelmatigen tijdig genomen,
Mi^r bï moeten zij zich wachten voor gulzig inflokktn en over-
idden der magen, vooral met vette en zvvare Spijzen, dieinc'etK W
hiite iii'.'t zoo wel verteren, maar Ifgt tot bederf overgaan, o '-J
Gi'cd loedfel '.ijn de gebruikelijke Graan-Spijzengoed Brood, 'S g
Wortelen, Aardappelen, Boomvruchten en Groenten, met ei.o
."ieesch, doch dar niet eenigliors belorven ofte oud moer zijn, g -g
Visch is meer bederfelijk vooral die niet versch maar gezouten, J
^erfrocgd of gerookten veeltijds niet wel bewaard is.
XI. Kindcliik moet men zijn flaatt in zidke tijden niet veil be
.Vaijs;; maar behoorlijk uitrusten, om tot nieuwen arbeid ingoe
den ftaat te z;jn, ook, indien men wat koude gevat liadora
de uitwaasfeming te herllelliSizie Art. 5. H 3
Kn dit was het hoofdzakelijkedat ons ter voorbehoeding in S f
de Zomerhitte bij?.onderiijk voor de Landlieden, meest noo-
dig en uitvoerbaar is voorgekomen, S
X'I. Wordt intur-fchen de een of ander door annmerkelyke j^ a
Ziekte, koorts, pijnen of andere ongefteldheid aangedaan, de g
zulken moeten het huishoudenrust nemen ofte bed gaan voor f-i
'.Icn dorst warm drinken gebruiken, fpoedig de hulp van een
wettigen Gences- of Heelmeester inroepen en diens raad getrou-j
wclijk volgen. ^J
Die Zieken moeten dan ook hehoorlyk opgepastbediend van f^ -S
vcrf'cliooning en het verder noodige verzorgd worden. Terwijl Ph
het bij armen of onvermogenden aan weldadige voorziening in
de noodige behoeften niet zal ontbreken. O
XIII. Maar indien eene invallende ziekte van dien aard rnogt .g
hiykeii te zy'ndat z. '.iet alleen a.an velen gemeen is, maar co ,n -
ook, i'.7/; den eenen tot d^jt anderen fchyyn over te /laan, dan O 'S
meet daar van, om epidemie of volkziekte voor te komen 2 S
door den Genees-of Heelmeester dadeIijlv/7«B het Be/iuur mauw-c
'eurig berigt worden gegeven, op d.at er van Landswege tij. >^'~>0
dig!:jk de noodige voorziening hier in genomen kunnen worden.
Iniusfchcn is in deze gevallen de voorzorg van reinigen, ver-f^J
fchoonen en luchten in Art. 6-10 aanbevolen, voor alles«00.-/-pq
zakelyk. Hier nede toch kan veeltijds alle befmcttlng voorge-w,
komen worden, zoo dat ook zindelijkebehoedz.ame en ysi-p^
ttamlige Oppasfers der Zieken daar van geen gevaar loopen. n i^
XiV. h: chter d.ze voorzorg niet naar wcusch uitvoerbaar^ i^
ijf niet voldoende, en v/ordt 'iien ook door een onaangenaame w S r^
wa'ch'-h,'e 1|Ic1k bij dn Zieken beducht geniiukt voor hefmette-^
lyVieiili .1 moeten zonder uitftel de krachtigfte middelen hier
t.gen te werk gefteld worden.
i^.len inoci zich toch, tot \vix. verA.ryven of verdelgen van fmet-
lucht, geenszins verlaten op het branden van Wierook, Jene-
vcrbesfen of de'-gelijke rookerijen, die welde kwaade lucht ver
anderen maar de fmetflofFen niet verdrijven noch t'onder bren- -
gen kunnen. Beter dient hiertoe het fpreukelen en de damp van
Herken Azynonder de onze federt lange tn gebruikgelijk
ook de rookdamp van op een gloeyende kole brandende Salpe-
ter, of ook van aangeftoken Buskruid daar voor wel gebruikt
iviudt, maar dat wij niet aanbevelen.
XV. Doch de beter zuiverende mineraal Zure dampen door
Vitriool-Olie losgemaakt uit Salpeter of gemeen Zout en Bruin-
fteen, zijn in de latere tijden, tot het we,en en vernielen der
^met-Lucht, loven alles werkzaam en zeker bevonden, de ecr-
fl-e door den Engelfchen Or.Sriyth, de l.aatfte door den verdien-
o
00
Q
on •<-
fe 5'
f^ o So.
f., n N o
r: rj B
I
u. CD
t3 o T3
o U - 5; Cl. M -A1^'
- -C j/, S tn y K O
T3 c« pj r^ -
13 fq
C/2
l^eiijken Franfchen Guyto» 3Toryeau; gelijk ook deze heilzame'S i=i
wcrliir" "•■- •'--'—'■--' ---------'•- -- -
J Oh
in ons Vaderland genoegfaam is bevestigd
Ons fchijnt nog de voorkeur toe te komen aan de damping g
met verzuurd Zoutzuvrvolgens Guyton waar van thans de 14
de krachtter wegneming of vernietiging van alle befmetlelyk- v -H d "g g
held lier meest aanftekende zware Koortfen en Ziektendoar .- 2 "g
fterke proeven genoegfaam is gebleken gelijk die dampingen •-
dan ook, eu nu laatUelijk in fommige Zenuw-ro.-koortfen (Ty- S
phi nervoso-pudridx} te Spakenburg en Kortenhoevein ons Ge- S
wcM, met vrucht zijn aangewend.
