Zaterdag 6 Januari 1923
37st4 Jaargang N\ 2874
voor die SSuidbollan^selie en Meeiiif selie KilwiÉesïc
Eerste Blad.
Nationale Bankvereeniging
Antirevolutionair
Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
W. B0IKH0YIN k Ztatm»
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentien en verdere Administratie franco toe te zenden aan de Uitgevers.
iaclarnes ü§d@Mfnpn*
DRAISIM-VANVALKEMBUR
Kantoor MIDDELHARNIS.
ZITDAGEN tijdens BEURS
WoeiSdag SOMMELSDIJK - ÜABBER1
Donderdag, DIRKSLAND -- I DOEL
Donderdag, OüDDöRP - FLOHIL
7rijdags ÖÜDE föNfiE - GELIJK
HP fJËË ülï&ül.
Que Courant versch|nt eiken WOENSDAO en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per pest 75 Cent vooruitbetaling,
BUITENLAND bl vooruitbetaling 1 8.50 per Jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS;
StïMMELSDIJK.
"felaiesn IntereosamnnsaS No. 201.
ADVERTENTIEN 20 Cent per regel, RECLAMES 40 per Cent r«ge»>
BOEKAANKONDIGING 10 eent per regel.
□IENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN 1.- per plaatsing.
G oote letter* en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die s| beslaan,
d e ter tlëa worde* Snffowsafet tot D1NSDAO- sn ¥SilDAOMOWEN tO UUR
V Scheiding van Kerk en Staat.
Duizenden malen Is 't woord In alle taien
van Europa gebruikt, en cvenzooveel duizen
den malen slaat den menschen de schrik om
't l|f' als ze er van booren gewagen. De
eeuwan zien op dat vraagstuk neer; keisers
en pausenstaatsregeerlsgen en kerkdienaars
staatslieden, rechters, geestelflken in alle tij
den en In allerlei toonaard hebben er over
geschreven en er Is geen politiek program
of er wordt over die scheiding een woord
gerept.
Vooral in tflden van onrust is die Schei
ding een vraagstuk geweest, dat men af wilde
handelen en hoe radlkaler de geesten worden
des te grooter is 't gevaar, dat 't vraagstuk
met geweld wordt opgelost, Daarom juist is
door duiienden niet- radicalen, do ch gematigde
menschen gezegd indien de Kerk geen al
a gioote scha wil beloapen, los dan de kwestie
ra vrcdest|d op. In vredest|d tusschen de
P«rt|cn in een zeker Land, kan er nog voor
de Kerk een soort modus vivendi. een mid
delweg, een zachte breuke gevonden worden
om gouden of zilveren koorden los te kr| gen,
maar Is er als 't ware burgertwist, dan zal
de Kerk absoluut 't slachtoffer worden en er
banden stuk gereten worden, die beter waren
gebleven
Daarom is soovaak de wecschellkheld uit
gesproken ook in Nederland, om nu, nu er
geen Bolsjewieken aan de regeeriag zin, eens
over die Scheiding van Regeetlngswege te
spreken. Een poging is nog gewaagd bl de
Gr onds wet herziening van 1910 door minister
Heemskerk, maar 't heeft dat Chrlstellk ka
binet 't hoofd gekost door den treurigcn in
vloed van vele Ned. Herv. predikanten, die 't
Grondwetsartikel aanvielen,
En toch, en toch I
Late men ilcb baaaten om de verhoudingen
mst de Kerken afdoende te regelen. Niet al
leen de Herv. Kerk is daarbl betrokken' maar
alle Kerken, welke ook.
En 't gaat niet alleen om de goederen der
Herv. Kerk, maai ook om de suosidiën aan
de andere Kerken, 't Gaat om rechten en
plichten beide.
V In oude tijden,
Als er sprake zal sin van Scheiding van
Kerk en Staat, moet er een Kerk weien.
