Woensdag 13 September 1922.
9Tie Jaargang 2841.
voor de Znidliollandaelie en ISeeuwseVie Eilanileii.
Antirevolutionair Orgaan
IN HOC SIGNO VINCES
De karikatuur In onze Pers.
UIT DE PERS.
Brimn ylt Ml Centrum»
QEMËEITERAADa
W. BOEKHOVEN 2®n*a,
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiên en verdere Administratie Uranco toe te zenden m de Uitgevers
In onze Antir. pers zal een karika
tuurblad verschijnen; althans we ont
vingen daarover 't volgende:
De vraag is nu maar: hoe zal men
(i die caricatuur uitvoeren
Wat is caricatuur?
't Woord is Italiaanseh; gevormd
van carica, dat last beteekent. En ca-
riea is weer gemaakt van 't werkwoord
caricare, dat laden, beladen, beteekent
In de beeldende en fraaie kunsten
aller Landen, èn in alle tijdvakken
waarin, hetzij in de Oudheid, hetzij in
de Middeleeuwen, hetzij in den Nieuwe
ren Tijd de Kunst beoefend is, heeft
de menschelijke humoristische geest be
hoefte gevoeld de Kunstvoorwerpen enz.
te „beladen" met bijvoegsels, die voor
stellingen opwekten tot lach en spot.
De caricatuur is dus uiting van 't
gewone mensehelijke leven, dat komisch
en satyriseh zich herhaaldelijk openbaart.
Ze behoort tot 't komisch satyriseh vak
en is een aanschouwelijke spot op eenig
voorwerp, bijtend en scherp vaak;
geestig, doch nooit walgelijk en laf.
Ze moet iets moois zijn, dat boven
't middelmatige uitsteekt, omdat de
aesthetiek, dat is, de drang naar
verzinnelijking van 't Schoone, maar
dan 't Schoone als Caricatuur, de natuur
overdrijft.
In de Letterkunde, dat is, in 't
proza en de poëzie komt de caricatuur
onophoudelijk voor in den vorm van
het hekeldicht, waarin de dichter de
bestaande gebreken of ondeugden van
personen en corporaties gispt en hekelt,
om daardoor voor den hoorder te doen
uitkomen, hoe eigenlijk de ideale toe
stand behoorde te zijn, en om alzoo zijn
lezers aan te sporen dat ideaal te be
seiken.
Doet zoo'n dichter dat, d.i. geeft hij
zijn verontwaardiging lacht over een
Staatkundige daad of feit, dan wordt
zün gedicht eea politieke satire; en
teekent hij daarbij persoonlijkheden uit
in hun politiek optreden, of nalaten,
dan is er politieke earicatnar.
Op 't toon eel ziet men ook blijspel
caricatuur.
Eén terrein is er, waar de earioatuor
af moet blijven nl. van het heilige.
Caricatanr van 't heiligs kan slechts
verontwaardiging wekken, omdat daar
door wat „afgezonderd" behoort te blij
ven, prof aan gemaakt wordt; en het
woord „profaan" beteekentbuiten den
kring, of letterlijk pro a fano, wat wil
zeggen vóór een gewijde plaats en dus
«iet-gewijd Wie ean caricatuur van 't
heilige maakt, van God en engel en
geest, du3 van de religie, plaatst deze
op een voetstuk van spot en hoon.
Nochtans, en dit versta men zeer
wel, mag 't farizeeïsme, en 't bijgeloof,
hoe nauw met de religie en wat heilig
is, in verband staande, zeer zeker als
caricatuur behandeld worden, zonder
gevaar te loopen 't heilige zelf te ont-
eeren en te besmetten.
De politieke caricatuur is zeer oud
en was in dagen van spanning hoogst
belangrijk. Natuurlijk! Dan botvierde
de geest zich om met de pennestift de
tegenstellingen tnsschen de partijen 't
scherpst te doen uitkomen. Dan is er
aanleiding om satiriek spotnijdig de een
ef andere politieke gedachte zoo in
teekening weer te geven, dat ge zelf
als tegenstander, wien 't geldt, in een
onbedaarlijken lachbui moet uitbarsten.
Een oogehblik later; ja van zelf, dan
gaat ge zelf op de caricatuur, die van
je idee gemaakt is, kritiek oefenen;
maar toch aan den eersten in
druk kan je niet ontgaanje
vond 't allerleukst.