Deze zure Dampingen dan ftelle men, in allen gevalle van
gcvreenle befmettelijkheul der ziekte, aanftands te werk; zij Cs;
z:;n gemakkelijk uit te voeren; nietongenaam, niet hinderlijk,,»;
Ilia I;ostbaar, derzelver ingrediënten zullen overal liït te be-, g
komen zijn, ook voor de Armen om «/e;;, teffensmet een berigt IS'"'-' S
van b.e t gebruikwaar mede ivij deze onze raadgevingen nu zullen o
-= 'S t£
t« co
GJ -ï^ CJ
-^ lyi O
g -u
5!
Cl
hJ
beüuiten.
Kort Bertp
o
o
igt wegcm de zamenjlelling en het gebruik
der Datnpirger met Over-zuurd Zotit-zutirwel- o
ke op de proef voldoende zyn bevondenom alle
befmetting van Zieken voor te komen en te ver- -1
nietigcn. j~
De ingrediémen dezer dumpingen beftaan uit gemeen Zoiit
Bruin/leen (natimrlijk zwart Bruinfteen-Oxijde) en Zvavel-vmir U'
^Vitriool Olie) met water verdund. "C
Om deze ingrediënten tot het gebruik voor te bereiden,-~
mergt men eerst 5 deelen Zont, tot een grof poeder geftooten, [g
ni-t üëii deel Bruinfteen, insgelijks tot een grof poeder gebragtS
vervolgens mengt men 4 deelen Vitriool Olie met 1 deelen Wa-
ter. Deze laa fte vermenging moeteenigen tijd vóór dat het
mcngfel gebruikt zal aorden voorzigtig zoo gefchieden dat 'S
inen in eer. gl :s de ''."iLriooI-Oliebij kleine gedeeltens tevens,
in het Water giete; onuer deze vermenging ontftaat er warmte
doch het mengfel wordt niet gebruikt vóór dat het geheel koud
geworden is.
Wanneer men mi een maii- groot Vertrek, b5 voorbeeld ifi
voeten lang, 15 voeten breed en 11 voeten hoog, waarin Zie
ken liggen, bcdampen wil, neemt men ëën en een tweede lood-"" c p;
van het mcngfel uit gemeen Zout en Bruinfteen, dit mengfel4^ -3
doet men m een Bierglas of hard Keulsch Potje, en giet erdan TT'S O
acht en een tweede lood van ae verdunde Vitriool-OHe op.
a^ei dit Glas of Potjewaar uit men nu grijsachtige dampen
n p
<ij
's
Sü CJ
o, p:
o o
C.Sfg-
o
co
o
GO
g
o
P o
.0
o GJ
O* .S tó
'T'
(1 t-H
-a .Si -c t/2
p3 ^a
c/
CJ
CJ E
c /:i 2
S." CJ
o
o ^3
r,«^..2 O
C Gj 4I: Si
o co o §3
jcj .i^.)a .14 5 -y
t/5
"cJ
-a
SI'
CJ a
o GJ c/^
die men niet fterk moet inademen, ziet te voorfchijn komen, g
gaat men het geheele Vertrek doof, zoo d.at alle hoeken wei
met die dampen doortrokken rakenvooral komt er ook mede g
aan en in de .Slaapftcde waarin de Zieken leggenten einde pï
ook daar de lucht behoorlijk gszuiverd worde; van tiJd tot tijd 7)
roert men het mengfel met een tabaksjiijpfteel om, om de dam--l
pmg te veiievennigei. Indien men een Vertrek wil zuiveren n. 2 S "o J
waarin nu geene Menfchen meer zijnmaar waarin befmettelij- o- «C-óo^Têtu
l-o 7;r.'-or» ir/iloff.:.», l.«UK«« -------------------1O <U l__j S". .Sd I
ke Zieken gelegen hebben gaat men eenigfins anders te werk: LI4ÏTI1ÏI
men fluit dan alle de Vengfters digt toe neemt alle ijzerwerk -^ f"^*'^!^
uit het Vertrek weg, zet er in tegendeel de Bedden en Matras-r*" j>
fen luchtig uit, en hangt er de Kleederen, die men vreest be-t"**
fmet te ziJn in op. Nu plaatst men in een Vertrek zoo
groot als het ftraks opgegevene, 3 lood van het mengfel ineen
Kculseh Kommetjeop een Kosfooi met een weinig Vuure»
t> U .s'
o
'S
a-J
Cl.'' CJ iJ
O c) O t/2
CJ 1