Zaterdag 26 Augustus 1922. 8781* Jaargang M°. 2886. v©op de Zuftdltollaiiilseli© en Heciiwisciie Miïmméem* Serste Blad. Nationale Bankvereeniging Antirevolutionair IN HOC SIGNO VïNCES RECLAMES MEDEDEEUNBEN, W UITKIJK. Protestantsehs part!®ne mou DEN TIMMERMAN EN AANNEMER Kantoor MIDDELHARNIS. ZITDAGEN tijdens BEURS. WO* SÖMIEIMJK -- TABBERS Donttag, D1BKSLAND -■ 7. i DOEL DöMerdag, ÖÜDDORP -- FLOHIL vrijaas, oude tonge geluk Oase Courant rerschfnt elken WOENSDAG en ZATERDAG, ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post TS Sant vooraitbctailnf. BUITENLAND b® vooruitbetaling f 850 per jaar. AFZONDERLijKE NUMMERS 5 CENT. UITGEVERS i W. B0IKH0VEH Z®n$a3 SSQMMEL8DIJK. Telefoon Intercommunaal No. 202, ADVERTENTIÊN 20 Cent per regel, RECLAMES 40 Coat m regeh BOEKAANKONDIGING 10 Cent per regel. DIENST AANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN f l.~ per plaatsing. Groot* letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die s® beslaan. Advertentie» worden ingewacht tof DINSDAG- en VRIjDAGMORGEN 10 UUR Alle stukken voor de Redactie bestemd» Advertentiên en verder© Administratie franc© toe te zenden am de Uitgevers. Nederland kent geen Protestantsche politieke partij. En maar gelukkig ook, want dat zou er een zijn als de Vrij heidsbond in achttien tinten. Neen, wat men ook in Rome mag ontkennen, en wat op kerkelijk en politiek terrein U ook mag mishagen, deze vrucht heeft zijn eeuwenoude actie Jan toch opgeleverd, dat het daar nog «^faaelijk eensgezind is tegenover de onderscheidene geestesstroomingen der huidige tijden. £eker, er kraakt wel eens wat, en er raken hier en daar wel eens spijkers los; de discipline is niet altijd voortreffelijk, maar toch, wie het Roomsche leven nationaal en internationaal gadeslaat en de groote lijnen vasthoudt, ziet nog niet zooveel wijken, weifelen en wankelen. De Roomsche Kerk is een nog hechte eenheid, waartegenover 't Protestantis me met zijn scheuringen schril afsteekt, al staat daar tegenover, dat de Room sche eenheid niet door den Protestant begeerd wordt op de conditie om nu ook alle kerkelijke en dogmatische en politieke konsekwenties te aanvaarden. Maar tochde eenheid van Rome is majestieus tegenover de versplinteringen ^onder de mannen, die dan zoo op vrijheid 1de Kerk prat gaan. En een Protestantsche partij zou in Nederland onzin zijn, zooals de R K. Staatspartij recht van bestaan heeft. Ons zijn zeven Protestantsche partijen bekend in politieken zin. 't Zijn zeven politieke partijen met een Protestantsche bevolking, de Antirev. de Chr. Rist. de Stk. Gereformeerden de Herv. Geref. de Christendemocraten de Christelijk Sociale partij de Rechtsche plattelanders, die de Linksche platte landers zoo onverstandig dom door lijs tenverbinding aan twee zetels geholpen hebben en nu ruzie maken, tusschen Braat en v. d. Hoven over den begin selloos versmokkelden zetel. Ieder gevoelde vóór de stemming reeds 't gevaar van die verbrokkeling gelukkig minder schadelijk, omdat !t aan de Linkerzijde nog erger was, en er dus, bij stemmenverdeeling, eu ver snippering, voor Links nog meer voet angels en klemmen lagen dan bij ons, wat ook gebleken is uit den achter uitgang van den Vrijheidsbond, die al te royaal optrad met zijn kleurensmeersel. De Anti's brachten uit ruim 400 duizend stemmen; de Christelijk His- torischen ruim 318 duizend en de Staat kundig Gereformeerden ruim 26 duizend. Is te saam ruim 753 duizend. Daardoor kregen ze 28 zetels. De Hervormd Geref. trokken tot zich ruim 20 duizend st.; de Christendemo craten ookde Christelijk sociale partij bijna; en de rechtsche plattelanders een kleine 8000. Is saam 67 duizend kiezers. Die stemmen zijn voor die 4 partijen verloren gegaan; alle moeite is tever geefs geweest en de andere partijen hebben er van geprofiteerd. De Anti's hebben in elk geval 2 zetels meer, dan hun naar 't percent toekwamde Room- schen ook en de Vrijheidsbond ook een meer. 