T uberculose-bestrijding
in Zuid-Holland
De „Terje Viken". 's werelds
grootste walvischvaarder
MA'S EN SCHEIDEBODE
WOENSDAG 28 APRIL 1937
LANGE GOLF-RADIO-
C0NFERENTIE GEËINDIGD
HET NIET-C0NV0YEEREN
VAN DE „SARKANI"
NIEUW SCHIP
VOOR 713 PASSAGIERS
Feestelijke bijeenkomst van de
Prov. Zuid-Holl, afdeeling
De secretaris gehuldigd
ter gelegenheid van het
25-jarig bestaan
Zaterdagmiddag heeft de Provinciale
Vereen, tot bestrijding der tuberculose
ter gelegenheid van haar vijf-en-twintig
jarig bestaan in het Sociëteitsgebouw
van de Diergaarde te Rotterdam een
feestelijke bijeenkomst gehouden, welke
voorafgegaan werd door een huishou
delijke vergadering.
Nadat de huishoudelijke vergadering door
den voorzitter der Vereeniging, dr. J. H.
Wagen er, was geopend, werd het jaar
verslag van den secretaris, den heer J. H. A.
V 0 oren, en de rekening en verantwoor
ding van de penningmeesteresse, ™ev^Q J
v. Nieuwenburg—v. Kleeff, goeage
k Bij de bestuursverkiezing werd dr. Vfage-
ner, die aan de beurt van aftreding was, bij
acclamatie herkozen. Inde plaats van den
heer J. v. Maren uit Stompwijk, die met
herkiesbaar was, werd mevrouw W. C. de
BruinTans uit Gouderak gekozen.
Hierna deelde dr. Wagener mee zijn her
benoeming dankbaar te willen aanvaarden,
hij kon echter niet beloven den vollen
mandaattijd zijn functie te zullen blijven
waarnemen. 4
Naar aanleiding van een inlicntine, dij
de rondvraag gegegeven, deelde de voorzitter
mee, dat men zich verplicht had gezien het
bedrag van de maximum-bijdrage van 100
tot 75 terug te moeten brengen. Men had
deze maatregel moeten nemen, daar anders
de middelen van het Verpleegfonds reeds in
September ontoereikend zouden zijn gewor
den. In gevallen van dringende noodzake
lijkheid wordt echter aan dit nieuwe maxi
mum niet vastgehouden.
Feestver codering
Te ruim vier uur opende dr. Wagener
de feestvergadering en heette inzonderheid
welkom dr. R. N. M. Eijkel, hoofdinspec
teur van de Volksgezondheid, vertegenwoor
diger van den Minister van Sociale Zaken
en° den directeur-generaal, den heer H. van
Boeyen, lid Gedeputeerde Staten, vertegen
woordiger van het Provinciaal Bestuur, dr.
J. D. Hefting, vertegenwoordiger van de
Ned. Centrale Ver. en prof. dr. W. Nolen,
oud-chef geneesheer Roode Kruis Den Haag.
Vervolgens wees dr. Wagener er op, dat het
kwart-eeuwfeest van de vereeniging een ge
beurtenis is, die tot nadenken stemt. In 't
kort ging spr. de afgeloopen vijf en twintig
jaar na en schetste in groote lijnen enkele
bijzonderheden. De vereeniging werd geheel
uit particulier initiatief geboren. Te dien op
zichte noemde spr. het werk van wijlen dr.
H. Klinkert. Het meest trof spr. de groote
wij'ziging in het werk van toen en thans.
Na de oprichting van de Rotterdamsche
volgde die van vereenigingen elders in het
land en in 1904 werd de Centrale Vereeni
ging opgericht, die de centrale organisatie
op zich nam.
De preventie werd in den aanvang reeds
op den voorgrond gesteld en de behandeling
van de gevallen niet als hoofddoel aange
merkt.
Van 19081912 werden er steeds meer
plaatselijke vereenigingen opgericht.
Spr. stond vervolgens stil bij het tijdperk
waarin van verschillende zijde een zekere
ontevredenheid openbaar werd op het gebied
van de bestrijding der i.b.c. Vanaf 1908
dateert al in Rotterdam de bestrijding van
de t.b.c. bij het kind.
De bemoeiing van den Staat is gaandeweg
toegenomen en bracht ongetwijfeld voordee-
len. Aan den anderen kant bracht ze echter
dit nadeel, dat de uitvoerders van de t.b.c.-
bestrijding, de artsen te veel ambtelijk wor
den vastgelegd.
Spr. wijdde ten slotte eenige woorden aan
de toekomst van de t.b.c.-bestrijding. Al
gaan de cijfers van het aantal t.b.c.-patiën-
ten de laagte in, een nog grootere verbete
ring is mogelijk. Ook huisbezoek is een
groote kracht tot uitvoering van de voor
schriften en bestrijdin Met enkele opmer
kingen aangaande de levensvoorwaarden,
van de groep huisbezoeksters, die door be
zuiniging zijn verlaagd, waarmee men naar
spr.'s oordeel niet verder mocht gaan, be
sloot dr. Wagener zijn rede.
