Antirevolutionair
Orgaan
voor de Zuidhollandsche en Zeeuwsche Eilanden.
i
MANNEN!
IN HOC SIGNO YINCES
No. 3116
ZATERDAGS MEI 1925
40STE JAARGANG
iddeMs
IBODEN
WOTElfTUIi
EVELD
ERHANDEL f
Horloges
ttingen.
EERSTE BLAD.
Op den Uitkijk.
RECHTZAKEN
W. BOEKHOVEN ZONEN
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Administratie, franco toe te zenden aan de Uitgevers
RAPHIE
antoor - SommelstiiJH
.HARNIS m
itTMt 73 I
ERDAM
peclaliteff
Geestelijke Belangen.
Eerst iets uit den jongsten tijd.
leder onzer kent „onze Oost", al is
't maar van 't hooren zeggen en weet
wel van hoeveel beteekenis die Oost
is voor de welvaart van Nederland.
Er is ook 'n Oost-Indisch leger.
Gedeeltelijk bestaat dit uit inlanders,
vooral Amboneezen, voor een ander
deel uit Europeesche huurtroepen.
't Gaat natuurlijk niet aan, om onze
landgenooten door loting enz. te dwin
gen, in Indië dienst te gaan doen.
't Zou ook niet billijk zijn.
Wij doen niet mee aan de mode, om
«spreken van een „groot"-Nederland,
aarvan dan een deel, met 7 mill, inwo
ners hier, aan de Noordzee ligt, en een
ander deel, met 50 mill, zielen ginds,
ver weg, ter weerszijden van den eve
naar.
Neen, ginds is het Oost-Indië.
En hier is het Nederland.
Dat zijn er tweeniet één.
En nu heeft elk inwoner van Neder
land wel de plicht, om, daartoe opge
roepen, zijn vaderland d. i. Nederland
te helpen verdedigen, maar niet Indië.
De Overheid, die Indië beoChermen
moet, dient dus om te zien naar andere
middelen en werft daarom dan ook een
huurleger, dat als voornaamste factor
dienst doet bij de verdediging van „onze
Oost".
Het spreekt vanzelf, dat de Overheid
die zulk een leger huurt en gebruikt,
ook voor zorgen moet.
|P Dit doet zij dan ook.
Overal zijn kazernes, in of bij die
kazernes zijn cantines er zijn militaire
hospitalener zijn officieren van gezond
heid er is nog veel meer, kortom al
kan er zeker nog heel wat verbeterd
worden, voor het stoffelijke, het mate-
riëele bestaan van den soldaat wordt
gezorgd.
Maar hij is mensch.
Er is ook een geestelijke zijde van
zijn bestaan.
En wat dat betreft, is 't treurig.
De christenen, zeker! dóén iets.
Er zijn enkele Militairen Tehuizen;
er wordt hier en daar eenige arbeid
onder de soldaten verricht, maar
allerlei werk in 't vaderland vraagt zoo
veel aan tijd en krachten, dat Indië er
vaak bij ^inschiet. En de Indische kerken
hebben zelf de handen ook meer dan
vol in eigen kring.
Nu is 't een o//er-moeilijkst hoofstuk
in 't boek van het „Ambt der Overheid",
als de vraag aan de orde komt, hoe
zij 't best de geestelijke belangen van
Leger en Vloot behartigen k«n.
Wij wagen ons aan geen antwoord 1
Maar de Regeering heeft terecht be
grepen, dat zij op het zuiverste ant
woord niet wachten kan en heeft, reeds
sinds ettelijke jaren ingevoerd het stel
sel der Leger- en Vlootpredikanten voor
de Protestanten en van aalmoezeniers
voor de Roomsch-Katholieken. En heeft
zoo getoond, in afwachting of 't ook
anders en beter kan, dat ze oog heeft,
voor de geestelijke belangen des volks
Om nu op, Indië terug te komen:
Ds. Janssen, de leger-predikant in al-
gemeenen dienst en een roomsch hoofd
aalmoezenier, zijn door onze Regeering
naar Indië gezonden, om daar studie te
maken van de zaken en daarna advies
te geven en voorstellen te doen aan de
Regeering, om ook in Indië de geeste
lijke verzorging der militairen ter hand
te nemen.
Zijn de berichten juist,
Dan zijn ze hierin geslaagd.
