EGn
TEN
voor de Zuidhollandsche en Zeeuwsehe Eilanden.
EK
NEN
ironies
:n en ruiters
niEUUl
CIALE IKES
De fieesi fles Onilermens.
IS ets. per half ais
i
Antire volutionair
VAN ROSSEM s
IN HOC SIGNO VINCES
Lichte Baaitabak
der Ham
EERSTE BLAD.
Op den Uitkijk.
ingel 173-175
No. 3358
ZATERDAG 27 AUGUSTUS 1927
42STE JAARGANG
ns terugkeerende
tdagelijksch leven
loet ik dat doen
ateur of vakman,
aan we voor ge-
jarvan we niet vol-
3nnis hebben. En
ïn we zoo gaarne
|n helpen. Welnu
ix geen vraag, on-
op welk gebied
id- en Tuinbouw,
nis, Kleinveeteelt,
}nnis, Fotografie,
of ge vindt hem
|dindeseriepracti-
en Studieboekjes
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentie» en verdere Administratie, franco toe te zenden aan de Uitgevers
bij behoefte tot
HOUEMZOIIEn
AL te IIIEUUIE TONOE
OUDE TOnBË
Damhekken
serbuizen
OUIVZADEK enz.
Krallnoen. DliKslaü
raineemuizen
ie Winter
L WEISS"
tul lt-11, SCHIM
v J» C. RORGDORFF.
In patent verpakking
Morst niet, scheurt niet
Maakt geen kort
Hoeden- en PettenmagazIJn
lil
iSl
erren gerequireerd.
/erhei dmoest de geheele
rek zich ter beschikking
en met duizenden voer-
hevig, dat talrijke solda-
[n bij de pogingen, om
zware kwetsuren op-
[lie op een open plek in
den door den brand in-
bij hun ontsnapping
de toestand zeer hache-
j_villawijk van Werschetz
let de uiterste inspan-
I genietroepen, welke ver
ïede goot gegraven had-
Ite voorkomen,
pverzien. De brand, welke
was klaarblijkelijk aan-
lesaille tegen het ldooster
oedkoope prijzen.
BRIEK
Geen filialen
hebt U nooit gekocht.
Deze Courait verschijnt eiken WOENSDAG en 7 ATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post f 1.— b5 vooruitbetaling.
BUITENLAND bij vooruitbetaling f 8.50 per jaar.
AFZONDEKLIjKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS
W. BOEKHOVEN ZONEN
SOMMELSDIJK
Telef. Interc. No. 202 Postbus No. 2
ADVERTENTIÈN 20 cent, RECLAMES 40 cent, BOEKAANKONDIGING 10 cent per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN f 1.— per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte, die zQ beslaan.
Advertentiën worden ingewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 uur.
SOHELSDIJK
streerde catalogus
serie wordt gratis
co op aanvrage
egezonden.
ADRES
SMEDERIJ
liwagcns, Speciaal adres
ugasketels, IJzeren pulp.
sleep-n ijzeren mudden
ndbouwers
te leveren geschilde
alle Stations
elef. 1062
Jjn onze
ar. Gratis Demonstratie.
6, 8 en 10 c.M.
en 50 c.M.
roordiger voor Flakkee.
ingpalen en Ruiters.
iet behandelen
WASCH Is
en Strijklnrichtlng
Een der grootste en pijnlijkste won
de plekken in onze samenleving is wel
de sociale ellende en de bittere strijd
die hierdoor gestreden wordt.
De bange worsteling in dit nijpend
conflict heeft niet alleen een stoffe
lijke, maar ook een geestelijke zijde.
Ongetwijfeld staat het vast dat er
in het stoffelijk leven van duizenden
een bittere smart geleden is en wordt
bij den „arbeid die geen brood gaf".
En op zichzelf is dit vreeselijk. Maar
ernstiger nog is het omdat het geestelijk
Irv'èn van velen in dezen strijd om
'fiet bestaan ook verwoest werd'. Onder
de opzweeping van volksmenners is
de haat als een weelderige plant in de
volksziel gegroeid en zijn de volks
klassen tegen elkander in het harnas
gejaagd, en is er in het sociale leven
een burgerkrijg ontbrand, die het
g e e s t e 1 ij k bestaan des volks on
eindig meer kwaad berokkend, dan dat
het stoffelijk leven ooit berokkend zou
kunen worden.
Waar solidariteit en gemeenschaps
zin noodig zijn als het cement voor de
samenleving, daar heeft de klassenstrijd
als een tweespalt gewerkt in de ge
meenschap van ons volk, de samen
leving ondermijnt en de volksziel doo-
delijk krank gemaakt.
