Zaterdag 81 Januari 1922,
86®1* Jaargang 2774
voor lie Zuidhollamlsclie en Keenwiclie föilasiileit
Eerste Blad.
Nationale Bankvereeniging-
Antirevolutionair li^Orgaan
[N HOC SIGNO VINCES
De Pink Pillen I
De Oodsdiaiisf van den
Vrijhsidshond,
Reclamis fMiteilipn*
vrijaas, oude ïoms -- geluk
W. BOIKHÖfli nm§m3
Alle stukken voor de Redactie bestemd, Advertenties en verder© Administratie franc© toe te zenden aan de Uitgevers.
Kantoor MIDDELHARNIS.
ZITDAGEN tijdens BEURS
Doze Courant verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG»
ABONNEMENTSPRIJS pet drie maanden franco pet poit 75 ®eat kjj voofsltbetaihsg.
BUITENLAND b| vooruitbetaling 1 8.50 per Jaar.
AFZONDERLIJKE NUMMERS 5 CENT.
UITGEVERS s
f ®MMBLSD{JK.
Telefoon laiarstnmunaal No. 202.
ADVERTENTIËN 20 Cent per regel, RECLAMES 40 Csat par r§g®i.
BOEKAANKONDIGING 10 cent per regel.
DIENSTAANVRAGEN en DIENSTAANBIEDINGEN f I.- per plaatslag.
Groot» letters en vignetten worden berekend naar de plaatsruimte die feaalaaa.
AdvsrtasflSa wordaa aagewaafct tot DINSDAG- en VRIjDAOMORGSN 10 UUR.
Pont 4 van 't ontwerpprogram en
van 't aanvaarde program luidt: „Er
kenning van de waarde van het gees
telijk en van het godsdienstig leven
voor maatschappij en staat."
De Loods, 't orgaan van den Econo-
mischen Bond, (mr. ïreub c.s,) nu
verdwenen als politiek orgaan en saam-
;esmolten met „De Vrijheid" schreef er
>ij de oprichting van den Vrijheidsbond
dit commentaar over:
„Waar godsdienstig leven bloeit, wordt
het geztg geëerbiedigd der wettige over
heid, ilet men la z|n mcdemenscheo broe
den, worden burgerdeugden aangekweekt, is
men trouw aan het gegeven woord en aan
de belofte als ambtenaar afgelegd, stuit de
prediking van ontevredenheid en van omver
werping van het bestaande op krschtigen
tegenstandin één woordhet godsdienstig
leven is een der hechste steunpilaren van
den Staat en kweekt tevens een gezindheid,
welke aan een goede werkzaamheid van
den Staat en aan een wetgeving, die het
waarlgk menschclgke in den mensch eer
biedigt, in hooge mate bevGrderigk is.
Die waarde van het godsdienstig leven
voor den Slaat wil het program van den
Vtfheldsboed nu zien erkend; niets
minder, maar ook niets meer."
In „De Vaderlander'' van 9 Apr '21
kwam de redactie tegen die uitlegging
van De Loods in krasse.woorden op;
want er waren onder de Liberale men-
schen talloos velen, die den Godsdienst
als zoodanig weinig of niets respecteer
den, maar toch burgerdeugden oefenden
en toch trouw waren aan 't gegeven
woord, en toch goede ambtenaren en
tochenz. enz. Dus was de com
mentaar van Punt 4 door de Loods
foutief, en in e!k geval onvoldoende.
Godsdienst waardeerende of "t tegee-
rende, men kon toch wel een goed
burger zijn. Godsdienst is geen politie
agent tegen Kwaad. Zonder die politie
kan men ook Goed zijn en Goed doen
en legio Liberalen doen Goed zonder
den Godsdienst te erkennen of te waar
deeren. Da redactie schreef:
T«geu deze antithese komen w| met
kracht op. Da waards van het godsdienstig
lsveu willen wq gaarne erkennen, maar w|
doen niet mee om bedekteiqk van valscfae
trouw en eedbreuk hen te beschuldigen,
die omtrent den godsdienst, hetzS voor
zichzelf, hetzg voor de maatschappf, een
andere meening z£n toegedaan. Wq kunnen
niet toegeven, dat het godsdienstig leven
tevecs het monopolie zou inhouden van
de deugden, welke „De Loods" opsomt,
Of hieronder ook de deugd van het res
pecteeren van het goede in anderer over
tuiging valt, wagen w| niet te beslissen.