Waar, zoo Is dus de allereerste vraag, waar
ligt de oorsprong dier leuze? Waar begint
de historie over de Kerk en den Staat te
spieken als twee concurrenten, die elkaar
bestoken en eikaars invloed traebten te on-
dermlnen
Ga dan niet naar Israël* oude Bondsvolk,
Dan s(t ge te vroeg. Ga niet naar Rome en
Athene, dan zit ge ook nog te vroeg. Maar
ga dan naar de eerste Jaartellingen, naar de
eeiste eeuwen, toen, na den pioniersarbeid
der Apostelen en sendelingen door Oost- en
West-Europa en In Klein-Azië allerwege kerk
jes, gemeenten waren gesticht, waarvan Jezus
Cbrlitus fundament en uiterste hoeksteen was.
Niet in Oud-Israël,
In dien Staat der twaall stammen was
Staat en Kerk één. Toen heerschte daar de
Theocratie of Godsregeerlng. God was 't
Hoofd des politteken Staats en God was te
vens de Stichter en Voedsterheer der Pale-
slljnsche Kerk. De Staat en de Kerk waren
een, en alle denken en doen des Joodschen
Volks, alle burgerllke en ceremonieels wet,
alle geestellke en zedelfke Wet, was gegeven
door één Isrels Koning èn diende om dien
Eenen God, die hen uit Egypteland geleid
had, big vend als Koning der koningen en
Heer der heeten te aanbidden. Maar die
theocraliicbe Staat is kapot geslagen op 't
ongeloof en 't mistrouwen der Joodsche Va
deren, totdat b| de komst van den Heiland de
scheur volkomen werd en Isiaël, ais in den
Romeinen-brief te lesen slaat, werd afgehou
wen en de Heidenen als nieuwe loten werden
Ingeënt op den ouden Stam. Paulus schrijft
er In de eerste hoofdstukken aan de Romeinen
breedvoerig over in vërbanrTmei den val der
Joden en de uitverkiezing der Heidenen. Op
't Pinksterfeest werd de bil aan den wortel
des booms gelegd, xoo had Johannes de
Dooper reeds voorspeld b| 't Zie 't Lam
Gods, dat de sonde der wereld wegneemt.
En in 't Kruis Hem 1 lag de val van Jacobs
nazaten en de opstanding van 't Heldendom,
Niet in Rome en Athene,
Niet in de Grleksche Oudheid moet ge den
oorsprong van Schelding en Staat zoeken,
zoomin als in Oud-Israël. Ia Oud-Israël was
Kerk en Staal één onder .den God van Israël,
die wonderen deed"; met 't ,lk ben de Heeie
Uwe God en bulten M| is er geen God",
totdat de volheid der tjden kwam, en de
heidenen erfgenamen werden der beloften
Gods. Toen ontstond naast de Joodsche Kerk,
de Christelijke Kerk; en toen konden er con
flicten uitbreken tusschen Staat en Kerk, zoo-
als de Martelaars ervoeren en de jammer
lijke Vervolgingen door de Romeinsche Kei
zers klaarUk deden zien.
Maar in Rome en Athene konden vóór dien
tfd zulke conflicten oumogelgk uitbreken.
Er sgn in Athene zeer zeker conflicten ge
weest en 't is aan velen bekend, die op de
boogie z|n met Socrates, hoe nu nog na een
paar duizend jaar gesproken wordt van Hst
Conflict van Socrates mst sin volk. Maar
die twist rankte nlst direct Staat en Kerk,
maar Kerk en Geloof' omdat Socrates als
vrijdenker de goden van den Staat aanrandde.
En dat kostte hem zin leven dcor den gif
beker.
Maar overigens I
In de gansche Oudheid was Staat en Kerk
één. De eeredlenst was Staatszaaken de Staat
was de drager aller religie. De Staat open
baarde zich natuurlijk anders; in bliondate
Staatswetten, maar in die wetten lag de gods
dienst van den Staat in. Religie was een der
openbaringen van den Staat. Al de stamgoden
werden door Keizeis en onderdanen, door
plebejers en patriciërs, door democraten en
aristocraten erkend,
Scheiding was onmogelijk, dan'door een
Nieuwen Tijd. En die nieuwe orde kwam,
toen de Christus geboren weid en deze door
xfjn t.rediking de overtuiging ging vestigen,
dat Z|n konlnkrgk niet van aexe wereld was,
èa dat Zijn Volk andere beginselen moest
huldigen das die in Rome er. Athene heersch-
ten. Den Keizer wel des Keizers geven, maar
aan Gode wat Gods was.