Zullen binnenkort, ook in Indië, voor
Leger en Vloot predikanten en aalmoe
zeniers worden aangesteld, die op soort
gelijke wijze ais in ons vaderland, hun
werk zullen vinden.
Wat het voor vrucht hebben zal
Dat zullen we later zien.
Daar hebben we in zeker opzicht
ook niet naar te vragen.
Dat laten we in 's Heeren hand.
Doch hier wilden we op wijzen
Dat een christelijke ïegeering, al kan
het lang duren, toch geen rust heeft
vóór zij ook de „geestelijke belangen"
des volks, n.l. in zooverre dit ligt op
hi.ii weg, zal hebben verzorgd.
Als ook Indië ons weer leert.
Van welke richting mag men nu meer
en beter de bevordering verwachten
van de wdre geestelijke belangen des
volks, van Rechts of Links?
Van de christelijke partijen.
Dat spreken we zonder aarzelen uit.
Links zal allicht óók geestelijke be
langen willen dienenMaar wat
verstaat Links daardoor? Uiii komt 't
op aan
Als links zooiets wil doen,
Dan legt het daarbij ten grondslag
de bekende „godsdienst boven geloofs
verdeeldheid", die haar klassiek toppunt
heeft bereikt in het bevorderen van
christelijke deugden, zonder dat zelfs
de naam van Christus er bij wordt ge
noemd.
Me moge dat goed bedóélen
het loopt op modern heidendom uit,
zooals in onze dagen zoo vaak wordt
gezien. Feitelijk wordt dan al wat zich
religie nóémt op één lijn gesteld, als
dat nog maar gebeurten, op zijn bést
worden pantheïstische en boedhistische
ideeën even zeer bevorderd, als de
christelijke religie.
Reclame-Medeedelingen.
ril
Deze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post 75 cent bjj vooruitbetaling,
BUITENLAND by vooruitbetaling f 8,50 per jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS
SOMMELSDIJK
Telef. interc. No. 202 Postbus No. 2
ADVERTENTIËN 20 cent, RECLAMES 40 cent, BOEKAANKONDIGING 10 cent per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN f 1.— per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte, die zij beslaan.
Advertentiën worden Ingewacht tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 uur.
r le kwaliteit
Telefoon 2472
oiderricht voor
innenden.
lig adres op ons
malen bekroond
is en Verlies Winst
n bedrijf. Incassee»
ge Vorderingen spe<
denstand.
N IN SOORTEN,
DUCARIA, PAL
TEN, AZaLIA'S
US, VARENJES,
OEMENMAND-
ERtN, BESSEN,
U1KROZEN enz.
Als deze niet in de verdrukking komt
De geschiedenis is zoo leerzaam
Broederslaat ons waakzaam zijn.
V 'n Stuksken Schoolstrijd.
't Is een klein dorp, in den Elzas.
Goed Fransch èn goed Roomsch.
Daar heeft zich dezer dagen een stuksken
schoolstrijd afgespeeld, waaraan wij weer eens
kunnen zien, wat voorrechten wij genieten
en tevens wit het wordt, als ergens bet antic
clericalisme hoogtij viert
Het dorpje had ook zijn school.
Een school met vijf klassen en in elke kasse
een onderwijzeres, een «zuster», alles onder
toezicht van den pastoor, en hooger»op van
den deken en den bisschop.
Zoo wis 't in den Duitschen tijd.
Zoo bleef het tot nog toe Maar
nu onder en na Herriot de uiterst linksche
partijen weer baas geworden zijn, nu moest
de Elzas zich schikken onder de heerschappij
de «neutrale», openbare school en de Regee»
ring bepaalde: ni Paschen géén zusters meer
in de school, maar 'n onderwijzer met drie
onderwijzeressen.
Dat beteekent in Frankrijk
Géén (roomsch») christelijk onderwijs meer.
Maar (neutraal») openbaar, waarbij men zoo
ijselyk anti»cleriaal te werk gaat, datdewoor»
den «God», «Schepper» enz. zorgvuldig uit
alle lees» en leerboeken verbannen zijn.
Het dorp was 't er niet mee eens.
't Vormde een soort van burger»wacht I
En toen na de Paasch»vacantie 't onderwijs
weer beginnen zou, bracht deze de zuster in
de school en hield er de officieele «leerkrach»
ten« uit.
