Zaterdag 26 Augustus 1922.
8781* Jaargang M°. 2886.
v©op de Zuftdltollaiiilseli© en Heciiwisciie Miïmméem*
Serste Blad.
Nationale Bankvereeniging
Antirevolutionair
IN HOC SIGNO VïNCES
RECLAMES MEDEDEEUNBEN,
W UITKIJK.
Protestantsehs part!®ne
mou DEN TIMMERMAN EN AANNEMER
Kantoor MIDDELHARNIS.
ZITDAGEN tijdens BEURS.
WO* SÖMIEIMJK -- TABBERS
Donttag, D1BKSLAND -■ 7. i DOEL
DöMerdag, ÖÜDDORP -- FLOHIL
vrijaas, oude tonge geluk
Oase Courant rerschfnt elken WOENSDAG en ZATERDAG,
ABONNEMENTSPRIJS per drie maanden franco per post TS Sant vooraitbctailnf.
BUITENLAND b® vooruitbetaling f 850 per jaar.
AFZONDERLijKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS i
W. B0IKH0VEH Z®n$a3
SSQMMEL8DIJK.
Telefoon Intercommunaal No. 202,
ADVERTENTIÊN 20 Cent per regel, RECLAMES 40 Coat m regeh
BOEKAANKONDIGING 10 Cent per regel.
DIENST AANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN f l.~ per plaatsing.
Groot* letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die s® beslaan.
Advertentie» worden ingewacht tof DINSDAG- en VRIjDAGMORGEN 10 UUR
Alle stukken voor de Redactie bestemd» Advertentiên en verder© Administratie franc© toe te zenden am de Uitgevers.
Nederland kent geen Protestantsche
politieke partij. En maar gelukkig ook,
want dat zou er een zijn als de Vrij
heidsbond in achttien tinten.
Neen, wat men ook in Rome mag
ontkennen, en wat op kerkelijk en
politiek terrein U ook mag mishagen,
deze vrucht heeft zijn eeuwenoude actie
Jan toch opgeleverd, dat het daar nog
«^faaelijk eensgezind is tegenover de
onderscheidene geestesstroomingen der
huidige tijden. £eker, er kraakt wel
eens wat, en er raken hier en daar
wel eens spijkers los; de discipline is
niet altijd voortreffelijk, maar toch,
wie het Roomsche leven nationaal en
internationaal gadeslaat en de groote
lijnen vasthoudt, ziet nog niet zooveel
wijken, weifelen en wankelen.
De Roomsche Kerk is een nog hechte
eenheid, waartegenover 't Protestantis
me met zijn scheuringen schril afsteekt,
al staat daar tegenover, dat de Room
sche eenheid niet door den Protestant
begeerd wordt op de conditie om nu
ook alle kerkelijke en dogmatische en
politieke konsekwenties te aanvaarden.
Maar tochde eenheid van Rome is
majestieus tegenover de versplinteringen
^onder de mannen, die dan zoo op vrijheid
1de Kerk prat gaan.
En een Protestantsche partij zou in
Nederland onzin zijn, zooals de R K.
Staatspartij recht van bestaan heeft.
Ons zijn zeven Protestantsche partijen
bekend in politieken zin. 't Zijn zeven
politieke partijen met een Protestantsche
bevolking, de Antirev. de Chr. Rist.
de Stk. Gereformeerden de Herv.
Geref. de Christendemocraten de
Christelijk Sociale partij de Rechtsche
plattelanders, die de Linksche platte
landers zoo onverstandig dom door lijs
tenverbinding aan twee zetels geholpen
hebben en nu ruzie maken, tusschen
Braat en v. d. Hoven over den begin
selloos versmokkelden zetel.
Ieder gevoelde vóór de stemming
reeds 't gevaar van die verbrokkeling
gelukkig minder schadelijk, omdat !t
aan de Linkerzijde nog erger was, en
er dus, bij stemmenverdeeling, eu ver
snippering, voor Links nog meer voet
angels en klemmen lagen dan bij ons,
wat ook gebleken is uit den achter
uitgang van den Vrijheidsbond, die al
te royaal optrad met zijn kleurensmeersel.
De Anti's brachten uit ruim 400
duizend stemmen; de Christelijk His-
torischen ruim 318 duizend en de Staat
kundig Gereformeerden ruim 26 duizend.
Is te saam ruim 753 duizend. Daardoor
kregen ze 28 zetels.
De Hervormd Geref. trokken tot zich
ruim 20 duizend st.; de Christendemo
craten ookde Christelijk sociale partij
bijna; en de rechtsche plattelanders een
kleine 8000. Is saam 67 duizend kiezers.