De technische herziening der L, O wet
Veel verandering heeft 't debat in 't School
wezen niet opgeleverd, maar wat er nog goeds
bij was, is ten voordeele der Blz. School.
Zoo ondermeer, dat de benoemingen niet meer
onder toezicht van de Inspecteurs sullen plaats
hebben, en dat is werkellk een verbetering
voor 't inwendig leven der School,
Zoo ondermeer, dat de voorwaarden tot be
noeming In de Aanstelling, door 't Bestuur
mogen vermeerderd worden met bepalingen
en eischen, die 't eigen Christelijk School
leven bstrtffan. Voor te strenge afbakening
vreezen we niet, al Is in de Kamer daar ook
op gewezen, tegenover al te bedilzieke per»
sonaglëa, die hun beenen over den meester
zouden willen leggenmaar die lijd is voorbij.
En er i|n nog rechters te Berlf n,
Zoo, dat een nieuwe Chr. School zeer zeker
mag opgericht wo den, maar b| de 40 of 1G0
niet mag meetellen de kinderen die reeds op
een Chr, School gaan. Dat gaat in elk geval
de scheuring en splitsing tegen, zonder dat
de voortbouw van nieuwe Scholen, waar 't
hoogt ernst is en er geen kerkje spelen tusschen-
zit, belemmerd behoeft te wordenwant 40
nieuwelingen z|n er al gauw te vinden.
Zoo, dat de distributie der onderw|zers
een beetje beter werd dan de wet elscht;
want nu mag een Schoolbestuur (of ,t het
doen zal?) zelf een onderw|zer als surplus
benoemen, mits uit eigen zak te betalen.
Zoo, dat een Schoolbestuur ook de School
gelden mag verhoogen en dus uist meer ge
bonden is aan de Inkomstenbelasting kohieren
die van 't Gemeentehuis komen De School
besturen mogen niet 't schoolgeld lager stellen,
wel hooger. Lager: 't zou concurrentie zijn
met de Wet en de Pacificatie ol den School-
vrede in str|d.
Het Vervolgonderwijs, waarmee veel geld
is verdiend, zal voortaan aan de Gemeente
kbmen, die er geen misbruik van zal maken
Onze lijst,
De antirev. paii| komt met de volgende
lijst:
A. R van Nes, Rlsoord (sftr
C. Waruaer, Dirksland (aftr)
W. Stans Sr., Hendrik-Ido-Ambacht (aftr.)
H, de Wilde, Dsn Haag,
J- C Diepenhorst, Strjen.
G v. Acdel, Zuidland.
R Medema, Percis.
N. Kruithof. Rotterdam.
Mr. P. B. Bouman, Rotterdam.
C Dubbeldam, Slikkerveer.
De eerste drie zijn aftredend.
Er zullen er weinigen sin, die Anti stem
mende, No. 1 van de list niet zullen nemen.
Als onze Partl door haar eerlfke uitspraak
iemand No. 1 set, zal hl ook wel op No. 1
bebooren, al Is 't ook, dat velen dien man
niet persoonlik kennen.
't Gaat ook niet om de perioonllfee ken
nismaking; dsn zou niemand Colin of Idea-
burg begeeren. Wie kent deze voorname be
ginseldragers anders dan bl naam,
't Is een kwestie van vertrouwen In 't be
leid der partl.
En een kwestie van gehoorzaamheid, van
organisatie om nu ook te stemmen No, 1 en
geen ander dan No. 1,
Met Van Nes gaan we dus den strld te
gemoet. Dat hl overwinne. Dan is er voor
Warneer ook een mooie basis I
40 cent per regel.
Nadruk verboden,
Het was Anno Domini 192
't Cffsr der eenheden vul Ik nog niet in,
aangezien dit ml onder 't schrl ven nog niet
bekend Is
Ergens In Nederland liggen vier dorpen:
Oostbulte, Noordbulie, Westbulte en Zuld-
bulte heeten z!