Natuurlijk kon dit zoo niet blijven.
En om verdere onheilen voorshands te we»
ren, is de school maar weer gesloten.
Intusschen zochten de ouders heul.
De Regeering is hun tegen.
Maar hun kerkelijke overheid raadde hen
aanGeeft officieel kennis, dat uw kind voor»
taan /miseonderwys genieten zal, daar kan de
Overheid niets tegen doen. En nu gaan de
•zusters» van huis tot huis, om overal onder»
wijs te geven, opdat de kinderen niet ge»
dwongen zullen zijn, het onderwijs te volgen
aan een «moderne* secteschool®.
Dat 't ons ter leering zij.
De »oude geest* werkt nóg.
vRechtsche* Plattelanders.
Men schrijft ons
Bij de verkiezingen in 1922 hebben we het
weerzinwekkende feit gezien, dat ook platte»
landers van oorspronkelijk Anti;Revolutionaire
en Christelijk»Historische richting, zich geleend
hebben, om de thans in de Tweede Kamer
zittende leden Braat en De Boer gekozen te
krijgen.
Ze toonden daarmede, in de politiek te ver;
laten het door onze partij voorgestane begin»
sel, dat bij de behartiging van de belangen
des volks het principe voorop moet gaan. Zij
verstonden niets van de les der historie, waar»
uit gebleken was, dat wanneer het beginsel
overboord werd gezet, er voor een land en
een volk geen verwachting is.
Het weerzinwekkende werd verhoogd toen
bleek dat hun steun twee leden in de Kamer
had gebracht, die zich, ook volgens hun eigen
verklaring als Vrijzinnigen aandienen.
En dat spelletje zal nu voor 1925 weer
worden herhaald 1
We krijgen nu een dubbelstel. Er komt nu
een lijst'Braat, waarbij als no. 2 v. d. Hoven
wordt geplaatst.
En we krijgen een lijst»De Boer, waarbij als
no. 2 staatKrol.
De opzet is duidelijk. Het spel kan zich nu
herhalen.
Toen in 1922, één lijst met kans voor twee
Vrijzinnigen, en daarachter een ander, waar»
door de medewerking van rechtsche platte»
landers werd verwacht, en verkregen werd.
Nu in 1925 weer een lokaas om zich steun
te verzekeren.
We hopen dat ieder plattelander die toen
in de fuik liep, ingezien heeft het verraad
dat daarmee aan het beginsel gepleegd is.
En zelfs wie dit niet inziet, zal nu toch
moeten zien hoe ze geëxploiteerd worden tën
bate van Links.
't Was, éven, een verpletterende slag.
Menigeen zuchtte in stilte, dat het nü met
het bizonder, met het Christelijk onderwijs
gedéan was dat de concurrentie, zooals ze
nü uitbreken zou, niet houdbaar zou zijn.
Het wérden dan ook «kwade jaren«
Het was de tijd der beproeving.
Maar niet allen lieten den moed zinken
en weldra richtte de christelijke veerkracht zich
weer opallerwegen gordde men zich aan,
om met Gods hulp te behouden wat men had
en zoodra ergens zich een kans of mogelijkheid
voordeed, het terrein zelfs uit te breiden.
Voor dat alles waren offers noodig.
Om daarin nu eenige ordening te brengen
en tevens om de organisatie, die in '78 met
bewonderenswaardigen spoed over 't ganscbe
land als een dicht net van «Locale comité's*
was verspreid, te behouden en werkzaam te
stellen, werd opgericht de »Unie, een School
met den Bijbel».
Haar hoofdtaak was de collecte.
De jaarlijksche Unie»collecte.
In 't begin werd die bijna algemeen gehou»
den op denzelfden 17en Augustus, waarop de
Koning de Schoolwet geteekend had en be»
doelde zij te zijn een «jaarlijksch protest», een
jaarlijksch herhiald protest tegen de invoering
dezer wet.
Zeker een zeer gelukkige gedachte 1
Hoe toch kon men beter toonen, dat het
met dat protest ernst was, dan door van zijn
eigen geld te offeren voor de School met den
Bijbet 1
't Eerste jaar gaf het een 40.000 gulden.
Het tweede tachtigduizend.
En steeg zelfs tot honderdtwintig duizend.
