RAAK
BURR!
Si p'ijzes giriiiiii ons succes.
KOOPT
Nationale Bankvereeniging
roppert.
G. W. J. GOVERTS - ROTTERDAM
I
SCULMOE
TWEE BLADEN.
Tweede Blad
WIN TER - OP RUIMING
elus smous
iriaven uit fiiit Cautruiu.
pc - AFBRAAK
Zaterdag 10 December 1921. No. 2762
SCHLRPSCHOTEN.
RECLAMES MEDEDEEUNBEN.
SLfZ,
EHBAHK „QUDBORP".
da Bergplaats Oost-
bestaande uit Raam,
ande ea a s der e ko-
le Waal en lJselsteen,
blauwe dakpannen,
rmaron Schoorsteen-
rare en lichte B nien
korte maten, diveree
n mser, Bri&f adres:
plein 19, Botterdam,
tvangende echte
agent
ft.
J - DIRKSLAND
BHDCSKNOWSES
Eet Calvinisme endeMtnscïi
V
ZIE DE ETADAGES.
Aanstaande Dinsdag 13 December 1921
begint onze alom bekende
TAN ALLE DAMES- EN KINDER-CONFECTIE
BONTEN, MUTSEN, SJAALS, ENZ. ENZ,
Sclitedamsclieöijk 42-48 N. Binnenweg 431-433
Breede HMedijk 79, Telefoon 14092.
TT^X-j^ /TY^i^o-rN e ïTasel Damesfoüonsess vanaf f0,9®
J-jC11 y I t? w JsJ Costunmrokfcen vanaf f 1,29
RAIS^A-VAMVALKEÏIBÖRQ'S'
••ILEVERTR/
UW
Verlovingsringen - Diamant
Horloges - Kiokken - Pendules
Barometers - - Goud- en
Zilverwerken
BIJ
MIDDELHARNIS.
In alle artikelen een fraaie
sorteeriog, geschikt voor
si
Kantoor MIDDELHARNIS
ZITDAeEN t|deM BEURS
THAI SUMMELSÜIffi - TABBEM
DoiMi, DIEESUUD - T. 1. DOBL
DoUïrtm, ODDDORF - F10EII
Tri* OBDS TONGS - «EOT
sec beswaar,
ie, volgens
is, dat
leu
3gen
n moet
vooral Bjet
hasj seggea
i vooraf oW
gesproken, In den loon
werden eenlge dagen nl
favondes voor genoeg
Sen, in den Hallasdschen
la Piastagemiddenlaan
en verkocht, sleunüjatea
iften werden la ontvaagst
d, na bekomen politie,
iri gehouden, alles naar
t gesticht St. Theresia
ulme bidrage werd ven!
serds evenwel naar haat
ander de zusters met hei
ïhouden feestavonden i»
>en de overste schriftstal
avonden succes hadden
antwoord, dat nog niïsj
lat op een saldo van
gerekend. Het aldra,
gelden werd echter
ook nu eog g8.
N. R. Ct;
rdagavond heejt op da
m instorting plaats
se een tweetal personen
uit HosBBÖioek var> de
fgesloten. ZQ leven beiden
worden Is het werk g».
fcti Tal van mQnwerkars
gang te maken hen soa.
s reed de motorrijder j
|k tegen een wagen vag'
de op de duo sitting zit,
uit Paortugaal werden
geslingerd. Juffrouw Vaa
den schrik vrQ, maar da
ram. Zijn linkeronderbesy
trambestuurder heeft
ongeval.
igd. De Belgische regse-
erisg verzocht van A. sr,
maker te Zarrea, die haf
te Retrsnchemeaf, maat
n bewaring te Middelburg
se man wordt verdacht
srd.
ersoek van den vader
e Middelburg proces ver<
ges den onderwQier K,
ol, wegens mishandeling
den aanklager.
alle voorkomende soorten
,sRAAM- en DEURKO-
üveese maten, 5 STUKS
IEN met spiesglas ea
OCHT- en POR TE BR1-
ZWARE SCHUURDEU-
sa GLAS-en BEHANGEN N|
n oarigije DAMWANfJi^l
PALEN es BINTEN ia* 1
sn en zwaarfeo, 30 stuks
BINNENDEUREN. 40 M2.