En was deze tweespalt noodzakelijk?
Niemand kan ontkennen, dat er so
ciale ellende bestaat. Een sociale el
lende, die het noodlottig gevolg is ge
weest van economische omstandighe
den, die zonder, dat iemand er iets
aan doen kon, als een donkere wolk de
samenleving verduisterde.
Neen, de aarde heeft genoeg om
a 11-e menschen te voeden en te klee-
den en een menschwaardig bestaan mo
gelijk te maken. Het ligt niet aan de
armoede der aarde, dat er gebrek ge
leden wordt.
De schuld van de sociale ellende ligt
bij den mensch zelve. De Kaïnsge-
dachte, ben ik mijns broeders hoeder?
het e g o i s m e, is de oorzaak van den
socialen nood. En nu kunnen bijkom
stige, factoren zooalshongersnood
oorlog, schaarste, duurte, enz., dezen
nood verergeren ,de oorzaak zijn ze
niet. Door alle eeuwen heen heeft er
dan ook een sociale nood bestaan.
Maar aangezien de schuld bij den
mensch zelf lag moest, bij fijnere be
schaving, bij hoogere cultuur, bij meer
dere ontwikkeling en bij rijkere scha
keering van het geheele maatschappe
lijke leven, de sociale ellende zich meer
doen gevoelen en pijnlijker zich open
baren.
Vandaar, dat bij de uitvinding van
de stoommachine .waardoor het maat
schappelijk leven een geheel ander ka
rakter kreeg, en de mensch in dienst
stelde van industrie, nijverheid en land
bouw, de sociale nood in gelijke ver
houding grooter werd.
In den aanvang van deze nieuwe
periode spande de regeering, zoo hier
als elders ,met het kapitaal samen om
de economie tot op een zoo hoog peil
als mogelijk was op te voeren, zonder
te letten op de belangen der lagere
volksklassen, die onder den nieuwen
last zwoegden tot bezwijkens toe, In
deze periode van ontzettende sociale
ellende is de roep om den klassenstrijd
uitgegaan en is deze in alle landen
der Westerscbe cultuur gepredikt.
Van de zijde der mindere volksklas
sen is toen de klassenstrijd aangegaan,
wat niet is goed te keuren, maar, ge
zien de houding der hoogere klassen
en der regeering, toch goed te be
grijpen is.
Later wijzigde het oordeel der over
heid en begon zij te begrijpen, dat ze
ten opzichte der sociaal misdeelden
een roeping had. Had zij dit direct in
gezien, dan ware het wellicht niet tot
zulk een groote tweespalt in het maat
schappelijk leven gekomen.
Nu was er eenmaal de tweespalt,
de klassenstrijd en bleef deze er, omdat
een groot deel van het volk er reeds
door vergiftigd was en daarom zou ook
in de toekomst deze noodlottige strijd
worden voortg ezet.
Nu beelde men zich niet in, dat deze
klassenstrijd den socialen nood lenigde
en de stoffelijke ellende van een groot
deel der bevolking verminderde. Dik
wijls in tegendeel
Maar daar was de klassenstrijd ook
niet om begonnen. De klassenstrijd
heeft ten doel de schepping van een
nieuwe samenleving, nadat de tegen
woordige gedood is, en verbetering
der sociale misstanden zou aan de be
reiking van dit doel niet bevorderlijk
zijn, eer het doel verder afbrengen,
want de tegenwoordige maatschappij
zou er in plaats van door afgebroken
eer opgebouwd worden.
En daar was het niet om begonnen
Wie dus aanhanger wil zijn van de
klassenstrijdleer, meene niet er de la
gere standen dezer samenleving een
weldaad door te bewijzen. Neen, hij
sta af van dadelijk succes en offere
eigen geluk en welvaart op aan het
ideaal ,dat wenkt en trooste zich met
de gedachte ,dat zijn nageslacht er de
heilrijke vruchten van zal plukken.
Wanneer althans zijn ideaal, geen
utopie is
Want gaat het, als het in Rusland
ging (en deze kans is zéér groot), dan
zal de „heilstaat", die op de puinhoo-
pen van dezen staat opgericht zal wor
den, meer weg hebben van een h e I-
staat.
Wij voor ons betreuren het, dat het
tot een klassenstrijd gekomen is, èn
omdat de volksziel er doodelijk krank
door werd èn omdat het waarachtig
belang van de lagere klassen er niet
door gediend wordt.
