Zaterdag 5 Augustus 1922.
mor de S^aiidlioiiiaiid^eiie en
Eerste Blad.
Nationale Baukrereeuiging
og W.2830.
iiaiiiKeii*
Antirevolutionair
IN HOC SIGNÖ V1NC
W. BOEKHOVEN Z*i«£
godsdienst privaatzaak?
Reclames IMetiaelmgsn.
„Van Zett§n9§ Balsem"
Rööii VERBEEK
OP DEN UITKIJK.
BEMEEfTERAAD.
uitgevbkss
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentiën en verdere Admis?w
®t Standpunt, door Liberalisme en
Socialisme iDgenomen, dat Godsdienst
een privaatzaak is, een zaak van ons
eigen willen of niet willenen dat dus de
Politiek als zelfstandige factor des Le
vens moet worden beschonwd, is on
houdbaar. Practisch en theoretisch on
houdbaar.
Onhoudbaar gebleken in de historie
der volken en der personen. En waar
alle eeuwen door, de praktijk, de wan
kele theorie heeft weersproken, is
daarmee reeds heel de theorie onderst
boven geworpen.
Ja! 'tis geen kunst om in abstracto te
betoogen, dat de politiek't dagelijksche
leven betreft en de Godsdienst te heilig
is om in dien platvloerschen strijd voor
menschelijke bestaansvormen, gemengd
te worden. Ja! 't is géén onmogelijke
poging, die duizenden gewaagd hebben,
om den Godsdienst aan het hart alléén
te binden; maar 't is wel onmogelijk
gebleken om hart en hoofd en hand
van elkaar absoluut los ie maken.
Godsdienst een zuivere zaak des har
ten, zegt men!
We zeggen 't eiken liberaal en sociaal
van harte na. Gods "Woord zegt'tóók,
op elke bladzijde. Maar is men daarmee
klaar
Ganschelijk niet 1 Liberaal en Socialist
dienen te bewijzen, dat, wat des harten
is ook uitsluitend en noodwendig tot
die binnenkamer des inwendigen levens
kan beperkt blijven. Wie dat bewijst,
heeft 't pleit gewonnen. Wie dat be
wijst, mag zeggen: De Godsdienst is
een privee zaak van mijn hart, zit daar
alleen en uitsluitend, en ontsteekt daar
alleen het vuur mijner liefden en ge-
negenheên. Daar alléén. Daar alleen voor
mijzelf en voor niemand anders. En
voor zoo iemand is het dan ook een
éérlijke overtuiging, eerstens, om in de
politiek met Gods Naam niet op te
treden; en ean Christelijke politiek voor
onbestaanbaar te verklarenmaar ook
ten tweede om alle coalitie van Recht-
schen maar steeds dood te verklaren.
Doch, nog eens! dan moet men be
wijzen. dat Godsdienst, die voor ieder
sterveling een zaak des harten is, ook
invloedloos blijft op 't terrein van hoofd
en hand.
ft ft
ft
Maar dat bewijs is niet te leveren.
Integendeel. De praktijk des levens wijst
't nit, dat de Godsdienst op alle ter
reinen zijnstempel zet. Niet alleen is 't
een hartezaak en een kerkzaak, maar
het gaat daar verre buiten.
Ja, nog sterker! Als de Godsdienst
zich slechts tot het hart en 't Zondags
kerken beperkte, zou 't er allertreurigst
uitzien. De uitdrukking zoo vol smaad:
Zondagschristenen wijst er reeds op
dat de publieke meening onder Gods
dienst nog wat anders verstaat, dan
met gijn hart zich in de Kerk overgeven
aan mystieke wiegelingen èn in die kerk
voor dat hart ontvangen een uurtje
geestelijk rantsoen en geestelijke wijding
om dan na die stichtingsoogenblikken,
ou religieuse aandoeningen, en inge
zonken heilnisgeheimen, verder de We
reld te dienen, en los van de op die
Zondagsure gewijde samenkomsten, met
volle teugen de Zonde te dienen.