JET, BEDSTEEKOZI],
PEN, RAGGELS ea
DELEN, diverse soorten,
ieine KOZIJNTJES, lossa
I, STORTBAKJES HOU-
«MEREN MANTELS eass,
.ERLOFS, Nieuwe Zaag-
icek Rotte, ROTTERDAM
AAT
INT,
koopt alle soorten werk-
Psarden, BeleeM aan-
19088
snt geiden ma leden tegsa
rs, Z§ neemt gelden op te-
lasrs ook van nlet-Iedru. I
en kunp.es dagelQbs wo? 1
b| ces dtr Sgdss'
par. 15711
8 ea 22 Dec, dgs sa,
i huJse van dan K&siiiU
ÊN OOSTSNSRUCftm
SE enREOHTEoaessen
Eelfde adres eon OUD3
ielen tegen ïülijleii prijs
m d
Tel. 8760.
VROUWENBOEK k
i. p. na ontv. v. postw.
Dit gammer bestaat ait
lVat zoekt Gij
Waar naar streeft de mensch? Waar strekt
,ga hand zich naar uit? Waarop vestigt zich
zin oog vol verlangen Wat zoekt hij te
bereiken en welk ideaal tracht hsj te ver-
wezeolflken met de inspanning vaa al sijn
krachten
O 't antwoord op deze vraag laat nies
Iaoe op zich wachten 1 Immers is bet voor
ieder duHelQk, de mensch zoekt gelukkig te
zijnl 't Verlangen naar geluk kaa soo ver
terend weiken ia 's menschen ziel en gelijk
de bloem altQd weer zich keert naar de ver
kwikkende stalen van de zon, soo wil de
mensch ztch baden In de stralen van de zon
^Nuis het niet gemakkel|k een Juiste definitie
te ge»cn van het begrip .geluk". Ook. verstaan
alle menschen niet precies het zelfde onder
het woord .geluk". Dat blQkt het beste uit
het groote verschil van het streven tsaar, ea
het zoeken vaa het geluk. De één zoekt zijn
geluk in het uitleven van zijn woeste hans-
tochten, de ander Ia het gie'lglQk verza
melen van geld en goed, een derde beschouwt
het .zallg-nlets doen" als 't hoogste geluk,
een vierde staat naar roem en eer of een
hooge positie en zoo zouden we door kunnen
gaan, maar ge kunt zelve deze reeks wel
aanvullen. OpmerkeI|k is evenwel dat er b|
al deze gelukioekers zoo weinig waar geluk
gevonden wordt 't Is alles zoeken naar geluk
maar nooit vinden van 't geluk, wel '4 tegen
deel zie! men; die s|n hartstochten uitleeft
gaat tenslotte met slappe gebukte gang z|n
weg, het oog la dof, zonder eenlge tinteling
uan leven, geheel z|n wezen draagt't cachet
Anoden slaaf der zonde. Zoo ook die 't
Gouden kalf aanbidt en 't «oud der wereld
als 't hoogste goed beschouwt wordt door
't goud geknecht en getirauniseert zoodat h|
niet van z|n geld en goed durft af te nemen
om zich middelen te verschaffen die tot
de nooddruft van den mensch belmoren.
Hieruit valt de conclusie te trekken dat
la het zoeken van stoffelQke goederen geen
geluk gelegen is
Er ig een andere catagorle van menschen,
die het geluk zoekt in't bezit van geestelijken
goederen, menschea die de groote problemen
des levens trachten te door vorschen en Is
het kennen der dingen bevrediging des ge»
moeds en daardoor geluk toeken
Maar als de grijze pbilosoof straks san
het einde van het moeitevolle levenspad
gekomen is, dan is slechts ééae zucht, hef
s ot van al zQn werken ea zoeken, deze
één ding weet ik sleeh'sdat ik ntefs weef'.
De waarachtige kunstenaar zoekt geluk
ia de wereld der tonnen of der kleuren of in
het uitstorten van zijn r|k gemoedsleven ia
verheven dichterstaal, maar ook hij heeft
deebts aan het einde van zijn leven deze
!éa klacht,,'t Is melancholie, al wat ik zie
letzQ het avond Is of morgenal wat be
staat, verlinkt, vergaat in een zwart meer
van zorgen.'*
Dus ook de geestelijke goederen brengen
niet het ware geluk.