Toespraken
Namens den Minister van Sociale Zaken
bracht dr. Eykel, hoofd-inspecteur van de
Volksgezondheid, de gelukwenschen en de
beste wenschen voor de toekomst over. Hij
wees er op, dat de jublieerende vereeniging
hard had gewerkt en veel had bereikt.
De heer H. van B o e ij e n voerde na
mens den waarnemend Commissaris der
Koningin in Zuid-Holland het woord. Spr.
merkte op, dat het Provinciaal Bestuur nooit
noodzaak gevoelde om in te grijpen, want de
belangen waren bij de vereeniging safe. Drie
factoren, zeide hij, zijn in deze vereeniging
werkzaam, n.l. geloof, hoop en liefde. Na
een terugblik op het verleden zei spr. dank
baar te zijn, dat hij als vertegenwoordiger
van het Provinciaal Bestuur zitting mocht
hebben in het bestuur van de jubileerende
vereeniging. Hierna richtte hij enkele per
soonlijke woorden tot den voorzitter en het
verheugde hem te kunnen meedeelen, na
wens den Minister van Sociale Zaken, dat
hot H. M. de Koningin had behaagd dr.
Wagener te benoemen tot o f f i-
ci1 e r in de orde van Oranje-
Nassau (hartelijk applaus).
De heer B o e ij e n verzocht vervolgens
mevr. Nieuwenburg dr. Wagener het orde-
teeken te willen opspelden.
Dr. J. D. Hefting, die namens de Ne-
derlandsche Centrale Vereeniging het woord
voerde, wees er op, dat Rotterdam de baker
mat is geweest van de georganiseerde t.b.c.-
bestrijding in Nederland. Op voorbeeldige
wijze heeft de vereeniging gearbeid. Zij wist
te bewerken, dat in deze provincie nog nim
mer een patiënt van een sanatorium-behan
deling verstooten is geworden. Spr. prees de
hartelijke samenwerking met de Ned. Centr.
Ver. en bracht hulde voor wat door de ver
eeniging werd gedaan.
Vervolgens werd nog het woord gevoerd
door dr. B. H. V o s, Nots. C. F. P e t i t d i t
de la Roche en mevrouw Van Dorp
Beucker Andrese.
Huldiging van den secretaris
Nadat de aanwezigen het bestuur hadden
gtecomplimenteerd, heeft dr. Wagener zijn
erkentelijkheid uitgesproken voor de onder
scheiding. Het werk voor de Prov. Vereen,
deed spr. met liefde.
Niet alleen de vereeniging, zei spr., maar
ook haar secretaris jubileert. Als secretaris
leverde de heer V o o r e n een enorme pres
tatie. Bij de vele besprekingen in den loop
der jaren, toonde hij hart voor de vereeniging
te hebben. Ter herinnering aan dezen dag
bood spr. de heer Vooren een geschenk aan,
terwijl mevr. Vooren bloemen werden aan
geboden.
Hierna hebben aan den heer Vooren nog
lof toegezwaaid dr .A. J. B. Poortman na
mens de plaatselijke vereenigingen; dr. G.
Brouwer, namens de districtsartsen; mej. N.
E. A. Dietz, namens de Prov. huisbezoek
sters; dr. K. Deelen, namens de Noord-Bra-
bantsche Prov. Ver.; J. P. Gouverneur, bur
gemeester van Sassenheim; de heer A. J.
Smeets, gem.-secretaris van Zoeterwoude; dr.
P. Ie Grand, van Sassenheim; de heer J.
Veldhuyzen van Zanten, voorz. Prot. Zieken
verpleging en mej. Noteboom, oudste van de
huisbezoeksters.
Verschillende van de sprekers en spreek
sters deden hun wensch vergezeld gaan van
een stoffelijk blijk van waardeering.
De heer Vooren heeft aan het einde
alle sprekers voor hun goede woorden en
cadeaux dank gezegd
Jaarverslag
Het zilveren jubileum van de vereeniging
maakte, dat het jaarverslag een uitvoeriger
karakter kreeg dan andere jaren.
Uit den aard van de zaak geeft dit verslag
veel uit de historie van de vereeniging: de
oprichting en de gestadige groei worden uit
voerig behandeld, waarbij vooral hulde
wordt gebracht aan de oprichters: dr. C.
Nolen, dr. B. A. P. van Dam, dr. P. J. A.
Levedag, dr. Th. Stoop, dr. J. Haney Droeze,
dr. J. Bruning, dr. J. Ph. Elias, dr. W.
Mees en arts C. Dekker.
Sedert Maart 1915 is dr. J. H. Wagener
voorzitter. Bij de oprichting zijn dadelijk
tien vereenigingen tot bestrijding van de
t.b.c. en elf afdeelingen van het Groene
Kruis toegetreden. Het aantal leden be
draagt thans 137. Reeds dadelijk werd het
instituut van een rondreizende huisbezoek
ster, thans provinciaal huisbezoekster'gehee-
ten, ingesteld. Ook de cursus tot opleiding
van deze functionairssen dateert reeds uit
dien tijd.