Die stemmen zijn voor die 4 partijen
verloren gegaan; alle moeite is tever
geefs geweest en de andere partijen
hebben er van geprofiteerd. De Anti's
hebben in elk geval 2 zetels meer, dan
hun naar 't percent toekwamde Room-
schen ook en de Vrijheidsbond ook een
meer.
't Werk dier 67 duizend menschen
is voor hen nutteloos geweest. En toch
zehadden een goede bedoeling„de wacht
bij 't beginsel", doch de praktijk faalde.
Zonder al de verbrokkelingen Rechts,
of Protestantseh, had men nog meer
dan 28 zetels kunnen halen, want de
RoooiSchen hebben op 870000 stemmen
32 zetels, en da Protestanten samen
820000. Maar dat klopt niet. 't Scheelt
slechts 50000 stammen, en toch hebben
de Protestanten er niet één of twee,
maar vier minder; allemaal de schuld
van de verloren resten.
De bedoeling van de 67000 kiezers
is niet te wraken. Ze meenden een
eigen kerkelijk of politiek beginsel te
hebbenStaalman zei dat hij v. d. Laar
niet was, en van Hoven was Grave-
meijer niet.
De eene was Christendemocraat en
de ander Christensociaat. Van Hoven
pleitte voor 't Platteland en Gravemeijer
voor de Herv. Kerk, tegen Rome. Zoo
bekeken, zou je waarlijk meenen, dat
de wacht bij een beginsel te betrekken
ware. Maar in de Kamer kwam 't on
ophoudelijk voor, dat Staalman en v.
d. Laar één lijn trokken met de Socia
listen. Neem nu eerlijk aan, dat Staal
man en v. d. Laar een heel eind van
het historisch-materialisme der S.D.A.P.
afstaan, èn saamwerking bij de stem
bus niet mogelijk was met deze roode
garde; maar dan hadden Staalman en
v. d. Laar toch gezamenlijk kunnen
optrekkenzoo groot zijn hun politieke
verschillen niet.
En zoo is 't in meerdere gevallen.
Waarom heeft de Hervormde Staats
partij zich niet ingeschoven in de Chris-
Historischan Omdat de Herv. Staats*
partij anti-papistisch is. Maar kan nu
zoo'n negatieve leus rechtvaardigen een
afzonderlijk optreden, waar er toch in
de Chr. Hist, partij onder de legio Her
vormden, die ze telt, ook duizenden
rondloopen met beangstigende verdraag
zaamheid voor de Rcosische macht in
't Protestantsche volksgeheel.
Hoe we ook alle eer willen bewijzen
aan hen, die de Wacht bij 't Beginsel
willen betrekkenen hoezeer we ook
respect hebben voor den martelaar, die
alléén durft gaan staan tegenover af
wijkende meeningen; we hebben toch
nog meer eerbied voor hem, die in 't
gareel signer partij de oppositie voert
voor zijn persoonlijke ideeën. In 't raam
der partij blijven I In 't gareel blijven
loopen. Mee marcheeren, maar die zijn
vinger opsteekt tegen de leiding, en
zegt: „Ho, we zijn er ook nog".
Men blaast soms geringe verschilletjes
op tot zware, onoverbrugbare tegen
stellingen. 't Getuigt van méér karakter
om zijn eigen ideetje te onderdrukken
dan om tegenover de gangbare, te ver
dedigen meeningen eener groote organi
satie te gaan staan, Zwijgen is niet
noodig; maar afscheuren mag nooit,
dan wanneer klaarblijkelijk de kons-
cientie u aanklaagt, omdat ge, bij blij
ven, den menschen méér gehoorzaam
zoudt zijn dan 0ode.
Als 't geweten dat zegt; als Gods
Woord U dat zegt; als de Geest U
daartoe prikkelt: ga dan een andere
partij stichten; ga er dan zelf als nom-
mer één uit.
Maar nog eens! Zijn de Christelijke
Protestantsche partijen, de groote, dan
zoo ontredderd, zóó met valsche be
ginselen bezield: zoo op slechte grond
slagen opgetrokken, dat een scheuren
om Gods en des Staats wil plicht is
Staalman had zich niet los behoeven
te maken van v. d. Laar; noch van
de Antirev. partij. De Herv. Staatspartij
had zich best kunnen voegen naar den
Christelijk-Historischen maatstaf van
dat program. Doch neen
De politieke Protestantsche partijen
moeten niet verbrokkelen; Rome geeft
't voorbeeld, hoe eendracht macht kan
zijn. En wie tegen Rome ageeren
wil. volgt toch al een heel onnoozele
politiek door zich als een klein hoopje
van 20000 kiezers afzonderlijk te stellen.
De vlagbest. De vlag der beginselen
omhoog
Maar zwaait die dan in de groote
slagorde, en niet als een vrijbuiter op
eigen risico.
