Zaterdag
87*8e Jaargang M\ 2828
Antirevolutionair 1§F Orgaan
toof de Zufdhollandsclie en Zeeuwsche muisden®
Eerst© Blad.
Nationale Bankvereeniging
IN HOC SïGNO VINCES
Vrijheid der Liberale partij.
Marnes Mededelingen
RöDER VERBEEK
OP OEI UITKIJK.
W. B0IKH0VKH Z»>*a.
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertentien en verdere Administratie franco toe te zenden nmm de Uitgevers,
Prima W ASGHM ACHINES
voor huishoudelijk gebruik,
voorradig bij
Hang 18 -- Rotterdam
Kantoor MIDDELHARNIS.
ZITDAGEN tijdens BEURS
Woeisdag SÜMMELSDIJK - ÏABBERS
Donderdag, DIBKSLAHD - t. d. DOEL
Donderdag, OUDDORP -- FLOEIL
ftjjflag, OUDE ÏONGE - GELUK
ijtse Courant verschgnt eiken WOENSDAG ea SATERDAG.
ABONNEMENTSPRIJS pet drie maanden franco pet pest 75 So»8 klg
BUITENLAND bl vooruitbetaling 5 8.50 pet iaat.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
voaralffestallng,
UITGEVERS i
SaMHELtDqU.
Telefoen lateteemmnnaal No. 203.
ADVERTENTIËN 20 Cent pet tegel, RECLAMES 40 Cent per rage!.
BOEKAANKONDIGING 10 cent per regel.
DIENST AANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN t pet plaatsing,
Groots Ieders en vignetten vordea berekend naar de plaatsruimte die si bestaan.
AdverteatiBa worden Ingeweekt tot DINSDAG- en VRIJDAGMORGEN 10 UUR.
Prozaschrijvers en poëten, dichters
en denkers, staatslieden en godsdienst
hervormers, wijsgeeren en theologen,
juristen en sociologen hebben zich van
de oudste eeuwen af gepijnigd om 't
heil der Vrijheid, haar onmetelijke gees
telijke waardij in enkele woorden weer
te geven
Vrijheid het ontvlamt de harten
'geestdrift en de ziel ontroert als de
tyrannen der historie zijn weggevaagd
van den aardbodem en de volken of
deelen van volken den slavenketen
hebben verbroken.
Vrijheid en we hooren de kerker
deuren der martelaren knarsen als de
geloofsgetuigen door een jubelende
schare worden verlost; dat beuken, dat
intrappen dier deuren is als met heilige
passie omgeven, want 't gaat om de
vrijheid van vervo gden om der religie
wil.
Vrijheid 1 Grieken en barbaren Per
zen en Meden, Spartanen en Macedoniers,
Israëlieten en Egyptenaars en Joden
en Babyloniers, ja geen volk der Oud
heid, nooh der Nieuwste tijden, der
Pruikentijden en Revolutionaire
omwentelingen, of ze hadden hun Vrij
ndszangen en nationale herdenkdagen.
C Wilhelmus van Nassoue Ben ik van
Duitschen bloedt Den Vaderland ge
trouwe Blijf ik tot in den doet. Dat
ik toch vroom mag blijven U dienaar
t'allerstond De tyranny verdrijven Die
mij mijn hart doorwondt.
Maar Madame Roland, staande aan
den voet van 't schavot, riep uit„O,
vrijheid, wat gruwelen zijn er uw naam
al bedrevenGevloekt zij Nero, die
alle goddelijke en menschelijke handen
verscheurende, de Christenen als flam
bouwen, in stroo en zeildoek gewikkeld,
aanstak om zijn nachtelijke bacchana-
liën luister bij te zetten. Gevloekt de
moorden, brandstapels, schavotèeringen,
verbanningen, opsluitingen en gerichten,
burgeroorlogen en familiedrama's, bin-
nenlandsche twisten en oorlogen in Kerk
en Staat in naam der Vrijheid, zoo
onvolprezen.