In 1920 zijn de grondslagen voor de sub
sidies belangrijk gewijzigd in gunstigen zin.
Behalve het Rijk en de Provincie steunt ook
het Groene Kruis op krachtige wijze.
Het verslag memoreert daarna de instel
ling van de rijksinspectie, de samenwerking
met de N.C.V. en de districtsvorming, met de
vestiging van kringbureaux. Totaal zijn der
gelijke bureaux gevestigd in 180 gemeenten
met 2.078.904 inwoners. In 1930 is het pro
vinciale verpleegfonds opgericht. In 1913
zijn per duizend inwoners in Zuid-Holland
aan t.b.c. 14.3 personen gestorven, in 1928
was dit teruggeloopen tot 8.4 en in 1935 tot
4.9. Voor het eindexamen van de procinciale
cursus zijn 12 van de 14 candidaten ge
slaagd.
De algemeene rekening sluit met een to
taal van 148.371,—. Het boekje bevat
voorts de rekeningen van de diverse consul-
tatiebureaux en fondsen. Een overzicht van
de subsidie-voorwaarden en van de plaatse
lijke districts-consultatie-bureau, een over
zicht van de aangesloten vereenigingen en
een grafiek, betreffende de sterfte aan t.b.c.
in Zuid-Holland.
Het verslag, dat keurig is uitgevoerd, is
voorzien van het portret van dr. C. Nolen,
in leven eerste secretaris der Rotterdamsche
Vereeniging 'en voorzitter der Prov. Ver. tot
bestrijding der T.b.c. en een van den heer
J. H. A. Vooren, vanaf de oprichting secre
taris der Prov. Vereeniging.
Nederlandsch voorstel
nog niet aangenomen
Een tweede plan in overweging
Zaterdag zijn de werkzaamheden van do
lange golf-radio-conferenlie, welke te 's-G r a-
venhage in den meest vriendschappelij-
ken geest hebben plaats gehad, geëindigd.
Het resultaat kan worden samengevat aan
de hand van de besprekingen over een Ne
derlandsch voorstel, dat rekening hield met
de bijzondere omstandigheden, waarin ver
scheiden landen, zoowel ten aanzien van den
radio-omroep, als met betrekking tot de an
dere radiodiensten in het bijzonder de
radio-luchtvaart en de niet voor openbaar
verkeer bestemde diensten verkeeren.
Wat betreft den radio-omroep streefde het
Nederlandsche voorstel er naar, de radio-
omroepstations Oslo (Noorwegen) en Lahti
(Finland) in detn band van 225—205 kc-s to
plaatsen
Door dezen maatregel zouden Roemenie
zoowel als Nederland de beschikking over
een eigen lange omroepgolf verkrijgen, om
dat Lahti aldus de golf van 166 kc-s zou ver
laten en daarvoor dus een plaats vrij zou ko
men in het bovenste deel van den langen
omroepgolfband. Op deze wijze zouden zoo
wel Finland, dat op het oogenblik ernstige
moeilijkheden met zijn omroepgolf heeft, als
Roemenië en Nederland geholpen zijn.
Na langdurige besprekingen konden de
meeste landen, zij het sommige met kleine
reserve, zich met het voorstel vereenigen,
uitgezonderd een tweetal der hierbij betrok
ken voornaamste landen, waarvan het eene
in geen wijziging meende te kunnen toe
stemmen voor de aanstaande conferentie te
Caïro.
In deze omstandigheden kon het Neder
landsche voorstel voor het ooogenblik niet
worden aangenomen. Echter zal het in de
betrokken landen nader worden bestudeer!
Ten slotte is er nog een ander plan aan de
orde geweest, dat, hoewel het van verschei
dene zijden instemming ondervond, wegens
het ontbreken ter conferentie van twee der
daarbij betrokken landen, evenmin voor da
delijke aanvaarding vatbaar was.
De Engelsche en de Nederlandsche delega
tie zijn aangewezen om met deze onibleken
de landen het noodige contaot te zoeken voor
een zoo mogelijke verwezenlijking van dit
plan, omtrent den inhoud waarvan thans
geen mededeeling kan worden gedaan.
Volgens eigenaresse ten
onrechte convooi geweigerd
Actie tot schadevergoeding
tegen den Staat
Men zal zich herinneren, da» de kruise|r
„Java", die opdracht heeft Nederlandsche
schepen je beschermen tegen in beslagname
door Spaansehe oorlogsschepen, op 16 April
geweigerd heeft het s.s. „Sarkani" te con-
voyeeren, omdat de ,Java" van de marine
staf opdracht had gekregen, dit schip niet
te begeleiden. Het gevolg is geweest, dat de
„Sarkani" door de nationalisten in Spanje
tot goeden prijs werd verklaard.