De publieke meening vloekt en ver-
t dat. En dus, als die publieke mee
ding thermometer, waardemeter mag
üeeten vaa een ingeboren idee, dan is
't toch zeker waar, dat 't menschdom
recht heeft te eischen: God in uw hart
God in uw kerk, dan ook God in uw
leven
Even krachtig getuigt ook 't woord:
»Politieke Christenen*, 't Is de hatelijke
vijand van den godsdienst die dat ver
schrikkelijke tweetal woorden heeft uit
gevonden. Politieke Christenen zijn men-
schen, volgens hen, die den godsdienst
gebruiken om er hun vuile politiek mee
te bedekken.
Afgedacht nu of dat waar is, blijkt
er toch zonneklaar uit, dat ook die
vijanden veronderstellen de mogelijkheid
om ook in de politiek met God op te
treden; en de religie te laten treden
buiten 't hart om dan in de dagelijk
sche dingen des levens invloed uit te
oefenen. Alleen, zij, die schelders, zeg
gen de Godsdienst wordt gebruikt voor
vuile politiek, wat ieder afkeuren zal,
zal haten en tegenwerken. Maar des
niettemin, het verband tusschen Gods
dienst en politiek wordt toch gelegd.
Een uitsluitende hartenzaak is 't voor
die schelders ook niet meer.
Maar de Historie weerspreekt ook dat
uitsluitend hartenwerk. Het is een feit,
dat er is een Christelijke Cultuur, een
Heidensche Cultuur, een Mohamedaan»
sche, een Joodsche Cultuur. En sommige
Heidenlanden als Japan en China wor
den gezegd te tieren op de Europeesche
Cultuur.
Wie rept er van de cultuur der Pa
poea's, der Hottentotten, der Zoeloe
kaffers, der Indianen, als invloed en
gezaghebbend voor de volken rondsom
Jnist die Christelijke Cultuur, dat
sociale element van den Chr. godsdienst,
die saamleving van duizenden met den
zelfden dienst van Godin één verband
van opbouwen wat edel en afbreken
wat onedel is, bewijst, dat de Gods
dienst niet alleen is een kracht Gods
tot persoonlijke zaligheid maar da be
loften heeft van dit tegenwoordig leven,
beloften voor alle terreinen waarop de
godsdienstige belijder zich beweegt.
Godsdienst wil naar buiten, zooals
hij stoelt daarbinnen in 't hart.
't Is geen gevoel. Ah, als't dat ware,
Als 't dat eenig en alleen ware Maar
onze Bijbel noemt 't: een krachten
een kracht wil zich in daad openbaren.
En dat is met alle godsdienst zoo;ook
met den afgodendienst; hij is een kracht
des af gods tot heiliging van den ethischen
mensch, zooals de Christelijke Godsdienst
een kracht Godes is tot heiliging van
den zondaar, in Adam gevallen, maar
in Christus hersteld door het bloedig
Kruis.
Maar een kracht gois of Gods is en
blijft deze dienst altijd. Zelfs is Jezus
gekomen ten val zoogoed als ter op
standing. Een kracht ten val en een kracht
ter opstanding. Den ganschen Bijbel door
vindt ge onophoudelijk dat woord kracht
als niting, als karakter van den godsdienst
De diepst ontaarde godsdiensten bezitten
kracht, die uitkomt in 't persoonlijk
leven, ja, maar ook in de maatschap
pelijke saamleving. Kracht is daad. Gods
dienst is kracht, dus ook daad, die
natuurlijk niet buiten't gevoel om gaat.
Een mensch is geen machine, geen stok
en een blok; 't gevoel is aanwezig,
maar 't gevoel prikkelt tot daad en
zoo niet. dan is er een mysticisme.
dat daadloos is? Mis! maar tot soms
misselijke daden aanspoort. Toch tot
daden, maar die vaak 't daglicht niet
mogen zien.