Honderden karikatnren zijn ieder al
onder de oogen gekomen, want er is
tegenwoordig haast geen Groote Pers
meer of ze geeft die. Van de teekenaars
en redacteuren wordt uit den aard der
zaak veel goeden smaak geëischt en
fijn inzicht in de werkelijke drijfveeren
van doen en laten. Ieder herinnert zich
nog uit de Spoorwegstaking in 1903
de plaat in Het Volk, waarin dr, Kuy-
per als de worger der stakers werd
voorgesteldwe meenen te weten, dat
de minister toen de Justitie met deze
caricatuur in kennis heeft gesteld en
een en ander tot een debat in de Ka
mer heeft aanleiding gegeven.
Dat was een caricatanr, die met vuur
speelde en zeer ongeoorloofd, overmits
ze de eer aanranddede politieke strek
king van 't wetsontwerp opzettelijk
vervalschte, en het lezend publiek dat
rood was den Minister, schandelijke en
hem onwaardige bedoelingen toeschreef
nl. een Worgwet voor den arbeider,
terwijl 't wetsontwerp niets anders be
doelde dan de mannen in Overheids
dienst 't staken aan Sporen te verbie
den, wat later door alle partijen, ook
door de Roode Vakbeweging erkend ia,
goed en noodzakelijk te zijn.
Op dat Stakingverbod van 1903, die
„Worgwet" gaan we nu niet inmaar
't bewijst dat de caricaturist in zulke
tijden vooral met schrijven en illustree
ren zeer voorzichtig moet zijn en de
hartstochten niet al te zeer moet prik
kelen.
Uit de historie komt ons caricatuur
voor uit de Remonstrantsche twisten in
1618; uit den Reformatietijduit den
tijd der Pransche en Nederlandsche re-
volutiën in 1789; maar er zijn geschrif
ten en teekeningen, proza en poeziestuk-
ken hij, die niets verheffend zijn, doch
zeer kwetsend voor de tegenpartij. Er
is ontaarding der caricatuur. Er zijn
spotprenten, die de ziel in 't diepste
wonden. Die van gal en vuil overloopen.
Vóór ons ligt een bijtende earicatuur
over de teruggedeinsde soldaten der
Pransche Revolutie in 1793Een officier
te paard. Vóór hem een gedeelte van
't front. En na luidt de dagorder: Daar
het bataillon van de Beneden Loire zich
dapper gedragen heeft tegenover den
vyrnd, zal aan iederen man een paar
hlomp&n worden uitgereikt.
Ha ja I Voel j'eraDie „klompen" zijn
een lachbui waard!
Daar staat weer een caricatuur te
genover, die we op 16 Augustus j 1. in
't liberale Blad „De Vrijheid" vonden.
Er staat boven: „De Dood van Bazel."
Er is in Nederland een opgedirkte ma
trone; ze heet „Spilzucht". Die figuur
is beslist mooi. Maar in Bazel logeert
Colijn. Smeenk staat er als de Dood
afgebeeld't is één stuk been en Colijn
ziet er best uit. En nu zegt ColijuZeg
Smeenk, ga jij eens naar den Haag om
die madaam Spilzucht 't mes op de
keel te zetten.
Die Caricatuur is laf. Want ze be
doelt: in Bazel neemt men 't er zelf
goed van, maar in Holland moet men
propaganda maken Voor bezuiniging.
Neen! die caricatuur is niet correct,
tenzij we haar niet hebben begrepen.
En ziedaar weer een zaak van
belang voor de caricatuur is de
teekenaar in staat om het, het juiste
denkbeeld, dat hem ambitioneert, precies
weer te geven, in één woord, in één
lijn soms. Soberheid in woord en tee
kening geeft vaak meer kleur aan de
zaak dan een volle prent.
Leuk is de caricatuur in de Vrijheid
van 5 April '22. Er staat boven: „De
eerste stappen van den premier Rays
op 't gebied der internationale politiek."
Hij gaat als minister-president de Con
ferentie te Genua bijwonen. En nu
krijgt hij als „kindje in de intern, po
litiek" een hand van Minister Van
Karaebeek en Patijndie twee leeren
dan „baby" loopen en Van Karnebeek
zegt: Een twee drie
ziezoo, nu nog één stapje en dan weer
rusten hoor!" En dan moet je die ge
zichten zien van deze heeren; lachend
kijken ze naar den kleinen baas, die
zijn beentjes niet weg kan krijgen, 't
ventje lijkt wel een jong, beertje, 't Is
allerkoddigst. En dan moet je Lloyd
George eens zien glunderen, den be
kenden Eng. Minister, die ook naar
Genua ging.