Het argument van de regeering was, dat
men niet de zekerheid had, dat dc „Sar
kani" geen oorlogstuig vervoerde hoewel
de reeders verzekerden, dat er slechts le
vensmiddelen aan boord waren.
Naar aanleiding van deze kwestie nd
heeft mr. S. Polak te Rotterdam een
schriftelijk advies opgesteld, waarin hij
concludeert, dat er voor de regeering geen
enkele aanleiding bestono om het gevraag
de convooi te weigeren. De eigenaresse van
de lading, de N.V. Gokkes te 's-Gravenhage,
overweegt thans een actie tot schadever
goeding in te stellen tegen den Nederland-
schcn Staat, een actie, die naar wij verne
men, slechts heel weinig kans op succes
biedt.
Een gevolg van deze historie is, dat de
N.V. Gokkes nu voortaan buitenlandsche
schepen zal charteren om haar zendingen
te vervoeren, waarbij dan waarschijnlijk
tevens de producten in het buitenland ge
kocht zullen worden. Een en ander zou dus
ten gevolge hebben, dat de Nederlandsche
industrie hierdoor benadeeld wordt.
We geven deze berichten slechts vol
ledigheidshalve door. Er zijn verschillende
dubieuze factoren die ons groot voorbehoud
bij het weergeven van deze zaak opleggen.
De bemanning in veiligheid
Blijkens een telegram van onzen huiten-
gewonen gezant te Tanger, waarvan de
Arbeiderspers melding maakt, is de be
manning van de „Sarkani" in veiligheid
zoodat dit in ieder geval een groote ge
ruststelling is.
Verlaging crisisheffingen en
crisistoeslagen
Verheugende berichten
Van bevoegde zijde vernemen wij, dat
met ingang van heden het invoerprijs-
verschil voor haver, gerst, rogge en maïs
met f 0.50 per 100 kg. is verlaagd.
De daarvoor in aanmerking komende
overige invoerprijsverschillen en restitu
tiebedragen zijn dienovereenkomstig ge
wijzigd.
De bonifcatie van tarwebloem b. is ge
bracht op f 0.05 per 100 kg.
Voorts wordt medegedeeld, dat de toe
slag op melk van f 2,40 op f 2,16 wordt
teruggebracht. Behalve het gunstige ver
loop van de Leeuwarder boternoteering
is aanleiding tot deze verlaging de lagere
kostprijs van gedurende de zomermaan
den geproduceerde melk, in verband
waarmede een differentiatie wordt ge
maakt in het steunbedrag gedurende de
winter- en de zomermaanden.
NED. BOND VAN J. V.
OP GEREF. GRONDSLAG
Dr. Colijn zal de Middel-
burgsche Bondsdag openen
De minister-president heeft er nog een
spreekbeurt bijgenomen. En dat ondanks zijn
vermoeidheid, waarvan „Volk en Vaderland"
wist te vertellen!
Zoo men weet zal de Ned. Bond van Jon-
pelingsverecnigingen op Geref. grondslag, die
volgend jaar zifn halve-ceuw-fcest viert, op
Hemelvaartsdag zijn eerste Bondsdag in Zee
land hebben.
Een dag te voren, op Woensdag 5 Mei,
hoopt Dr. Co'ijn te Middelburg zijn verkic-
zirigsrede te houden. Vixir deze samenkoms'
is een flinke tent opgezet, waarin enkele
duizenden mensche-n kunnen worden ge
borgen.
En nu zal in deze zelfde tent den vo'gen-
den morgen (Hemelvaartsdag) de Bondsdag
geopend worden door den Bondsvoorzitter
Prof. Dr. Iv. Dijk. Daarna hoopt ook Dr. Co-
lijn het woord te voeren.
Deze Bondsdag bohooft wel een heel bij
zondere te worden. Ook zullen twee zeer be
langrijke onderwerpen aan de orde worden
gesteld.
Het eerste: „De beteekenis van hot Gere
formeerd beginsel voor hot maatschappelijk
leven" zal worden ingeleid door de heere-n
C. Smeenk, A. Stapelkamp, G. Baas Kzn. en
R. Ilagoort.
Het tweede onderwerp is: „De beteekenis
van Dr. A. Kuyper voor de oplevijjg var.
het Geref. beginsel". Hierover hopen te spre
ken Mr. J. A. de Wilde, J. Schouten, A. Zijl-
slra en Dr. H. Kaajan.
De opwekkende redevoeringen zullen dit
jaar gehouden worden door Ds. D. Brommer
van Middelburg. Ds. J. C. ,T. Kuiper van Arn
hem, Drs. A. B. W. M. Kok te Zaarnslag en
Ds. II. W. v. d. Vegt te Goes.
Hoofdbestuursverkiezïng
A.R.J.A-
De heer A. Alblas gekozen.
In de maand Maart werd naar het laat
ste nummer van het orgaan van de A.R J.A.
mededeelt, de stemming gehouden in de.
vacature wegens periodiek aftreden van het
Hoofdbestuurslid A. L. de Bruijne. Mot
meerderheid van slemmon is gekozen dc
heer A. Alblas van den Haag (68 st.).