Het is ons niet bekend, welke de persoon-
like meeningen van den schrfvcr in „De
Loods op het stuk van den godsdienst zin
en of hetgeen deze zoo goed en nuttig voor
anderen schiet te vinden, ook door hemzelf
wordt beteden. Wij vragen daar niet naar,
geilk tot dusver gebruik was bl onze
geestverwanten. Een waarschuwing, dat
men zich ten deze niet op verkeerde wegen
Iaat binnenloodsen, is hier echter niet
overbodig.
Neen, inderdaad nietl Wanneer w| de
beschouwingen lezen, welke „De Loods"
zich veroorlooft, over „zich noemende li
beralen en vilzianigen" ten beate te geven,
dan vragen w3j niet zonder eenige vrees
waar gaan wl heen Gelukkig, dat hét
slechts een enkele persstem is, welke zich
aldus uit. Intusschen brengt zulks den
plicht voor anderen mede, zich te velzetten
tegen opvattingen, welke tegen hun over
tuiging ingaan tn te voorkomen, dat daar
aan greoter reii f zou wordeu gegeven dan
met de wetkellkhdd overeenkomt.
Maar zijn er dan zoovele ongods -
dienstigen onder de Libeialen? De
Loods zei van Ja, Hij schreef
Ons antwoordt luidtHelaas, ja !Jammer
genoeg zlu er juist onder de zich noemend'
liberalen en vrlzinnigen steeds zeer vele"
geweest, die, zelf van huis uit ongods
dienstig, in den godsdienst den vland
zegen, waarvan de beteekenis en invloed
zooal niet totaal vernietigd, dan toch in
elk geval tot de kleinst mogelijke afme
tingen dienden te worden teruggebracht
en die niet schroomden, tot dat doei de
staatsmacht te hulp te roepen en de wet
geving te misbruiken om den godsdienst
afbreuk te doen. Dit antiderica'.a drq?en
was in wezen precies eyen vsrkeerd en
verderfellk als de clericale politiek, waar
tegen het zich kantte: het was evenzeer
een vermenging, doch thans in negatieven
zin, van godsdienst en politiek; het was
een bezigen van politieke middelen, niet
om eenig positief geloof te bevorderen,
maar om allen godsdienst terug te dringen.
Daaruit is o.a. de onzalige schoolstrijd
ontstaan, die thans gelukkig voor het
grootste gedeelte tot het verleden behoort.
Maar al wordt thans ook van den kant
dier vroegere antl-clericaien erkend, dat
de pacificatie op schoolgebied noodzakelijk
was, daarmede is nog niet het gevaar be
zworen, dat in de toekomst weder opnieuw
pogingen zullen worden aangewend, het
godsdienstig leven iu ons land geweld aan
te doen,"
Da aanklacht van de Vrijz. Loods
tegen de Vrijzinnigen, is wel hoogst
ernstig. Zij hébben het Godsdienstig leven
in ons land geweld aangedaan. Zij heb
ben niet geschroomd om voor dat doel,
dat treurige afbraakdoei, de Staatsmacht
te hulp te roepen. Zij eagen in den
godsdienst den vijand waan an de be
teekenis en de invloed moest vernietigd
wordenen in élk geval tot de kleinst
mogelijke afmetingen diende te worden
teruggebracht.
Zóó waren volgens de Loods, het
Vrijz. orgaan, een ïegio liberalen bezig
orn 't Godsdienstig leven des Volks te
ondermijnen. Zeiden wij, anti's dit, dan
scholden we; dan lasterden wij den
goeden naam der Vrijzinnigheid
maar De Loods is geen anti, is een
broeder onder de vrijz broederen. Las
tert die nu ook? Of slaat hij spijkers
met koppen in 't vrijzinnige geweten
en spreekt hij de waarachtige waarheid?
Durft de Vrijzincigheid 't te ontken
nen, dat velen den Godsdienst tils een
vijand zagen en dat ze de Staatsmacht
misbruikten om den dienst van God
geweld aan te doen?
Niet allen deden zoozegt gij. De
Vrijzinnige partij ais partij is de Vrij
heidsidee toegedaan en dit sluit in
ieders recht en vrijheid om God te be
hagen, te belijden, dan wel Hem te be-
leedigen en te negeeren. Vrijheid is onza
leu3, en onder deze vlag mogen zich
scharen Godbelijders en Godverzakers...
en dus is onze Vrijz. partij als partij
nooit tegen Godsbelijden of Godsmis
kenning op eenig terrein opgekomen
Wat de Loods zegt van velen, geldt niet
de Partijdeze bemint de Vrijheid en
dus ook de godsdienstige vrijheid en is
niet aansprakelijk voor de anti-gods
dienstige uitingen van duizenden der
vrijzinnige vrienden.