Die namen hadden ze in overouden tijd
gekregen en wel naar een vrl hoogen heu
vel, in déze streken „bulte" geheeteu en
die zoo wat in 't midden tusschen de vier
dorpen lag, de wegen, die de dorpen
verbonden liepen langs dezen heuvel heen.
Da eene helling, tegen 't Zu'den was zeer
glooiend en vlak; men had er nogal boom-
en struikgewasook stond daar een uitspan
ning „De groote Bult" gcheeten en op een
ruime wei- en zandvlakte daar dicht bl,
hield men als 't wtêr goed was vaak open-
lucht-bleenkomstea
De socialisten vierden er ééa Mei
De gereformeerden hielden er hu» classi
calen „zeadlnstsdag" en da hervormden hun
„ïendlogsfeest"
Het Leger des Hells organiseerde er open
lucht reddings-samenkomsten en de fanfare
corpsen der verschillende dorpen togen daar
gaarne es heen, om zich te oefenen, zoowel
in de blaas-, als In de, wancesr ze In goede
banen gehouden wordt, niet minder edele
minnekunstwant de toeloop vaa luis
terenden was gemeenlik groot
Ziedaar de aardrlkskuedlge gegevens
Wat de dorpen zelf betreft, z! vormden
een ware staalkaart van religieuss en poli
tieke overtuigingen
Oosibulte was sinds lang „orthodox", in
den meest strikten zin des woords
Noordbulte was geheel modern
Westbulte was gemengd, maar de oitho-
dcxsn hadden er de overhand en dezen
hadden zich grootendeels in '86 en reeds
vroeger bl Doleantie en Afachdding gevoegd.
Zuidbulte was eveneens gemengd, maar
toch overwegend Hervormd—orthodox
Visr „buitdorpen" dus, welgeteld
En nu ga ik van elk dezer dorpen een
korte historie vertellen uit het jaar 192
waarbl het elfer der eenheden méér Is dan 2
Oostbulte was geheel orthodox
Men had er een groote christelijke school,
waar sinds eeniga jaren ecu kleinere „gere
formeerde" school naast gekomen wasmen
leefde In de beste schoolvriendschap en een
openbare school wés er sinds jaren niet
Want alles was orthodox
En zelfs een winkelier, die zich een paar
jaren terug hier gevestigd had en alleen op
Paschen en met Oudejaar in de kerk kwam,
had zich gebéést zin kroost ook op de chris-
tellke school te doen
Dat zat hier, scheen 't wel, in de lucht
Echter, er kwam verandering
Verleden j ar Is hier eea nieuwe, vr 1 groote
fabriek opgericht. Directeur en fabrieksbaas
waren modern. De gewone arbeiders werden
uit 't dó p genomen, maar het technische
personeel enz kwam van bulten en daaronder
waren verscheidene liberalen en socialisten.
Mtn was hierover In Oostbulte eenerslds
slecht te spreken maar 't was óók waar
die fabriek bracht heel wat geld en werk
onder de menschen
Doch toen kwam 'n schoolkwestie op!
Die vreemden waren gehecht aan 't open
baar onderwls
En wat de gemeenteraad ook deed om
het te keerende „fabrlekers" kwamen in 't
jaar 192 met een lyst bl den Raad,
waarop 20 kinderen stonden, waarvoor zl
openbaar onderwijs begeerden2 méér dus
dan de 18, die er volgens de Schoolwet
noodig waren:
En alle spartelen hielp den Raad niets;
Hl moest een openbare school stichten,
'n hoofd benoemende directeur van de
fabriek heeft er nog 'n paar geztnneu-met-
klnders weten bl te halen en 't volgend jaar
moet by dat hoofd nog 'n tweede leerkracht
komen
Zoo ging het in het dorp Oostbulte
In het meergenoemde jsar 192
Noordbulte, zei ik, is geheel modern.
Er is geen christellke school.
„Komt hier ook nóóit I" zeggen de Noord-
bultenaars. De grond zit vést, en in moderne
handenwie er van bulten inkomen zfn win-
kelmenschen of arbeiders en die moeten 't
niet In hun hersens krggen, te gaan wroeten
voor 'n christellke school.