De heer H. v. d. Berg van 's-Gravendeel
verwierf 46 stemmen en de heer B. Noder-
lof te Rotterdam 11 stemmen. De heer Alblas
is secretaris van den Rond van Chr. Geref.
J. V. de administrateur van bet orgaan var.
dien Bond en bovendien alg. adj. van den
Centr. Raad van Ghr. Geref. Vereenigingen
van den Haag. Van 19301036 was de heer
Alblas voorzitter van de afd. Zuid-Holland
van de Chr. Geref. Jongclingsbond.
Wederom een „Panameesch"
schip aangehouden
Waar is de Nederlandsche bemanning?
Er is thans opnieuw ongerustheid over
het lot van de Nederlandsche bemanning
van een onder Panamecsche vlag varend
schip, n.l. de „Ilordena", groot 2677 bruto
ton, dat begin Maart te Gdynia oorlogs
materiaal voor Spanje heeft geladen.
Dfvzër dagen meldde, volgens De Courant"
'n Ilavas-verslaggover te Vitoria in Spanje:
„Aan boord van een schip, dat kortgeleden
in de Golf van Biseaye werd as.neohouden,
bevonden zich 22 vliegtuigen, 30.000 leger
uniformen en een enorme hoeveelheid oor
logsmateriaal".
Dit schip is nu, naar wij thans vernemen,
de „Ilordena", mot kapitein Bare's en een
uit twintig Nederlanders bestaande beman
ning aan boord. Wat de Spaansehe nationa
listen met schip, opvarenden en lading heb
ben gedaan, waar het zich bevindt en de
plaats waar de bemanning vertoeft, is tot
nog toe niet bekend geworden.
De Nederlandsche bemanning van dit
schip is eind Maart door twee K.I,.M.-toe-
stellen, die daarvoor een extra-vlucht maak
ten, van Waalhaven naar Kopenhagen ver
voerd. De hooge gages hebben ben blijkbaar
aangelokt tot de gevaarlijke reis, die hun
thans misschien noodlottig geworden is.
Verhooging prijzen baconvarkens
en spek
Men deelt ons van bevoegde zijde mede,
dat de Minister van Landbouw en Vissche-
rij besloten heeft de prijzen van de varkens
bestemd voor baconbereiding met 3 ct. per
Kg. geslacht gewicht en de prijzen van het
bij de Nederlandsche Veehouderijcentrale
in te leveren spek met 4 ct. per Kg. to ver-
hoogen.
De verhoogde baconprijzen zoowel ais de
sinds ha If Januari gestegen voederprijzen
hebben den Minister hiertoe aanleiding ge
geven.
Mochten t.z.t. de prijzen der voedermid-
delen wederom dalen, dan zal dit den Mi
nister aanleiding kunnen geven ook do
voor do baconvarkens te betalen prijzen
dienovereenkomstig te doen verlagen.
De vergoeding aan Exporteurs
van versch varkensvleesch
Nijmegen. 22 April. Het bestuur van
do vereeniging van Nederlandsche expor
teurs van vleesch en vleescliproductcn heelt
dezer dagen een adres aan den minister
\an Landbouw en Vissclierij gericht Jnznki
de consent-vergoeding aan exporteurs van
versch varkensvleesch. liet bestuur betreurt
bet ten zecste dat de minister blijkens zijn
mededeeling het voornemen koestert de
vergoeding op te heffen.
Velen der betrokken exporteurs verkee
ren, door bet stilliggen van hun bedrijven
in zoodanig nooddruftige omstandigheden
dat zij de uitkeering in kwestie, hoewel
voor den een grooter dan voor den ander,
ten eenenmale niet kunnen missen.
Bovendien zou door deze opheffing, het
rechts en billijkheidsgevoel van de betrok
ken exporteurs ten zeerste worden ge
schaad. In 1032 torh sloten zij met de toen
malige .Nederlandsche Varkensccntrale"
wier bemoeiingen, bevoegdheden en ver
plichtingen te dezer zake later zijn overge
gaan op de „Nederlandsche Veehouderij-
centrale" een overeenkomst, waarbij zij
o.m. als prestatie hunnerzijds, hun relaties
in het buitenland ter beschikking dier we
derpartij stelden en deze, bij wijze van
contra-prestatie, hun de uitkeering in kwes
tic toezegde.
Hunnerzijds hebben de betrokken cvpcv
feurs zich volkomen van hun presta
tie gekweten doch de tegenpartij zou. in
dien het door don minister overwogen voor
nemen onverhoopt verwezenlijkt mocht wor
sen, zich van de door haar op zich genomen
contra-prestatie zonder meer ontdoen.
De b'etrokken exporteurs zouden dit als
een grove onbillijkheid gevoelen.
Het bestuur verzoekt daarom den minis
ter alsnog op het meergenoemd voornemen
terug te komen en de uitkecringcn in
kwestie te bestendigen.