Om de sociale ellende tot het mini
mum te beperken of geheel weg te ne
men, is een tweespalt in een volk, dat
slechts leven kan in een vaste éénheid,
onnoodig en ongewenscht.
Geweld, noch macht, noch mecha
nische hulp zullen in staat zijn ooit de
sociale ellende weg te nemen, juist
omdat de diepste oorzaak dezer ellende
in het hart van den mensch zelf schuilt.
Wij geven hier niet de schuld aan
een bepaalde klasse. Alle menschen,
rijk en arm, staan hier schuldig. Wan
neer de arme rijk wordt, neemt hij de
plaats van den rijke in en zal van na
ture al het zwakkere, dat men in den
weg komt vertrappen.
Van een nivelleering der standen en
klassen zal nooit sprake zijn. Komt er
een omkeering, dan wordt degene, die
thans verdrukt wordt, de verdrukker.
We zien het in Rusland.
Een Lenin ontvangt Koninklijke eere
en wordt met majestieuse pracht begra
ven, door zijn aanbidders op een wijze
als menig koning uit de kapitalistische
maatschappij „nooit ter aarde besteld
is Onder de dictatuur van het prole
tariaat is de schrijnende tegenstelling
tusschen rijk en arm veel scherper af-
geteekend, dan onder eenig andere
maatschappelijke samenleving ooit ge
weest is.
Een bewijs, dat de bron der sociale
ellende niet in de economische omstan
digheden, maar in het hart van den
mensch zelf schuilt.
Daarom, noch met macht, noch met
geweld noch met mechanische hulp kan
de ellende van het sociale leven weg
genomen worden.
Wel verminderd.
Door een verstandige arbeidswetge
ving, dus door een tactisch ingrijpen
van de regeering.
En door dit ingrijpen van overheids
wege werd al veel bereikt. We hebben
gekregen de bescherming van de
vrouw enhet kind en bescherming van
den arbeider zelve. En al kleven aan
deze bizonder moeilijke wetgeving ook
gebreken, nooit gaan we mee met hen,
die met het badwater het kind willen
wegwerpen. De historie heeft geleerd
dat zonder ingrijpen van overheids
wege de positie der zwakkeren onhoud
baar wordt, onder de knellende greep
van de sterken.
De gesteldheid van het menschelijk
hart, dat van nature zoo egoistisch is,
maakt een wettelijke regeling van den
arbeid noodig.
Een wettelijke regeling dus, van den
arbeid, voor zcover de bescherming
van den arbeider dit vraagt
Maar ook daarmede is men niet klaar
en is de sociale nood niet weggenomen.
Hiertoe is meer noodig.
Hiertoe is noodig de geest des ont-
fermens.
Want als het hart van den mensch
de bron, ook van de sociale ellende, is,
dan moet deze bron gestopt worden wil
de ellende van het sociale leven weg
genomen worden. Dan moet een an
dere geest zich van het hart meester
maken, de geest des ontfermens.
De patroon moet tot de erkentenis
komen dat de man die in zijn dienst
staat niet is een stuk machine, een
noodzakelijk werktuig in het productie
proces, maar een mensch, tegenover
wien hij geroepen is, zorg te dragen,
dat deze als mensch kan leven. Wat
dit zeggen wil weet hij niet, zoolang
het egoisme in zijn hart hoogtij viert,
maar dat weet hij wel, wanneer hij
heeft geleerd zijn arbeider als een broe
der te behandelen.
De geest des ontfermens moet vaar
dig worden over het sterke en het
machtige om de kracht en het over
wicht te gebruiken om het zwakkere
op te heffen en te steunen.
Wij weten wel, dat het in de practijk
heel anders is.
En ook, dat het optreden der min
dere klassen vaak zelf de oorzaak
wordt, dat de meerderen zich er van
terugtrekken.
Maar de eisch is hierom niet weg
genomen.
En al zal de wensch, dat deze geest
het gansche menschdom als een koste
lijk zuurdeesem doortrekt, wel nooit in
vervulling komen, dan blijft het toch
in engeren zin een dure roeping van
hen, die in hun persoonlijk leven het
Pinksterevangelie, dat is, de werking
van den Geest des Ontfermings moch
ten gewaar worden om de vruchten
van deze werking te blijven uitdragen
In hun sociale leven.