Niet in de stof, niet in de geest het geluk
Maar is dan al 's meuschen zoeken 3del,
tl s|a werken, worstelen, ijveren «Pijlen
slechts IJdelheid Zou dan slechts de sceo-
ticus, de twijfelaar die zich met esn verach
tend: „wat Is Waarheid," werpt in den
zwarten stroom van het pessimisme, de
waarheid gevonden hebben Als dat zoo Is,
dan is er geen geluk, geen zegen, dan is er
slechts een vloek die rust op alles, op het
geld. het beilt, de kennis, de kunst, de liefde
de schoonheid en dan Is de mensch gedoemd
dien vloek als een zwae last te torschen
tot aan het graf, dat dan eindelek de ver
lossing brengen zal.
Het Pessimisme, de hoogste Waarheid, neen
de eenlge Waarheid
Komen wQ allen tot deze conclusie, tot dit
eindresultaat Neen, de mensch, die in alle op
pervlakkigheid over alle levensraadselen heen
huppelt, komt nooit tot deze erfeean'ng. Eu
zulke menschea zijn er duizenden Men ziet
>e wel loopeu over de boulevards en straten
der groote steden met den blijden glimlach
op de lippen, zich werpend vaa het eene ver
maak des levens tn het andere, vermaken die
het levea moeten opschroeven, die leugens
zijn, evenals dia oppervlakkige, vermaakzoe-
kende mensch zelf een leugen is tegenover
zichzelf, want hl durfl het leven niet ln de
oogen te zien, hQ durft het leven niet ie
Isven, maar wordt geleefd dóór het leven.
Maar zegt ge, die menschen toonen toch
gelukkig te iljn, die blijde glimlach ln het
glinsterend oog verraadt dat. Zeker, die men-
tchen denken gelukkig te zQo, maar ze zëu
het niet, hun geluk is slechts een negattef
geluk, en dat Is geen geluk; ze zo? ken alles
te negeeren wat ze zou kunnen verontrusten.
Spreek hen niet over den dood, dat vinden
ze te akelig en ze brengen het gesprek op
zen eerstdaags op te voeren tooneelstuk in
de Stadsschouwburg Spreek hen niet oyer
armoede ln uw omgeving Ze geven U mis-
achien een gave, maar niet uit medeleven,
doch om spoedig van U af te zijn, en ze
Peinzen over eea nieuw baltoilet.
Spreek hen niet over de ellende, de raad-
'eten des levens, een diepzinnig onderwerp,
ot de bestemming van den mensch, want ze
vinden U droog, saai, vervelend en ze wen-
dca zich vsn u sf om in aangename con
versatie met de complimenteuze saletjonker
afleiding te zoeken voor het even verontrust
geweten, waarvan ge een nog gespannen
«naar aanroerdet. Zulke menschen denken
gelukkig te sgn, maar men vindt hun beeld
den dommen struisvogel, die denk op ln het
><od steekt om het gevaar dat hem naakt
Met te sien.
Dus geen waarachtig geluk voor den
mensch? Ja, wel waarachtig geluk, want
behalve stoffelijke en geestelSke goederen
is er nog een ander goed, het zielegoed, het
hoogste, het hemelsch? goed drs geloofs,
dat den mensch doet jubelen in zietsverruk-
feiog: »'b Heb gelooid en daamtn zing ik,
daarom zing ik van gena van ontferming,
vau verlossing, in het bloed van G rlgoths I
Dat geluk vindt ge in hef paleis van den
?pe, dat vindt ge ln de stulp van den arme,
die xocht naar het zielegoed des geloofs
Het sielegoed brengt dus het geluk, het
ware geluk en wie dat zoekt vindt het!
Wat zoekt g|
Het atiffelljk goed? Maar wat baat hef den
mensch zoo hQ geheel de wereld wint en
lfj<H schade san zfjn ziel?
Hei geesteUk g <cd Maar wat baatpet
den mensch soo h$ de talen der menschea
sprak en de Liefde niet had, die vrucht is
van het klndschao Gods?