Nat. Vereen. „Pro Rcge"
Naar wij vernemen heeft Ds. T. J. Hagen,
Geref predikant te Delft en oud-legerpredi-
kant in de 2de divisie, zijn ontslag genomen
als Voorzifter van de Nat, Vereeniging „Pro
Rege'die hij in 1018 in het leven riep en
sindsdien als voorzitter heeft gediend. Ge
brek aan tijd heeft Ds. Hagen tot dit besluit
genoopt. Het hoofdbestuur hpeft in de
plaats van Ds. Hagen tot Voorzitter benoemd
de heer R. Geleijnse, directeur van de Ru-
dolphstichting te Achterveld en ourl-leeraar
aan de Kon. Mil. Academie te Breda. Op de
e.v. algemeene vergadering der vereeniging
zal Ds. Hagen het presidium offficieel aan
zijn opvolger overdragen.
Drijvende traanfabriek te
Schiedam
In een half jaar 1156
walvisschen verwerkt
Hoe de traan bereid wordt
Rotterdam, 23 April
Groote hoeveelheden walvischtraan
worden momenteel over Holland uit.
gestort, nu de vangst afgeloopen is en
de groote drijvende traanfabrieken hun
lading in verschillende landen, gaan
lossen. In de afgeloopen week zijn drie
walvischvaarders do Nieuwe Waterweg
binnengevallen, om een deel van hun
lading hier achter te laten en dat was
voor ons aanleiding een van deze sche
pen'eens te gaan bezichtigen. Daarbij
hebben we het wel bijzonder getroffen,
want in Schiedam ligt momenteel juist
de grootste walvischvaarder ter wereld,
de „Terje Viken", die 33.000 ton meet en
juist is teruggekeerd van zijn eerste
reis. Het was er glibberig en het rook
er niet bepaald aangenaam, maar wat
we te zien kregen was zeer de moeite
waard.
Reeds eerder was te Vlaardingen gearri
veerd de „Kosmos II", die 25000 ton meet
en reeds bijna gelost is in tanks. Vannacht
is de „Sir James Clark" in de Waalhaven
te Rotterdam aangekomen. Deze wordt go-
lost in tanklichters. die daarna de traan
verder transporteeren naar Duitschland en
ten slotte is gistermiddag in de Wilhel-
minahaven 'e Schiedam gearriveerd de
„Terje Viken", die daar het overschot van
z'n lading overhevelt in een aantal tanks
bij de N.V. Schieveem.
De „Terje Viken"
Het schip, dat we vanmorgen te Schiedam
bezichtigden, is 's werelds grootste wal
vischvaarder. I-Iet is zoojuist teruggekeerd
van z'n eerste reis, wat men niet zou zeg
gen, als men de boot voor den wal ziet lig
gen: van buiten is het een en al roest. Deze
33000 ton metende F.ngelsche walvischvaar
der is eerst verleden jaar in Engeland ge
bouwd in de respectabele tijd van negen
maanden. De bemanning bestaat uitsluitend
uit Noren, die dit werk gewend zijn en aan
gezien het leven aan boord van zoo'n schip
wel heel zwaar en vuil is, krijgt men er
ook niet zoo gemakkelijk andere landslie
den voor. Op de groote reizen, die een half
jaar duren, is er 300 man equipage aan
boord. Aangezien men hij het lossen al die
menschen niet noodig heeft, wordt het
grootste deel eerst naar Noorwegen ge
bracht, om daar uit te rusten van de ont
beringen.
Het is een imposant gezicht dit schip, dat
immers maar 3000 ton kleiner is dan onze
„Nieuw Amsterdam", waar we zoo trotsch
op zijn, te zien liggen. Het heeft twee pijpen
naast elkaar en voorts staat er voor zoowel
als achter een groote stellage op. voor het
transporteeren van de walvisschen. Met
recht kan men hier spreken van een drij
vende traanfabriek!
Op de vangst
Het viel voor een landrot niet mee, om
aan boord te komen. Langs een ijzig smal,
glad stormladdertje, dat angstig heen en
weer slingerde moesten wc aan boord klau
teren en na ecnig zoeken vonden we een
bootsman, een stoeren Noor, die gelukkig
Engelsch sprak, bereid ons een en ander te
vertellen.
De „Terje Viken" vertrok 8 September
van het vorige jaar uit. Noorwegen, de
vangst in het zuidelijke deel van de Zuid
zee begon 8 October, 8 Maart van dit jaar
was het schip vol en 8 April was men weer
in Noorwegen terug! De totale inhoud was
toen 103.000 ton traan. In Noorwegen werd
daarvan 43.000 ton gelost, in Duitschland
20000 ton en 40.000 ton wordt thans in
Schiedam opgeslagen. Om al die traan te
verzamelen, had men niet minder dan 1156
walvisschen, in lengte varieerende van 50
tot 90 voet, moeten vangen en verwerken'
Een ware slachting, zou men dus zoo zeg
gen. Bovendien zijn op deze reis uit de
heenderen en het afval nog 14000 halen van
80 K.G. beendermeel geproduceerd.
Het verloop van het proces
Als men eenmaal in de huurt van de
Zuidpool is aangekomen, worden 7 bootjes
„walvischjagers" elk met 12 man. uitgezon
den om de walvisschen te gaan vangen.