Allen lijden door den oorlog.
Het is weer herhaald in een vergadering
van SpoorwegmannenWij hebben d«>n oor
log niet gemaakt, dus hoeven wij er niet voor
te boeten."
Jammerlpe uitlating.
Afgedacht van de vraag, wie den oorlog
wèl gemaakt heeft, wat aan niemand bekend
is; wasrvan de toekomstige geschiedscfrr® ver
misschien den sluier ten voile kan opslaan
afgedacht van de frase,'t Kapitalisme is de
vijand"; afgedacht van da groote woorden
.militairisme," „anaexatiezueht.expansie
politiek," die soo onophoudelijk gebruikt wor
den als er over d®zen oorlog gesproken
wordt
Afgedacht van die beweegredenen, moest
een Nederlandsche spoorweamas toch zoo'n
argument niet gebruiken. Welke Nederlander
heeft den oorlog gemaakt? Wie hem be
geerd? Wordt er niet beschikt over ons Land
zonder ons
Welke eer ons Vaderland ook beschoren
zij door de aanwezigheid van 't Vredespaleis,
door 'i Internationale Hof van Justitie, door
da laatste Conferentie van de Economische
commissie van den Volkenbond; neen, zoo-
ver kon een Staatje van dsn achtsten rang
't niet brengen, dat 't een Wereldoorlog be
letten kon, waaronder nog jaien de Volken
bloeden zullen.
Beletten
Niet ééns een klein gevolg van soo'n mas-
salen Volkerenkrijg kon belet. Als schapen
werden we ter slachtbank geleid en geslacht,
De huid of vacht hangt nog te drogen.
Dat is de schadepost van 't Lands ligging,
hoe overigens ook door de natuur gezegend.
W® 2%ü de brug tusschen 't Vasteland van
Europa en de Eilanden, De doortochtspoort
van Oost naar West, en wee onzer als de
vijand haar meent noodig te hebbsn. Al had
den Vorstin en Staten-Generaal, marine en
landleger, de grenzen met hun bloed verde
digd, wat zou tegen een gewilden opmarsch
van Duitschers ons kleine Land kunnen doen
Sterven b® de laatste gracht, zei de stadhouder
Willem III in 1672 tegen den Franschen ge
zant. Accoord I maar dan zou de Spoorweg-
man niet meer op zijn wagen zitten I
De Chr. Historische Partij ethisch.
Er wordt gezegd, en de leider der Chr.
Hist, herinnerde et dezer dagen nog aan, door
z®n artikel .Hervormd Gereformeerd, Calvinist
Ethisch", dat da Chr. Hist, part® in ethische
wateren gaat verzeilen, dat de Antirev. part®
de part® der Gereformeerden of Calvinisten
sou z®n, en de Chr. Hist, part® aan 't ver
wateren is.
Maar de redacteur spreekt dat tegen. De
Chr. Hist, part®, zegt h®, wil 't woord .Cal
vinistisch" niet gebruiken, omdat niet ,'t
Calvinisme" als zoodanig is gegeven, maar
't licht, dat God in 't Evangelie, in de Schrift,
in 't Woord gegeven heeft, en door alle Chris
tenen ook de Calvinisten dankend op
gevangen wordt. Voor die aden en dan zonder
af spitsing of scheiding moet er plaats zy'n in
de ééne partij.
Maar, professor 1 hoe hebben we 't nu met U
40 cent per regel,
Waarlijk, b® zoo'n toelichting zouden we
beusch aan den vader der ethische beginzelen
aan Schldermacher gaan denken, die, de
Godheid belijdende, en de bel®denls waar-
deerend, nochtans .in 'f bewusts®n" der
Gemeente z$n uitgangspunt van prediken en
doen vond. Want als de Chr. Hist, part® aan
elk de vrijheid Iaat om in pollticis, dat licht
van Gods Woord op te vangen, dan vreesen
w®, waar de Ethische part® in de Herv. Kerk
terrein wint, dat dan 't Ethische .licht" óók
op de politieke vraagstukken zal gaan vallen,
en dat dan op den duur zeer zeker, al op
vangende, de Ethische geest de Ch. Hist, par
ti zal gaan beheerschen, temeer, waar uit
den aard der zaak een ethische dogmatiek
een onmogelijkheid Is, en dus .zweven" en
.onstandvastigheid" het resultaat van het
denken zal bl®ven.
Waar dan nog b® komt, dat 't Calvinisme
des politicus voor de vraag stelt, niet, bfeen
menach licht opvangt, want .llcht"erlangt ieder
die Gods Woord leest, maar: welk licht hjj
opvangt. Er ia Roomsch licht, er is Lutherach
licht, er is Remomsfrantisch licht, er is Pro
testantseh licht, maar er is ook Calvinistisch
licht, 't Calvinisme heeft eigen licht.