Vrijheideen slagwoord, een gemeen
plaats, een frase, hol en leeg, koud als
ijs of verschroeiend als gloei vlammen,
Een keerdam voor dwinglandijeen sluis
van zonde en laagheden. Een paradijs -
weelde die hemelsch een helletoestand,
die demonisch is. Vrijheid om te ver
hongeren, vrijheid om in wellusten te
baden. Vrijheid om Keizer, vrijheid om
plebs te zijn. Vrijheid om de vrijheid
te worgen; dwang om de Vrijheid te
doen triomfeeren.
Vrijheid 1 Een frase, alleen waarheid
voor hem, die ze mist, maar een lengen
voor hen, die ze bezit.
En toch is er vrijheid, Er is in de
menschelijke ziel iets spontaans, dat
van Scheppingswege dorst naar licht
en lucht en waarheid en vrijheid. Zoo
zijn we door onzen God geformeerd. Hij
heeft ons de Vrijheid in 't hart gegeven,
er op en aangebonden, want de kern
des levens is de Zielen geestelijke
ziJ is ban ze pas in volle
vrijheid tieren, zooals de gasbuis scheurt,
als de spanning te hoog wordt. En die
ziel wil zich ontplooien; ze moet zich
luchtgeven; ze harst open als de cocon,
om den vlinder uit te latenze breekt
uen kelk, om den bloei der bloembla
deren te bevorderen; ze drijft de parel
ende champagne uit den beker, maar
ook 't vuilege schuim van het bier in
't glas.
De ziel heeft vrijheid noodigin rook
en smook stikt zij.
Maar als de vrijheid een middel is
om de zielsontwikkeling te steunen, aan
welke voorwaarden moet dan dat mid
del voldoen Aan welk beginsel is die
vrijheid te binden?
Er is politieke vrijheid door den An-
tirev. begeerd. Er is liberale vrijheids
zin. Er is die van Socialisten enz. enz.
Wat wil nu de Liberale partij, de Vrij
heidsbond en hun medestanders. Welk
beginsel ligt aan hun vrijheid ten
grondslag
't Was Allard Pierson, die't uitsprak
in zijn geschriften: „De liberale partij
wil aan niemand in den Staat volstrekte
souvereiniteit toe kennen, en aan de
kerk slechts een zedelijken invloed.
Hiermee ontvallen aan de liberale partij
twee hechte steunpunten van 't Staats
leven: een volstrekt souvereine macht
en een heerschende kerk. Waar vindt
zij een kracht, die tegen dat gemis op
weegt Wat zij verwerpt is elk bloot
uitwendig gezag. Zoo moet haar kracht
dan liggen in hetgeen logisch tegenover
uitwendig gezagstaat dat is de autono
mie van den menschelijken geest, geëer
biedigd voor den enkelen mensch, gelijk
voor het vólksleven. Met andere woorden
de lib. partij wil zelf gouvernement, de
mensch geregeerd door zich zélf en wél
door zijn wezen, dat is door zijn geest
Geloof in 't bestaan, in de kracht en
roeping van den geest, in demogelijk
heid zijner heerschappij over de driften
onzer zinnelijke natuur, is mitsdien de
bodem, waarin het beginsel der liberale
partij, een volstrekt ethisch beginsel,
wortelt,
De zedelijke wedergeboorte van het
volk is dus de voorwaarde van haar
staatkundig leven. De zedelijke opbouw
door religie geheiligd. Geeft Gode wat
Gods is en des Keizers wat den Keizer
is. Hebt God lief boven alles en uw
naaste als u zelf, volgens de ethica of
zedeleer van Jezus Christus.
