Antirevolutionair
Orgaan
voor de Zuidhollandsche en Zeeuwsehe Eilanden.
n nieuwe
Mantel
De vrije- 01 de openbare Softool?
IN HOC SIGNO VINCES
FEUILLETON
No. 3531
WOENSDAG 24 APRIL 1929
44ste JAARGANG
Het huisje aan den Zeedijk
W. BOEKHOVEN ZONEN
Het nadrukken van den inhoud van dit Blad is verboden overeenkomstig de Wet op het Auteursrecht.
Eerst
Deze Courant verschlnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post f 1.- bi vooruitbetaling.
BUITENLAND b| vooruitbetaling f 8.50 per Jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS
SOMMELSDIJK
Telef. latere. No. 202 Postbus No. 2
ADVERTENT1ÊN 20 cent, RECLAMES 40 cent, BOEKAANKONDIGING 10 cent per rege
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN f 1.- per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die si beslaan.
AdvertentiSn worden ingewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 uur,
STUMPERIGE ARMOEDIGHEID.
De kwestie over de Chr. U.L.O. Schooi heeft
de Vrijzinnigheid ten onzent wel in al haar
stumperige armoede ten toon gesteld.
Van een beginselstrijd is hier ten eenenmale
geen sprake.
Leek het in 't begin er nog even op, dat
men van het recht en de goede hoedanigheden
der openbare school zooals haar voorstanders
die zien zou opkomen, spoedig ontaardden de
aanvallen van vrijzinnige zijde in een onbe
schoftheid en grofheid tegen allerlei personen,
die schier hun weerga niet vinden.
Het lust ons niet daarop in te gaan. Ons zelf
respect zou dat ook niet gedoogen.
Maar meer dan iets anders bewijst deze gren-
zelooze zelfverlaging van de vrienden der
openbare school, dat het zwaard hunner be
ginselen stomp geworden is en zij daarom in ar
ren moede hun toevlucht zoeken tot het wapen
van den laster en eerroof
Stumperige armoedigheid
Maar die het niet wisten, weten dan nu in
welke sfeer het hooggeloofde neutrale onderwijs
ademt.
Ook voor de openbare school geldt het: zeg
mij wie uw vrienden zijn en ik zal zeggen wie
gij zijt!
Gelukkig gaat men te Middelharnis ook door
met de plannen voor een Ghristelijk lagere
school, als onze inlichtingen juist zijn.
Zet door mannen door goed en kwaad ge
rucht
En Christenouders, verstaat Uw roeping
Aan de vrienden van de neutrale school hebt
ge nu kunnen zien, wat ge van dit „neutrale"
onderwijs te wachten hebt
s VAN OUDS NIET ALZOO GEWEEST.
Een meelevend broeder de schrijver van
het ingezonden stuk onder letter G. in ons
blad van 12 April is het niet eens met onze
driestar over de Revolutionaire Staatsschool.
Wij nemen zijn bezwaar hieronder in zijn
geheel op.
Mijnheer de Redacteur
Beleefd verzoek ik U opname van het vol
gende
In een vorig stukje sprak ik over het goed
recht der bijzondere school met den Bijbel,
sinds Liberalen en Roomschen den Bijbel van
onze Openbare school namen.
Nu lees ik in uw blad een artikel, de re
volutionaire school. Hierin betoogt u, dat de
Openbare school vrucht is van de revolu
tionaire Staatsidee.
De splitsing Openbaar en Bijzonder (Chris
telijk) onderwijs kent men alleen ten onzent.
Immers in Duitschland had men tot na den
oorlog de facultatieve splitsing der openbare
school, die Groen van Prinsterer hier indertijd
tevergeefs verlangde en in Engeland bleef de
Bijbel tot heden op de openbare school.
Toen men hier te lande den Bijbel van de
Staatsschool nam en ons Christenvolk voor
zijn kinderen Christelijk onderwijs begeerde,
was men wel genoodzaakt zelf Chr. scholen
te stichten. Deze scholen waren uit den nood
geboren, men kon niet anders.