Een uitgever zal nu ook zoo'n cari
catuur 't licht doen zien, voor de A.-R.
partij. We bevelen nog niets aan dan
kennismaking; en voorts afwachten
Heel veel stellen we ons van't debuut
niet voor op ons Plakkee. Doch! on
derzoek alle dingen en behond 't goede.
Ook een caricatnnrorgaan kan verfris-
schend werken bij politieke overdenkin-
gen.
Des* Courant verschlnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post Tl Cent by voorafbetaling.
BUITENLAND bl vooruitbetaling f 8.50 pet jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEYBRSi
BOMMELIDIJK.
Telefoon Intercommunaal No. 202.
ADVERTENTIÊN 20 Cent per regel, RECLAMES 40 Ctiabper regel.
BOEKAANKONDIGING 10 Cent per regel.
DIENST AANVRAGEN est DIENSTAANBIEDINGEN f 1.- per plaatsing.
Groote letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die dj bestaan,
Advertentiên worden Ingewacht tof DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 UUR
Reedt laag bezit de S.DA.P. naast „Het
Volk" baar „Notenkraker". Evensoo bestaat
er van de Roomsch> Katholieken „De Ros
kam". Maar boezeer men in onze kringen
overtuigd was van de beteekenis der cari
catuur in den polltieken stiQd, nimmer it
het inltatlel genomen voor de uitgave van
een satyrlich blad in A.-R toon gestemd.
Tot nu eindelik de „Drukkerl Veritas"
te Zwolle het gewaagd heeft aan de part!
een dergellk blad aan te bieden.
Op 15 September a.s. verecb|nt bet eerste
proefnummer van „De Houten Pomp".
De naam is ontleend aan de deputatenrede
van onzen paitllelder, gehouden op 13
April '22 te Utrecht.
Van de „Geusen" heet het daar
„Hun wapentuig was gebrekkigHouten
pompen" noemden de Spanjaarden het uit
Roomsche kerkklokken gegoten Calvlnltl-
sche geschut, maar uit die houten pompen
sou, naar het teekenend woord van Busken
Huet, het saluutschot der Noord-Neder-
landsche onaihaskellkheld klinken,"
In den kop van het blad komt In het midden
een „houten pomp" voor, opgesteld tegen
een vesting. Links dobbert een geuzenboot
op de baren met het onderschrift „Vlak tegen
het begeerde en door het vlak verkeerde".
Rechts zweren twee geuieu elkander trouw.
De redactie wordt gevormd door mannen
die in ouie kringen teer goeden naam
hebben. Om den aard van het blad kunnen
deie namen echter minder goed worden
genoemd.
Voor den pijjs kunnen we verw|ien naar
de advertentie lu dit nummer voorkomende.
Dat er in 't Hooger Onderwijs verschil is
blikt uit de theologische vakkeu. die men
aan de Staatsuniversiteit doceert èn de vak
ken aan de Vrle Universiteit d.i, Universiteit
op Gerei, grondslag.
Als men die vakken nagaat is er iets xeer,
seer opmerkelijks. Op 't Leerplan, of zooals
de professoren dat noemen op de series iec-
tionum, staat, omdat de Wet op 't H, O. dit
voorschrift.
Geschiedenis van 't Christendom.
Geschiedenis van de leerstellingen van
den Chr. godsdienst.
Geschiedenis van den Israëlietiichen
godsdienst.
Geschiedenis der godsdiensten,
Geschiedenis van den oud-Christellken
godsdienst.
Geschiedenis der leer aangaande God.
Geschiedenis van 't Geref. Protestantisme.
Kerkellke paiaeographle (of leer der oude
handschriften en facsimiles.)
Geschiedenis I Geschiedenis I Geschiedenis 1
alles wat de klok luidt.
Ja I er is ook nog exegeseook nog oud-
christellke letterkundeook nog ethiekook
nog encyclopedie der Heilige Godgeleerd
heid; maar overigens geschiedenis, geschie
denis I
Wat is daarvan de oorzaak Is geschiede
nis van dit of van dat dan niet uitnemend
Gewis 1 De historie van 't Christendom is
bestmaar vaar is de Christus aelf
Waar is in die historie 't dogma van den
Zone Gods, gegenereerd van eeuwigheid,
vleeschgeworden Woord, Zaligmaker, met
Vader en H. Geest één in Wezen en drie in
personen.