De Wederdoopers, denk om Jan van
Leiden en zijn aanhang, zochten hier
in Nederland een volmaakte kerkwil
den heilig zijn, gingen in gevoel op en
zijn om hun wandaden door Luther
doode ie-
iet
en de andere Heivormers ten
verwezen.
Doch genoeg, We komen op dit onder
werp nog wel eens terug, want 't is
nog belangena niet uitgeput.
Dat is ons kort besluit: Godsdienst
is geen privaatzaak, maar breidt zich
nit nasr alle kanten, En Liberaal en
Socialist, die haar in de binnenkamer
wil houden, bewijzen door hun openbare
liberale instellingen waar zij bun stempel
op willen zetten, dat ze 't met bun eigen
idee gans niet eens zijn. Hun godsdienst
is ook kracht voor hun kerk en school
Wie kent dan niet den strijd om kerk
en school? Is die privee? Hij is een
Godsdienst-wereldstrijd.
Prima WASCHMACHÏNES
voor huishoudelijk gebruik,
voorradig bij
Hang 18 -- Rotterdam
Kantoor MIDDELHARNIS.
ZITDAGEN tpeas BEURS
m&n de Uitgevers.
Dus Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS pet drie maanden franco pet post TB Cent fefl vooraltfeetaliif.
8U3TENLAND b| vooruitbetaling I 8.50 pet lur<
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
a1 s
SOKMPLSDIJS.
Telefoon Intereomaranaal No. 2Cte
l't
40 cent per regel.
Het alom begeerde middel tegen
Huidkwetsingen, doorioopea of
xweerem Kortom, VOOR ALLE
- HUIDSCHADE -
„Van Zetten's Balsem" is verkrijgbaar
bi Apothekers en Drogisten
WOGïSÉlag SÖMMELSBIJK -- TABBEER
Donderdag, DIRKSLAND -- i fl, DOEL
Donderdag, OUDBORP PLOHïL
OUDE TOME - 6ELUK
Nadruk verbode»;
Vandaag schrijf ik over verzen.
En over de vrouw die ze gaf.
Ik zeg dit maar vooruit, opdat wie nu
eenmaal één stuk proza is en voor 'n vérs,
zelfs voor 't allerschoonste, niets voelt, er
geen hand voor omdraaien en geen bril voor
opzetten zou, ditmaal mja stuk ongelezen
laten kan.
Er zfjn nu eenmaal van die menschen.
Verwit hun niet hun grovigheid.
Want In de meeste gevallen hebben ze niet
zichzelf aldus gem&dkt, maar zin ze nu een
maal zoo prozaïsch gebóren,
Ja, als men dét bekpi:
Openbare raadsvergadering van de ge
meente ROCKANJE op 29 Juli 1922,
ra. balf tien.
Voorz. Dr. Ramboenet. Afwezig wegens
ziekte D. Luijendlk. De notulen van de vorige
vergadering worden na lezing onveranderd
vastgesteld.
Eenige af- en overschrlvingen op en wij
zigingen van de begrotingen voor 1921 en
1922 worden goedgekeurd,
Ingekomen is een adres van Joh Hazelbag
alhier houdende verzoek aan den raad om
sin in de vorige vergadering genomen besluit
tot afachtfflag van het klokluiden in te trek
ken. Hat adres is vergezeld van een list met
verschillende handtekeningen van Inwonen
der gemeente die het verzoek van H-zelbaj
steunen.
De VOORZ. zegt dat het hem feltelp vrij
koud laat of het luiden al dan niet wordj
afgeschaft. Doch de meerderheid van B
W. is van meenisg dat de Raad het beslu
in de vorige vergadering genomen moet band
haven omdat mea toch niet kan voldoen aai
verzoeken tot intrekking van een geuomei
besluit waardoor de Raad haar macht verlies
en men niet zou wetao waar te eindigen e:e
de inwilliging van dergelijke versoeken.
minderheid van B en W. stelt voor om
overlijden een vierde, en bi begraven eer
half uur laten luiden.