Elk jaar werd bovendien een algemeene
vergadering gehouden van afgevaardigden der
«Locale Comité's», om de Collecte te bespreken
en tevens na te gaan, op welke wijze aan het
voortdurend protest tegen de Schoolwet steeds
meer kracht kon worden bijgezet.
De Schoolraad is ontstaan kort na de Wet»
Mackay.
Den eersten stoot daartoe gaf de toenmalige
antirevolutionaire Kamerclub, die met zoo
onverdroten trouw, onder aanvoering van den
heer Lohman, minister Mackay had bijgestaan.
Deze club schreef een brief, ik méén aan
al de organisaties op Chr. schoolgebied, waar»
van de korte zin deze was, dat zijns inziens
Bezoek van den gewezen Oostenrykschen Bondskanselier Mgr. Seipel aan ons land.
Foto bovenbezoek aan Delft.
Nadruk verbode»,
«Unie* en »Schoolraad« vergaderden.
Zóü het voor het nu opgroeiend geslacht
uilen naar Athene dragen zijn, als ik es even
in korte bewoordingen in herinnering bracht,
hóé we eigenlijk aan die twee vereenigingen,
aan welke ons Chr. Onderwijs zooveel te dan»
ken heeft, gekomen zijn?
De ouderen konden we dan controleeren.
De «Unie» heeft de oudste brieven.
Die is ontstaan kort na 't jaar 1878.
In dat jaar beeft men gehad het groote
Volkspetitionnement», dat het protest van
ons christenvolk tegen de toen juist aangeno»
men Schoolwet»van»Kappeyne, anders gezegd
de «Scherpe Resolutie» neerlegde voor den
troon.
Elk weet diar nog wel van 1
Hoe Elout van Soeterwoude, aan 't hoofd
van een deputatie uit 't gansche land naar
Het Loo ging; hoe er eerst goede hope was,
dat de Koning de Wet niet teekenen zou
hoe Kappeyne in een fel vijandig «Rapport»
den Koning v.'n het bizonder onderwijs zocht
afkeerig te maken en hoe den 17en Augustus
tenslotte de jobstijding door 't vaderland ging
De Koning heeft de Wet geteekend 1
de schoolkwestie thans van het politiek terrein
verdwenen was, door de aanneming der Wet»
Mackay, maar dat nu de vrije maatschappij de
zorg op zich nemen moest, dat er uit den
nieuwen toestand, waarin ook het chr. onder»
wijs zou worden gesubsidieerd, in den orde»
lijken weg alles gehaald werd, wat er uit te
halen wks.
Een zeer verstandig idee.
De Club ried dan ook aan 't vormen van
een «centrale» organisatie, die het gansche Chr.
onderwijs zou kunnen vertegenwoordigen.
Alleen de eerste overweging der Club is
onjuist gebleken; 't was er vérre af, dat het
op politiek terrein na de aanneming der Wet»
Mackay nu voortaan inzake de School alles
pais en vrêe zou zijn, gelijk dr. Kuyper
dan ook direct tegenover Lohmens brochure
«Pacificatiea, heeft voorspeld.
Het blééf een lange, bange worsteling.
Die nóg niet uitgestreden is, wat velen zich
ook mogen inbeeldenzij zullen het anders
gewaar worden zoodra een meerderheid in de
Staten»Generaal is ontstaan, die op den gees»
telijken grondslag is gebouwd van de partijen,
die vroeger ons volk met de Openbare School
gezegend hebben.
De Schoolraad bevorderd dus, kunnen we
zeggen, al die belangen, welke het Chr. on»
derwijs in zijn vrijdsten omvang en als gehéél
genomen, gemeen heeft, en steeds grooter
wordt dan ook het aantal scholen, dat bij den
Schoolraad is aangesloten, de adviezen, de
hulp, de raad van den bekwamen secretaris,
mr. Terpstra, alléén reeds, zijn de geringe
aansluitingskosten driedubbel waard.
«Unie» en «Schoolraad» vergaderden weer.
Het spreekt vanzelf, dat door de veranderde
tijdsomstandigheden, niet meer die intense
belangstelling, niet meer d&t meeleven onder
't volk gevonden wordt, als vele jaren terug
Toch behouden beide vereenigingen hun
reden van bestaan.
Wij kunnen ze stellig niet missen.