Tegenwoordig schiet men de logge dieren
een harpoen met aan het eind een ontplof
bare kogel in het lichaam, waardoor ze
spoedig den geest geven. Dar. worden ze
opgeblazen met lucht en naar de „fabriek"
gesleept. Een groote klem wordt om de
staart van het zeemonster geslagen en door
middel van zware winches wordt do wal-
visch aan boord gesleept over de „slipway".
Dit is een soort van helling, een glijbaan
die in de achtersteven is gebouwd en vlak
hoven het water uitkomt. In zes minuten
lijd heeft men de kolossen dan op het mid
dendek dat haast dertig meter breed is
liggen en dan begint de destructie.
Eerst wordt de huid verwijderd, dan
wordt de visch nog weer wat verder naar
voren getrokken en daar wordt het lichaam
in groote stukken verdeeld. Zoover speelt
de geschiedenis zich dus boven het dek af.
Nu zitten er in het dek groote luiken, die
uitkomen in de 28 traankctels. elk met een
inhoud van 28 ton, die het schip bevat. Van
deze ketels zijn er 14 bestemd voor het uit
koken van het vleesch, acht voor het uit
koken van de huid enz. en vier voor het
uitkoken der beenderen en het afval. In zes
uur tijd, zoo vertelt onze zegsman, is de
traan ltlaar en dan dalen we een zéér vette
trap af naar het inwendige van het schip.
Het hart van de fabriek
Als we daar binnen komen, krijgen we
net zoo'n gevoel als vroeger, toen we on
danks hardnekkige protesten levertraan
moesten slikken. Alles is even glibberig en
vet. We zien een groote rij van witte ketels
in een lange gang, die van boven gewoon
verduisterd wordt door dikke pijpen en lei
dingen. Op het oogenblik is er heel weinig
te beleven. Er werken slechts enkele van
de vier pompen, waarmee men het schip
lost. Als ze allemaal tegelijk werken kan
men 1000 ton per uur loozen!
Ineens komen we een inan tegen, bijna in
Adamscostuum, die glimt van het vet. Het
blijkt een „drimmer" te zijn, die van tijd
tot tijd in do voorraadlanks afdaalt om het
vuil van de traan af te scheppen, zoodat de
pompen dan niet verstopt kunnen raken.
Het is een reuze vies karweitje, maar
het wordt goed betaald.
Als de traan gereed is om het verhaal
weer voort te zetten wordt ze linea recta
gestort in de groote voorraadtanks, die zich
onder in het schip bevinden en daar wordt
ze dan bewaard.
Ten slotte komen we dan in de afdeeling
waar in twee groote ketels het beendermeel
"•edrnogd wordt, om vervolgens in zakken
gestort te worden.
En daarmee hebben we het gezien, voor
zoover het tenminste het bedrijf betreft
Want ook voor de bemanning is begrijpe
lijkerwijs een flink deel van hef schip ge
reserveerd. In het voorschip verblijven de
officieren en matrozen, in het achterschip
de machinisten en stokers. Maar zulke ver
blijven kan men op ieder schip gaan be
wonderen.
Ten slotte is het dan nog interessant te
vermelden, dat de „Terje Viken" nu eerst
een reis gaat maken als tankschip. Het
schip wordt hier grondig gereinigd en vaart
vervolgens in hallast naar California. Daar
wordt dan een lading stookolie ingenomen,
die vervoerd moet worden naar Yokohama.
En als men vandaar dan weer terug-
kcerd is, wordt liet onderhand tijd voor de
nieuwe campagne!
Stoomvaart Mij. „Nederland"
bestelt het bij de N. V.
Scheepsbouw Mij.
Reisduur wordt met
vier dagen bekort
In een persconferentie ten kantore
van de maatschappij heeft een der
directeuren van de Stoomvaart Mij.
„Nederland", de heer J. Fv a n
Hengel, een hoogst belangrijke
mededeeling gedaan: de vloot der
maatschappij zal 'worden uitgebreid
met een nieuw passagiersschip,
waarvan de bouwkosten twaalf a
dertien millioen gulden bedragen.
Dit bij de N.V. Nederlandsche
Scheepsbouw-Maatschappij te A m-
sterdam te bouwen motor-passa
giersschip zal een bruto-register-
tonnage hebben van 20.000 ton en
worden voortbewogen door drie
schroeven.
De reisduur zal door dit schip
4 dagen worden bekort.
Na ampele overwegingen is deze belang
rijke beslissing door de maatschappij geno
men. De scheepvaart is opgeleefd en den
laatsten tijd moet de „Nederland" met haar
scheepsruimte woekeren.