VAN MARION wesscht de vrlhêid van d«
burgerI niet te belemmeren.
NIEUWLAND haalt aan wat in da vosigij
vergadering werd aangevoerd tegen een te
nemen besluit tot afschaffing van hef klok'mnn»KBEawaMMMaMWTw«ffliiwnriroiwmr
luiden. Wel, aldus de heer Nleuwlac-d, la '-'AMES 40 Gaat mi regel,
geea storm vaa verontwaardiging opgegaan
maar toch bewjjst de ingeleverde lpt n^tOïNGEN I l.~ per plaatsing,
handteekeniegen en de aigemeene belsng-j naaf $e plaatsruimte die zibestaan,
steiling in desa kwestie hoezeer deoudsge-\Q. sn VRIJDAGMORGEN 10 UUR
wooütc van hst klokluiden den burgers iieirnimrmriiiMBMimmiMMm
is, ik had dan ook een voorstel in mildere»
„Kwaamt gij, o Doodmij van m ij n plan»
[nen spreken?
Spreek en„verkondig mij des Meest-rs wil".
Toen stond gij op; toen gaaft gij mij het
[tee ken,
Waarmede gij de uwen wijdt, o ijood 1"
nir n» Siads eeuwen sprak mea van „Levens-
klokluiden LiugrafvOissers gevoelt Dii ^onst" Van de kunst om door dit leven
is niet juist want er is gebleken dat, zooalrt™*5 00 0°°'0"
rt. rtat itn minste s/njen gaan, - er sin zelfs heele boeken
aan gewgd, vol raadgevingen, voor veie mo
gelijke, voorkomende gevallen
Van meer belang Is de „Sfervensconst".
geest van B, es W. verwacht om de menschen
de gelegenheid terug te geven hunne daoden
de eereffl ea hun godsdienstige gevoelens te
uiien. Minstens 5/s deel der inwoners hechten
aan deze gewoonig.
KLOK Is het mst Nleuwland eens. Er is
volgens Klok in de vorige vergadering iets
verondersteld wat niet wsa? Is, n L dat het
grootste gedeelte der burgerl niets voor het
- - - Dit nu
Ik,
en
M
er
e-
ik
18 de heer Nleuwland seïde, dat ten minste
deel der inwoners aan ds oude gewoonte v;
het klokluiden gehecht z %n. Ik vind, soos
KLOK, het van B en W, beslist ontacL
om tegen de wenschen van de meerd?
lUW. aait.
Zt hebben heur stem gekiégen.
En de een heeft die hoogstens een weinig
geoefend, terwijl de andere maar raak heeft
gekijjchf.
Met de muziek is 't al net eender.
Een Erna Rubinstein, op 16 jarigen leeftfd,
èa vroeger I speelt viool, dat de gansche
wereld in verrukking staat en een ander op
denzelfden leeftijd staat uren, dagen, weken
te zagen en brengt nog geen dragelijk geluid
voort.
Precies zoo i« 't met den zin voor kunst.
Neem weer dezelfde muziek.
De een loopt er mee weg; zou er zin
spaardult aan opofferen, om schoons muziek
te hoorende ander hoort net zoo lief het
veelstemmig marktgeschreeuw
'k Las het dezer dagen nog van mevrouw
Bosboom—Toussalnt.
Die veel hield van allerlei kunst.
Die zelfs kunstenares was, bQ de gratie
Gods en met een groot kunstenaar gehuwd
Maar muziek hooren, deed ze nooit.
„Ik kan er niet tegen", zei ze.
Dus niet„Ik houd er niet van".
Neen, veel sterker: z! kon er niet tegen;
z! kon geen muziek verdragenz% zou er
geestelijk, en misschien bi hóar teer lichaams
gestel ook lichamelijk, onwel van gewor
den zinmen moest ei haar niet mee kwellen.