't Werk dier 67 duizend menschen is voor hen nutteloos geweest. En toch zehadden een goede bedoeling„de wacht bij 't beginsel", doch de praktijk faalde. Zonder al de verbrokkelingen Rechts, of Protestantseh, had men nog meer dan 28 zetels kunnen halen, want de RoooiSchen hebben op 870000 stemmen 32 zetels, en da Protestanten samen 820000. Maar dat klopt niet. 't Scheelt slechts 50000 stammen, en toch hebben de Protestanten er niet één of twee, maar vier minder; allemaal de schuld van de verloren resten. De bedoeling van de 67000 kiezers is niet te wraken. Ze meenden een eigen kerkelijk of politiek beginsel te hebbenStaalman zei dat hij v. d. Laar niet was, en van Hoven was Grave- meijer niet. De eene was Christendemocraat en de ander Christensociaat. Van Hoven pleitte voor 't Platteland en Gravemeijer voor de Herv. Kerk, tegen Rome. Zoo bekeken, zou je waarlijk meenen, dat de wacht bij een beginsel te betrekken ware. Maar in de Kamer kwam 't on ophoudelijk voor, dat Staalman en v. d. Laar één lijn trokken met de Socia listen. Neem nu eerlijk aan, dat Staal man en v. d. Laar een heel eind van het historisch-materialisme der S.D.A.P. afstaan, èn saamwerking bij de stem bus niet mogelijk was met deze roode garde; maar dan hadden Staalman en v. d. Laar toch gezamenlijk kunnen optrekkenzoo groot zijn hun politieke verschillen niet. En zoo is 't in meerdere gevallen. Waarom heeft de Hervormde Staats partij zich niet ingeschoven in de Chris- Historischan Omdat de Herv. Staats* partij anti-papistisch is. Maar kan nu zoo'n negatieve leus rechtvaardigen een afzonderlijk optreden, waar er toch in de Chr. Hist, partij onder de legio Her vormden, die ze telt, ook duizenden rondloopen met beangstigende verdraag zaamheid voor de Rcosische macht in 't Protestantsche volksgeheel. Hoe we ook alle eer willen bewijzen aan hen, die de Wacht bij 't Beginsel willen betrekkenen hoezeer we ook respect hebben voor den martelaar, die alléén durft gaan staan tegenover af wijkende meeningen; we hebben toch nog meer eerbied voor hem, die in 't gareel signer partij de oppositie voert voor zijn persoonlijke ideeën. In 't raam der partij blijven I In 't gareel blijven loopen. Mee marcheeren, maar die zijn vinger opsteekt tegen de leiding, en zegt: „Ho, we zijn er ook nog". Men blaast soms geringe verschilletjes op tot zware, onoverbrugbare tegen stellingen. 't Getuigt van méér karakter om zijn eigen ideetje te onderdrukken dan om tegenover de gangbare, te ver dedigen meeningen eener groote organi satie te gaan staan, Zwijgen is niet noodig; maar afscheuren mag nooit, dan wanneer klaarblijkelijk de kons- cientie u aanklaagt, omdat ge, bij blij ven, den menschen méér gehoorzaam zoudt zijn dan 0ode. Als 't geweten dat zegt; als Gods Woord U dat zegt; als de Geest U daartoe prikkelt: ga dan een andere partij stichten; ga er dan zelf als nom- mer één uit. Maar nog eens! Zijn de Christelijke Protestantsche partijen, de groote, dan zoo ontredderd, zóó met valsche be ginselen bezield: zoo op slechte grond slagen opgetrokken, dat een scheuren om Gods en des Staats wil plicht is Staalman had zich niet los behoeven te maken van v. d. Laar; noch van de Antirev. partij. De Herv. Staatspartij had zich best kunnen voegen naar den Christelijk-Historischen maatstaf van dat program. Doch neen De politieke Protestantsche partijen moeten niet verbrokkelen; Rome geeft 't voorbeeld, hoe eendracht macht kan zijn. En wie tegen Rome ageeren wil. volgt toch al een heel onnoozele politiek door zich als een klein hoopje van 20000 kiezers afzonderlijk te stellen. De vlagbest. De vlag der beginselen omhoog Maar zwaait die dan in de groote slagorde, en niet als een vrijbuiter op eigen risico. Allen lijden door den oorlog. Het