Aan het einde van het vorige jaar, aldus
deelde de heer van Hengel mede, werd
door ons na zeer uitvoerige studie van prijzen
overeengekomen met de N.V. Nederlandsche
Scheepsbouw-Maatschappij voor den even-
tueelen bouw van een nieuw en snel passa
giersschip en met Gebrs. Sulzer te Winterthur
voor den eventueelen bouw van de hoofd- en
hulpmotoren voor dit schip. Daar er op dat
moment verschillende bedrijfsfactoren wa
ren, waarom het niet mogelijk was tot de
finitieve bestelling van het schip over te
gaan, werd tegen de overeengekomen prijzen
een optie voor den bouw genomen. Tegen
betaling van een schadevergoeding zou de
maatschappij „Nederland" het overeengeko-
mene kunnen annuleeren, indien de omstan
digheden daartoe onverhoopt aanleiding
mochten geven.
Thans definitieve bestelling
Het verheugt ons daarom, zoo vervolgde
de heer van Hengel, thans te kunnen mede-
deelen, dat de ontwikkeling der omstandig
heden voor ons bedrijf het ons thans moge
lijk gemaakt heeft tot definitieve bestelling
van een nieuw passagiersschip over te kun
nen gaan. Binnen enkele dagen zullen de
contracten met de Nederlandsche Scheeps
bouw-Maatschappij en Gebr. Sulzer worden
geteekend.
Het wordt een fraai, uiterst snel en in alle
opzichten modern schip, dat door de
groote snelheid Indië over zee weer dich
ter bij Nederland zal brengen.
De afmetingen van de „N.S.M. 270"
De hoofdafmetingen van dit schip van een
nieuw type zijn: lengte op de lastlijn 630 voet,
breedte op de lastlijn 83.6 voet en holte tot
schottendek 38.4 voet. Het schip, dat slechts
één schoorsteen en één laadmast zal voeren,
zal over een dienstvaart van 21 mijl kunnen
beschikken, waarvoor 27.000 A.P.K. noodig
zijn.
In 13 dagen zal het traject GenuaSabang
worden afgelegd, veertien dagen zal de reis
naar Belawan duren, in 15 dagen wordt Sin
gapore bereikt en het geheele passagiers
traject GenuaBatavia zal 16 dagen in be
slag nemen. Een winst van vier dagen, daar
de mailschepen van de „Nederland" nu 20
dagen doen over het traject GenuaBatavia.
De opstelling van de motoren zal geschie
den door de N.V. Werkspoor en de N.V. Ne
derlandsche Dok-Maatschappij te Amster
dam.
Het schip zal worden ingericht voor het
vervoer van 513 passagiers le en 2e klasse,
148 passagiers 3e klasse en 52 passagiers 4e
klasse.
Het bouwbedrag wordt geheel uit eigen
middelen betaald. De datum van oplevering
is vastgesteld op 1 Juli 1939. Een naam voor
het schip, dat de „Johan de Witt", die na
de ramp van de „P. C. Hooft" weer dienst
deed, zal vervangen, is nog niet vastgesteld.
Voorloopig zal het onder het werfnummer
N.S.M. no. 270 staan.
Dank zij de genomen optie kan het schip
voor 12 a 13 millioen worden geleverd.
Thans zouden de bouwkosten 27 pet. hoo-
ger zijn. De kielplaat zal waarschijnlijk einde
Juni of begin Juli worden gelegd.
De heer van Hengel besloot met de mede
deeling, dat door de aanschaffing van dit
nieuwe schip de Zeppelinplannen geenszins
op den achtergrond zijn gekomen.
Begrafenis Jaap Been
Zaterdagmiddag is Op de algemeene be
graafplaats te Huisduinen teraarde be
steld het stoffelijk overschot van Jacob
Been, een der oudste menschenredders
van ons land.
Bij de begrafenis, die een eenvoudig ka
rakter droeg, waren aanwezig de besturen
der vpreonigingen „Moed Volharding, Zell-
o Pottering", het „Heldersche Reddings
fonds" en de afdeeling der „Noord-Zuid-
Hollandsche Reddingsmaatschappij". Aan
de groeve is het woord gevoerd floor de
heeren Van Diest en Van Dok, resp.
bestuursleden van de Noord-Zuid-Hol land
sche Reddingsmaatschappij en van .Moed,
Volharding, Zelfopoffering".
Verpleegster te Utrecht
aangereden
Zaterdagmiddag is op den spoorwegover
gang Maliestraat—Ramstraat te U t r e c h t
een wielrijdsteru de particuliere verpleegster
mejuffrouw W. F. Benninck Bolt, aangere
den door een haar passeerende vrachtauto,
afkomstig uit de provincie Drenthe. De
wielrijdster werd waarschijnlijk door hot
achterste deel van de auto geraakt. Zij
kwam te vallen en liep een ernstige her
senschudding op. Later op den dag is zij in
het ziekenhuis overleden. De politie stelt
een onderzoek in.