Niet, dat dit een ideaal was, neen het
ideaal zou blijven: de Bijbel weer op de open
bare school. De Christelijke Staat dient voor
Christelijk onderwijs te zorgen; en zoo lang
de Staat dit niet doet, aanvaarden wij de
Bijzondere (Christelijke) school als uit den
nood geboren en heeft zij recht van bestaan.
Dat de openbare school godsdienstloos ge
worden is, hebben wij te danken aan Libe
ralen en Roomschen, die haar den Bijbel ont
namen m,aar als dan de openbare school
volgens uwe meening een vrucht is van de
revolutionaire Staatsidee, zijn dan al die
openbare scholen in het buitenland ook re
volutionaire scholen En noemt u de open
bare school, zooals onze Vaderen die hadden,
ook revolutionair
Ik zou meenen, M. de Red., dat die open
bare school met den Bijbel van vroeger meer
in de lijn van art. 36 Ned. Geloofsbelijdenis
is, dan dat men haar revolutionair mag noe
men.
En als U de openbare school revolutionair
noemt, omdat Gods Woord er niet meer is,
dat ons alleen kan bewaren voor revolutie,
ook voor revolutie in ons hart, laten we
dan allen saamwerken aan de idee van den
Christelijken Staat, die dan ook Christelijk
openbaar onderwijs dient te geven.
„De Bijbel weer op de Staatsschool", dat
zij onze leuze. Wij hebben een schoone roe
ping te vervullen ten opzichte der openbare
school. Zoo lang we dit nog niet bereikt
hebben, blijft het recht der Bijzondere (Chris
telijke) school onaangetast.
U, M. de Red., beleefd dankend voor de
toegestane plaatsruimte.
Hoogachtend,
G.
De kwestie, die den geachten inzender hier
bespreekt, is niet van vandaag of gisteren.
Eigenlijk is ze zoo oud als de schoolstrijd zelve.
En in 1896 werd door de Vereen, voor Chr.
Volksonderwijs de leus: „de vrije school voor
heel den atie", zelfs tot een hoofdpunt van be
spreking op haar jaarvergadering gemaakt.
Er zou dan ook heel wat over te zeggen
zijn, maar we bepalen ons nu maar tot hetgeen
de heer G. hier schrijft.
We moeten hem al direct betwisten, dat onze
vaderen een „openbare school met den Bijbel"
hadden, en dat die „in de lijn van art. 36 der
Ned. Geloofsbelijdenis" was.
Het is historisch onjuist, dat we van den
beginne aan de Staatsschool hebben gehad.
Veel meer dan de Staat was het in den tijd
onzer vaderen de Kerk, die zich de schoolzaken
aantrok.
De school is „de dochter der Kerk", zooals
Dr. Woltjer schrijft.
De Nationale Synoden van 15781586 en
1591 en niet minder ook de bekende Synode
van 1618—1619 hebben door verschillende be
palingen veel goeds voor de school tot stand
gebracht en wel bemoeide ook de overheid zich
met het onderwijs, doch zooals Kuiper
in zijn Gesch. van het Chr. L. onderwijs ons
mededeelt „die overheidszorg was geen on
natuurlijke zooals die van thans; ze stond
in de juiste en n a t u u r 1 ij k e verhouding
tot de zorg, die volgens Gods ordinantiën aan
huisgezin en kerk betreffende het onderwijs
is opgelegd."
Van een openbare Staatsschool, zooals we
df$ uit de vorige eeuw en nu nog kennen, was
voorheen geen sprake.
Evenzeer moeten we onzen geachten inzender
de illusie ontnemen> dat die school eertijds be
antwoordde aan art. 36 der Ned. Geloofsbe
lijdenis. 't Ging er net mee als met de kerk.
Practisch hield men zich niet aan hetgeen
art. 36 eischt.
Eer was men er op uit „de papisten zooveel
mogelijk te sparen en door zachtmoedigheid en
deugdzaamheid te overwinnen", zooals uit ge
loofsbrieven blijkt van afgezanten van onze
Geref. vaderen, aan Willem van Oranje.
V HET ANTI-REV. BEGINSEL.