Geschiedenis van de leerstellingen is best
maar wat zijn die leerstellingen voor 't be-
wustiln der professoren en studenten zeiven
Worden ze door eigen ziel aanvaard B11H't
b(J een platonische toestemming, dat er in de
wereld nog menschea zin, die er heusch nog
waarde aan hebben, öf is men er zelf met
zin ziel en geloof in Leven die leerstellingen
voor de docenten, de professoren enz.
De Geschiedenis der leer aangaande God
Is toch meer dan een bleenzamelan van wat
filosofie en Gods Woord omtrent 't Eeuwige
Wezen hebben geleerd.
Ik geloof in God den Vader, den Almach
tige is meer dan historie.
De Geschiedenis alleen is een theologie
zonder kop. 't Is slechts staart, zooals er aan
de Staatsuniversiteit weinig kop zit. Want
de kop is de Godskennis naar de Schriften.
Het eerste station
Met de overeenstemming tussthsn den Ka
binetsformateur en de drie groepen der recn-
terzlde, schrift de hoofdredacteur van „De
StandaardIs het laatitc slation nog niet
bereikt.
Er is een werkprogram.
„Op den grondslag van dat ontworpen en
aanvaarde program, moet de formateur nu
op zoek naar een aantal ambtgenootcn, die
bereid gevonden worden op die basis eene
portefeuille te aanvaarden.
En de onderhandelingen daarover kunnen
natuurlik nog allerlei verrassing brengen, al
verwachten wl die niet bepaald.
Toch hadden we niet allereerst hierop het
het oog, toen we den kop van ons artlkei
neergeschreven".
De schrijver had meer het oog op den aard
van het werkprogram.
De overeenstemming hierover strekt zich
wat de financieele paragraaf betreft, slechts
over één jaar uit. Dit is wel ongewoon, maar
't kon niet anders.
„Op dat terrein werkt men voortdurend
met onbekende factoren en kan men zelfs den
toestand van bet jaar 1923 nog slechts zeer
onvolkomen overzien. Hoe bet zin zal in 1924
en 1925, er is niemand die het ook maar bl
benadering kan aangeven. Men kan de rich
ting wel aan wl zen van het verloop van 's
lands Inkomsten, maar over elfers beschikt
men niet. Eu wie ze noemen gaat voor de
jaren 1924 en 1925 gooit er met de muts naar.
Dit alleen mag als vaststaande worden aan
genomen, dat de daling van de inkomsten
afgezien van wlziglngen in ons tegen
woordig belastingstelsel zal doorgaan tot
in het jaar 1925 Dat wil derhalve zeggen,
dat, ook al slaagt men er in voor het jaar
1923 de Staatsuitgaven in overeenstemming
te brengen met de inkomsten, men in 1923
en 1924 weer voor een sooitgellk probleem
zal staan als waarvoor men thans in 1922
staat."
Enkele elfers dienen ter verduldellking.
„Onderstel dat de Inkomsten voor het jaar
1923 eens 100 mliioen lager geraamd moeten
worden dan de uitgaven voor het loopende
jaar 1922 hebben bedragen, dan moeten die
uitgaven met 100 millloen omlaag om voor
1923 een sluitende begrooileg fe verkrijgen.
Maar sfei nu, dat de Inkomsten over 1924
opnieuw 100 millioen lager zin dan die over
1923, dan zou de begrooting aan uitgaven
voor 1924 andermaal met 100 millloen om
laag moeten. Het is duldellk dat we dan te
staan koman voor een geheel andere Inrich
ting van onze Staathuishoudingdat de wi
ser van de klok dan achteruit zon moeten
worden gezet".
Op andere punten is echter een bevredigen
de oplossing gekregen, die de geheele drie
jarige periode dekt.
Amice I
Ge vraagt: wat het gevaar van bioscoop
dan wel is?
Het is niet in enkele woorden te zeggen
Een rechter in Rotterdam, sin naam is Mr,
De Bie, heelt dezer dagen, in navolging van
een Amerikaansch professor, eens een llstjc
opgesomd
Deie Mr De Ble heet op dit gebied wat te
zeggen, want zoo»ls ik reeds opmerkte is
hl rechter.
Hl komt in Rotterdam vaak in aanraking met
jeugdige verdachten, die voor een rechtbank
moeten verschlaen voor het een of ander
misdrlf.
En dan blikt hem zoo oatiaggelik vaak,
dat de bioscoop zooveel op baar geweten heeft
Het is dan ook niet de eerste maal, dat Mt.
De Ble over het kwaad der bioscoop schrift
Integendeel, hl is een verwoed vechter tegen
deze instelling.