En dat was nu toch geen „grove" vrouw I
Ik wil er maar mee zeggen, dat iemand
een hoogstaand mensch kan zin, met een
flnbesnaard gemoed en dat hQ of z! toch
geen poëzie waardeerera kan en een stuk,
waai in over verzen geschreven is en waarin
brokstukken uit gedichten zin overgenomen,
met een geeuw overslaat. nm
Ik neem dat niemand kw&ijjk
Alleen hoop ik, dat 't er weinigen zin r^>
voor mïzelf, want ik ben net als een !ïS"
dominee en ik sis liever een volle dan een 1 'B
leege kerkèn voor min lezers, went
wie geen poëzie genieten kan, mist véél. £jer
Zelfs tegenover de psalmen Davids staat hl
in zeker opzicht vreemd, ja tegen al wat
poëzie Is in ds Heilige Schrift Geestelijk crd
geiiet hl er vm, maar de schoon heli gaat
am zin oog voorbl.
ZIJ stierf korf geledenJacqueline E. v. d.
Waals «e»
Ik heb haar nooit gezien; ik weet weinig
van haar af, noch van haar familie, noch :®8-
van haar omstandigheden; ik las siechts af da'
en toe een vers van haar, en dan rü de
„iaai3ie verzen", die ze gezongen heeft met
den dood in 't aangezicht. èa: in de
hope des eeuwigen levens.
En dé^cm schrijf ik er over
Vestig ik er de aandacht op, waar ze an
ders „onze" mer sescn hoogst waarschlirilk
geke ri onbekend zouden big ven, se wer
den niet gepubliceerd in da „Stemmen des
Tlds", maar in „Onze Eeuw".
Eerst enkele bizondsrheden.
De 8chr|fssei' was een zuster van prof.
J. D. v. d. Waak Jr., die in hetzelfde nommer
van „Onze Eeuw" een opstel van zin zuster
publiceert, dat zi ten vorigen jare geschre
ven had en waaraan z! niet meer de laatste
hand had kunnen leggen.
Tot een jaar geleden schijnt si gezond
geweest te zin.
Ja, er schlnt juist ten vorigen jare, vlak
voor de „verandering" kwam, sprake geweest
te zin van een ingripende verandering ook
in het leven der dichteres, mte< weet
ik er ook niet vair maar In haar eerste
gedicht, waarin de Dood komt, om haar hcur
naderend einde aan te kondigen, laat zl hem
o.m, zeggen:
„Ik weet, dat ge u een woning hebt gebouwd,
Die gij zoo juist van plan waart te
[betrekken
Dat gij de task, door God u toevertrouwd
Ten laatste aan uzelve woudt ontdekken,
Als gij uw eigen leven leven zoudt.
Er was dus zekere verandering op til.
Die 't leven der dichteres gehetl wlzigen
zou en dat naar 't schlnt ook ulterilk geheel
tot een zelfstandig leven maken zou
Nogeens, meer weet ik er niet vso.
Maar wel ontroert wat er in dat gedicht
dan onmiddelilk volgt:
Maar met een
glimlach sprak ik, snel en
lattl
meer belang Is
En toch dénken daar weinigen daarzoo I
W0 stellen zoo verre den dag onzes doods I
Zelfs de christenhl die zich In Cbristus
Jezus geborgen weetdie den Dood niet ziet
naderen ais den Koning der Verschrikking,
omdat hi weet in wlen h) gelooft, n.l. In
Hem, die machtiger Koning zijnde, dien Dood
verwonnen heeft.
Zelfs de christen doet daaraan mee.
Bereidt zich zoo weinig op den Dood voor I
En toch, hi weet den dag cti de ure niet...
En de ervaring leert, dat juist als w| er
het minst aan denken, die ure soms het meest
nabl is. En óé&tom nu, las Ik met ontroering
de „laatste verzen" van deze dichteres, juist
wil zi ons zulk een heerllke les geeft In de
„Stervensconst".
Ia 't vorige jaar besloop haar heur kwaal.
Haar broeder, de hoogleeraar schrift: „In
't eerst bevroedde sf den ernst barer ziekte
niet"
Och, als 't geen acuut geval betreft
Wie onzer doet dit dan?