Er zin héél enkele „fijnen":
Wier klnders naar Oostbulte gaan, 'n uur
loopens en, enfin I r heeft niemand tegen
vrijheid, bllheld en een ieder i'n geloof, en
men is dan toch ook „ilbe éar I
Maar ook in Noordbulte komt verandering.
Neen, niet in de richting van Rechts.
Er komt opschuiving naar Links
Het socialisme maakt snelle vorderingen;
't wint bl elke stembus veld; eindelik ver
overt het den gemeenteraad en naast den
liber len burgemeester worden twee „roode"
wethouders, benevens een „roode" secretaris'
benoemd.
'u Poos bllft er de school buiten
Maar de „olde meister" gaat er met pensioen
en uu wordt een „rood" hoofd benoemd en,
slag op slag, „rood" personeel.
Dat steekt eindelik de liberale boeren in
de krop.
„Neutraal" onderwas is hun bést.
Z| willen zelfs niet an tost
Maarwèg met de „roode" school
meesters.
En nu brengt De Vlsier's Schoolwet uit
komst I 't Jonge, zoo fin I Een list wordt
den R«ad aangeboden, met "42 namen van
klnders, die op de openbare school gaan en
voor wie de ouders, bizonder"- neutraal on
derwijs begeeren
Twee méé? dus, dan noodig Is.
De „roode" Raad sputtert heftig.
Maar niets dat hem baten kan.
Da aanvrage Is geheel „conform" es Noord
bulte moet voor de bezwaarde, liberale boeren
een bizondere school laten bouwen, waarin
zy wel zullen zorgen, dank zl de door ons
verworven vrlheld, om allerlei aanstellings-
bepailogen fe mogen maken, dat nooit een
„roode" schoolmeester er de punt van zin
laarsneus In zèlt
In Westbulte vond men van alles.
Liberalen en socialisten, se kondenwel
nooit de meerderheid halen voor den Raad,
maar ze vormden toch een aanzienllke min
derheid, die haar kinderen zond naar de open
bare school.
Da „gereformeerden" wogen zao ongeveer
tegen hes op en hadden een bloeiende bi
zondere school, dienletkerbellk gereformeerd
was, doch waarin uiteraard vanwege hun
groot aantal de kerkellk gereformeerden de
overhand hadden.
Er waren ook orthodox hervormden,
Doch zl vormden 'n klein groepsken.
's Zondags kwamen de meeaten samen in
een evangelisatiegebouw, maar sommigen
hunner, die 't met de meestal ethische domi
nees daar niet konden vinden, kerkten gere
geld in de geref kerk
Maar „aansluiten" defen zl zich niet.
De kinderen dezer orthodox hervormden
gingen deels naar de bizondeie, deels tsaar
de openbare schoolnaar de laatste nog het
meest.
Doch daar hadden se geen vrede mee.
Ook In bün kringen werd steeds levendiger
de behoefte aan chrlstellk onderwijs en zl
gingen eens tellen
s, Ja, kinderen hadden zl genoeg.
ÜMédrdaar gingen er 'n anderhalf
dozln reeds op de bestaande chriitellke
school en die mochten nu voor 'a „gelik-
soortige" niet meetellen.
Gelukkig, dat sl totdusver de meesten hun
ner kinderen op de openbare school hadden
laten gaan! Evenwel, 't waren er maar 34
Er daagde echter uitkomst.
Met 't voorjaar kwamen twee, hun geest
verwante, kinderrijke gezinnen in Westbulte
wonen: 't eese bracht 4, 't andere 3 kinde
ren aannu wéren ze ereen aanvrage werd
gedaan; 't aantal klnders wés er, en ook
zy kregen hun school en toen die school er
ec; maal wés, toen gingen natuurlik ook die
anderhalf aoz|n klnders van ds andere chris
tellke school er heen.
Nu de historie van Zuidbulte nog
Die wei 't allermeest leerzaam is
Er was daar 'n kleine, moderne minder
heid, die in de dorpszaken niets fe zeggen
had, maar die toch haar eigen, openbare school
bezat, die als 't zóó doorging wel tot in lengte
van dagen met baar kindertal bóven'twette-
lik minimum bilven zou.