De Vrijheid der liberale partij is haar
't middel om tot die zedelijke weder
geboorte te komen daarom wil ze vrij
heid. Ademend in een sfeer van geloof
aan de rochtscüapenheid der menschelijke
ziel; aan haar adel, öf onadel die on
derdrukt kan worden, ziet ze vóór zich
een Staat en Maatschappij met burgeren
en burgeressen, die, naar de inspraak
hunner onbedorven rechts-ziel, gerech
tigheid en trouw en waarheid znllen
doen schitteren.
En zoo is tevens onze antithese ge
steld. Want wij gelooven, dat 't liberaal
geloof foutief is, en zien slechts de
zedelijke wedergeboorte des Volks en
der volken, zien slechts de waarachtige
ethica groeien en bloeien in de schaduw
van 't Kruis, waar Jezus Christus, Zone
Gods, zijn bloed vergoot om Zonde te
verzoenen en den Rechter van hemel
en Aarde te voldoen. Ons oog is natuur
lijk voor een zedelijke wedergeboorte
openwe verlangen er naarwe twij
felen niet aan haar vruchtwe werken
er aan mee, ieder op zijn terrein, Maar
we willen haar geworteld zien, niet op
de cultuwtid der ziel, maar op de Ver
lossing haars kwaads. De omzetting der
ziel door de wederbarende genade des
H. Geestes, en de dagelijksche bekeering
van den mensch, zijn voor ons de eerste
voorwaarden voor een zedelijke weder
geboorte.
De Vrijheid üer liberale partij wil de
ziel laten nitlevenlaten uitbotten tot
goede vruchtwil de Vrije ziel, de vrije
persoonlijkheid, omdat ze aan 't wel
wezen dier ziel gelooft. Voor ons is die
ziel bedorvenen hoezeer we nog eenige
sprankels van zedelijk recht in haar
40 cent per regel.
ontwaren, als overschotten uit deVal-
periode in 't Paradijs, toch zal een
Geloof in de majesteit der ziel tot niets
dan tot bittere teleurstellingen leiden.
Omdat onze Gids, de H, Schrift, onze
God in Zijn Woord ons leert, dat een
ziel dan pas de ware Vrijheid geniet,
als de band tusschen haar en den Chris
tus innig is; en uit dankbaarheid voor
die verlossing vruchten voortbrengt,
die voor Staat en Maatschappij heilzaam
zijn.
Zedelijke wedergeboorte, ja, maar op
den grondslag der geestelijke wederge
boorte op den grondslag der bekeeiing
op den grondslag van zielsovergave aan
Zijn getuigenis.
„In Uw licht zien we 't licht", d.i,
is er zedelijke ontwakingis er zedelijke
opbouw, is er een zedelijk voortvaren
naar de volmaaktheid van indivuduen
en organisatie, mits onder beding van
zaligmaken de genade.
De Troonrede.
Ze was terecht uitermate hort, want den
eigenleken inhoud sullen we pas vernemen
als de Kamers andermaal bijeenkomen. Maer
er staat toch een droeve werkelgkhsld te
lezen. Zg sprak als bede uit, de wgsheid te
mogen ontvangen, onmisbaar om ons dier
baar Vaderland in deze moeilijke igdea voor
inzinking te behoeden.
Voor Inzinking.
Er is geestelijke en stoffelijke inzinking.
Heeft de Koningen beide bedoeld Vermoe-
delgk niet, als zal Zg er wel over nagedacht
hebben, want ze is meer dan Constltuoneel
Vorstin; Zg is ook Christin, en moet dus
zien, dat er in ons Nederland weinig waar
achtig geestelgb, zaligmakend leven Is. Etisch
leven is er niet zoo weinig; de goede wer
ken zgn vele; maar de dlepergsarade bennis
van 't Lijden van Christus met toepassing
op zichzelf, Is schsarschsr dan vóór den
oorlog, in alle Landen
Laat Zij de firaantieële inzinking bedoeld
hebben; de economischede sociale. Maar
ook dan ligt er een sombere profetie in en
hebben we ons in September voor te berei
den op een gewichtige, zwaarwichtige Staats-
begrooting, waarin da dorre cgfers van de
inzinking zullen gewagen.