M 1. zeer terecht 1
Dat heb ik verleden week reeds kfen bllken.
Het kwaad moet worden bestreden.
Dat dit evenwel niet zoo gemskkellk is,
sullen wl nog wel nader zien.
Aldus iemand als Mr De Bie, die ais het
ware dagelijks in aanraking komt met de ver
schrikkelijke gevolgen van bioscoop bezoek
aan het woord is, dan is hst voor ons zaak
naar hem te luisteren.
Ik wil dan eerst geven het I|stje, dat ik
noemde, om daarna daarover eens met elkaar
te praten.
Mr. Da Bie egt
„De bioscopen:
hinderen het schoolweek;
geven den kinderen een onjuist en
verwrosagea beeld van het leven en zin plich
ten;
verminderen den eerbied voor het gezag
leiden tot een zekere vroegrlpheld in sexu-
eele sangelegenheden
wekken geringschatting voor het huisellke
leven
oefenen een slechten invloed op de xede-
llkheid en reinheid;
zin over het geheel genomen, ook schade
lik voor het lichaam' daar sl nadcelig werken
op de uogen, ook zin ze slecht voor vitali
teit en mentaliteit."
Na deze punten te hebben gegeven gaat de
schrijver opsommen hoe „reusachtig" de
filmindustrie (het makes van fiims voor de
bioscopen) zich in Amerika al heeft ontwikkeld
Om dan verder te gaan.
Men «lege zichzelf niet in slaap met te
denkenAmerika is ver wegde filmindustrie
daar werkt ook voor Europeesche bioscopen
en ondanks den woningnood en de bittere
behoefte aan meer kerken en meer gebouwen
voor mastschappeUken en paedagogischen
arbeid onder de r|pesde jeugd verazen thans
b.v. in een stad als Rotterdam op peperdure
terreinen weder twee geweldige bioscoopthe
aters, waarvan het eene aankondigt, dat 1100
fauteuils zullen zint
„Is het niet onverantwoordelijk en droevig
tegel! k, dat diverse kapitaalkrachtige onder
nemingen en personen In de Nederlandsche
Bioscoop trust dezen onze volksdracht sloo-
pende arbeid steunen en er wellicht van pro
fileren ook?
Zal het nu aanhangige wetsontwerp
tegen dezen machtigen stroom een dam van
voldoende kracht opwerpen".
Ik ben thans aan een geschikt punt geko
men, om mijn brief aan u, voor deze week
aithsos, te eindigen,
Lees deze punten nog maar eens goed m
En denk er alvast maar eens over na.
Dan gaan wl er. een volgende maal nog
eens wat dieper op in, om daarna te zien, of
er wat te doen is tegen dit kwaad.
Tegen dit groote kwaad, dat ons Neder
landsche volk bedreigt.
Als steeds, HAKA,
Vsrgadeiing van den Gemeenteraad
wsa NIEUWE TONGE op Maanösg
11 September des voorm om 11 uur.
De Voorzitter, de heer Dorst, opent de ver
gadering met gebed, waarna de notulen der
vorige vergadering door den heer Sterk, bur
gemeester van Stad aan 't Haringvliet, worden
voorgelezen en door den raad zonder aan
merkingen vastgesteld.
Eenige goedkeuringen over genomen raads
besluiten zin van Ged. St. ontvangen.
Een bedrlfsoversicht van de gasfabriek is
ingekomen. De fabriek heeft over den laatsten
term lis gewerkt met een nadeelig slot van
f 5062,35.
De bewoners of toekomstige bewoners van
de Burgemeester-O ver dorpstraat vragen den
raad deze straat spoedig over te nemen om
haar te brharden Gevraagd wordt geen hoo
rnen te plaatsen al mocht het de straat ver
fraaien, want er zal schade van ondervonden
worden aan de Noordzijde.
B. en W. stellen vcor dit verzoek af te
wyren en dc zaak in behandeling te nemen
b| de Gemeente-Begrooting.. Het seizoen is
thans toch verstreken en er wordt een loop
pad gemaakt van koolascb, zoodat de bewo
ners vet lood g geholpen zijn.
VREESWIJK vraagt of reeds besloten is
deze straat over te nemen.
KROON meent dat de raad die beslissing
genomen heelt.
De VOORZITTER zegt bl de begrooting
deze kwestie te sullen behandelen. Aldus
wordt besloten.
De Ned. Vereen, „Het Groene Kruis" vraagt
een minimum subsidie van f 10, waartegen