In art. 12 van het Anti-Rev. beginselprogram
werd van begin af aan beleden
„Zij (de A.-R. partij) wil dat de Staat het
beginsel late varen, alsof de overheid geroepen
zou zijn, om van harentwege onderwijs te doen
geven."
De school mag geen instituut van den Staat
zijn, de ouders hebben krachtens hun ouder
schap de school te beheeren.
Op de ouders berust toch de taak van de
opvoeding der kinderen Dat is hun recht
en hun plicht.
Van uit dit standpunt moet men de onder
wijskwestie bezien.
Dat is het Bijbelsche standpunt, waar
mee ieder, die de Gereformeerde levensbeschou
wing belijdt, accoord gaat.
Hier tegenover nu is onder de prediking van
de Revolutieleer een andere richting komen
staan, de richting die uitgaat van de beschou
wing, zooals de revolutionaire Danton die ons
omschreef: „Het kind behoort aan den Staat,
eer dat het kind aan de ouders behoort".
Onder deze geestesgesteldheid is in de vorige
eeuw ten onzent en in andere landen het onder
wijs tot staatszorg geworden.
En we hebben er al de ellende van onder
vonden.
Maar dit staat lijnrecht tegenover wat wij
willen.
Het was dan ook volkomen in overeenstem
ming met 't Anti-Rev. heginsel, dat Mr. Heems
kerk in 1913 bij zijn voorstellen tot Grondwets
herziening ook dit voorstelde de vrije school
regel in de Grondwet en de staatsschool slechts
intredend waar de vrije school ontbrak.
Het is toen niet zoo ver gekomen. Het op
volgend ministerie Cort v. d. Linden trok Mr.
Heemskerk's voorstellen in.
Maar we juichen het toe, dat het practisch
steeds meer deze richting uitgaat, dat het open
baar onderwijs in de minderheid komt en het
bijzonder onderwijs in aantal klimt.
Wij achten het de gelukkige oplossing der
schoolkwestie, om de redenen zooals Mr.
Heemskerk die onlangs in een jaarvergadering
van den schoolraad aangaf: le. krachtens den
loop der historie; 2e. met het oog op de eer
bied door de Overheid als dienaresse Gods ver
schuldigd aan het recht der ouders, verschul
digd ook aan de gezonde maatschappelijke
krachten, die het onderwijs verzorgen, eindelijk
verschuldigd aan de geloofsvrijheid; 3e. krach
tens de staatkundige verhoudingen, zooals die
hier te lande bestaan.
GROEN EN DE VRIJE SCHOOL.
Het is waar, dat Groen van Prinsterer het
eerste gedeelte van zijn staatsmansleven geijverd
heeft voor de openbare school, de naar gezind
heden gesplitste Christelijke overheidsschool.
Hieruit blijkt echter duidelijk, dat zij die zich
gaarne voor de handhaving van art. 36 op
Groen beroepen, abuis zijn.
ROTTERDAM, Hoogstraat, hook Spui
DEN HAAG, Alléén „Modehuis"-Hofweg 6
Want art. 36 kent geen „splitsing naar ge
zindheden".
Dit echter tusschen haakjes.
Overigens moet men Groen recht laten we
dervaren.
De heer Colijn zegt in zijn „Levensbericht
van Dr. A. Kuyper": „Door geboorte, door
opvoeding, door ambtswerkzaamheden was
Groen verknocht aan de bestaande eenheids
institutie binnen den Nederlandschen Staat."
En er is ook bij Groen een groeiproces.
En toen hij in 1871 de conservatieve elemen
ten, die steeds op eenheid en samengaan van
het onvereenigbare hadden aangedrongen, losliet
en Kuyper naar voren schoof, begreep Groen
uitstekend, dat hij hiermede de idee der kerste
ning van de staatsinstelling voor goed varen
liet.
Als de geachte inzender van bovenstaand
epistel dan ook zegt: „De Bijbel weer op de
Staatsschool", zij onze» leuze, dan moge hij
bedenken, dat Groen reeds in 1857 dit beginsel
varen liet en zich voor de vrije school
verklaard heeft, zij het als expedient, als uit
weg uit de impasse waarin men met de open
bare school geraakt was.