Het ziele goed Zoekt eerst het kosinkrijk
der Hemelen en z|a gerechtigheid en al deze
dingen sullen U toegeworpen word-n.
Maar dat zoeken en vinden van het ware
geluk ligt alleen hierin, dat de mensch
zijn leven zal willen verliezen, want
wie ztya leven wil verliezen, die zal het be
houden, maar die z$n leven behouden wil,
die zal het verliezen.
Ziedaar de voorwaarde tot het verkregen
van het ware geluk.
Verlies U zelve in dit leven, d.w.s loochen
Uw grooten «terkea .Ik" verb eek Uwsfgo-
d?n en buig U voor Gods Woord, zoo, maar
zoo alléén zult ge Uw leven behouden,
Hst Calvinisme en de mensch I Er Is een
spreuk. .Terar dum Proslm". ïl-.t geef niet
al verteer ik als ik maar nuttig ben
Dat Is het zich geven met al z$n kracht,
met geheel zijn leven aan den dienst van
het Koningschap Christl.
„Al verleer ik, mits ik maar nuttig ben".
David verstoni het toen hij uitriep.de Qver
Vin Uw huis heeft mfj verteerd". Paulus kende
dat toen hQ wenschte voor de broederen
verbannen te zQn. Maar ten slotte is hef clet
anders dan de navolging van Christus, die
ZQo Leven stelde voor den mensch.
Dat eischt het Calvinisme van den mensch,
zich geven, geheel geven, zich zelf verlooche
nen. Niets minder dan dat.
Wie zoo zf n leyea verliest, die gewint het,
die behoudt het, rijken vol.
Het staan met geheel zijn leven voor het
aangezicht Gods
Zoekt gij Gf zult vinden, maar eerst
moet gij geven, geven U zelf, dan vindt ge,
het zldegoed dat gelukkig maakt, gelukkig
in de Eeuwigheid, gelukkig in dsn tQd.
v. S.
Kan uit de H. Schrift bewezen worden dat
verkorting van den arbeidstijd in siegd zou
zfa met den geopenbaardea wil G^ds? Zie
daar de vraag waarop w| thans, ln verband
met ons voorgaand schtQven, een antwoord
hebben te geven.
Sommigen hebben gemeend dat op grond
van uitspraken der Schrift als.in het zweet
uws aanschijn» zult gij uw brood etenof,
.werkt zoolang hei dag i«" deze vraag be
vestigd moet worden beantwoord en elk stre
ven naar arbeidsbeperking onder invloed staat
van socialistische of aaceie anti-Goddelijke
sfioomlngen.
BQ entnig nadenken springt reeds dadelijk
in 't oog dat deze Schriftuitsprakea aller
minst voor dergelijke uitlegging aanleiding
geven. De eerste ziet op de door de zonde
gewQsigde vorm waaronder de arbeid plaats
g'Apt, welke door dca val moeizamer is ge
worden. De tweede omvat niet alleen den
arbeid voor het dagelQksbrood, maar breidt
ztch ook uit tot alle werk in Gods K ramk-
r$k, voor 't welk door Jezus den gehselen
mensch opgeeischt wordt Een uit z$n «er-
band gerukte tekst mag nimmer als bewQs-
materkel w rden aangevoerd, doch steeds
moet Schrift met Schrift worden vergeleken.
Reeds CalvQr. pleitte voor een organische op
vatting van Gods Woord tegenover de me
chanischs die elk ketter in staat steld voor
zijne beweringen een tekst aan te voeren.
Van meet af moeten we vooropstellen dat
arbeidsbeperking ia de Schrift niet veroor
deeld wordt Trouwens niemand, heeft hier
met eenig recht uitspraken kunnen aanhalen
die van hef tegendeel getuigen. De eigenlijke
kwestie is dat men, om welke oorsaak eau
ook regeling van den arbeidsfuu; verkeerd
vindt, en daarvoor nu in Gods Woord gaat
zoeken om bewijsgronden aan te voeren trooi
zij a houding.