Aangenomen dat de Vrijz Partij ieder
duldt, die de Vrpeid erkent om God
te belijden of Hem en Zijn dienst gewéld
aan te doen deugt dan Uwe leuze
welIs Uw „Vrijheid' dan geen verzet
tegen God Is dat geen ongepaste Vrij
heid, een onwaardige Vrijheid, een zeer
zondige Vrijheid om rondom U, onder
Uw ééne en eenige vlag van Vrijheid
mensehen toe te laten, ze in te halen,
die den God des hemels. Uw Schepper
en Uw onderhouder van dag tot dag, ge*
weid aandoen en tegen dien God zelfs
de Staatsmacht oproepen om Hem in
Zijn dienst tegen te werken
Wat is dat voor een Vrijheid, om den
Vader in de hemelen te negeeren Durft
go dat zelfs Uw aardschen vader of Uw
aardsche moeder te do,en Neen immers?
Die heiden hebt ge lief en er is geen
sprake van Vrijheid om uw ouders ja
dan neen te negeeren. Gij hebt ze lief
en gij eert ze! Maar den Vader der
Vaderen en den Heer der Heeren moogt
ge in naam der Vrijheid laten misken
nen, en als Uw partijgenooten begroeten
en medehelpers en steunpilaren in den
strijd die den Vadernaam op het
terrein des broeden levens geweld aan
doen.
Wat is dat voor een Vrijheid?
God is Alles of Hij is Niets.
Is Hij Alles, dan is Uw leuze, der Vrij
heid, klinkklare onzin Dan is er slechts
Vrijheid om dien Alles door allen te
waardeeren. Of Hij is Niets. En dan is
er van geen Vrijheid sprake, noch van
dwang. Dan is er niets dan uw Ik.
De Vrijzinnigheid als Partij wil Vrij
heid, en wil tevens erkenning van de
waarde van het geestelijk en van het
godsdienstig leven voor maatschappij en
staat,* Uitstekend, We waardeeren die
zinsnede. We zijn er blij om, dat ze
staat in 't vrijz. politiek program.
Maar wat doet ge nu met de Vrijz.
leden, die er bij massa's in Uw gele
deren zijn, die om die waarde zich niets
bekommeren. Die in gefn Kerk of Gezin
ooit Gods Woord lezen en eruit putten
Die maar raak leven zonder God en
gebod Neemt gij die vijanden der
«godsdienstige waarde* in naam der
vrijheid op?
Gij neemt ze op, al vloeken ze God
en den hemel als ze maar liberaal
zijn.
Die «godsdienstige waardij* staat wel
op papier, maar als partij lapt ge ze
aan Uw laars. Ieder is in den Vrijheids
bond welkom als hij mazr liberaal is.,..
en de «godsdienstige waarde* ispractiscli
niets dan franje, dan schijn maar
desalniettemin is 't en blijft 't wear
dat de waarde van het geestelijk en-
godsdienstig leven voor maatschappij
en staat zeer groot is.
Ja, daarom zijn wij Anti's, Chr.-Hist,
en Roomschen ook door U, vrijzinnigen,
als Clericalen uitgeseholdon, waar wij
zelfs nog één stap verder gingen in die
waardeering, door n 1 een onverbrekelijk
verband (geen Vrijheid dus!) te leggen
tusschen onze bepaalde godsdienstige
overtuiging en de politiek. We waar
deeren niet alleen een zeker wazig gees
telijk en godsdienstig leven, maar veel
meer: we waardeeren het absolute gees
lelijke en godsdienstige Christendom naar
de H. Schrift.
Een gewichtige stap, voorwaar.
Het ChristendomJezus Christus, Zone
Gods, geopenbaard in Oud- en Nieuw
Testament; dat en Hij is onze eenige
bepaalde Waardeering. Hij Jezus, als
persoon, staat in 't centrum van onze
overtuiging eD dies van onze politiek
enz.
Daarom zijt gij, zonder H. Schrift,
anti clericaal,
Daarom zijn wij, met dje H. Schrift
clericaal.
Het Clericalisme, zöö opgevat* is der
Reehtschen eere.
En 't is Ook zijne eere, dat de Vrij
heidsbond 't Christendom in zijn Pxo
gram al begint te eereir.
OF BEI ÜITKUC
Nadruk verboden.
Het is ern opmerkelijk feit.
Waaruit veel te lceicn valt.