En we fhogen wel vaststellen, dat als Groen
in 1857 reeds de onmogelijkheid van een Chris
telijke Overheidsschool inziet, deze onmogelijk
heid in onze eeuw van modernisme en God
verzaking sterker dan ooit is.
Maar zooals we reeds aantoonden, we be
schouwen het verstrekken van onderwijs als
taak der ouders, niet van den Staat.
Dat is het zuivere Anti-Rev. beginsel.
God gaf het kind den ouders en dezen zullen
rekenschap van hun opvoeding hebben af te
leggen.
En daaromde vrije school regel de
openbare aanvulling, daar waar de ouders in
hun plichten tekort schieten
DE LIJKVERBRANDING.
Ds. J. E. Vonkenberg, de redacteur van de
vragenbus in het Geref. JongelingsbIad) geeft
de volgende principieele uiteenzetting van het
Geref. standpunt in zake lijkverbranding
Dat de actie voor lijkverbranding opge
komen is uit anti-christelijken kring kan wel
tot voorzichtigheid stemmen, maar is niet alles
beslissend. Onze houding mag niet puur ne
gatief zijn.
Wat de bijbel en de crematie betreft, de
Schrift kent ze wel, maar gebiedt ze alleen
in een tweetal gevallen van ergerlijke zonde
onder Israël en vermeldt ze voorts onder
Isral zonder nadere beoordeeling, als een
hqoge uitzondering bij gevaar van lijkschen-
nis of bij onmogelijkheid van begrafenis.
Reeds deze houding der H. S. moet ons per-
door
H. ZEEBERG.
61)
„Dat weet ik wel, Mama. Maar er staan geen
geheimen in. Lees u hem maar."
En gehoor gevende aan haar impulsieven
inval, reikte Lia den brief uit de pastorie haar
Mama toe, die lezen ging.
Dan gaf zij zich rekenschap van haar doen:
als Mama op den brief inging, moest zij veel
verklaren; wie weet, of het dan niet kwam tot
een vertrouwelijkheid, die een goede uitwerking
hebben kon Wat zou het heerlijk zijn als Mama
belang ging stellen in alles, wat haar logeeren
op grootmoeders dorp betrof
Haar ontnuchtering was evenwel groot. Met
een onbewogen gelaat las Mevrouw van Meers-
ma den brief uit, om dan op te merken: „Dat
is een hartelijke brief, Lia", en onmiddellijk
daarop te zeggen: „Dus, om op ons gesprek,
vóór de post kwam, terug te komen, dus je
meent, dat Annie niet gelukkig is
De overgang was voor Lia te plotseling. Zij
had een reactie op den brief verwacht, mogelijk
wel aanmerkingen. Maar in plaats daarvan
kwam er een negeeren en werd eenvoudig het
gesprek van zooeven voortgezet. En dat terwijl
er toch ook werd geschreven over Mama's broer
oom Adriaan BlankertWat bezielde Mama
toch Was dan dat alles dood voor haar
„Nu, Lia kwam de ietwat ongeduldige
vraag: „Wat denk je van Annie
„Ja, Mama, wat moet ik zeggen Van Annie
je niet veel gewaar. Zij is zoo onver
schillig. Maar dat zij gelukkig is, neen, dat ge
loof ik niet. Ik stel mij een jong gehuwde vrouw
althans anders voor".
„Hoe dan, Lia?"
Lia kleurde. Het was zoo moeilijk daarop te
antwoorden 1
„Ja, Mama, hoe zal ik dat zeggen Eerste
voorwaarde is toch, dat man en vrouw elkaar
moeten liefhebben".
„Is dat dan niet zoo tusschen Annie en
Theo
Het was Lia, of zij zich aan een examen had
te onderwerpen. Ook begreep zij al deze vragen
niet. Waarheen wilde Mama toch Maar zij
wilde, ook al zou het Mama mogelijk ontstem
men, openhartig antwoorden, te meer, omdat zij
zich kon beroepen op uitspraken van Annie
zelf.
„Neen, Mama, dat geloof ik niet. Beter ge
zegd, dat weet ik zeker. Daar is geen liefde
tusschen die beiden. Hoe kan dat huwelijk nu
gelukkig zijn?"