Doch men vindt ze er niet, daarom wordt
het organisch karakter ontzenuwt en legt
men er eigen meening in. In plsa!3 van exe
gese of uitlegkunde ontaard het schiftgehruik
in .inlegkunde". Alevel, niemand der tegen
standers van arbeidslnkfimpiog zou de son
ar quentie van sSn standpunt kunnen hand
haven. Indien Jezus uitspraak.werkt zoolang
het dag is" letterlek moest worden opgevat,
zou daarmede ln onze samenleving s-er veel
als zondig en strijdig met Gods Woord moe
ten aangemerkt worden, wat toch inderdaad
niet het geval is.
Een rentenier b.v. die lichsmetQk nog zeer
wel in sta&t is productleven arbeid te ver
richten, en door eea ot andere redes stil gaat
leven, zou handelen in strijd met Gods ge
bod. Iemand die vacantle neemt, of enkele
dagen voor plezier ui-gaat, of een gedeelte
van zQn tijd doorbrengt met een of ander
gepast vermaak b.v. jacht, vlnscherf en der-
gelfjke, zou den ook ln tegenstelling hande
len met wat de Heere eischt.
En toch zal niemand er aan denken dit
a'les strijdig te bevinden met het: .werkt
zoolang het dag is". Daardoor geeft men dus
ïcsds direct toe dat bfj dit woord aan geen
absolute toepassing kan gedacht worden.
Nog te meer worden we daarin versterkt
wanneer d® natuurl|ke gang van het leven
zelf al roept om eene practlsche regeling van
den arbeid b| die bedrijven welke zoo uiter
mate schadelijk z|n voor de gezondheid dat
jonge mannen reeds oude menschen ziju ge
wonden. W| denken hier b v. aan de lood-
witfabricage, die lichaam en ziel aantast en
vóór in dat bedrijf eene algemesne regeling
werd ingevoerd, als een worm knaagde aan
den mensch die daarin arbeidde. Voeg da«r-
nog aan toe de arbeiders in kolen, kwikzil
ver- en andere mjJnen, jutefabrieken enz welke
den mensch ln den mensch deden sterken en
meer en meer de oogen deden opengaan
voor de ellende die er school in den vrijen
en ongeregeldrn duur vaa den arbeid. Wfj
weten dat ook tegenstanders van wettelijke
regeling dit alles als uitzonderlagsgevallcn
nog wel willen toegeven, ook zij es kennen
dat er soorten van arbeid zgn die aanspraak
maken op bescherming, alleen maar een uni
forme regeling voor alle bedrijven achten zij
uit den booze.
Doch door deze erkenning geven zij hun
absolute stelling pefjs en beperkt zich hef
geschil over de ultgeapreidheid der regeling.
Daarover zal natuurlijk wel verschil ble
ven twerscitëfi, maar de tegenstanders moeten
dan ook looijaal bekennes, dat de Schrift zich
r iet stelt tegen beperkiag. Indien m zulks eer-
IfjK doen, valt er verder omt de zaak te
praten, en met meer kaas op goedsn uitslag,
dan bi een hardnekkig handhaven van een
de leden des gezlns als profeet, priester en
koning te leeren, te leides en te regeeren.
Wil hQ daaraan behoorlQk kunnen voldoen
dan is daarvoor noodig tfjd en nog eens
tfjd, Een vader dis van den morgen tot den
avond uit zfjn gezin Is, en alleen des Zon
dags voor zQn kinderen te spreken is, kaa
onmogelijk zich voldoende van zQn taak
kwijten, en dc vraag of dit wél mogelijk
gemaakt moet worden door arbeidsbeperking
is daardoor naar voren gekomen Op grond
van de bevestigende beantwoording dezer
vraag spreekt men in ChrlstelQke sociale
kringen bl> voorkeur van tweeërlei nood
zakelijkheid voor inkrimping van den ar
beidsduur. Ten eerste aanvaardt men een
.stoffelijke" begrenzing, waarmee men aan
duidt dat elk arbeider rust moet hebben om
nieuwe krachten te verzamelen om den ar
beid voort te zettenten tweede een gees-
telSka of zeddpe begrenslng, waardoor den
nadruk wordt gelegd op de taak die de ar
beider heeft ia zQn gezin, in Kerk, in Staat,
in Maatschappij, kortom in Gods Koninkrijk,
cm tot Zijne Eere werkzaam ie agn. Minis
ter Aalbetse sprak reeds in 1909 bQ eea ka
mer debat over den 10 urendag over een
.ethisch maximum" waarmee hQ wilds te
kennen geven dat de arbeid niet zoodanig
beslag mag leggen op den tQd van den werk-
40 Cent per regel.
w
LEEUWARDER!-Af
zelfzuchtig ingenomen standpunt,
Om een of asdere zask zoo objectief mo
gelijk te beriea is voor alles noodig dait men
wesen en oorzaken tracht op ts sporen.