W! sin ziek, maar op ziekte volgt im
mers beterschap? En w| gaan, zoo goeden
zoo kwaad als dit wil, voort met ons werk
w! maken onze plannen voor de toekomst;
voor straks, als we weer beter zin
En ja, In theorie weten we 't wel:
Er kén ook een éndere keer komen.
De ziekte kén zgn „tot den dood".
Maar we zin immers nog zoo jong
we zin immers nog in de kracht van ons
levener wacht ons nog zooveel werk dat
móét worden afgedaan; dat als 't ware op
ons ligt te wachten
En dan rekenen we In de practik toch met
dle^ra°8el$kl[j^'1Qg\"arjm8 uu nog de Invloed bi
het opmaken der rekening e van het min
der goede beheer gedurende langen tld,
wordt gevoelt. Het publiek verliest uit het
oog dat dikwlis door heisecretarie-personeel
buiten den gewo en kantoorfld wordt ge
werkt, om den Invloed van jarenlang wan
beheer weg te nemen. En de secretarie amb
tenaar is trouwens niet verplicht na kaatoo:-
tid te werken. Ten slotte zegt de Secr. nog
dat de volontair die op de secretarie is ge
plaatst geen aanleiding mag zin tot ergenis.
Een volontair wordt geplaatst met toestem
ming van B en W. hetgeen da» ook is ge
schied. De secr. Is verantwoordeilk voor het
werk wat een volontair verricht doch in
geen geval kan een buitenstaander het recht
betwisten, ds Secr. hem op kau dragen waar
door hlzelf (de secr) eventueel van dat
werk ontheven wordt.
De VOORZITTER zegt dat het volkomen
waar Is wat de Secr geaegd heeft en beweert
dan ook eveneens dat dit werk niet in dien
gewonen kantoorild kon worden verricht.
In sommige gemeenten is voor achterstallig
werk een tidellk ambtenaar aangesteld Hl
noodigt de Raadsleden uit bi gelegenheid
eens een hitje [te nemen op de secretarie,
dan zuilen se een greote verandering opmer
ken.
KLOK is tevreden over de toelichting en
zegt met nadruk dat hl alleen Inrichtingen
wenschte, omdat het publiek er hem naai
gevraagd had. In geen geval omdat hij wan
trouwend was.
NIEUWLAND zegt dat de Secr. absoluut
geen verwit treft. Indien er iets te verwlten
was behoorde dat mn het adrts van B en
W omdat die toestemming hebben gegeven.
NIEUWLAND beschouwt deze zaak dan
ook als afgedaan.
OUDWATER vindt dat voorkomende
ruk branden veel kosten en dat zaodoande van-
het wege de gemeente en den eigenaar van het
est brandende perceel dubbel wordt geleden,
oor NIEUWLAND is van meaning dat er bi
sen elke brand gespoten dient te worden,
aar Ook KLOK en de VOORZ achten noodig bi
in- voorkomende brandea te spulten, niet alleen
rsn met het oog op gevaar doch ook eventueelc
ar- kwaadwilligheid tegen te gaas. Over deze
ad- taak wordt rogri breedvoerig gesp oken.
tog OUDWATER protesteert tegen 't betalen aan
L. Trouwvan 12l/a c- toeslag werkverschaffing
ran te.-wij! de andese werkgevers maar 10 c per
ris- uur ontvangen. Het komt aldus Oudwater
lag alleen ten goede aan Trouw en B. en W,
lier hebben destijds al aangenomen om zelf 27»
i L. cent te betalen voor de meerdere uitkcering.
VAN MARION keurt de manier van haa-
urg, delen van Trouw zesr af en geeft In krasse
bewoordingen zijn meening te kennen.
De VOORZITTER segt dat het een oude
t is.
1 en
end
het
wat
|s is
hun
Vsn.
en
een
lpa,
iov.
ver-
etst
leer
ras,
het
ap-
den
sin.