Straks zal ook in Den Bommel „de nieuwe
raad" zijn intrede doen. Onder degenen, die niet
meer verschijnen, behoort ook de nestor der
tegenwoordige raadsleden, de heer J. C. Borg-
dorff. Daar hij reeds den 82-jarigen leeftijd
bereikte, meende hij zich niet meer beschikbaar
te moeten ^tellen.
De rust is hier welverdiend. Hij heeft een
welbesteed leven op publiek terrein achter den
rug.
Werd bij in September 1899 raadslid, van
Januari 1907 bekleedt hij de functie van Wet
houder en sinds Maart 1911 was hij Ambtenaar
van den Burgerlijken Stand. Meer dan 20 jaren
heeft hij dus het ambt van Wethouder mogen
waarnemen. Verschillende malen heeft hij (tij
dens vacatures) gefungeerd als Burgemeester.
5 Burgemeesters heeft hij bijgestaan in het be
stuur der gemeente, waarvan er 4 door hem
zijn geïnstalleerd, n.l. de heeren v. d. Kreeke,
Stern, de Winter en de tegenwoordige burge
meester L. C. Brinkman.
Op zijn voorstel is het gebed in den Raad
ingevoerd, hij heeft het initiatief genomen tot
inkrimping en later tot afschaffing van de
kermis.
De antirev. partij vond in hem een flink
voorstander harer beginselen. Hij heeft ook
steeds met zijn gaven en krachten het belang
der gemeente gezocht en gediend.
Bovendien bekleedde hij verschillende func
ties buiten gemeentelijk terrein.
Zoo was hij directeur van de Boerenleenbank,
voorzitter van het bestuur der Chr. School, van
de stichting af tot voor enkele jaren ouderling
der Geref. kerk, voorzitter der A. R. Kiesver-
eeniging. En in al die functies was hij steeds
trouw op zijn post, was geen werk en moeite
hem te veel, behartigde hij met trouw en ijver
de belangen, die hem waren toebetrouwd.
We mogen dus wel spreken van een wel
besteed leven.
Daarom gevoelen we ons Verplicht hem te
danken voor het vele goede, dat hielp tot
stand brengen, voor het zich geven op zoo
velerlei terrein.
En waar hij zich nu terugtrekt, geve God
hem met zijn ega nog eenige jaren in aange
name rust te mogen doorbrengen, hetzij in onze
gemeente of elders.
Den Bommel zal Borgdorff niet vergeten.
Nadruk verboden.
Zoo omstreeks 31 Augustus viert men x>p
vele plaatsen in ons land Koninginne«verjaar»
dag. Volksfeesten worden er georganiseerd en
men maakt dezen dag tot een echten nationalen
feestdag.
Nu kan de vraag gesteld worden: mag een
christen daaraan meedoen of niet? Moet hij
de nationale feesten overgeven aan de wereld,
er zich geheel aan onttrekken, of mag hij de
nationale feesten mede vieren
Het is begrijpelijk, dat in zekere kringen
het nationale feest als zondig wordt beschouwd.
Bizonderlijk in kringen van Doopersche rich»
ting vindt men de mijding van het geheele
publieke leven, dus zeker ook van de viering
der nationale gedenkdagen. De historie heeft
echter ook hier bewezen dat men dan veelal
door huiselijke feesten trachtte zijn schade in
te halen en de uitspattingen te Munster hebben
genoegzaam aangetoond tot welk een brood»
dronkenheid men toch ook bij die sombere
levensopvatting kan vervallen.
Dit standpunt van raak niet en smaak niet
en roer niet aan is echter nimmer dat onzer
gereformeerde vaderen geweest. Zelfs Calvijn
heeft in zijn leven ook in dit opzicht zich
vierkant tegenover deze Doopersche opvatting
gesteld. De groote hervormer van Genève
werkte er zelf toe mede groote volksfeesten
te organiseeren. Het is bekend dat Calvijn
eenmaal toestemming gaf tot een tooneelvoor»
stelling. In die dagen kende men schier nog
niet de comedie met vaste of rondreizende
troepen van thans. Als er gespeeld werd deed
het de burgerij zelf, niet tegen entrée, maar
gratis, publiek op de markt, ied r kon er vrij
bijkomen. Men moet dus wel de dingen in
het raam van den tijd zien en dan wordt het
ook meer begrijpelijk hoe zelfs een Luther in
een zijner werken schrijven kon: «Christen»
menschen doen verkeerd met zoo komedie»
schuw te worden, enkel omdat er af en toe
min kuische dingen en gemeenheden gezegd
worden, want als onze ooren daar te fijn voor
zijn, moeten we ook den Bijbel maar niet
meer lezen«.