H»t wezen van een streven naar ar
beidsbeperking ligt in de roeping van den
mensch. BQ onse verdere baschouwhwen
stellen we ons op het standpunt van het ge
zinsleven, waarbf den vader de taak is op
gelegd zorg te clfEgen voor bet stc ff lijk en
geestelQk wek|» daarvan. Dat hem die dcior
God is toevertrouwd behoeft otcder oas g&tn
verder betrog, daar het wordt erkend su's
vaststaand feit.
Da vader stelt dus z%v. kracht tot arbei
den aan de Maatachappi otsch ktouar en ont
vangt als kon daarvoo' soo<eel dat big er
zijn gezin van kan onder houden. Maar daar
naast heeft hQ nog hoo ger roepin g n 1. om
nemer dat hem geen oogenblik zou resten
om de zorgen voor gezin, Kerk, Staat en
Maatsch. waar te nemen.
Da stoffelSke sijds van het vrasgatuk of
n 1, begrensing van den arbeid mogelijk is
ln verband met da eischen van het produc
tive ven moeten voor den Christen onder
geschikt zijn aan de geestelijke side n.l. de
arbeider is mensch Gods
In zQn wezen hangt dus bet vraagstuk der
inkrimslng samen met de roeping des arbei
ders Es waaraan dankt hst z?n oorzaak
Deze moet seventies worden in de levens-
practfjk en in de ontwikkeling van de pro-
ductieverhoudinges.
Deuk nu niet dat dit vraagstuk is van ónzen
tgd De middeleeuwen gingen ons daarin voor.
la bet giidewezen was de arbeidsduur aan
een algemeenen regel onderworpen Over
't algemeen werd e<r toen b.v weinig langer
gewerkt dan 8 4 9 uur. Ds Fransehe revo
lutie schafte de gilden af, en de arbeid bleef
ongeorganiseerd. De uitvinding en toepassing
van den stoom, en de immer voortgaande ver-
deeilng van den arbeid scheidden den werk
nemer van zijn voortbrengsel, waardoor het
werk veel, zeer veel vaa zQa aantrekkel|k-
heid verloor, de arbeidsvreugde verminderde,
en ln de fabrieken, de arbeid werd verlaagd
tot een eindelooze monotone, eeetcoaige
handeling.
De troostelooze oud-liberale srbelds- en
loontheoiieën, welke elk uitzicht op betes ia-
gen den toestand van den werkman vervaag
den brachten h«t hunne er toe bij, om hem
geestelijk en lichamelijk af te stompen, en af
re slooven zoodat voois! in de groote fa-
brlekscentra een geweldig® inzinking was
waar te nemen. Eigenaardig was ook, op
grond van betrouwbare statistieken, dat de
elieitde van een 15 of 16 urigen werkdag on-
Lsnsafceip gepaard ging met toenemend
drankgebi ulk en misdaad.
Is het wonder dat nd ln alle landen inge
stelde erqiêses de oogen opengingen en de
overheid, die het Recht Gods heeft te bestel
len, werd tehuip geroepea om van Haar
steiken arm gebruik te maken ea dera ar
beider weer aan zich self en zfjn gezin te
hergeven Is dat niet een matige reden om
een oordeel op te schorten over arbeidsbe-
psikLs?, zoneter uitgebreide kennisneming
daarvan te hebben genomen Moet ren be
roep op de Schrift tegen dergelijk iogrfjpen
der Overheid niet als een belediging worden
aanvaard tegen de roeping des menschen ons
door de Schrift geboden? Genoeg hiervan.