Inzinking op stcffelgk gebied, 't Is armoe,
't Is stilstand van zaken, 't Is over den kop
gaan van Banken, 't Is overstelpt zgn met
geld, dat door niemand voor zgn zaken ge
vraagd wordt, 't Ie kapitaal derving. Kapitaal
in rust, dat niets oplevert. Werkeloosheid.
Geen kooplust en koopkracht 't Is crisisleed.
Stilstand van zaken, 't Is misère.
Nadruk verboden.
'n Mooie dag geweest, te Leeuwarden.
Toen er de „Vrge" vergaderde, daar
over schgnen allen, die er geweest zgn, bet
eens.
Er was ook fliok besoek.
Nu, dat is men In Friesland gewoon,
maar men moet toch ook niet vergeten, dat
het in 't hartje van den zomer is, en dan
hebben de menscheu, 'k zal niet zeggen géén
tgd, maar toch In elk geval minder tFd, dan
wanneer een vergadering in December valt.
Die er zgn, hebben zeker genoten.
Er waren, zooals de verblgdende stggiag
der Inkomsten Is 'n „dood", op hun beurt
een „levend" bewgs, dat de belangstelling
voor de „Vrge" niet veiflauwt, deze twee
worden natuurlgk genomen in den zin, waarin
men van „doode" en „levende" weermiddelen
spreekt bg de defensie van 't vaderland.
Er wordt nog met de „Vrge" meegeleefd.
Gewaakt iegen „verflauwing der grenzen".
Moet er niet ergens In 't verslag gestaan
hebben, dat de „Heer" dr. Kuyper had weg
genomen en beeft niet een vrager openlfk
en officieel doen vaststellen, bg monde van
den voorzitter der vergadering, dat zulks een
vergissing is geweest en dat er „Heere" had
moeten staan?
Van nóg meer beteekenls acht ik echter
het hartelgk applaus, dat telkens uit de rijen
der broederen opging, wanneer óf mr. De
Vries In zgn openingswoord, óf de beer Colgn
In sgn rede, de nadruk er op legden, dat er
nog méér en véél meer voor de „Vrge" moet
worden gedaan.
Dat geeft moed voor de toekomst.
Want de Vrge Universiteit, voorsoover het
van den mensch afhangt, mkg niet ondergaan
en ook niet aan bloedarmoede vetkwgnen
en ik acht het den rechten weg, die tbans
ingeslagen wordt: vooral zorgen, dat de
jaaslgksche contributies enz. stggen,
Dèt is onder ons volk populair,
Ge kunt natuurlgk op tweeërlei wgs een
stichting, Inrichting enz. is 't leven houden,
Of door flink te kapltsliseeren.
Of door stagen, Jaatlgkechen steun.
Nu is het voor een stichting niet zonder
beteekenls, dat er wat „kapitaal" onder zit
en 't zou voor de „Vrge" niet kwaad geweest
zgn, indien men indertijd bg de stichting, in
plaats van de bekende „ton", 'n half millioen
als stamkapitaal had kunnen bgeenbrengen.
De roomschen gaan dien kant uit.
Maar een halve eeuw geleden kón onze
groep dit niet en ook thans, vooral niet vlak
na de millioen-collecte voor de A R. Partg,
moet men dit onzerzijds niet beproeven,
't Moet per Jaar worden bijeengebracht,
Dót ia weer „calvinistische" zede.
Al te veel „kapitaal" werkt verkeerd.
Ik weet nog heel goed, toen jaren geleden
de igdiag door 't land ging van de enorme
erfenis, die de „Vrge" zgdelings gekregen
had en die leidde tot de instelling van het
Van Coevordera-Adrianl-fonas, datzg enthoe-
slaat de handen inéén sloegen en zeiden
„Nü is de Vrge er bovenop".