Nadruk verboden.
Het is kermis in de plaats niSner inwo
ning, tenminste terw®l ik dit schr®f.
Als de lezer 't onder de oogen krfgt, is
gelukkig de jaarlpsche orgie weer voorb®
maar de gevólgen er van voor velen,
in de beurs, in de gezondheid, la eer en fat
soen, n|pen nog vaak lang na.
ik heb er weinig hinder van:
Niet van de gevolgen, doch van de kermis.
In m®n vroegere woning, met m'n slaap
kamer in de richting van 't kermisterrein en
de deuren graag In den zomer w|d open,
genoot ik tot 'n eind in de nacht van de
schettermuziek voi vette klanken der draai
molens van 't gebonk op den kop-van-Jut
van 't geloei, gelal en gebral der feestvie
rende menigte en als 't aangewind was van
de geur der bakkramen.
.Plaisant" was dat niet.
En een zucht van verlichting steeg dan
uit ons hart op, wanneer de laatste nacht
voorb® was en we 't weer voor een jaar
hadden gehód.
Thans hoor of zie ik er b®na niets van,
In de rustige bultenw®b, waar ik thans
woon, voelt men nauwelijks meer 't kloppen
van 't hart der stad en de kermis kan hier
heen slechts flauwe geluiden doen voortklin-
ken.
Zoo'n enkelen keer zeilt er es een beschon
ken feestganger langs m'n woning of zoekt
's avonds laat, beter gezegd 'n end in den
nacht, door onze rustige straat een clubje
fulvers met luidruchtig gedoe z'n woning op,
maar overigens merk ik niet dat 't ker
mis is.
Waar ik absoluut niet rouwig om ben I
Ik wou dat onze burgemeester en al onze
raadsleden es net deden ais de burgemeester
van Purmerend, van wiea ik onlangs in een
andere rubriek, verhaalde.
Die volstrekt, ach neen I niet ,f®n was t
Verbeei je: in N.-Holland-bovcn-het-IJ.
In Purmerend moet men van de .onver
verdraagzaamheid der ,f|aen" niets, niemen
dal hebben.
Men leeft er en lóót er leven.
De een gaat er naar de kerk, bést I
De ander gaaf 's Zondags uit vlsschen.
even goed I Men kan met een vischhengel
in de band, staande b® een stille kroosaioot
zoo 's morgens vroeg in de zw®gende natuur
misschien nog wéi zoo religieus denken,
dan wanneer men in de drukke Kerkstraat
door Jan-en allsman gegroet en aangeroepen
wordt, wanneer mea opgaat naar't bedehuis,
't Komt maar op hst faArt aan I
En a I s dat hart b® 't hengelen naar boven
gericht mag z®n en ais 't psalmzingen In de
kerk slechts met den mond of liever met de
keel geschiedt, terw®l het hórt erheelemaal
gevangen zit in 'f stof der aarde nu I
maak je rekening maarWie is In den grond
Oder zaak béter chiisten: de. kerkganger of
de hengelaar?
BegrQpe wel: zoo vraag ik niet,
Maar soo wórdt het toch nog wel eens in
sommige harten, die zich niet geheel gerust
voelen b® hun godvergetenheid, overlegd.
In Purmerend is men zéér .verdraagzaam".
Als ik me niet heciemaal vergis, is dót het
Noordhollandsch stedeken, waar een modern
en orthodox predikant stonden, want de
moderne, meen ik gelezen te hebben is weer
weg die het stootend en stuitend vonden
dat de viering van des Heeren heilig Avond
maal steeds op twee opeenvolgende Zonda
gen plaats had.
Z® brachten daar Verandering in.
Hielden gemeenscbappei®k Avondmaal.
En dan kwam eerst de moderne dominee
voor de tafel staan en zat aan met z|n mo
derne lidmaten en hield er een modeie toe
spraak bq, waarnaar de orthodoxen óf luiste
ren konden óf ze konden ook terw®l wat in
hun B®bel lezen.
Als bet maar stichtelijk was en stil.
En dón kwam de orthodoxe dominee en
gingen de orthodoxe gemeenteleden .aan"
en hield h® er een .orthodoxe" toespraak b®,
waarnaar z|n moderne collega dan weer met
devotie luisterde.
Zie, dat Is nog eens .verdraagzaam".
In zulk een gemeente moet men natuurlik
niet als burgemeester een zeloot eerwachten,,
die een beginsel naar voren schuift en scherpe
l®nen trekt.
Maar, die burgemeester is toch 'n món,
Iemand met een eigen karakter.