Natuurlijk is er op deze uitspraak van Luther
wel iets aan te merken, maar zooals ik zei,
men moet de dingen zien in den lijst van
hun tijdl
Doch dan blijkt toch ook zeker dat de
groote hervormers van de Doopersche opvat»
tingen niets moesten hebben.
Zoo is het ook gebeurd in Juni 1546 dat
er te Genève een tooneelvoorstelling gegeven
werd, getiteldDe opkomst en bloei van een
volk dat God vreest. De burg.'rs met hun
vrouwen, zonen en dochters deden er aan
mee en het werd op Zondag opgevoerd. Calvijn
zelf had eerst zijn toestemming tot de opvoe»
ring gegeven.
Men wachte zich echter wel dit stuk
te vergelijken met een tooneelstuk uit onze
dagen, dat in de comedie wordt opgevoerd.
Het had een Godsdienstige strekking en be»
doelde de opvoeding van volk en versterking
van het godsdienstige leven.
Intusschen blijkt er duidelijk uit, dat Calvijn
veel voelde voor volksfeesten en hij sprak het
openlijk uit daf men ter wille der groote
menigte niet te schriel en te karig in het toe»
meten van de publieke vreugde moet zijn.
Dat was Calvijns meening,.
En onze Gereformeerde vaderen stonden op
het zelfde standpunt. De groote massa heeft
ontspanning noodig en onze kinderen hebben
VOO» CLK Z-'IN KIDU9
uui yivuioiu,
Kipstraat 85«87 1 3 Rotterdam
PST ZIE DE 5 ETALAGES -&S
Voor Hoeden No. 85. Voor Petten No. 87
Aanbevelend, «l« HEMIGER Jr.
er ook behoefte aan. Zelfs gingen onze vaderen
nog een stap verder en beschouwden de na»
tionale feestdagen als een gift van Gods gunst.
Blijde herinneringen werden feestelijk herdacht.
Ook Groen van Prinsterer verklaarde zich voor
het echte nationale feest. Eens schreef hij
»Onzer thans slechts de jubel, dat het lied van
Oranje, het Wilhelmus, ons vrijheidslied, weer
tot herleving kwam weer het lied werd, dat
het volk van Nederland lief heeft met groote
innige liefde.»
In de kleurlooze brave Hendrikken«tijd, de
tijd van het fatsoenlijk»goddelooze liberalisme,
in 1824 had de magistraat van Leiden besloten,
dat de herdenking van de groote verlossing
in 1574 uit Spaansch geweld niet meer afzon»
derlijk op den derden October zou plaats
vinden. Op den eersten Zondag nè 3 October
zou bij de gewone godsdienstoefeningen «het
bekende feit wel kunnen worden vermeld».
Echt »vroomsliberaal«.
Maar toen kwam de Calvinist Bilderdijk in
't geweer 1 Hij maakte een »versje« waarvan
de laatste coupletten waren:
»Ja vloeie, en rij ze, en bruisch' de zang
«Door lucht en hemelbogen I
»'t Is God, die Nederland redding zond
«Die 's vijands arm in kluister bond,
«Onzichtbaar voor onze oogen
«Hij schonk ons moed en duldenskracht
«Aan Hem zij glorie toegebracht,
«Geen menschelijk vermogen 1»
Dat versje van Bilderdijk, inderhaast nog
door hem in Leiden verspreid, deed wonderen.
Vlak vóór de studentensociteit staat de oude
man, blij als een kind. Een van de jongeling»
schap (Dirk van Hogendorp aan Da Costa)
verhaalt het volgende
«De voorzegging van vader Schotsman, dat
na zijn dood het ontzet van Leijden niet meer
gevierd zou worden, is dezer dagen tot ons
aller droefheid en verontwaardiging bewaar»
heid geworden.
«Bij deze gelegenheid heeft de Leijdsche
jongelingschap zich zeer wel gedragen en het
feest gevierd van den dag waaraan de stad
de academie verschuldigd is. Uitdeelingen van
brood en haring hebben op hun kosten aan
de artnen plaats gehad. De vlaggen hebben
van de academie«gebouwen gewaaid en de
studenten hebben prachtig geïllumineerd.
Bilderdijks hart moet bij het zien van die
edele gevoelens ontgloeid zijn. Hij heeft dien
dag langs de straten gewandeld met een groote
oranjestrik op de borst en moet vele studenten
hartelijk de handen geschud hebben om de
edele wijze waarop ze dien voor ons land
'111