Een erfenis-van» een-mlllloen.
Zoo deed de tgdlng dé ronde door't land.
Zg zou niet geiden voor de Theologische
Faculteit, maar dat was juist goed, vonden
we; die deelde 't meest in.de liefde des volks
en sou zeer wel door de gaven en contrlbu-
tïëfl worden in stand gehouden en de ver
dere uitbreiding van de Hoogeschool, die kon
dan voornamdgk uit en door dat fonds ge
schieden.
Na, het was wel wat naïef.
WJJ hadden er geen notie van, wat b.v.
een goad ingerichte natuurkundige en me
dische faculteit tegenwoordig wel kosten en
nu ik daar wel notie van gekregen heb, ben
ik er ook vast van overtuigd, dat een volle
dige inrichting van deze beide faculteiten
met al de laboratoria, hospitalen en moderne
hulpmiddelen, die daarbij behoorsn, de kracht
van ons calvinistisch volk te boven gaat.
Laten we dit maar ronduit zeggen.
Want de voorzitter te Leeuwarden had vol
komen gelgk toen hg van ons gereformeerde
volk zei: „Het is een wonderlgk volk; hoe
meer je van hen vraagt, hoe meer ze van je
houden"maar er Is óók een oud Ne-
derlandsch spreekwoord uit ons polderland
„Men moet niet verder springen dan zgn stok
lang is I"
Nu is die calvinistische polsstok vrg lang.
Men komt er mee. zelfs over de vaarsloot
en de kleine wetering maar men springt
er raiat mee over een flinke rivier en de ge
dachte, alsof wg b.v. evenals het academisch
ziekenhuis te Lelden, zulk een gebouw van
13 millioen zouden gaan neerzetten of ook
voor de natuurkundige faculteit wereldbe
roemde laboratoria zouden gaan stichten,
moeten we maar eens voor goed uit ons hoofd
zetten.
Er is ook een grens aan onze draagkracht.
Wil iemand die uitdrukking gebruiken om
schrielheid goed te praten, dan zuilen wg de
eerste zgn, om hem het geeselkoord over den
rug te halen.
Maar hier is hef een ander geval.
De Heere God gaf ons groote zegeningen.
Al gevende en steeds méér gevende, voor
kerk en school, zending en universiteit, enz.
ens., Is onze calvinistische volksgroep In
materleeiea sin ia de 25 en 40 jaren, die ik
overzien kan, algemeen vooruit gegaan.
Veertig jaar geleden was onder ons al een
vooruitgekomen man, die een eigen hlttebar
had en liepen velen met een kruiwagen of
duwkar, waarvoor hun hand-, been- en hlel-
spieren de benzlse leverdennu telt men ze
soms in een betrekkelgk klein stedeken al
op, die 'n eigen auto hebben.
De hand des vlgiigen, èa des mllden, sal
gezegend sijnwat echter niet uitsluit,
dat God ook soms schijnbaar dwars tegen
dezen regel ingaat en ook somtgds den trage
en den gierigaard de weldaden in den schoot
werpt, waart»? we dan hebben te besluiten
dat Gods gedachten hooger zgn dan de onze
en dat ons bekrompen verstand aan déze
zgde des grafs toch nooit Zgn wereldbestuur
kan verstaan.
Maar, maarik dwaal af.
Ik raak tenminste op glad gs.
Wg kunnen en moeten, ten opzichte van
de Vrge Universiteit nog veel doenze heeft
niet in de verkngplng te komen en zèl niet
In de misère zitten, ais calvinistisch Neder
land sgn plicht verstaat, maar wg moeten
hst doen met verstand.
In een huisgezin zgn vele kinderen.
Arm is de vader nu juist niet.
Maar milliardair evenmin.
Hg kan sgn kinderera een behoorlgfee op
voeding geven, maar hg zou zeker ver
keerd doen, als hg het grootste deel van zgn
vermogen besteedde, om nu één hunner eens