„Het hangt er maar van af, hoe je het be
schouwt," zeide Mevrouw van Meersma, op
schijnbaar bedaarden toon. Maar een opmerk
zaam beschouwer had in de oogen, die op haar
dochter gevestigd waren, eenige niet te mis
kennen onrust kunnen lezen.
„Men kan het toch maar op één wijze be
schouwen, Mama", meende Lia, ietwat ver
wonderd.
„Behalve, dat men het te romantisch kan
opvatten. Wie ouder wordt, wordt vanzelf be
zadigder."
„Maar Theo en Annie zijn nog jong, Mama",
merkte Lia, gevat op. „Trouwens Annie heeft
zelf erkend, dat bij haar liefde geen rol speelde".
„Aan wie heeft zij dat .gezegd
„Aan mij, Mama. Zij vond het een goed
huwelijk. En dat vond zij het voornaamste.
Maar ik meen, dat dit niet het voornaamste is.
Ik heb haar gezegd, dat ik trouwen zou met
hem, dien ik liefhad, onverschillig of hij rijk
of arm was."
„Het zou je niet erg meevallen, Lia, te trou
wen met een armen drommel. Maar ik geef toe,
dat er in je redeneering veel waars schuilt",
zeide Mevrouw van Meersma op zeer lang-
zamen en zachten toon, als was zij bang, haar
meening te poneeren.
Verwonderd zag Lia haar aan. En weer rees
de vraag in haar op, wat Mama toch met dit
gesprek bedoelde.
„Ik heb dit huwelijk aangemoedigd", ging de
zachte stem verder, „maar ik twijfel soms, of
ik daaraan goed deed. Ik meende het wel goed
met Annie, want ik wilde haar een schitterende
partij laten doen, wat dan ook gelukt is. Maar
als ik dat kind terug zie na haar reis en haar
gadesla in haar doen en laten, dan weet ik niet,
wat ik aan haar heb en zou maar wenschen,
dat zij nog thuis was. Theo valt mij ook bitter
tegen. Hij verwaarloost haar opvallend. Ik ga
gelooven, dat papa en jij goed hebben gezien
en dat ik blind ben geweest: Theo is niet de
geschikste echtgenoot voor Annie, al is hij nog
zoo schatrijk."
Lia zat in één woord verstomd. Zij had dezen
avond veel, wat haar verwonderde. Maar deze
bekentenis van Mama was een verrassing. En
onmiddellijk daarop ging haar een licht op;
haar moeder tobde over Annie; en het was niet
een licht tobben; neen, zij had het er moeilijker
onder dan men oppervlakkig wel zou meenen;
zij zag al spoedig in, dat het niet goed ging in
het huwelijk van Annie en Theo enzij
had 't huwelijk zelf bewerktAnnie had 't goed
gevonden, omdat het tegemoet kwam aan haar
tjdelheid: te behooren tot de rijkste familie van
Utrecht; te kunnen schitteren. Maar het huwelijk
was het werk van Mama, dat feit kon al het
water van de zee niet wegwasschen. En nu
Mama zag, dat het verkeerd ging, nu kwam
knagen het bittere zelfverwijt
Nu pas ging Lia de houding van haar moeder
begrijpen. En meteen beving haar een grenze
loos medelijden. Wat had Mama nu van haar
werk, om Annie een goede partij te bezorgen
Niets dan ellende. Papa had het haar al voor
speld, toen zij, Lia, er met hem over sprak.
Nu kwam de ellende. En wie weet, wat er nog
meer volgen zou Want Annie bleek meer en
meer volslagen apathisch te worden. Lia zou
den laatsten avond op den Maliesingel niet licht
vergeten
„Misschien valt het nog wat mee, Mama",
zeide zij, om toch maar wat te zeggen.
„Ja misschien wel. We zullen zien", meende
Mevrouw van Meersma gelaten.
Maar Lia bemerkte wel, dat haar moeder
deze woorden werktuigelijk uitsprak. Haar ge
dachten waren afwezig. Vrij zeker waren zij
in Utrecht, op den Maliesingel, bij Annie
Het verdeer deel van den avond, het was
Zaterdag, was Mevrouw van Meersma weinig
spraakzaam. Zij nam een boek, maar las niet
veel.