is weer herhaald in een vergadering van SpoorwegmannenWij hebben d«>n oor log niet gemaakt, dus hoeven wij er niet voor te boeten." Jammerlpe uitlating. Afgedacht van de vraag, wie den oorlog wèl gemaakt heeft, wat aan niemand bekend is; wasrvan de toekomstige geschiedscfrr® ver misschien den sluier ten voile kan opslaan afgedacht van de frase,'t Kapitalisme is de vijand"; afgedacht van da groote woorden .militairisme," „anaexatiezueht.expansie politiek," die soo onophoudelijk gebruikt wor den als er over d®zen oorlog gesproken wordt Afgedacht van die beweegredenen, moest een Nederlandsche spoorweamas toch zoo'n argument niet gebruiken. Welke Nederlander heeft den oorlog gemaakt? Wie hem be geerd? Wordt er niet beschikt over ons Land zonder ons Welke eer ons Vaderland ook beschoren zij door de aanwezigheid van 't Vredespaleis, door 'i Internationale Hof van Justitie, door da laatste Conferentie van de Economische commissie van den Volkenbond; neen, zoo- ver kon een Staatje van dsn achtsten rang 't niet brengen, dat 't een Wereldoorlog be letten kon, waaronder nog jaien de Volken bloeden zullen. Beletten Niet ééns een klein gevolg van soo'n mas- salen Volkerenkrijg kon belet. Als schapen werden we ter slachtbank geleid en geslacht, De huid of vacht hangt nog te drogen. Dat is de schadepost van 't Lands ligging, hoe overigens ook door de natuur gezegend. W® 2%ü de brug tusschen 't Vasteland van Europa en de Eilanden, De doortochtspoort van Oost naar West, en wee onzer als de vijand haar meent noodig te hebbsn. Al had den Vorstin en Staten-Generaal, marine en landleger, de grenzen met hun bloed verde digd, wat zou tegen een gewilden opmarsch van Duitschers ons kleine Land kunnen doen Sterven b® de laatste gracht, zei de stadhouder Willem III in 1672 tegen den Franschen ge zant. Accoord I maar dan zou de Spoorweg- man niet meer op zijn wagen zitten I De Chr. Historische Partij ethisch. Er wordt gezegd, en de leider der Chr. Hist, herinnerde et dezer dagen nog aan, door z®n artikel .Hervormd Gereformeerd, Calvinist Ethisch", dat da Chr. Hist, part® in ethische wateren gaat verzeilen, dat de Antirev. part® de part® der Gereformeerden of Calvinisten sou z®n, en de Chr. Hist, part® aan 't ver wateren is. Maar de redacteur spreekt dat tegen. De Chr. Hist, part®, zegt h®, wil 't woord .Cal vinistisch" niet gebruiken, omdat niet ,'t Calvinisme" als zoodanig is gegeven, maar 't licht, dat God in 't Evangelie, in de Schrift, in 't Woord gegeven heeft, en door alle Chris tenen ook de Calvinisten dankend op gevangen wordt. Voor die aden en dan zonder af spitsing of scheiding moet er plaats zy'n in de ééne partij. Maar, professor 1 hoe hebben we 't nu met U 40 cent per regel, Waarlijk, b® zoo'n toelichting zouden we beusch aan den vader der ethische beginzelen aan Schldermacher gaan denken, die, de Godheid belijdende, en de bel®denls waar- deerend, nochtans .in 'f bewusts®n" der Gemeente z$n uitgangspunt van prediken en doen vond. Want als de Chr. Hist, part® aan elk de vrijheid Iaat om in pollticis, dat licht van Gods Woord op te vangen, dan vreesen w®, waar de Ethische part® in de Herv. Kerk terrein wint, dat dan 't Ethische .licht" óók op de politieke vraagstukken zal gaan vallen, en dat dan op den duur zeer zeker, al op vangende, de Ethische geest de Ch. Hist, par ti zal gaan beheerschen, temeer, waar uit den aard der zaak een ethische dogmatiek een onmogelijkheid Is, en dus .zweven" en .onstandvastigheid" het resultaat van het denken zal bl®ven. Waar dan nog b® komt, dat 't Calvinisme des politicus voor de vraag stelt, niet, bfeen menach licht opvangt, want .llcht"erlangt ieder die Gods Woord leest, maar: welk licht hjj opvangt. Er ia Roomsch licht, er is Lutherach licht, er is Remomsfrantisch licht, er is Pro testantseh licht, maar er is ook Calvinistisch licht, 