Uit den aard der zaak moesten we ia onse
beschouwingen kort z{u. Er is nog heel wat
meer van te zeggen. Ook houden we ors
voor als nog niet berig met de vraag of er
8, 9 of 10 uur gewerkt moet worden. WQ
wilden sleehls in groote trekken teekeceo
dat het beglnsrl van arbeisbeperkiag niet
met een beroep op God Wcord kin ver
oordeeld worden, maar juist dat dc Schrift
er zich geenszins tegen verzet en zede en his
torie in verband met 's menschen roeping
thans driegen naar de erkenning van de be
voegdheid der Overheid den arbeidstQd te
bezrmzen.
Dit mag in onze kringen wel ee'S goed
overdacht worden. Men is dikwQls zoo icht-
vaardig in zijn oordeel, en voelt zoo weinig
met anderen mede. Enkele misbruiken wor
den soms zoo breed uitgemeten en als wa
pen gericht tegen een gezond 1 vensbeglnsei,
Ook ln dit geval si nuchterheid eisch.
GERR1TSZ, VAN PUTTEN.
Amice I
Gfj weet zeker wel, dat de vrijheidsbond
in zQn program ook een artikel heeft over
den godsdienst.
Daar staat nu erkend, dat het godsdienstig
en geestelQk leven van waarde is voor
maatschappij en staat.
Op zichzelf is die erkenning verblijdend.
Het liberalisme heeft toch zQn best gedaan
om den godsdienst van hef publieke terrein
te verbannen. Men behoorde met zfjn gods
dienst de binnenkamer niet te veriaten. Van
de waarde van den godsdienst voor hst hart
wilde men afblijf wn Ieder moest zeil weten
wat hQ wilde gelooven, maar zoodra men
kwam op het terrein van den staat cf van
de maatschappij, behoorde men van zij a
godsdienstige belijdenis te zwQgen,
Ia de schooi mocht er niet van werden
gerept. In het publieke leven werd een spre
ken over de ordinantiën Gods contrabande
geacht. Op het terrein vac den staat viel uit
het godsdienstig leven nu eenmaal niets af
te leiden.
En zoo heeft men zfn best gedaan het
openbare leven te ontkerstenen.
Over het algemeen wilden de vrijzinnigen
dan ook van den grdsdienst niet weel weten.
Nien stoorde zich aan de kerk heel weiaig.
Alleen, ais men zorgen kon een orthodoxen
predikant in de Ncd. Hervormde kerk te
weren, maakte men het zich een oogen blik
druk. Maar ale ds moderne domieé eenmaal
gekozen was liet men hem voor stoeien en
banken staan
In het gezinsleven werd hier en daar het
avondgebed voor de kinderen en het „stil-
wezen" voor en na den maaltijd nog ge
handhaafd, maar deze gewoonte sleet in
breeden hrinc ook al meer uit Vai maar aan
zoo heette h«t, het staat er toch op tafel.
Waarvoor dan nog fe bidden.
Van godsdienstig-vrijzinnige zijde is later
wel getracht wee: eenige belangstelling voor
het godsdienstig leven te wekken, maar veel
succcb hadden die pogingen niet. De vrij
zinnige predikanten hadden immers ook geen
boodschap te brengen. In eik geval bevatte
hun boodschap voor het arme menschenban
zoo weinig troost.
Daar verneemt men echter dat de Vrij
heidsbond een andere weg wil inslaan. Het
program geeft de reactie weer, die men in
vsQziunigen kring vindt tegen het koude
verstandsieveu der oude liberalen Men kr$gf
weer cenig oog voor de eischen van het
gemoed. Ook blQkt, dat de godsdienst toch
van befeekenis is voor bet leven, Dat de
vrijzinnigen dit begrepen kon hier en dear
blQfeen uit de voorkeur die men gaf aan
peisoneel dat den Christus heieed. Bij de
stormen der revoiusie kwam toch maar uit
dat het godsdienstig leven aau de natie een
groote kracht geeft tot keedng van de re
volutionaire dwaasheden.
Vele vrijzinnigen hebben dit openlijk erkend
En zoo kon ook worden aanvaard, dat men
oprecht meende plaats te moeten maken voor
godsdienstige gevoeleas ook op het terrein
van het publieke leven.