Lia voelde in zich opkomen de begeerte, om
Mama te troosten en haar er op te wijzen, dat
het geluk niet wordt gevonden in uiterlijken
schijn, in geld, eer of aanzien. Maar zij durfde
er niet over te spreken, allereerst al, omdat het
Mama was, maar ook, omdat zij geen voldoend
antwoord geven kon op de vraag, waar het
geluk dan wel werd gevonden.
O, zij wist het wel. Op het dorp van groot
moeder, in het „huisje aan den zeedijk", had
zij het wel anders gezien en geleerd. Maar het
was niet haar eigendom geworden. Zij bleef
maar zoeken. Er was niet de minste verandering
bij haar gekomen nog. Zij begreep, dat dit bui-
tenlandsche reisje, hoe goed ook door Papa
bedoeld, haar mogelijk eenige afleiding geven
kon, maar meer ook niet. Wanneer zij straks
in Utrecht terug zou zijn, dan zou diezelfde
strijd weer komen. Zij zag er tegen op als tegen
een berg. Als Papa nu maar wat inschikkelijk
was, dan zou het wel gaan. Maar daarvan was
in het minst geen sprake.
Doch dan verweet zij zich, dat zij ten on
rechte de schuld op haar vader wierp. Zij zelf
zocht niet of ten minste niet voldoende. Er
was geen echte begeerte naar het goede. Het
kwam haar voor, dat het er veel minder was
dan de eerste weken van haar verblijf te Utrecht
na het logeeren bij grootmoederEn dat
beangstte haar nog het meest.
Al meer was nu de avond gevallen. In de
serre brandden de electrische lampen. Het werd
ook koeler. En Mevrouw van Meersma, die,
ook al omdat zij geen letter meer lezen kon,
sinds lang niet meer in haar boek keek, doch
in diepe gedachten vóór Zich uitstaarde, .zeide:
„Wij gaan naar binnen, Lia. Kijk daar eens een
damp in het dal hangen, 't Wordt morgen weer
een schitterende dag. Wij hebben nog niet eens
een plan gemaakt."
Schijnbaar sprak zij op vroolijken, opgewek-
ten toon. Maar Lia hoorde er, of was het ver
beelding een ondertoon in, ja, van wat van
smart, teleurstelling? of van wat? in klinken.
„Mama".
Aarzelend sprak Lia dat woord uit.
„Ja 7"
k Heb het verleden week al willen vragen,
maar ik durfde het niet recht. Mag ik morgen
ochtend den dienst in de kapel eens bezoeken,
u weet wel ginds, waar dat slanke torentje zoo
onze bewondering wekte
„Durfde je dat verleden week niet vragen
En waarom dan nu wel
„Omdat... omdat... ja ik weet niet, maar ik
vind, dat u in de afgeloopen dagen zoo ver
trouwelijk geworden is; zoo heel anders dan
thuis."
„O, bedoel je het zoo. Het is best mogelijk,
dat je gelijk hebt. Misschien, neen, wel zeker,
heb ik mij de laatste jaren meer met Annie
bemoeid dan met jou. Goed was dat niet. En
je kunt gerust zijn, Lia, zooals met Annie zal
ik met jou niet handelen. Ik geloof stellig, dat
ik verkeerd gedaan heb. Dat huwelijk wordt
ellende, 't Is, of ik er een voorgevoel van heb.
Voor het lot van Annie moet jij bewaard
blijven".
Lia antwoordde niet. Allereerst al niet, om
dat zij niet wist, wat te zeggen oo déze zelf
aanklacht. Maar nog meer, omdat zij zich groo-
telijks verbaasde over Mama, die den laatsten
tijd onherkenbaar veranderde. Wat bewoog haar
toch Was het alleen, omdat zij inzag, hoe het
huwelijk van Annie een mislukking was, daar
de echte liefde ontbrak Of ging Mama, evenals
verleden jaar, inzien, dat zij in den grond een
leeg, doelloos bestaan leidde, dat geen bevre
diging schenken kon
(Wordt vervolgd).