Telkens, nu in dezen dan in genen vorm,
komt op de vergaderingen van »Unie« en
«Schoolraad» het misnoegen naar voren, dat
in onze kringen gevonden wordt over de wijze
waarop tenslotte in ons vaderland de oplossing
der schoolkwestie gevonden is.
Laten we 't maar eerlijk erkennen
De meer antrevolutionaire gedachte heeft
niet de overhand behouden. Zelfs van het
herziene «Unierapport«, waarmee Kuyper en
Lohman zich indertijd beiden vereenigd had»
den, of beter gezegd, waar ze zich beiden bij
hadden neergelegd, is weinig terecht gekomen
en wat in onze onderwij&wetgeving is uitge»
drukt is het méést in overeenstemming met
de ideeën, die Lohman kort vóór het eerste
40 cent per regel.
Indien by het scheren uw huid pijn doet of
stuk gaat, kunt gij dit voorkomen door uw
huid vóór het inzeepen eerst in te wrijven
met een weinig Purol.
MOND. ADVIES fl I..
Alle zaken behandelt het
Bureau voor Rechtskundige Hulp
Haagscheveer 5 (bij Hofplein)
Telefoon 11862 Rotterdam
Alle Belastingzaken door oud ambtenaar
aan ons bureau verbonden.
Kantoor van 8—10 uur. Geen Bijkantoren
Unic»rapport begonnen is te propageeren.
Er is zelfs onder ons, een zekere strooming,
die zich nu 't eenmaal zoo liep, daar maar
bij wil neerleggen ookeen strooming die
b.v. zich uitte bij monde ven mr S. de Vries,
die op de Schoolraad»vergadering in oppositie
kwam tegen Dr. K. Dijk, dewelke het volk
nogeens de oude idealen had voor oogen ge»
steld
Laat me daar iets van mogen zeggen.
Vergeten wij niet, vergeten wij nooit om
toch vooral ook dankbaar te zijn inzake het»
geen ons in tegenstelling van bijna elk ander
volk op schoolgebeid geschonken is.
'k Hoef dat niet nader uit te meten.
Dan zijn wij grootelijks beweldadigd
Het is toch volkomen juist, wat op een
der beide vergaderingen ook ditmaal weer
herinnerd werd, dat de geestelijke vrijheid van
ons onderwijs, die dan toch verreweg de voor»
naamste is, zoo goed al^geheel ongerept bleef
bij de tegenwoordige regeling.
Dus bij alle critiek, vergeten wij den
dank niet.
Ja, al zou het zijn dat het achteraf des
Heeren raad over ons vaderland bleek, om
wijze redenen die Hij kent, ons christenvolk
op déze wijze met onderwijs te blijven zege»
nen, dan behoort nóg ons hart overvloeiende
te zijn van dankbaarheid.
't Gaat tenslotte niet om ons inzicht.
Het gaat bovenal om de zaak.
Maar nu komt de keerzijde.
Met Gods verborgen wil en raad hebben
wij niet te rekenen, mogen dit zelfs niet doen.
Wij blijven van meening, dat een nog betere
regeling, die vooral den band tusschen gezin
en school heel anders en beter legt, zoodat
de goddelyke roeping van het ouderschap tot
opvoeding en onderwijs beter tot Raar recht
komen kan, dat zulk een regeling voor ons
veel meer aannemelijk zou zijn èn, naar onze
bescheiden meening, ook het christelijk onder»
wijs méér ten goede.
Wij kunnen ons dan ook met het sus»
middeltje van mr. De Vries geenszins ver»
eenigen Wij wenschen geen agitatiewij wil»
len ook tijd en wijze kennen, maar wij hopen
er voor bewaard te blijven, ons calvinistisch
volk het stroopje te laten slikken, dat op dit
terrein alles nu zoo perfect in orde is als ter
wereld mogelijk.
Maar wij, als kleine groep, kunnen zoo
weinig forceeren.
Wit wij kunnen doen, is tweeërlei.
Onze voormannen kunnen door stille studie
en rustig publiceering en toetsing hunner uit»
komsten zien te zorgen, dat zij niet geheel
zonder voorbereiding zijn, als de gelegenheid
tot wijziging komt, om tenminste in schema
andere denkbeelden aan te geven.
Onze plaatselijke leiders en onze pers kun»
a