Er was voorts 'n gróóte, christellke schooi.
Doordat Zuidbulte voor 't grootste deel
orthodox hervormd was, hadden dezen ook
wat die school betreft, de macht geheel in
handen.
Trouwens, dat gaf totnogtoe geen mikmak.
Er waren drie, kleine „gereformeerde" min
derheden: er was 'n gereformeerde kerk,
waarin men met groots moeite 'n eigen do
minee onderhield; er waren verstrooide chr.
geref gezinnen, die 's Zondags scmeu 'n
preek lazen èa er was een „lokaal", waar
„Bondsmannen" uit de Herv. Kerk af en toe
'n dominee lieten optreden.
Maar in dp christellke school werkten allots
samen; zonden er tenminste hun kindera
heen.
Wat echter gebeurt er nu
Er komt In die school 'n jong hoofd; er
komen 'a paar nieuwe leerkrachten en weldra
gaan de ouders, vooral aan hun oudere kln
ders merken, dat er een heel andere geest in
die school gekomen is en zl zin 't heel niet
eens, met de wlze, waarop de meestets daar
soms over den B|bel spreken; over de ge
schiedenissen, de wonderen, de wetten en
inzettingen enz, die Gods Woord ons doet
kennen,
Zl brengen hun bezwaren te berde:
Maar worden gewoon teruggewezen.
De meesters z|a de mannen van 'f vak en
zullen 't wsten, hoe de klnders onderwezen
moe en worden, zy echter z|n de geboren
pmttelaarx, die in kerk en school altld pre
cies weten te zeggen, wat al of niet is naar
ds zui vere leer.
De drla minderheden slaan de handen in
een.
Volgens hun doopsbeiofte begrijpen ze,
dat zi| moeten zoeken te ktlgen gerefor
meerd onderwls, door maunen, die mèihen,
ook in de school, ook in de opvoeding, ook
bl al hun onderwls staan op den vas ea
bodem der H Schrift, en mèt ben eenheid-
van-bslldenis vinden in de Drie Formulieren
van Eenigheld.
Zl klunen en mógen geen vreda nemen
met onderwls, dat wel „chrlstellk" heet,
maar op meer dan éér punt atwlkt véa, ja
Indrulscht tégen 't geen s| voor God en sin
gemeente bdeden hebben de waarheid te zin
naar de Heilige Schrift.
Kindereu hebben zl genoeg
Maar al hun vragen baat bun clefs 1
Van al die kinderen gaat er maar één, van
een kort geleden bezeerd echtpaar, nog op
de openbars school, al de andere zyn reeds
op een „gelijksoortige" bizondere school en
moeten daar nu bilven, tenminste tot het jaar
1928 toe, zoo zeggen nl, B en W. van
Zuidbulte
Want feiiellk „hangt" die zaak oog.
Minister en Kamer, parties en pers twisten
over de vraag, of róóa nieuw op te richten
„gereformeerde" school nu „geilksoortig" is
met de bestaande, of niet,
Maar de groote meerderheid segt ja
Liberaal en roomsch, modern en ethisch;
Alles loopt tegen dis „calvinisten" te
hoop
Slotsom uit deze historiën
Inzake school STICHTING, ondanks „paci
ficatie" en gellkstetling'^en wét schoone
woorden er meer zin,
Heerscht de grootste gelijkheid,
En die ongellkhdd werkt zoo, dat op de
verdere uitbreiding van specifiek gerefor
meerde scholen wil blna aiie gerd kin
deren reeds op beaiééaöe chr. scholen géén
het bevriezlngs systeem wordt toegepast, naar
te vreeiert staat
In él de Bult-dorpen krijgt elke richting
onderwls naar eigen overtuiging. Alleen In
Zui4 bulte, de gereformeerden, naar ik vrees
niet,
'k Hoop zéér, dat die vrees ij del blikt.
Maar gerust er op ben ik allerminst 1
Es de heer Colyn heeft volkomen gelfk;
Het moet op een nieuwe Schoolwet aan.
UITKIJK.