Er is voor ons antirevolutionairen aller
minst reden om hierover maar eerigzins uit
de hoogte te spreken. W| weten het toch
wel dat een kennen en erkennea van den
dienst Gods niet uit den mensch zelve voor
komt, maar dat het louter genade is. Zij,
die den Christus belQden als hun zaligmaker
en Heer, weten heei goed, dat zQ niet uit
zich zr-lve die keuze daden, maar dat het
alles Gods werk is.
Als er dus bij de vrQzinnige partijen een
kenterkg kwam een wezenlijke kentering ten
opzichte van het godsdienstige leven, dan
zouden wQ ons daarover verheugen.
Alleen bSQft het natuurlijk ons recht om
te vragen la hoeverre mtn pisats wtlbiedeu
aan den godsdienst. En welken godsdienst
men bedorlt.
Wsj willen wel zeggen, dat de verschil
lende vrQdnnige politieke sprekers over dit
onderwerp ons ten zeerste hebben teleurge
steld.
Om een enkel voorbeeld te geven, een
vrijzinnig spreker in den Haag heeft gezegd
dat dc rechtache partijen van tegenstand blijk
gaven, omdat zQ bang sqn dat z| een groot
verloop zullen zien onder hun leden.
We souden willen vragen of zulke platte
opmerking niet den ernst van den spreker in
gerechte verdenking breogt. Hoe uu, souden
wQ willen «ragen, heeft men dan in het
program van den Vrijheids bard over den
godsdienst gesproken om zieltjes voor de
partij te winner:, om in kiezerstal vooruit te
gaan, om san de rechfsche parfQen leden af
te snoepen?
Maar dat zou een misbruik maken van den
godsdienst sQu, dat wij bij ernstige menschen
toch niet mogen veroaderstellea. Wij nemen
aan dat het de drang des harten is geweest
die van de befeekenis van den godsdienst
voor het staatkundig leven deed spreken.
Wie den godsdienst zou misbruiken om
politieke wiss! te behalen, sou Biet das de
verachting verdienen van dkes> weldenkende
Wij wetea wel dat wsn vrjjriBEige zfjde
vroeger zulke verwfjtee gevingerd werden
tegen de aaiirevolutionare partij, dat men,
ais er van den godsdienst g«sproken werd,
dacht san buichelaii en farizeïsme, maar
die periode meenden wQ voorhij te zQu nu
de waarde van het godsdienstig leven door
den vrijzinnige zrlve erkend wordt.
Het schfnf echter dat er hier vergissing
mogelQk is. En dat het allerergste geval voor
de deur ligt, n.l. dat men nu zelve op poli
tieke winst uit wss
Zoover zuilen wQ echter niet gaan. De zaak
is voor ons vaa te hoogen ernst om des
tegesstander te verwijten wat hi ocs voorheen
verweet. Maar laat b$ dan van ons aannemen
dat elke ernstige poging van vrQz>nnige zfjde
05B eerbied voor den dienst Gars te wekken
op het politieke terrein ons met dankbaarheid
vervult Mits die poging ernstig zij
En wat bltfkt nu uit de redevoeringen in
het kaap vsn des Vrijheipsbond? Dat aan
dien ernst getwijfeld moet worden.
Wat zegt men toch DL, dat het alleen
hierom gaat, te erkennen, dat ook 't gevoel
een rol speelt ia het aanvaarden van het
politieke standpunt Dat het plaatsnemen aan
de eece of andere tQde ook mede bepaald
wordt door de geestelijke overtuiging van
den mensch
Nu is dat de erkenning van een heel
eenvoudige waarheid
Natuurlik Is de plaats, die de mensch op
politiek terrein inneemt, niet slechts een zaak
van koude veratsndsoverweglng. Zij is dat
nimmer geweest en zal het ook nimmer zQn.
Maar wat vordert men hiermede ten opzichte
van den godsdienst?
Er wordt voorts gezegd, dat de vrijzinnige
zijn politieke overtuiging niet behorft af te
lelden uit zQn godsdienstige overtuiging,
maar, als hQ zulks meent te moeten doen,
dan Is hQ daarin vrij. Mits hQ natuurlQk
i