Zooals er n 1. big de mensehen de zucht in
sit en zich vooral tegenwoordig op allerlei
w|s uit, om in hun bedrijf „eigen baas" te zijn.
40 cent per regel.
s&a f&a c&d sfyz s&3 e&ö e&s er&v s&s s&Ó
De kostbaarste rykdomisdie
van het bloed, want dat is
de eenige rijkdom, die ge
zondheid geeft.
geven rijkdom aan het bloed
Eischt Hollasdsche verpakking
en Gebruikssauwqzlug.
9 «Ap e
WoocSöag SUMÏELSÖIJK-- fABBERI
DoMerflag, DIBKSLAND -• V. i DOEL
DölMl, OUDDORP -• FLÖHÏL
Al gaat het nog zoo moeilijk.
Ai hebben se een tèrd bestaan.
Ja, ai zegt het gezond verstand, dat het
onder sulke voorwaarden eigenlijk dwaas
heid is, om „eigen baas" te willes zijn: toch
is de bekoring groot tn slechts zelden blijft
iemand, al heeft hij 't nog zoo goed „de oude
knecht", ais hij ia de gelegenheid Is, om
„eigen baas" te worden.
Nog onlangs las ik 's treffend geval.
Van twee letterzetters in Amsterdam.
Zjj waren lieden, 'i bleek ter terechtzitting,
waar ze tenslotte ve: schijnen moesten, die
niet slechts iss 't algemeen „ie goeder naam
en faam" bekend stonden, «naar die zelfs
uitstekend stonden aangeschreven, in elk
opzicht.
„Zeiden ziju er mensehen voor de rechtbank
geweest, kon hun verdediger naar waarheid
zeggen van wie de gefuigeniisen zóó
algemeen gunstig waren.
Patente, excellente kerelff.
Die konden rekenen op vast werk
Bij de patroons hoog stonden aangeschreven
Die data cok geregeld elke week mst meer
dan veertig gulden vast geld naar huis gingen
en daarmee sichzslf en de hunnen kostciqk
konden ondes houden.
Msar toen kwam het óver hen!
't Was nog vóór den tijd der „malaise".
„Die r$k willen worden vallen in den strik
en in menigerlei verzoekingen", segt de Schrift
Dat bleek ook hier waar te zin.
Zq overlegden samen en meenden, dat ze
méér, misschien wel véél meer zouden kunnen
verdienen, ala ze bass waren„eigen bsas".
Dan konden ze werken zoo lang als ze wilden
en voor den prijs, dien ze wildendan zou
't hen aas klaadisie niet ontbreken
„Eigen baas" z^a, lokte hen aan.
Maar „eigen baas" zijn kost geldt
Es seis drukke? op hos bescheiden schaal
ook, oprichten kost aardig wat geld
Qf ze nu in 't geheel geen geld hoeden
krqgaa, weet ik niet, msar is elk geval, niet
genofg. En toen besweken ze voor de ver
zoeking: maandenlang stalen ze vaa 't lichte
lettermateriaal vs« hun patroons, gedurig
wat in den zak, tot ze zooveel gestolen
hadden, wel voor meer dan 4000 gutden, dat
ze zdf konden beginnen.
Maar het was toch dom werk.
Want letters „teekenen" voor den kenner.
En toen nu de oude patroons eens b| geval
een drukwerkje zagen, afkomstig van de
nieuwe „eigen bazen", merkten se direct:
dat is met ons zetsel gedaan,
Ern onderzoek volgde weldra.
Het misdrijf kwam aan 't licht.
Eb bet twee'al zag zich voor den rechter
gebracht, schuldig ais het stond, wil 't toch
mair, hoe dan ook: „Eigen baas" wilde zijn,
V
Nu is dit 'n particulier geval.
Op zichzelf zegt het weiuig.
Maar er zijn ook wel degelijk verechlfoselen
van algemcenen aard.
Op een paar ervan wfzea we.
Uit een streek in 't Oosten vas otis land
zagen ws een correspondentie opgenomen in
een der groote binden, waarin om. werd
gezegd, dat de lsndpsijzen iu die streek nog
maar weinig daalden.
Dat bleek o.a. f>| vesto:plsgen,
Ea dit kwam ook vooral hier vsn daan,
dat er onder de arbeiders een werkelpe
race was, om toch, hoe dan ook en 't koste
wat 't wou, in 't bezit te komen van wat
eigen land.
Ook zij vóórvoelden de „malaise".
Vreesden voor minder werk en lager loos.