't Calvinisme heeft eigen licht. Nadruk verboden. Het is kermis in de plaats niSner inwo ning, tenminste terw®l ik dit schr®f. Als de lezer 't onder de oogen krfgt, is gelukkig de jaarlpsche orgie weer voorb® maar de gevólgen er van voor velen, in de beurs, in de gezondheid, la eer en fat soen, n|pen nog vaak lang na. ik heb er weinig hinder van: Niet van de gevolgen, doch van de kermis. In m®n vroegere woning, met m'n slaap kamer in de richting van 't kermisterrein en de deuren graag In den zomer w|d open, genoot ik tot 'n eind in de nacht van de schettermuziek voi vette klanken der draai molens van 't gebonk op den kop-van-Jut van 't geloei, gelal en gebral der feestvie rende menigte en als 't aangewind was van de geur der bakkramen. .Plaisant" was dat niet. En een zucht van verlichting steeg dan uit ons hart op, wanneer de laatste nacht voorb® was en we 't weer voor een jaar hadden gehód. Thans hoor of zie ik er b®na niets van, In de rustige bultenw®b, waar ik thans woon, voelt men nauwelijks meer 't kloppen van 't hart der stad en de kermis kan hier heen slechts flauwe geluiden doen voortklin- ken. Zoo'n enkelen keer zeilt er es een beschon ken feestganger langs m'n woning of zoekt 's avonds laat, beter gezegd 'n end in den nacht, door onze rustige straat een clubje fulvers met luidruchtig gedoe z'n woning op, maar overigens merk ik niet dat 't ker mis is. Waar ik absoluut niet rouwig om ben I Ik wou dat onze burgemeester en al onze raadsleden es net deden ais de burgemeester van Purmerend, van wiea ik onlangs in een andere rubriek, verhaalde. Die volstrekt, ach neen I niet ,f®n was t Verbeei je: in N.-Holland-bovcn-het-IJ. In Purmerend moet men van de .onver verdraagzaamheid der ,f|aen" niets, niemen dal hebben. Men leeft er en lóót er leven. De een gaat er naar de kerk, bést I De ander gaaf 's Zondags uit vlsschen. even goed I Men kan met een vischhengel in de band, staande b® een stille kroosaioot zoo 's morgens vroeg in de zw®gende natuur misschien nog wéi zoo religieus denken, dan wanneer men in de drukke Kerkstraat door Jan-en allsman gegroet en aangeroepen wordt, wanneer mea opgaat naar't bedehuis, 't Komt maar op hst faArt aan I En a I s dat hart b® 't hengelen naar boven gericht mag z®n en ais 't psalmzingen In de kerk slechts met den mond of liever met de keel geschiedt, terw®l het hórt erheelemaal gevangen zit in 'f stof der aarde nu I maak je rekening maarWie is In den grond Oder zaak béter chiisten: de. kerkganger of de hengelaar? BegrQpe wel: zoo vraag ik niet, Maar soo wórdt het toch nog wel eens in sommige harten, die zich niet geheel gerust voelen b® hun godvergetenheid, overlegd. In Purmerend is men zéér .verdraagzaam". Als ik me niet heciemaal vergis, is dót het Noordhollandsch stedeken, waar een modern en orthodox predikant stonden, want de moderne, meen ik gelezen te hebben is weer weg die het stootend en stuitend vonden dat de viering van des Heeren heilig Avond maal steeds op twee opeenvolgende Zonda gen plaats had. Z® brachten daar Verandering in. Hielden gemeenscbappei®k Avondmaal. En dan kwam eerst de moderne dominee voor de tafel staan en zat aan met z|n mo derne lidmaten en hield er een modeie toe spraak bq, waarnaar de orthodoxen óf luiste ren konden óf ze konden ook terw®l wat in hun B®bel lezen. Als bet maar stichtelijk was en stil. En dón kwam de orthodoxe dominee en gingen de orthodoxe gemeenteleden .aan" en hield h® er een .orthodoxe" toespraak b®, waarnaar z|n moderne collega dan weer met devotie luisterde. Zie, dat Is nog eens .verdraagzaam". In zulk een gemeente moet men natuurlik niet als burgemeester een zeloot eerwachten,, die een beginsel naar voren schuift en scherpe l®nen trekt. Maar, die burgemeester is toch 'n món, Iemand met een eigen karakter.

Krantenbank Zeeland

Maas- en Scheldebode | 1922 | | pagina 1