En om dan toch tenslotte nog ééa uitweg
achter de band te hebben, al zouden ze er
niet meer mee kunnen verdienen dan„ droog
brood" ea aardappels zonder vet", trachten
ze in 't bezit te komen van wat „eigen laad",
waarop se daa zin „eigen bass".
Trouwens, dit voorbeeld Is al oud.
Ia schier alle steden van ons land, waar
da grond en de te verbouwen gewassen zich
daartoe slechts een weinig leene?, gaat het
streven van 't groot-gsondbezit- k!, Raas het
„eigen bsas" z®n tos.
Een ander voorbeeld tea bewijze.
Iu het „Handelsblad" lszea we een stuk over
„Het boerenbedrijf en de arbeidswet". Daarin
wordt uiteengezet, hoeveel last of niet de
boer mssrda ambachtsraaa, die hoofdzakelgk
voor deiTboer wérkt, van die „arbeidswet"
heeft Ea hoe giooter bearff, hoe lastiger.
't Gebeurt, in 't drukst van des tSd om
nu maat ééa voorbeeld uit vele te nemen
dat zoo'n ambachtsman des Zaterdags door
de boeren aog es gauw m?t werk overstelpt
wordt: Maardagmorgen klaar!
Vroeger werd hat dan 'a late Zaterdag.
Maar 't was dan ook het „seizoen".
Alle kaech's bleven laat aan 't werk en
verdienden moolen duit extra.
Doch su is die uitwsg afgesneden.
En zoo er tal van obstakels,
'i Gevolg ervan Is, en leder kan dit in zijn
omgeving waarnemen, dat de lust cm met
veel knechts te wei ken, af era d® lust cm
„eigen bass" te zjju en dus te werken gelijk
meu zelf wit, buiten de wet óm toeneemt.
Daar komt nog iets b|.
De „electrlficatie" vaa 'i platteland.
De uitvinding van kleine, krachtige motoren,
Door alle welke vindisgen ook de kkine
„6igen baas" in staat is om zich van werk
tuigen te bedienen, die met hsndkracht alléén
ulet Sn bewegisg te brengers sijn,
„Eigen baas" wil mee sfn.
Dat is de leus van den t|d.
Ziedaar een maatschappelijk verschifnsel.
Hoe st^aa wfj n u, als aatirevblutfonairen
hier tegenover, ègwat kusneti we er sooal
uli keren?
Dat z!|h 'h peat belangrijke vragen.
Wasrd, om ia een wintervergadering, op
kiesvereeniging, Patrimonium of vakvereni
ging es alle kanten te worden bekeken,
Men heeft dan weer es 'n nieuw onderwerp,
Ik zeg er hier slechts iets van.
Ook omdat ik den nadenkenden en
meelevesden leser ea zoo heeft ons blad
er, vertrouw ik, veie eens aea 't overpeinzen
brengen wil. Het Is net een onderwerp, om
er es eea gedachte over uit te spreken en
neer te schrijven, En wie dat does wil ers
het op beknopte ea brgtlpelike wijze uit
werkt, die krijgt daarvoor met plezier ook eea
plaatsje In ens blad
Oczeizqds dus voorhands 'n paar cpmer-
kiugen.
Vooreerst, dat de H. Schrift ona uiter
aard over kwesties als klein- of groot- of
ccmmunml grondbezit géén ulfsluitsel gééft,
Evenmin over vrageaals „knecht" of „eigen
baas".
Al geeft de schrift wel richtlijnen san.
Ten tweede: a 111 d ook Hér mengt
zich de zond® ia ai oas doen en laten 't Kan
gr beuren dat men „eigea baaa" wil z|n uit
„hardighild des haiten". Omdat men niet
wil „onder een ander steaa". Wijl men dit
vernederend vindt. Geen betoog behoeft, dat
zulk een motief is af te ksurès.
Ten derde, dat grea baas bet recht
heeft, sün knecht te teken em het feit ailééa
dat die óók „eigen baas,' worden wil.
De „copcu-reatie staat su eenmaal vrij I"
Dédr mag niet aan wotdea getornd.
Maar dit neemt niet weg, dat de w|ze
waarop hef geschiedt zeer afkcusingswaardig,
this zin.
Stel eens iemand heeft een knecht.
Hi kreeg hem als jongen in de zaak en
hfj heeft er hem iu opgekweekt alsof 't zijn
eigen zoon wasen ais 't jongmensch
alles in de fijae puntjes kent en weet, dan
zegt hijboajc qr I en vestigt zich tegenover
zijn vroegeren patroon als .eigea baas" hem
trachtende door overmatig lange werktqden
